Temat: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej

1. Pedagogika specjalna jako nauka.

Pedagogika Specjalna - Pomimo prób nadania jej statusu samodzielnej dyscypliny naukowej jest nadal traktowana jako subdyscyplina tzw. studiów edukacyjnych. Przez bardziej tra­dycyjne uczelnie jest zaliczana do nauk pedagogicznych (Dykcik, 1997).

Zgodnie ze współczesnym ujęciem przedmiotem zainteresowań pedagogiki specjalnej są wielopłaszczyznowe oddziaływania mające na celu wspomaganie szeroko rozumianych procesów rozwoju, kształcenia i wychowania jednostek, których właściwości powodują, że ogólnie przyjęte i uznawane za standardowe metody i formy pracy nie są odpowiednie w stosunku do ich potrzeb i możliwości (Hulek, 1993). Tak zdefiniowana pedagogika spe­cjalna kieruje swe oddziaływania przede wszystkim w stronę osób z różnego rodzaju za­burzeniami funkcjonowania fizycznego, społecznego i psychicznego. W centrum zainte­resowania znajdują się zatem zarówno grupy tradycyjnie dotychczas obejmowane pro­gramami pedagogiki specjalnej, jak i osoby z dysfunkcjami wzroku i słuchu, z upośledzeniem umysłowym, deficytami motorycznymi, chorobami przewlekłymi czy zaburzeniami przysto­sowania społecznego oraz kategorie osób wyrosłe z obserwacji rzeczywistości społecz­nej i edukacyjnej -jednostki ze zniekształceniami sylwetki, twarzy, mowy, z trudnościami w uczeniu się, osoby ze sprzężonymi dysfunkcjami. Duża koncentracja na problemach osób funkcjonujących w określonych zakresach poniżej powszechnie przyjętej normy powoduje przy tym ograniczenie zainteresowań i badań poświęconych jednostkom szcze­gólnie utalentowanym.

Znacznemu poszerzeniu uległy kategorie wiekowe będące przedmiotem zainteresowa­nia pedagogiki specjalnej. Ze względu na zmianę ogólnej koncepcji studiów edukacyj­nych w Polsce nakazującą uwzględnianie indywidualnych potrzeb człowieka związanych z kształtem jego życia, współczesna polska pedagogika specjalna obejmuje swymi bada­niami i praktyką pedagogiczną zarówno dzieci i młodzież, jak również osoby dorosłe, w tym osoby znajdujące się w wieku starczym.

Rozszerzenie zakresu zainteresowań pedagogiki specjalnej stworzyło konieczność za­jęcia się różnorodnymi kwestiami powiązanymi z poszczególnymi etapami cyklu życia czło­wieka. W związku z tym w obszarze zainteresowań pedagogiki specjalnej znalazły się -obok problemów tradycyjnie uznawanych za jej domenę, do których zalicza się sprawy wczesnej interwencji, nauczania i wychowania - także kwestie socjalizacji, wychowania seksualnego i religijnego, czasu wolnego i uczestnictwa społecznego.

Pewnej ewolucji ulega także sposób spostrzegania i analizy problemów osób znajdu­jących się w centrum zainteresowania pedagogiki specjalnej. Istotę owych zmian stanowi odejście od koncentracji wyłącznie na ogólnej specyfice funkcjonowania poszczególnych abstrakcyjnych kategorii społecznych, jak np. osoby niewidome, i zwrot w kierunku roz­patrywania problemów tych osób w ujęciu bardziej indywidualnym, z podkreśleniem wspólnoty występowania wielu z owych trudności u różnych grup osób niepełnospraw­nych (np. problemy kształtowania relacji z otoczeniem społecznym, trudności poznawcze czy kwestie funkcjonowania w rolach społecznych). Swoistą nowością i znakiem czasu jest także coraz częstsze uwzględnianie w realizowanych badaniach i programach działań praktycznych ról płci i środowiska zamieszkania osoby niepełnosprawnej.

Analiza powyższych trendów dowodzi, iż perspektywa badawcza pedagogiki specjal­nej ulega systematycznemu poszerzaniu. Opisana ewolucja przebiega przy tym od właści­wych dla okresu przedwojennego poszukiwań biomedycznych uwarunkowań edukacji osób niepełnosprawnych, poprzez analizy psychologiczne i socjologiczne, aż do najnowszego i słabo jeszcze rozpowszechnionego ujęcia antropologicznego, rozpatrującego nie­pełnosprawność jako zjawisko kulturowe.

Jakkolwiek dla opisywanej tu dziedziny nauki powszechnie przyjmuje się nazwę „pe­dagogika specjalna", niektórzy autorzy stosują określenia innego typu, np. defektologia. Jest to termin stosowany głównie w języku rosyjskim, definiujący pedagogikę jako naukę o wszelkich dysfunkcjach człowieka. Nie powinien być stosowany zamiennie z pedagogi­ką specjalną, gdyż oznacza trwałe uszkodzenie i nieodwracalny brak. Pojawia się także termin „ortopedagogika", który nie oddaje jednak odrębnego, specyficznego obszaru za­interesowań i nie docenia podmiotowych odmienności poszczególnych odchyleń (Dykcik, 1997).

2. Cele i zadania pedagogiki specjalnej

Poszerzenie owej perspektywy badawczej służy lepszej realizacji funkcji przypisywa­nych pedagogice specjalnej. Należą do nich zarówno zadania poznawcze, jak i praktycz­ne. Celem pierwszych czyni się coraz lepsze rozpoznawanie natury oraz konsekwencji zja­wisk dewiacji i niepełnosprawności, zwłaszcza zaś umiejętność oddzielenia tego, co w oma­wianych zjawiskach pierwotne, od tego, co wtórne. Praktycznym przeznaczeniem prowadzonych badań jest stworzenie i weryfikowanie propozycji rozwiązań systemowych i organizacyjnych, a także kwestii szeroko rozumianej edukacji osób niepełnosprawnych. Ostatecznym celem prowadzonych badań i wdrożeń jest wyrównywanie szans życiowych oraz normalizowanie sytuacji osób niepełnosprawnych poprzez zwiększanie kompetencji i niezależności osobistej tych osób oraz stwarzanie warunków sprzyjających ich integra­cji ze środowiskiem społecznym.

Realizacja tak postawionych zadań wymaga od pedagogiki specjalnej nie tylko na­wiązywania do dorobku nauk edukacyjnych, lecz także ścisłej współpracy z innymi dzie­dzinami wiedzy, zwłaszcza zaś z naukami biomedycznymi, psychologią, socjologią, an­tropologią, ekonomią, politologią, naukami prawnymi i technicznymi. Interdyscypli­narność i wielopłaszczyznowość współczesnej pedagogiki specjalnej przyczynia się przy tym do dwoistości kierunków oddziaływań wychowawczych i badań podejmowanych przez poszczególne ośrodki akademickie w Polsce. Jedne z nich koncentrują się przy tym na tradycyjnych płaszczyznach zainteresowań i rozwijają typowe tzw. subdyscypliny pedagogiki specjalnej jak: pedagogika upośledzonych umysłowo (oligofrenopedagogika) pedagogika niesłyszących i niedosłyszących (surdopodagogika); pedagogika niewi­domych i niedowidzących (tyflopedagogika); pedagogika głuchoniewidomych (surdo-tyflopedagogika); pedagogika przewlekle chorych; pedagogika osób z dysfunkcjami narządu ruchu; pedagogika osób niedostosowanych społecznie (pedagogika resocjali­zacyjna); pedagogika osób z zaburzeniami mowy; pedagogika osób odmiennych soma-tycznie; pedagogika osób z trudnościami w uczeniu się i pedagogika osób z autyzmem oraz zespołami psychozopodobnymi. Inne ośrodki, mniej liczne poszerzają swój zakres zainteresowań, podejmując kompleksowe studia nad funkcjonowaniem ludzi niepełno­sprawnych.

3. Pojęcia związane z pedagogiką specjalną

Niepełnosprawność - obejmuje różne funkcjonalne ograniczenie jednostek ludzkich w każdym społeczeństwie, wynikające z uszkodzenia zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób uważany za normalny, typowy dla życia ludzkiego. Ograniczenia te mogą mieć charakter stały lub przejściowy, całkowity lub częściowy, mogą dotyczyć sfery sensorycznej, fizycznej i psychicznej.

Ortodydaktyka - jej przedmiotem jest badanie procesów kształcenia dzieci, młodzieży i dorosłych z odchyleniami od normy bez względu na rodzaj, złożoność, zakres i genezę niepełnosprawności

Ortopedagogika - nauka o nauczaniu wszystkich dzieci, których rozwój psychiczno - duchowy jest hamowany przez czynniki indywidualne i społeczne, o ich wychowaniu i opiece nad nimi.

Pedagogika resocjalizacyjna - Dziedzina wiedzy i umiejętności pedagogicznych dotycząca ponownej socjalizacji głównie dzieci i młodzieży, której celem jest doprowadzenie do optymalnego rozwoju osobowego jednostki i jej uspołecznienia na miarą istnieją­cych standardów społeczno-obyczajowych, moralnych, a przede wszystkim prawnych.

Terapia pedagogiczna - Pojęcie to wywodzi się z terminologii medycznej, a w na­ukach o wychowaniu oznacza oddziaływanie o charakterze leczniczym (naprawczym), do­konywane poprzez zastosowanie metod i środków pedagogicznych.

Tyflopedagogika - jest jednym z działów pedagogiki specjalnej, jest nauką
o wychowaniu i kształceniu jednostek z wadą wzroku. W zależności od stopnia uszkodzenia wzroku wyróżnia się osoby niewidome , z resztkami wzroku, niedowidzące.

Oligofrenopedagogika - to dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek upośledzonych umysłowo. Przedmiotem jest jednostka upośledzona umysłowo i proces jej rehabilitacji obejmujący wszechstronny rozwój i przystosowanie do życia w społeczeństwie ludzi pełnosprawnych.

Kompensacja - zastąpienie obiektywnie istniejących lub subiektywnie odczuwalnych braków w jednej dziedzinie działalności człowieka przez wzmożoną aktywność w innej. Kompensacja może dotyczyć zmysłów, np. braku słuchu czy wzroku. Może też być kompensacja społeczna - zastąpienie niepełnosprawności fizycznej osiągnięciami na polu nauki czy kultury.

Rewalidacja - krąg zabiegów pedagogiczno - leczniczych w pracy z jednostkami odchylonymi od normy, mających na celu ich przystosowanie do życia w społeczeństwie ludzi normalnych - rehabilitacja.

Surdopedagogika - definicje wad słuchu, klasyfikacje osób z uszkodzonym słuchem, rozwój fizyczny, umysłowy i psychospołeczny głuchych, nauka mowy jako podstawa rewalidacji głuchych (elementy surdologopedii).

14 października 2009

Temat: Pedagogika specjalna w aspekcie edukacyjnym

1. Przedmiot i podmiot pedagogiki specjalnej

Pedagogika specjalna jest nauką o nauczaniu i wychowaniu osób odbiegających od normy psychofizycznej.

Przedmiotem jej badań oraz zastosowań są głównie dzieci, które w skutek złego stanu zdrowia, uszkodzenia lub braku analizatorów zmysłowych bądź narządów ruchu, albo też wskutek niewydolności mózgu, wymagają specyficznych metod wychowania i terapii nauczania. Ich rozwój jest utrudniony, a niekiedy nawet ograniczony nieodwracalnie jak ma to miejsce u dzieci upośledzonych umysłowo. Pedagogika specjalna zajmuje się również młodzieżą nieprzystosowaną społeczne i wymagającą specyficznych metod resocjalizacji, skutek konfliktu z prawem i normami społeczno-moralnymi. Przedmiotem omawianej nauki są także dorośli, potrzebujący rehabilitacji.

2. Osoby będące przedmiotem i podmiotem pedagogiki specjalnej można podzielić na:

- z trudnościami w poznawaniu świata i komunikowania się z nim wskutek braku lub uszkodzenia analizatorów zmysłowych

- u których procesy poznawcze przebiegają w sposób nieprawidłowy, wskutek czego mają obraz poznawczy nieadekwatny do rzeczywistości, zdolność do rozumowania ograniczoną i są poniżej normy, mają utrudnione przystosowanie do życia i pracy

- mające z powodu uszkodzenia narządów ruchu lub przewlekłej choroby ograniczoną zdolność do działania, ekspansji, aktywnego udziału w życiu społecznym

- wymagające resocjalizacji, niedostosowane społecznie wskutek zaniedbań i błędów wychowawczych rodziców i szkoły, prowadzących do konfliktu z normami obyczajowymi i prawnymi.

- znacznie przekraczające poziom normy inteligencji i zdolności

3. Problematyka pedagogiki specjalnej obejmuje:

- etiologia - przyczyny obniżenia psychiczno-fizycznego

- fenomenologia - objawy zjawiska

- profilaktyka - zapobieganie

- terapia wychowawcza - wychowanie korygujące

- przystosowanie do życia mimo niepełnosprawności oraz integrację społeczną

Obecnie bardzo często zdarzają się przypadki inwalidztwa nabytego w późnym okresie życia. Jest to spowodowane takimi chorobami jak: udar mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, urazami mechanicznymi lub chemicznymi. Niejednokrotnie po ich przebyciu człowiek nie może wrócić do normalnego, czynnego życia.

4. Klasyfikacja osób niepełnosprawnych rehabilitowanych wg Marii Grzegorzewskiej

a) niewidomi i niewidzący

- od urodzenia i przed piątym rokiem życia

- ociemniali

- niewidomi i ociemniali z dodatkowymi kalectwem

- niewidomi i ociemniali z upośledzeniem umysłowym

- niedowidzący

- słabo widzący w wysokim stopniu

b) głusi i niedosłyszący

- głusi od urodzenia

- ogłuchli mówiący

- głusi z upośledzeniem umysłowym

- głusi z dodatkowym kalectwem

- głusi z resztkami słuchu

- niedosłyszący

c) głuchoniewidomi

d) upośledzeni umysłowo

- w lekkim stopniu

- w umiarkowanym stopniu

- w znacznym stopniu

- w głębokim stopniu

e) przewlekle chorzy

- grupy ze względu na rodzaj schorzenia

- grupy ze względu na formę leczenia

f) osoby z uszkodzeniami narządów ruchu

- amputacje lub braki i deformacje wrodzone

- uszkodzenia kręgosłupa i narządów ruchu

- dysfunkcje kończyn *porażenia

g) osoby z trudnościami uczenia się wskutek dysharmonii rozwoju

h) społeczne niedostosowanie wskutek

- zaniedbań i błędów wychowawczych oraz konfliktów z normami społeczno-moralnymi

- zaburzenia wyższych czynności nerwowych

5. Grupy „dzieci specjalnych”:

a) Grupa dzieci wyleczalne i wychowalne w normalnym zakresie przy zastosowaniu odpowiednich metod (dzieci niewidome, ociemniałe, niedowidzące, głuche, kalekie, przewlekle chore)

b) Grupa dzieci wychowalne i wyleczalne w ograniczonym zakresie (dzieci upośledzone w stopniu lekkim, umiarkowanym, niewidome, niesłyszące z upośledzeniem umysłowym)

6. Wiodące nurty teoretyczne w pedagogice specjalnej:

a) kompensacja - dominuje w rehabilitacji niewidomych, słabo widzących, niesłyszących, słabo słyszących, umysłowo upośledzonych, niepełnosprawnych ruchowo. Jest ona realizowana w szkołach zaliczanych do danego działu pedagogiki specjalnej

b) terapia - dotyczy zwłaszcza przewlekle chorych; usprawnia dzieci i dorosłych, uczy umiejętności przetrwania krytycznych dla nich momentów czy długiego okresu leczenia

c) resocjalizacja - ma zahamować zagrożenie szkodliwe społecznie, odruchy warunkowe oraz stereotypy dynamiczne i wytworzyć w ich miejsce odruchy i stereotypy akceptowane. Zadaniem pedagogów jest ich doprowadzić do interionalizacji norm.

7. Terapia pedagogiczna - to specjalistyczne działania mające na celu niesienie pomocy dzieciom ujawniającym różnego rodzaju nieprawidłowości rozwoju i zachowania. Zaburzenia te koryguje się poprzez odpowiednie oddziaływania specjalistyczne o charakterze psychologiczno - pedagogicznym, profilaktycznym i medycznym. Jest to szczególnie ważne na początku kariery szkolnej dziecka.

8. Zasady wychowania dzieci specjalnych

- wzajemnego szacunku; serdeczna życzliwość, zaufanie, szczera komunikacja

- jedności nauczania z wychowaniem

- zaspokojenia potrzeb fizycznych wychowanka oraz aktywowania go

- indywidualizacji oraz szacunku dla wychowanka i jego trudu

- przystosowania wymagań do możliwości wychowanka

- terapii w przypadku możliwości minimalnej poprawy zdrowia

- oprzyrządowania i oprotezowania dziecka

- realnego optymizmu i wytrwałości

- zaangażowanej emocjonalnie współpracy z dzieckiem

- współdziałania z rodzicami dziecka

- integracji ze społeczeństwem

28 października 2009

Temat: Pojęcie, kierunki i zasady procesy rewalidacji

Rewalidacja - (łac. re - znów, validus - mocny) oznacza oddziaływanie zmierzające do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazami.

O. Lipkowski pisze, że pojęcie rewalidacji mieści w sobie pojęcie dążenia do przywrócenia zdrowia osobnikom pozbawionym go w jednym lub w wielu zakresach. Przywrócenie tym dzieciom całkowitego zdrowia, więc całkowita rewalidacja jest dostępna tylko w stosunku do dzieci chorych przewlekle (i to nie we wszystkich przypadkach). W stosunku do pozostałych dzieci specjalnych pojęcia „rewalidacja” należy rozumieć w znaczeniu przenośnym. Celem wychowania specjalnego jest przywrócenie im „zdrowia” w dostępnych dla nich zakresach, a w innych znalezienie środków kompensacyjnych.

Rewalidację można więc ogólnie określić jako wychowanie specjalne jednostek upośledzonych, zmierzające do najpełniejszego ich rozwoju i najlepszego przystosowania do życia w środowisku normalnym.

Pełna działalność rewalidacyjna obejmuje nie tylko leczenie, usprawnianie i rozwijanie, ale również zapobieganie pogłębianiu się istniejących już upośledzeń oraz powstawaniu dodatkowych anomalii fizycznych, psychicznych i społecznych. Recesja w rozwoju umysłowym występuje najczęściej w tych przypadkach, gdy dochodzą inne osłabienia i uszkodzenia organiczne w postaci przewlekłej choroby, niedożywienia, zatrucia, zaburzenia wzroku, słuchu itp. Może też być spowodowana niekorzystnym oddziaływaniem otoczenia społecznego, np.: izolowanie dziecka od przyjemności i obowiązków domowych albo obciążenie nimi ponad jego siły, prymitywizm życia rodzinnego, brak odpowiedniej stymulacji rozwoju, zaniedbanie pedagogiczne i inne.

Drogi oddziaływań rewalidacyjnych

Grzegorzewska stwierdziła, że to, co wychowankom pedagogiki specjalnej w sposób zasadniczy stoi na przeszkodzie do osiągnięcia tzw. normy psychospołecznej (biologiczna jest w rękach me­dycyny), można   sprowadzić  do prze­szkód powstałych zarówno na skutek strukturalnych bądź funkcjonalnych odchyleń od normy (zaburzeń w funkcjonowaniu układów i narządów), a więc z powodu tzw. przyczyn pierwotnych, jak i wtórnych ich konsekwencji bio-psycho-społecznych. Są to więc:

1. Braki w zakresie otrzymywanych (i odbieranych) bodźców w dosta­tecznym ilościowo i jakościowo materiale emocjonalno-poznawczym, co wy­maga różnego typu kompensacji tych braków;

2. Braki związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem różnych układów (przede wszystkim układu nerwowego i hormonalnego), narządów sensorycznych oraz ruchu, mowy itd., co z kolei pociąga za sobą koniecz­ność korygowania tych dewiacji, zaburzeń bądź deformacji;

3. Funkcjonowanie układów czy narządów nie musi być wadliwe, ale może być niedoćwiczone, co powoduje konieczność ich usprawnienia.

4. Braki wymienione w punktach l, 2 i 3 wymagają rozbudzania do­stępnego danej jednostce pozytywnego napędu motywacyjnego (zwłaszcza uświa­domionego), co na płaszczyźnie pedagogicznej musi się łączyć ze wzbudza­niem dynamizmu rewalidacyjnego.

Kompensacja (łac. compensatio - wyrównywanie) może być rozumiana jako wyrównywanie braków lub też zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem, a także jako wspieranie rozwoju funkcji zaburzonej przez sprawną lub mniej zaburzoną". Termin zajęcia korekcyjno- kompensacyjne uwzględnia pełen zakres terapii pedagogicznej.

a) Kompensacja czysto biologiczna należy  do akcji automatycznych mechanizmów obronnych (np. kompensowanie przez wzmo­żenie działalności pewnych narządów przy zmniejszonej działalności innych). Rewalidator musi  stwarzać w porozumieniu z lekarzem możliwie korzystne warunki zewnętrzne i psychiczne dla podtrzymania akcji tych automatycznych samosterownych mechanizmów kompensacyjnych.

b) Kompensacja biologiczno-psychiczna, jaką jest np. tzw. za­stępstwo zmysłów u ludzi z brakami sensorycznymi,  wymaga powstania u osoby upośledzonej świadomej i umiejętnej współpracy pedagoga specjalnego, stwarzającego wychowankowi bogate warunki zewnętrzne do wielostronnego, sprawnego odbierania informacji za pomocą pozostałych, nie tkniętych uszkodzeniem lub zaburzonych aparatów percepcyjnych. Jest to proces psychiczny z zakresu zjawisk kompensacyjnych, typowy dla całkowicie niewidomych lub całkowicie głuchych oraz głuchoniewidomych. Przykładem takich oddziaływań kompensacyjnych w zakresie tzw. zastępstwa zmysłów  jest uczenie głuchego czy­tania z ust, niewidomego — czytania alfabetem Braille'a, oraz tłumaczenie sobie skali barw za pomocą skali dźwięków.

c) Kompensacja psychospołeczna   polega  na tym, żeby przez właściwe zorganizowanie grupy dać możność wybicia się jednostce nie docenionej przez towarzyszy z racji jej fizycznych braków, psychicznej nieudolności czy zahamowań — przez wykaza­nie jej sprawności w jakiejś mocnej dla niej, a nie zauważonej przez grupę sferze działań, ocenianych przez nią jako ważne.

Korektura - Zasadniczym  czynnikiem w akcji rewalidacyjnej jest korektura jakiegoś niesprawnego, nieprawidłowego działa­nia zaburzonej funkcji organicznej czy psychicznej, czy też psychospołecznej, np. korektura funkcjonowania narządów artykulacyjnych przy różnych za­burzeniach mowy, korektura nieprawidłowego chodu u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym  lub po heinemedina, korektura wyrazistości mowy u głuchego.

Innym polem działania w akcji korygowania są niedostatecznie adekwatne wyobrażenia i pojęcia niewidomych, głuchych, a również upośledzonych umy­słowo. To samo do­tyczy korygowania błędnych uwarunkowań oraz nie przystosowanych czy szkodliwych postaw naszych wychowanków, zwłaszcza zagrożonych moralnie.

U takich osób należy korygować błędne „obrazy świata" i „obrazy samego siebie", a w tym: korygować zaniżone czy nadmiernie zawyżone błęd­ne wyobrażenia o stosunku do siebie innych ludzi.

Usprawnianie - może dotyczyć funkcji organicznych, psychicznych i psy­chospołecznych. Ma ono na celu   usprawnianie funkcji zaburzonych lub właśnie nie zaburzonych, które muszą te pierwsze (zaburzone lub zupełnie zanikłe) kompensować. Przykładem tego jest np. wzmocnienie mięśni rąk potrzebnych do posługi­wania się wózkiem przy porażeniu nóg; ręce w takim wypadku muszą uzyskać wysoki stopień sprawności i siły.  Sprowadza się to przede wszystkim do treningu którego racjonalnymi zasadami są : 

1. stopniowe dawkowanie obciążenia, które ma za zadanie wzmóc uspraw­nienie ogólne lub wybiórcze,

2. indywidualizacja w zakresie treningu,

3. unikanie zmęczenia — zwłaszcza trwałego

Dynamizowanie - psychologia kładzie  nacisk na motywację zachowania się człowieka w pożądanym kierunku, a w pedagogice specjalnej przejawia się to jako konieczność wysunięcia przez jednostkę upośledzoną na pierwsze miejsce motywu własnej działalności dla osiągnięcia zdrowia, normalności, dla włączenia się w normalną społeczność ludzką. Akcja dynamizowania,  wzmaga aktywność upośledzonej jednostki, jej inicjatywę, twórczość, zapał do pracy, siłę woli w przezwyciężaniu trudności, a nawet często pasję wprost do walki z nimi. Wyzwala to własny   dynamizm jednostki, wzbogaca go, uwielokrotnia i prowadzi do podniesienia ogólnego samopoczucia jednostki.

Zasady rewalidacji wg O. Lipkowskiego

1. Zasada akceptacji - dziecko upośledzone jest traktowane jako dziecko, które z racji specyficznej sytuacji ma inne potrzeby oraz prawo do szczególnej opieki i pomocy, jako dziecko, które obarczone jest większymi trudnościami rozwojowymi.

2. Zasada pomocy - ma na celu pomóc dziecku w aktywizacji jego sił biologicznych, w usamodzielnieniu go, w przezwyciężaniu trudności rozwojowych oraz trudności wynikających z upośledzenia, ukierunkowana jest także na kształtowanie odpowiedniej atmosfery i odpowiednich warunków wychowawczych.

3. Zasada indywidualizacji - jest rozpatrywana w dwóch aspektach:

a) jako zasada zmierzająca do dostosowywania procesu nauczania do indywidualnych potrzeb dziecka,

b) jako zasadę mającą na uwadze indywidualny cel kształcenia.

4. Zasada terapii pedagogicznej - terapia pedagogiczna wspiera działania terapeutyczne lekarza, psychoterapeuty i jest terapią samodzielną stosowaną w przypadkach zaburzeń funkcjonalnych, na tle dewiacji środowiskowych i niepowodzeń szkolnych. Realizowana jest w 3 fazach:

• przygotowawczej - zmierzającej do ustalenia na podstawie badań anamnestycznych osobniczych i środowiskowych możliwie dokładnej diagnozy trudności wychowawczych;

• stosowania środków terapeutycznych przez odpowiednią organizację pracy w grupie wychowawczej, rozmowy indywidualne, terapię zabawową itp.

• Oddziaływania na środowisko wychowawcze drogą poradnictwa.

5. Zasada współpracy z rodziną (pomoc materialna, porady dotyczące sposobu postępowania z dzieckiem „specjalnej troski”).

25 listopada 2009

Temat: Mózgowe porażenie dziecięce

Mózgowe Porażenie Dziecięce - należy do zespołu zaburzeń organicznych i czynnościowych mózgu. Jest jednym z najcięższych uszkodzeń układu nerwowego u dzieci. Uszkodzenia mózgu mogą być przyczyną:

• upośledzenia umysłowego (niepełnosprawności intelektualnej)

• dysfunkcji narządu ruchu

• zaburzeń osobowości itp.

Ponadto pojawiają się dysfunkcje współtowarzyszące:

• opóźnienia rozwoju umysłowego (39%),

• zaburzenia w zachowaniu z opóźnionym rozwojem lub bez niedorozwoju umysłowego (75%),

• padaczka (35%),

• zaburzenia narządu wzroku: oczopląs, zez, ograniczenie pola widzenia (50%),

• zaburzenia narządu słuchu: niedosłuch (25%),

• zaburzenia w rozwoju mowy: niedowład warg, podniebienia, języka (60%)

Mikrodeficyty

• zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej,

• zaburzenia schematu własnego ciała,

• brak orientacji przestrzennej,

• zaburzenia koncentracji uwagi,

• zaburzenia myślenia.

Uszkodzenie mózgu

- zaburzenia programowania ruchu

- zaburzenia komunikacji

- zaburzenia emocjonalne

- zaburzenia zachowania

- wieloaspektowe trudności w procesie uczenia

Metoda kierowanego nauczania wg Andreasa Peto

Twórcą metody nazwanej Nauczaniem Kierowanym był węgierski lekarz, pedagog, fizjoterapeuta Andreas Peto, który wprowadził ją w 1949 roku w Budapeszcie. W stolicy Węgier utworzony został pod jego kierownictwem Instytut Osób Niesprawnych Ruchowo, do którego kierowano wszystkie dzieci z podejrzeniem uszkodzenia OUN na Węgrzech. Metoda ta łączy w sobie elementy usprawniania społecznego, leczniczego oraz psychologiczno pedagogicznego oddziałuje, więc na dziecko niepełnosprawne w kilku aspektach naraz:
- Uczy go samodzielności w codziennym życiu

- Zapewnia naukę szkolną

- Uczy komunikacji z innymi ludźmi

- Zapewnia rehabilitację posturalno-ruchową

Kluczowe dla systemu są następujące ułatwienia:

• Obecność prowadzących - odpowiedzialny za uzyskanie danej funkcji u dziecka; wszechstronnie przygotowana do pracy z  dziećmi  ze  złożonymi  potrzebami; organizuje czas podczas zajęć, aby dzieci miały możliwość powtarzania w ciągu dnia tego, co opanowały lub nad czym pracują podczas sesji nauczania, Kreuje atmosferę  i  jest  inspiratorem  różnorodnych  sytuacji-zabaw,   wywołujących u dziecka motywację do aktywności. On wymyśla transfer „od chcenia dorosłego do chcenia dziecka". 

• Praca w grupie pozwala na powtarzanie nowo nabytych umiejętności ruchowych (i innych) w różnych sytuacjach życia codziennego i podczas zabaw, wzbogaca motywację, ułatwia wypracowanie   obrazu  własnego  ciała,   poczucia  tożsamości  w   stosunku do innych dzieci. Porozumiewanie się mową i innymi środkami dodaje chęci dzielenia się własnymi odczuciami. 

• Mowa (metoda rytmiczności poleceń) pozwalająca na rozdzielenie ruchu na składowe i wykonanie go w rytmie wypowiadanych poleceń czy piosenki są niezwykle ważnymi technikami ułatwiającymi stosowanymi w Systemie Nauczania Kierowanego i jego cechami charakterystycznymi. Mowa i rytm mogą ułatwiać opanowanie konkretnego ruchu i go regulować. 

• Dobrze opracowany program ogólny i poszczególne serie zadań - dzienne rozkłady zajęć, indywidualne programy krótkoterminowe i długoterminowe realizowane w grupie, oceny postępów półroczne i roczne, wnioski i modyfikacje. Program pracy z dzieckiem obejmuje wszystkie aspekty jego dysfunkcji. W rozkładzie zajęć jest czas na opanowywanie i doskonalenie takich podstawowych czynności jak: stanie, chodzenie, siedzenie, jedzenie, toaleta oraz innych, bardziej skomplikowanych typu: czytanie, pisanie, arytmetyka itp. Program służy realizacji celów edukacji jakimi są: przygotowanie do życia i pracy w społeczeństwie. 

• Specjalne przyrządy (meble Peto) składają   się  z drewnianych drążków, umożliwiających niepełnosprawnemu dziecku w każdej pozycji (leżenie, siedzenie, stanie i chodzenie) naukę chwytania, trzymania, puszczania/uwalniania z chwytu, fiksację, orientację w linii środkowej ciała oraz gwarantują mu bezpieczeństwo, prawidłową postawę i aktywną zmianę pozycji. 

• Transfer jest  pojęciem   używanym  w   psychologii   uczenia  i  polega na  ułatwianiu  bądź  utrudnianiu  uczenia  się  przez  uczenie  się  poprzednie. W praktyce oznacza to, że nabyta umiejętność dziecka jest wykorzystywana następnie  wielokrotnie  (przenoszona,  transferowana)  w  innych czynnościach i sytuacjach

 

Uszkodzenie mózgu

- Dysfunkcja motoryczna (programowanie ruchu, problemy neuroortopedyczne)

- Dysfunkcja komunikacji

- Dysfunkcja emocjonalna

- Dysfunkcja rodziny

- Dysfunkcja myślenia

- Dysfunkcja poznawcza

- Dysfunkcja społeczna

System obejmuje

- dzieci

- wszystkich członków zespołu terapeutycznego i rodziców

- środowisko rehabilitacyjne, które oddziałując na siebie wzajemnie mają za zadanie realizację założonych celów i zadań

- bariery fizyczne, psychologiczne, prawne, itd.

Zasady dostosowania procesy nauczania do specjalnych potrzeb i możliwości psychofizycznych dziecka z porażeniem mózgowym:

1. Zasada systemowości - polega na związaniu struktury wiadomości, umiejętności ruchowych i postaw, których dziecko ma się nauczyć w zakresie funkcji ruchowych, samoobsługi, komunikacji, zachowania oraz realizacji programu szkolnego.

2. Zasada systematyczności - dotyczy częstotliwości oddziaływań rehabilitacyjno-edukacyjnych oraz ich dozowania w czasie

3. Zasada wiązania teorii z praktyką - oznacza łączenie poznania z działaniem; transfer nabytej wiedzy do warunków życia i praktyczne jej zastosowanie

4. Zasada poglądowości - ma ułatwić dzieciom poznanie przez bezpośrednie zetknięcie się z rzeczywistością poprzez posługiwanie się w procesach poznawczych odpowiednimi środkami dydaktycznymi. Wiąże się ona z procesem kształtowania u dziecka myślenia operacyjnego

5. Zasada świadomości i aktywności - podkreśla ważność i niezbędność w procesie uczenia się świadomego i aktywnego udziału dzieci

6. Zasada celowości - przypomina, że każdy element procesu nauczania musi być podporządkowany określonemu celowi

7. Zasada efektywności i nieprzeciążenia dziecka - określa warunki w jakich można od dziecka otrzymać optymalną odpowiedź

8. Zasada indywidualizacji - wskazuje, że proces usprawniania musi być zaplanowany i zaprogramowany stosownie do indywidualnych predyspozycji dziecka

9. Zasada wszechstronności - podkreśla konieczność wieloprofilowości i wzajemności korelacji w nauczaniu wszystkich funkcji

10. Zasada stopniowania trudności i następstwa rozwojowego - dotyczy właściwego doboru kolejności nauczanego materiału i metod dydaktycznych, które powinny być dostosowane do poziomu rozwoju dziecka oraz jego możliwości percepcyjnych.

---