Ekonomia, wykład 28.02.2011
Jolanta Włodawska, dyżur czwartek rewolucji 41, pokój 319, 15:30-17:00
Przedmiot makroekonomii. Produkt Krajowy Brutto i rachunek dochodu narodowego.
Makroekonomia bada gospodarkę jako całość, bada zjawiska i procesy w skali całej gospodarki. Zajmuje się badaniem agregatowych zmiennych ekonomicznych.
Szczebel mikro dotyczył trzech podstawowych podmiotów gospodarczych - mikropodmiotów - gospodarstw domowych (konsument i pracownik).
Na szczeblu makro podstawowym podmiotem jest państwo, ale też np. UE, Bank Światowy.
Tematy makro: Produkt PKB, dochód narodowy, postęp techniczny, budżet państwa, polityka fiskalna, polityka pieniężna, inflacja, bezrobocie, handel zagraniczny.
Zjawiska w skali mikro i makro przeplatają się i wzajemnie na siebie oddziałują.
Przykład nr 1. Gospodarstwo domowe. Poszczególne gospodarstwa domowe podejmują autonomiczne, indywidualne decyzje np. co do oszczędności. Suma tych autonomicznych decyzji co do oszczędności na szczeblu makro tworzy tzw. zagregowaną (skumulowaną) funkcję podaży oszczędności w całej gospodarce.
Przedsiębiorstwa. Poszczególne prd podejmują samodzielne, autonomiczne decyzje co do zapotrzebowania na pożyczki, kredyty. Suma tych decyzji dotyczących zapotrzebowania na pożyczki na szczeblu makro tworzy zagregowaną funkcję popytu na kapitał.
Parametrem, który oddziałuje na gospodarstwa domowe i na przedsiębiorców odnośnie do kredytów jest wysokość stopy procentowej. Wysokość stopy procentowej to parametr ekonomiczny, który decyduje o wysokości oszczędności lokowanych w banku przez gospodarstwa domowe. Gospodarstwa domowe są zainteresowane tym, aby stopa procentowa była jak najwyższa.
Biorący depozyty w banku chcą jak najniższej.
2 przykład. Podmioty mikroekonomiczne. Gospodarstwo domowe w funkcji nie oszczędzania, tylko pracownika. Gospodarstwa domowe podejmują indywidualne samodzielne decyzje co do podaży pracy. Suma decyzji wszystkich samodzielnych gospodarstw odnośnie do podaży pracy na szczeblu makro tworzy zagregowaną funkcję podaży pracy.
Przedsiębiorstwo. Poszczególni przedsiębiorcy zgłaszają samodzielnie wg swoich zasad popyt na pracę. Suma decyzji tych przedsiębiorców na poziomie makroekonomicznym tworzy zagregowany popyt na pracę. Parametr, który godzi te dwie grupy podmiotów to płaca. Pracownicy chcą jak najwyższej, a pracodawcy jak najniższej.
Makroekonomia pełni dwie funkcje: poznawczą i aplikacyjną.
Poznawcza polega na ty, iż makroekonomia opisuje, wyjaśnia i przewiduje występowanie i przebieg procesów gospodarczych w skali całej gospodarki w przyszłości. Przewidywanie Toma charakter warunkowy. Oznacza to, że możemy przewidzieć jak dane zjawisko czy proces będzie wyglądać w przyszłości, pod warunkiem, że nie zmienią się podstawowe czynniki (determinanty) wpływające na dane zjawisko czy proces (ceteris paribus).
Makroekonomia posługuje się modelami ekonomicznymi. Model ekonomiczny to uproszczone odzwierciedlenie życia gospodarczego.
Model nie może być zbyt prosty i nie może być zbyt skomplikowany.
Musi ujmować wszystkie najważniejsze zmienne i zależności pomiędzy nimi. Zależności nie mogą być fikcyjne, muszą odzwierciedlać rzeczywistość.
W oparciu o istniejący model ekonomiczny możemy dokonywać symulacji (udawania :P).
Wynikiem procesu symulacji jest dostarczenie wskazówek - aplikacyjna funkcja ekonomii. Celem jest dostarczenie wskazówek dla polityki gospodarczej.
Może dostarczyć wskazówki dla państwa, jakie instrumenty może stosować w oddziaływaniu na dane procesy gospodarcze (np. w polityce pieniężnej - stopy procentowe, podaż pieniądza).
Makroekonomia bada wielkości ekonomiczne, które można podzielić na zasoby i strumieni (są to zmienne).
Zmienne będące zasobami przedstawiają wartość zmiennych ekonomicznych na dany moment np. bilans przedsiębiorstwa (aktywa i pasywa) na dany moment.
Zmienne będące strumieniami wyrażają wartość wielkości ekonomicznych w jakimś przedziale czasowym, np. wartość produkcji PKB w ciągu roku.
Najłatwiej sobie wyobrazić zasób jako pojemnik, np. rezerwuar wody, a strumienie jako kraniki - wpływ i wypływ.
Kapitał stanowi wartość środków trwałych, zasoby służące do produkcji.
Inwestycje to przyrost wartości kapitału (środków trwałych) w gospodarce.
Inwestycje brutto = inwestycje odtworzeniowe + inwestycje netto
Kapitał (środki trwałe) w trakcie produkcji zużywa się. Po pewnym czasie się rozpadają (zużycie fizyczne), albo są zastępowane przez nowe, bardziej wydajne (zużycie moralne).
Odzwierciedleniem stopniowego zużywania się maszyn i urządzeń jest w księgowości amortyzacja.
Amortyzacja to finansowe lub ekonomiczne odzwierciedlenie procesu stopniowego zużywania się środków trwałych.
Możemy mieć tutaj 3 przypadki zależności strumieni i zasobów.
W gospodarce w danym roku dokonywane są jedynie odtworzeniowe, co oznacza, że uzupełniane jest to co się popsuło.
Poza inwestycjami odtworzeniowymi prowadzi się również inwestycje nowe. Postęp techniczny.
Jeżeli inwestycje w ciągu roku są mniejsze od inwestycji odtworzeniowych. Nie dość, że nie ma nowych, to tez nie odtwarza się tego, co się zepsuło. Ten stan w gospodarce to dekapitalizacja.
Agregacja (sumowanie)- jest to zabieg polegający na łączeniu danych liczbowych dotyczących szczebla mikro w celu otrzymania wielkości mikroekonomicznych na szczeblu makro.
Sposób dokonania agregacji.
Trzeba przyjąć określone jednostki pomiaru.
Pierwsze to mierzenie wielkości agregatowych w jednostkach fizycznych (naturalnych) np. liczba bezrobotnych w mln. Mankament jest taki, że nie można przeprowadzać porównań pomiędzy różnymi agregatami (np. ton z liczbą bezrobotnych).
Metoda 2 to wartościowe wyrażenie zmiennych agregatowych. Polega na tym, iż każdy produkt ma swoją wycenę. Wycena (wartość produktu) = cena x ilość.
Wielkości agregatowe w czasie ulegają zmianie, gdyż zmienia się zarówno wielkość produkcji jak i cena. Jeżeli będziemy chcieli policzyć tempo wzrostu produkcji (bądź dynamikę produkcji inaczej), to ze względu na fakt, iż w czasie mogą ulec zmianie ilość produktów albo cena produktu albo jedno i drugie to dokonując porównań trzeba się posłużyć tzw. cenami stałymi.
Przykład: mamy dobra ABC w roku 2005 i ABC w 2010 i ceny. Jako ceny stałe możemy przyjąć ceny z roku 2005 i wtedy te z 2010 przeliczamy z okresu 2005, albo na odwrót.
Deflator.
Wartościowe wyrażenie zmiennej agregatowej w cenach bieżących to nominalna wartość zmiennej agregatowej.
Natomiast wartościowe wyrażenie zmiennej agregatowych w cenach stałych (inaczej porównywalnych) jest to realna wartość zmiennej agregatowej.
Deflator = nominalna wartość zmiennej agregatowej/(realna wartość zmiennej agregatowej x 100)
PRODUKT PKB I RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO
Mierniki:
PKB - Produkt Krajowy Brutto to syntetyczna miara wartości produkcji wytworzonej w gospodarce danego kraju w ciągu roku przez wszystkie przedsiębiorstwa krajowe.
Metody obliczania PKB:
Metoda produktów. Jest to sumowanie wartości wytworzonych dóbr i usług.
Metoda dochodów. Jest to sumowanie dochodów, czynników produkcji uczestniczących w wytwarzaniu tych dóbr i usług.
Metoda wydatków. To sumowanie wydatków ponoszonych na zakup wytworzonych dóbr i usług.
Wyniki obliczane tymi trzema metodami powinny być mniej więcej takie same.
Metoda produktowa.
Dobra i usługi w procesie produkcji przechodzą przez wiele faz (stadiów produkcji) i każda z nich dodaje nową wartość do wytworzonego produktu.
Rower = części stalowe, gumowe, malowanie, montowanie etc.
Podstawowy problem w obliczeniach to unikanie wielokrotnego liczenia tych samych elementów:
1 sposób - sumowanie wartości dóbr finalnych.
2 sposób - sumowanie wartości dodanych.
Jeżeli mamy chleb. Wliczając wartość chleba do PKB nie dodajemy wartości mąki, drożdży, bo zawierają się w cenie wyrobu gotowego.
Metoda dóbr finalnych.
Dobra finalne to dobra i usługi nabywane przez ostatecznego użytkownika. W skład dóbr finalnych wchodzą zarówno dobra inwestycyjne, jak i konsumpcyjne nabywane przez konsumentów.
Dobra inwestycyjne służą w wielu cyklach produkcyjnych (np. maszyny, drogi, budynki).
Dobra, które w całości zużywane są przez przedsiębiorstwa w produkcji noszą nazwę dóbr pośrednich. Typowym przykładem dóbr pośrednich są surowce.
Aby unikną liczenia do wartości PKB wliczamy tylko dobra finalne z pominięciem pośrednich (bo pośrednie zawierają swoją wartość w dobrach finalnych).
Metoda wartości dodanej.
Wartość dodana to przyrost wartości dóbr będący rezultatem danej fazy produkcji.
Metoda dochodów.
Dochody czynników wytwórczych (podstawowe: praca, ziemia i kapitał).
Polega na sumowaniu płac, procentów, dochodów gruntów, czynszu etc.
Trzeba uważać, aby do PKB nie wliczać tzw. Transferów.
Płatności transferowe nie wiążą się z koniecznością świadczenia jakiejś usługi i nie są dochodami z tytułu produkcji dóbr i usług. Transferu nie wliczamy do PKB.
Metoda wydatków.
Sumowanie wydatków przeznaczonych na zakup dóbr i usług.
PKB=C+I+G+X
Gdzie:
C - wydatki na dobra konsumpcyjne
I - wydatki inwestycyjne ponoszone przez prywatnych przedsiębiorców
G - wydatki ponoszone na dobra i usługi przez rząd minus transfery
X - saldo handlu zagranicznego (eksport - import)
PKB może być mierzony w cenach rynkowych bądź w cenach czynników produkcji. Transakcje na rynku zawierane są w cenach rynkowych zawierających podatki pośrednie, czyli podatki nakładane na produkty (są to podatki przedmiotowe).
PKB w cenach rynkowych uwzględnia podatki pośrednie. Natomiast PKB w czynnikach produkcji to miara produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich, ale z uwzględnieniem ewentualnych dotacji (subsydiów). To znaczy, że prd produkcyjne, które produkuje dobra i usługi może otrzymać dotacje (subsydia).
PKB w cenach czynników produkcji = PKB w cenach rynkowych - podatki pośrednie + subsydia
PNB - PRODUKT NARODOWY BRUTTO
W danym kraju mogą działać prd zagraniczne i w związku z tym gro dochodów. Część dochodów jest uzyskiwanych przez cudzoziemców i część podatków dochodowych jest odprowadzanych za granicę. Z drugiej strony Polacy też płacą za granicą i po opłaceniu podatków na rzecz Belgii odprowadzają do Polski.
PNB to miara łącznych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji będące ich własnością.
PNB = PKB + dochody netto
Dochody netto to różnica między napływem dochodów z tytułu świadczenia usług czynników produkcji naszych obywateli za granicą, a odpływem dochodów powstałych w wyniku świadczenia usług czynników produkcji należących do cudzoziemców.
PNB < PKB wpływy są większe niż odpływy
PNB > PKB odpływy są większe niż przypływy
PNN - PRODUKT NARODOWY NETTO
Jest to różnica pomiędzy produktem narodowym brutto i amortyzacją.
PNN = PNB - amortyzacja
DOCHODY OSOBISTE (DO)
Osiągane przez gospodarstwa domowe w przedsiębiorstwach. Dochody pracowników.
DO = PNN - (podatki bezpośrednie płacone przez przedsiębiorców, przede wszystkim CIT + zyski niepodzielne)
ROZPORZĄDZALNE DOCHODY OSOBISTE (RDO)
Na szczeblu gospodarstw domowych
RDO = DO - podatki bezpośrednie płacone przez gospodarstwa domowe, przede wszystkim PIT + transfery
<PKB per capita
Wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto (DEN)>
(Doczytać sobie w podręczniku)