ROZWÓJ ORGANIZACYJNY l EWOLUCJA PROGRAMOWA SOCJALDEMOKRATYCZNEJ PARTII NIEMIEC 1875-1975

5. POLITYKA WSCHODNIA SPD W OKRESIE KOALICJI RZĄDOWEJ

SOCJALDEMOKRACJI Z CHADECJĄ (1966-1969)

SPD swe porozumienie z CDU/CSU z l Xli 1966 roku w sprawie utworzenia rządu koalicyjnego uwarunkowała przyjęciem przez chadecję socjaldemokratycznego ośmiopunktowego programu, którego punkt trzeci stwierdzał konieczność „prowadzenia nowej polityki wschodniej i w spra­wie Niemiec na gruncie odprężenia i zapewnienia pokoju". Akceptacja i,ego programu przez CDU/CSU i objęcie przez W. Brandta stanowiska ministra spraw zagranicznych, a równocześnie także wicekanclerza rządu koalicyjnego wskazywały, że SPD zapewniła sobie przewodnią rolę w kształtowaniu polityki wschodniej RFN lub też co najmniej równorzędną z CDU/CSU. Brandt na ogólnokrajowej konferencji partyjnej w Bad Godesberg 13 XI 1967 r. podkreślał, że chadecki kanclerz Kurt Georg Kiesinger nie próbowałby udzielać wytycznych w ważnych sprawach polityki zagranicznej, sprzecznych z poglądami wicekanclerza i ministra spraw zagranicznych, ponieważ groziłoby to wywołaniem kryzysu w koa­licji rządowej^es. Expose rządowe nowego kanclerza z 13 XII 1966 r., będące wspólnym dokumentem przywódców CDU i SPD, cechowały układniejsze sformułowania pod adresem Polski i NRD, nie oznaczające jednak rezygnacji z dawnych rewizjonistycznych treści⁶⁹. Wyrażając usilne chęci pojednania memieoko-polskiego i zrozumienie dla dążeń Polski do egzystencji w zabezpieczonych granicach jednocześnie przy­pominano o nie rozwiązanej kwestii granicznej Niemiec z Polską. Dekla­rując zamiary utrzymania więzi ze społeczeństwem drugiej części Niemiec równocześnie stwierdzono, że rząd wielkiej koalicji uważa się za jedyny rząd niemiecki uprawniony do przemawiania w imieniu całego narodu ' niemieckiego. Kierownictwo SPD zastrzegało przy tym, że nawiązanie kontaktów władz z RFN z odpowiednimi władzami drugiej części Niemiec nie oznacza wcale uznania „drugiego państwa niemieckiego" ⁷⁰.

Roszczenia RFN do Berlina Zachodniego utrzymywane były bez zmian przez rząd Kiesingera—Brandta. W następnych latach 1967-1969 rząd wielkiej koalicji zmodyfikował doktrynę Hallsteina dla zapewnienia sobie swobody manewrów politycznych z NRD bez uszczuplenia jednak zbytnio dotychczasowego stanowiska prawnego Bonn⁷¹. Zaczęto głosić, że rząd

es Protokół der Bundę skonj er enz der SPD von 13 bis 15 November 1967, Bad Godesberg 1968, s. 28; J. S o b c z a k, op. cal, s. 28 - 29.

⁶⁹ „Rulletin des Presse und Informationsamtes der Bundesre^ierung" 14 XII 1966 nr 157; J. S u l e k, Polityka wschodnia rządu „wielkiej koalicji" (1966-1969), Warszawa 1972, s. 64 - 65 d 82 - 85.

™ Zwischen Dorfmund und Niiriiberg, „Die Gescllscbaft'¹ Sonderheft Marz 1908,

s. 46.

*i ,T. S u łęk, jw., s. 85-91.

264 M. Cygański

RFN nie dąży do kurateli nad ludnością NRD i będzie respektował jej wolę oraz działał w kierunku „ujawnienia rzeczywistych pragnień miesz­kańców drugiej części Niemiec". Uzurpowane uprzednio prawo dla RFN do reprezentowania całego narodu niemieckiego określano teraz jako „obowiązek moralny" lub „obowiązek narodowy" RFN do czasu aż lud­ność NRD uzyska możliwość zrealizowania swego prawa do samostano­wienia ⁷². W ten sposób uznawano już fakt istnienia NRD jako „drugiej części Niemiec", ale nadal odmawiano uznania legalności władzy w NRD. Polityka wschodnia rządu wielkiej koalicji obstawała przy tytule RFN do odpowiedzialności i reprezentowania całego narodu niemieckiego z ograniczeniem tego jednak w czasie do wyrażenia woli samostanowienia przez ludność NRD.

Publicystyka SPD, a także koła polityczne Bonn oceniały jako pier­wszy wielki sukces nowej „polityki wschodniej" W. Brandta nawiązanie przez RFN stosunków dyplomatycznych z Rumunią w dniu 31 I 1967 r. ^7S Akt ten został jednak uprzednio przygotowany w latach 19G5- 1966 pr2cz wspomnianą ,, politykę ruchu" G. Schródera. aczkolwiek jego finalizację udaremniły opory prawicy CDU/CSU pod wodza Straussa i barona von Guttenberga ^T4. Sukces ten pomniejszał fakt, że obie strony w ogłoszonym komunikacie przedstawiły odmienne punkty widzenia na sprawę niemiec­ką. Rumunia wypowiedziała się za uznaniem przez RFN realiów sytuacji w Europie po II wojnie światowej ⁷⁵. Jako dalsze osiągnięcia „nowej po­lityki wschodniej" rządu koalicyjnego uważano w kołach SPD i CDU przywrócenie normalnych stosunków dyplomatycznych RFN 7. Jugosławią 31 I 1968 r. ⁷⁶ Stosunki dyplomatyczne RFN z Jugosławią zostały zer­wane przez rząd Adenauera w końcu 1957 roku w odwet za uznanie N KB przez Jugosławię. Faktycznie było to więc przyznanie się RFN do fiaska doktryny Hallsteina i nieskuteczności dyplomaty czno-polityczne j presji wywieranej przez Bonn na Belgrad w ciągu 10 lat. Niepowodzeniem za­kończyły się natomiast zabiegi dyplomacji zachodnioniemieckicj w kie-

⁷³ W. B r and t, Friedenspolitik in Europa, Frankfurt (a.M.) 1968, s. 127; Pladoyer jur die Vernun-ft — deutsche Aufienpolitik nach dem 21 August 1961, ,,]Mo-nat" 1969, nr 245; E. M a j o n i c a, Mijglichkeiten und Grenzen der deutsc.Hen Aufienpolitik, StuŁtgart 1969, s. 58; A. von H c h a c k, Bundę srepublik Deutschland, „Aufienpolitik" 1968, nr 8.

⁷³ Zwischen Dortmund und Nilrnberg, s. 46.

⁷⁴ M. Cygański, Kryzys polityki wschodniej z pozycji siły K. Adenanera 1961 - 1963 i elastyczna polityka ruchu w Ostpolitik NRF za Erharda i Schrodern 1963-1966, s. 61-62.

⁷⁵ J. S u l e k, jw., s. 102 - 104.

« W. B r a n d t, Friedenspolitik in Europa, s. 112 - 113; B. M e i s s n e r, Deutsch--JugoslawiscHe Beziehungen seit dem II. Weltkrieg, „Aufienpolitik" 1968, nr 2; A. von S c h a c k, Zuro ndchsten Abschnitt deutscher Ostpolitik, „AuOenpolitik" 1968, nr 2.

Polityka wschodnia SPD 265

runku znormalizowania stosunków dyploma tycz no-politycznych z Węgra­mi i Bułgarią, a częściowo także z Czechosłowacją ⁷⁷. Państwa te zażądały uznania przez RFJN terytorialno-politycznego status quo w Europie środ­kowej, na co strona zachodnionicmiecka nie chciała się zgodzić. Wspom­nianym zabiegom Bonn, prowadzonym zwłaszcza zirną i wiosną 19u7 r., przyświecały dalsze cele osiągnięcia dezintegracji wspólnoty państw so­cjalistycznych poprzez nawiązanie bliższej współpracy gospodarczej i po­litycznej z tymi krajami, tak jak z Rumunią, izolowania JNRD i Polski i stworzenia przesłanek do zjednoczenia Niemiec ⁷⁸. Energiczna przeciw-akcja dyplomacji NRD i Polski przy poparciu Związku Radzieckiego w lutym, marcu i kwietniu 1967 r. pokrzyżowała zakusy polityki wschod­niej PiFN w kierunku rozbijania jedności socjalistycznych państw Europy środkowo-wschodnie j ⁷⁹. Następnie w 1968 r. zawiodły spekulacje kół politycznych Bonn na wyłamanie się Czechosłowacji 7, bloku państw Ukła­du Warszawskiego. Nadzieje takie były silne w kołach SPD i CDU/CSU. Pomimo ogłoszonej neutralności przez czynniki oficjalne Bonn wobec wydarzeń w CSRS i deklaracji rządu o woli niemieszania się w sprawy wewnętrzne Czechosłowacji w rzeczywistości starano się w sposób ostroż­ny wykorzystać zachodzące przemiany w tym kraju dla realizacji kursu nowej polityki wschodniej i przygotowania gruntu do zmiany politycz­nego status quo w Europie środkowej ⁸⁰.

Polityka wschodnia SPD w pierwszych latach działalności rządu wiel­kiej koalicji przestrzegała nadal trzech podstawowych zasad merytorycz­nych, na jakich opierała się Ostpolitik rządów K. Adenauera i L. Erharda:

1. nieuznawania NRD jako zagranicy, co uzasadniało wzbranianie się przed uznaniem prawnopaństwowym tego państwa,

" Der PoliLik der Gewaltlosigkeit Uberzeugungskrajt verleihen, ..Bullctin des Prcsse und Informationsamtes der Bundesregierung" 8 II 1967; Grunes Licht jur Bonner Botscha-fter im Ostblock i Entscheidender Schritt in der Ostpolitik, „Kolni-sche Rundschau" 20 i 23 I 1967.

⁷⁸ K. Bechtold, Von Sinn deutscher Ostpolitik, ..AuBenpolitik" Februar 1967, nr 2; A. Koral, Ulbrichts Misstone im sozialistischen Konzert, ₇,Munchner Mer-kur" 28/29 I 1967; Neue Aera, „Westfalische Rundschau" l II 1967; K. G. Strbhm, Die Riickkehr nach Osteuropa, „Christ u. Welt" 3 II 1967; K. H. Flach, Die Roten Adenauers, „Frankfurter Rundschau" 9 II 1967; W. von Lojewski, Die ne.ue deutsche Politik der Selbstandigke.it, „Kolnische Rundschau" 25 II 19E-7; F. W. Wegner, Das Eiserne Dreieck der Sowjets, „Rheinischer Merkur" 21 Marz 1967; E. W e b e r, Auj rteuen Wegen zu alten Zieleń, „Die Tat" 4 II 1967.

⁷⁸ Komentarz: Konsolidacja europejskich państw socjalistycznych, ,,Sprawy Mię­dzynarodowe" 1967, nr 3; R. M a r k i e w i c z, Polska, NRD i bezpieczeństwo Europy, „Sprawy Międzynarodowe" 1967, nr 4; Układy wielkiej wagi, „Nowe Drogi" 1967_: Fr. Ebert, Tref fen der Aufienminister besttitigte DDR-Politik, „Neues Deuschland" 18 II 1967.

⁸⁰ J. Sułek, jw„ s. 98-101.

266 M. Cygański

2.. odmawiania uznania Berlina Zachodniego za odrębny organizm polityczny, który nie jest częścią RFN.

3. nieuznawania Odry-Nysy jako ostatecznej granicy z Polską przy zastosowaniu całej skali uników od powoływania się na traktat pokojowy i proponowanie rozwiązań czasowych aż do roztoczenia wizji „rozwiązań europejskich", które miałyby zdewaluować powszechne znaczenie gra­nic ⁸¹.

Przestrzegając powyższe zasady, nowa polityka wschodnia rządu RFN zgodnie z wypowiedziami i posunięciami jej kierownika Brandta zmie­rzała bezpośrednio do: nawiązania stosunków dyplomatycznych z wszy-su-dmi państwami wspólnoty socjalistycznej lub porozumień na niższym szczeblu, gdyby normalizacja stosunków nie okazała się możliwa; roko­wań -na temat systemów bilateralnych i multilateralriych; oświadczeń o rezygnacji z użycia siły, nic wyłączając z takiego systemu NRD; na­wiązania możliwie szerokich kontaktów z władzami ]\RD bez uznania dyplomatycznego tego państwa; intensyfikacji handlu z państwami Euro­py środkowo-wschodniej i stworzenia w związku z tym kredytów handlo­wych, towarowych i umów płatniczych; intensyfikacji tzw. wymiany kulturalnej.

Przemówienia, wywiady i artykuły W. Brandta wiosną i jesienią 1967 r., poświęcone przeważnie sprawom odprężenia w stosunkach Wschód-Zachód, utrzymane były na ogół w umiarkowanym tonie uwzględ­niającym częściowo realia rzeczywistości. W wywiadzie dla „Handels-blatt" 7 IX 1967 r. stwierdził on, że Republika Federalna ideę i pragnie­nie pojednania z Polską, będącej elementem ładu pokojowego w Europie, ceni bardziej niż inne względy oraz, że z historycznego punktu widzenia pojednanie z Polską jest dla Niemiec również ważne jak przyjaźń z Fran­cją ⁸². W artykule na łamach „Aufienpolitik" W, Brandt, broniąc nowej Ostpolitik, przedstawił obszerniej koncepcję, wyrażona poprzednio w prze­mówieniu wygłoszonym podczas wizyty w Bukareszcie (3 VIII 1967), o dwóch ustrojach politycznych w Niemczech i potrzebie włączenia Nie­miec Wschodnich w europejski proces odprężenia ⁸³. Ściągnęło to nań ataki pism CDU/CSU, zarzucających Brandtowi, że przy swych dążeniach do odprężenia, obejmującego również i NRD, zapomina on o sprawie przywrócenia jedności Niemiec. Niezadowolenie w kołach CDU/CSU po­większyły wypowiedzi ambasadora nadzwyczajnego Egona Bahra pod-

⁸¹ Nichts neues in der Aufienpolitik, „Die Neue Gesellschaft" fionderheft Marz 1968, s. 7-11; J. S o b c z a k, op. eit, s. 31 - 32.

⁸² W. Brandt, Geschichtlich gesehen Aussóhnung mit Polen ebenso wichtig wie die Freundscha-ft mit Frankreich, „Handelsblatt" 8 - 9 IX 1967.

⁸³ W. Brandt. Entspannungspolitik mit langem Atem, ,.AuBenpolitik^:' 1967, nr 8.

Polityka wschodnia SPD 267

czas wizyty delegacji rządowej RFN (z Kiesirigerem i Brandtem na czele) w Waszyngtonie w dniach 13-18 VIII 1957 r. co do możliwości stopnio­wego uznania NRD przez Niemcy Zachodnie ⁸⁴. Oba wystąpienia wska­zywały, że postępowe skrzydło SPD, skupiające się wokół Brandta, E. Bahra, H. Wehnera, H. Schmidta i Leo Ba u era, zaczynało zgodnie oceniać NRD jako rzeczywistość, którą nie można wykluczyć z budowy europejskiego ładu pokojowego i bez której nie może nastąpić zbliżenie obu części Niemiec i przywrócenie ich jedności.

W odpowiedzi na te oświadczenia zaatakowała Bn-mdta cała prawie CDU/CSU z grupą Straussa na czele, podobnie, jak to miało miejsce w latach 1964-1966 w stosunku do „polityki rucha" Schródera. Oskar­żenia prawicy chadeckiej, że polityka wschodnia RFN prowadzona pod patronatem SPD wykazuje „zbędny pośpiech", dążność dc> osiągnięcia rezultatów za „wszelką cenę", ,,rozmiękcza i osłabia pozycje RFN" za­ostrzyły się aż do zarzutów o prowadzenie „polityki demontażu ustępstw i stopniowej kć-pitulacji" ^8r>. Kicsinger, pragnący zapobiec niebezpieczeń­stwu rozłamu w koalicji, starał się osłaniać Brandta przed atakami pra­wicy CDU/CSU, a z drugiej strony wpływał nań także w kierunku więk­szego usztywnienia wschodniej polityki wobec państw Europy środkowo--wsch;;cLr'ej. W rozmowie Kiesingera z Brandtem 10 X 1967 r. został*" wyjaśnione zachodzące różnice i niuanse w wystąpieniach politycznych kanclerza i ministra spraw zagranicznych. W oświadczeniu na posie­dzę.', liu w-Bundestagu w dniu 13 X 1967 r. Brandt solidaryzował się ?. Kiesingerem, podkreślając obowiązującą moc wytycznych zawartych w deklaracji rządowej złożonej przez Kiesingera ¹ 3 XII 1966 r.⁸⁶ Brandt poświecił wiele słów sprawom odprężenia i pojednania w stosunkach między Wschodem a Zachodem, jednak wykluczył możliwość uznania NRD z punktu widzenia prawa międzynarodowego i uznania przez RFN" zachodnich granic Polski. Następnie w wywiadzie udzielonym przed de­batą w Bundestagu naczelnemu redaktorowi tygodnika „Stern" H. Nan-nenowi Brandt nie wymówił pełnej nazwy Niemiecka Republika Demo­kratyczna wbrew sugestiom Nannena i odrzucił również możliwość uzna­nia przez RFN Berlina Zachodniego za odrębną jednostkę administra­cyjną ⁸⁷- W stosunku do Polski Brandt wyraził wątpliwość, czy strona polska przyjęłaby za wiarygodne uznanie przez RFN granicy na Odrze i Nysie, skoro ma wątpliwości co do szczerości deklaracji o wyrzeczeniu

⁵⁴ „Echo der Zeit" 15 X 19C7.

^ „Die Welt" 4 VIII 1967; „Frankfurter Rundschau" 12 VIII 1967; „Die Tat" 15 VIII 1967.

⁸⁸ W. Brandt. Politik der Friedenssicherung u. Aussiihnung, „Eulletin des Pressc u. Infoirmationsamtes der Bundesregieru,ng" 14 OktobeT 1907.

⁸⁷ Die DDR beim Namen nennenl. .,Stern" 22 Oktobor 1967.

268 M. Cygański

się użycia siły, którą rząd RFN gotów jest złożyć. Następnie dopatrywał się on sprzeczności zawartej rzekomo w polskim żądaniu uznania Odry i Nysy, skoro RFN nie graniczy z Polską ⁸⁸. O różnicy między uznawa­niem, a kwestionowaniem, granic lub istnienia suwerennych państw mi­nister nie wspomniał ani słowem w tym wywiadzie.

Na cofnięcie się Brandta u schyłku 1967 roku z zajmowanych po wizycie w Bukareszcie bardziej elastycznych i pojednawczych pozycji wobec Wschodu wpłynęła z pewnością słabsza pozycja SPD w rządzie wielkiej koalicji wobec silniejszego partnera CDU/CSU. Wzmocnienie stanowiska Kiesingera w partii rządzącej od zjazdu w Brunszwiku (SchrÓder i Strauss, utrzymując swe czołowe pozycje w partii, odłożyli realizacje własnych ambicji do lepszych dla chadecji czasów) zaznaczyło się także w rządzie większym wpływem, kanclerza na politykę zagra­niczna. Z oporami przeciw swym. elastycznym metodom „nowej" Os;-politik spotykał się także Brandt we własnej partii, gdzie elementy pozo­stające od dawna w ścisłych związkach z organizacjami przesiedleńczymi nie akceptowały poważniejszych odchyleń od kanonów tradycyjnej Ost-politik. Stanowisko Brandta popierał na ogół H. Wehner — minister do spraw ogólnonicmicckich w rządzie wielkiej koalicji i wiceprzewodniczący zarządu głównego SPD. Wehner już 31 stycznia 1967 roku w wywiadzie udzielonym paryskiemu korespondentowi „New York Hcrald Tribune — Washington Post", opowiedział się przedw doktrynerstwu i ortodoksyj-ności w polityce wschodniej i za odprężeniem w stosunkach z NRD, po­stulując m. in. zwołanie konferencji ministrów spraw zagranicznych wiel­kiej czwórki w sprawie zmniejszenia napięcia między obu częściami Niemiec, wymianę deklaracji o wyrzeczeniu się użycia siły w Europie środkowo-wschodnie j z udziałem NRD i ustanowienie wspólnej Komisji RFN i NRD. Brandta popierał H. Schmidt — przewodniczący frakcji poselskiej SPD w Bundestagu. Schmidt występował bardziej zdecydowa­nie od Brandta, żądając od ludzi prowadzących politykę wschodnią od­wagi mówienia całej prawdy ludności RFN. W artykułach i wypowie­dziach H. Schmidt wskazywał, że RFN nie może oczekiwać poparcia swych roszczeń terytorialnych przez sprzymierzeńców zachodnich, po­nieważ przywrócenie granic Niemiec z 1937 r. nic leży w ich interesie⁸⁹. Schmidt, podobnie jak Gustaw Heinemann — socjaldemokratyczny mi­nister sprawiedliwości, nie stawiał jednak kropki nad „i" — kwestionując ostateczny charakter terytorialnego status quo w Europie powoływaniem się na „stanowisko prawne".

as Tamże.

*> „Der Spiegel" 4 XII 1967; „Frankfurter Rundschau" 28 XII 1967; „Die Welt" 8 II 1968; „Echo der Zeit" 1968, nr 5; J. S o b c z a k, op. cit, s. 33 - 34.

Polityka wschodnia SPD 269

Dalszych parę wypowiedzi świadczyło o oporach prawicowo-konser-watywnych elementów kierownictwa SPD przeciw taktyce polityki wschodniej Brandta. Karl Mommer — sekretarz frakcji poselskiej SPD i wiceprezydent Bundestagu w rewizjonistycznym przemówieniu 4 XI 1967 w Hilpostein porównywał ludobójcze zbrodnie III Rzeszy z wy­siedleniami Niemców z Polski i Czechosłowacji, dokonanymi na mocy zgodnej decyzji wszystkich wielkich mocarstw, a poseł SPD do Bundes­tagu dr Heinz Kreutzmaimn na łamach „SPD-Pmssondienst" zarzucił Polsce „brutalne odrzucanie dobrej woli Niemiec¹' ^m.

Opory elementów prawicowo-konserwatywnych znalazły jednak sku­teczne przeciwstawienie w postulatach presji lewego skrzydła SPD wy­powiadających się za uznaniem NRD i granicy na Odrze i Nysie, a prze­ciw roszczeniom RFN do reprezentowania całych Niemiec i koimtynuo-waniu rządów koalicyjnych z chadccją⁹¹. Poglądy te wyrażała znaczna część szeregowych członków i organizacji SPD. Znalazły one wyraz w 246 wnioskach na ogólną liczbę 951 nadesłanych do zarządu głównego w związku z zapowiedzianym zjazdem partyjnym w marcu 1968. Wspom­niane opinie odpowiadały dążeniom przywódców postępowego skrzydła socjaldemokracji — Brandta, Wehnera, Schmidta, Bahra i Bauera.

Ostatnie łata 1968-1969 polityki wschodniej SPD w rządzie koali­cyjnym z 'chadecją 'przyniosły postępy na drodze do uznainiia powojen­nego terytorialnego status quo w Europie. Na XIII Zjeździe federalnym SPD w Norymberdze W. Brandt w wygłoszonym 18 III 1968 r. przemó­wieniu wypowiedział się za „uznaniem względnie respektowaniem linii Odry-Nysy do czasu uregulowania sprawy w traktacie pokojowym" ^q2. Była to pierwsza tego rodzaju wypowiedź ze strony urzędującego ministra spraw zagranicznych RFN. Opinię przewodniczącego zarządu głównego usankcjonowała rezolucja zjazdu, w której stwierdzano, że „poprawa i normalizacja stosunków z 'krajami Europy wsichodniej będzie tym bar­dziej skuteczna im wcześniej damy wyraz naszej woli respektowania i uznania istniejących w Europie granic, szczególnie obecnej polskiej gra­nicy zachodniej aż do czasu, gdy niemieckie granice zostaną ostatecznie ustalone w traktatowo-pokojowym uregulowaniu, które będzie mogło być przyjęte przez wszystkich zainteresowanych jako sprawiedliwe i trwa­łe" ^fi3. Rezolucja zjazdu norymberskiego kolidowała z uchwałami wszy­stkich powojennych zjazdów SPD, które zakładały programowo przeciw­stawienie się uznaniu linii Odry-Nysy za granicę wschodnią Niemiec.

« „SPD-Pressedienst" 10 XI 1967.

⁹¹ „Frankfurter Rundschiau" 29 II 1968.

k Parteitag der SPD vom 17 bis 21 Marz 1968 in Nurnberg. Protokoll der V (.'.rhandlungen. Angenommene und iiberwiesene Antrdge, s. 111. « Tamże, s. 996,

270 M. Cygański

Po raz pierwszy w oficjalnym dokumencie partyjnym poruszającym kwestię granicy niemiecko-polskiej użyto określenie mię ,,ldniia", ale „za­chodnia granica Polski". Dalszy wyłom stanowiło uznanie przez Brandta na Zjeździe NRD za drugą część Niemiec. Rezolucja norymberska wy­wołała burzę protestów w kołach CDU/CSU i krytykę kanclerza Kiesin-gera ⁹⁴.

Pod naciskiem krytyki i żądań Brandt wyjaśnił, że „formuła o tym­czasowym uznaniu granicy na Odrze i Nysie nie oznacza wyrzeczenia się przez RFN żadnego tytułu prawnego" ⁹⁵. W Polsce mimo zastrzeżeń do treści sformułowania o respektowaniu względnie uznaniu granicy na Odrze i Nysie do czasu zawarcia traktatu pokojowego doceniono uczy­niony w Norymberdze krok naprzód w kierunku bezwarunkowej akcep­tacji przez RFN granicy zachodniej Polski^%. Okres przygotowań SPD do kampanii wyborczej do VI Bundestagu (28 IX 1969 r.) cechowały po­głębiające się rozbieżności z CDU/CSU w zakresie polityki wewnętrznej i zagranicznej polityki wschodniej. W kampanii wyborczej 1969 r. nie było już mowy o sojuszu socjaldemokracji 7, ziomkostwami, tak jak w 1965 r. Przesiedleńcy atakowali SPD razem z CDU/CSU i wszystkimi innymi ugrupowaniami prawicy. Na przekór tej nagonce listy SPD uzy­skały w wyborach 42,7°/o ogólnej liczby głosów.

W następstwie sukcesu wyborczego socjaldemokracji powstała nowa koalicja rządowa SPD-FDP, co umożliwiło kierownictwu partii znorma­lizowanie stosunków ze wschodnimi sąsiadami w postaci znanych ukła­dów z ZSRR, PRL, NRD i CSRS z lat 1970 - 1971.

---