21 TECHNOLOGIA UPRAWY ŻYTA
Produkcja żyta musi być prowadzona technologią intensywną.
Wskazana jest uprawa, co najmniej 2 odmian, z których jedna powinna charakteryzować się bardzo wysoką liczbą opadania wynikającą z dużej odporności na porastanie ziarna. Doskonale te wymagania spełnia odmiana Amilo.
ŻYTO - duża tolerancja na różne gleby (dobrze rozwinięty system korzeniowy i małe potrzeby wodne).
Duża tolerancja na kwaśny odczyn gleby, a także na jony wolnego glinu i manganu.
Kompleksy przydatności:
1 pszenny bardzo dobry
2 pszenny dobry
3 pszenny wadliwy
4 żytni bardzo dobry - małe zróżnicowanie wielkości plonu;
5 żytni dobry plon niższy o 7-10% w porównaniu do kompleksu 4
6 żytni słaby - plon spada o 20% w porównaniu do kompleksu 4
7 żytni najsłabszy plon spada o 40% w porównaniu do kompleksu 4
Wpływ gleby ma charakter pośredni,
plonowanie u żyta zależy głównie od pogody (warunki wilgotnościowe) oraz poziomu agrotechniki
Dlatego w latach suchych na kompleksach 1 i 2 są wyższe plony niż na kompleksach żytnich. Z kolei na kompleksach 1 i 2 w latach mokrych żyto może plonować niżej w stosunku do kompleksów żytnich z powodu większego wylegania porażenia przez choroby grzybowe.
Żyto uprawia się na kompleksach słabszych żadne warunki nie zwiększają plenności żyta, lepsze kompleksy są zarezerwowane dla pszenicy.
PRZEDPLON I UPRAWA ROLI
ŻYTO - chociaż ma niewielkie wymagania glebowe, dość wyraźnie reaguje na przedplon, szczególnie na glebach lekkich. Najlepiej plonuje po roślinach strączkowych - łubin wąskolistny i żółty, groch pastewny, mieszanka wyki ozimej z małym udziałem żyta, mieszanki strączkowe zbierane na kiszonkę bądź nasiona.
Żyto po ziemniaku plonuje o 10% słabiej niż po motylkowych ale niewiele lepiej niż po zbożach jarych -> owies - względy fitosanitarne, dobrze wypada jęczmień- najwcześniej schodzi z pola, gorzej pszenica i pszenżyto jare.
Najgorszy przedplon - zboża ozime
Monokultura żyta obniża plon o 15-20%; czynnikiem częściowo regenerującym spadek, pionu może być wsiewka seradeli w żyto zaorana przed następnym siewem poprawia - plon o 8-10%.
Po ziemniaku nie wykonuje się orki, tylko rozkruszamy glebę bez jej odwracania.
Po strączkowych i zbożowych - talerzowanie lub podorywka (przyspieszenie rozkładu resztek i skiełkowanie chwastów).
Uproszczenie uprawy przedsiewnej - płytka orka 16-18cm lub doprawienie tylko wierzchniej warstwy gleby (talerzówka, glebogryzarka, kultywator, brona)
lub siew bezpośredni w ściernisko + niszczenie chemiczne chwastów.
Nawożenie
ŻYTO wskazuje najmniejszą wrażliwość na fosfor, potas i mikroelementy.
Dawki stosujemy z uwzględnieniem zawartości tych składników w glebie
0-44kg/ha P2O5
0-90kg/ha K2O.
…………K, 50-70 P,
30-44 kg/ha P2O5, 60-90 kg/ha K2O,
Na kompleksach 4 i 5 można przedsiewnie;
na słabszych w dwóch częściach:
przedsiewnie i na wznowienie wegetacji (zapobiega to stratom składników),
Nawożenie azotem wymusza stosowanie nawozów fosforowo -potasowych. Dawki do 80 kg N/ha stosuje się w dwóch częściach, tj. ok. 60% w okresie ruszenia wegetacji i resztę w fazie strzelania w źdźbło.
- N po przedplonach niezbożowych JEDNORAZOWO 30-40 kg/ha w czasie wznowienia wegetacji
- po zbożowych N przedsiewnie 20-25 kg/ha, dawka wiosenna 60-80 kg/ha 2 terminy:
- I - w czasie wznowienia wegetacji 60%; -
- II - w fazie wydłużenia III-go międzywęźla
siew
05-30 IX, 120 kg/ha, 2-3 cm głębokości na suchych,
10-15 cm rozstawa rzędów
450 - 600 sztuk
Wysokie nawożenie wymusza stosowanie retardantów, szczególnie w uprawie odmian mieszańcowych. Oprysk wykonuje się w fazie pierwszego kolanka do momentu pojawienia się liścia flagowego.
Ochrona przed chorobami rozpoczyna się zaprawianiem ziarna przed siewem przeciwko pleśni śniegowej, zgorzeli siewek.
Żyto populacyjne w miarę odporne na choroby podstawy źdźbła, mączniaka. (rzadko stosuje się fungicydy i antywylegacze)
Choroby porażające liście, pochwy liściowe i źdźbła żyta zwykle zwalcza się stosując jeden oprysk fungicydem w okresie od pełni strzelania w źdźbło do początku kłoszenia.
ŻYTO - przy poprawnym płodozmianie - łan ma zdolność samoregulacji zachwaszczenia. Przy uprawie żyta jako 2-3 zboże po sobie - użycie herbicydu staje się celowe. Chwasty dwuliścienne - wiosną.
Do zbioru przystępować przy wilgotności poniżej 18% (zwykle konieczne jest dosuszanie lub przewietrzanie ziarna).
PORÓWNANIE z PSZENICĄ
Żyto uprawia się na glebach słabszych niż pszenicę, ze względu na mały spadek plonu na glebach słabszych i mniejszą opłacalność w stosunku do pszenicy. Żyto daje mniejsze plony nie jest możliwe zwiększenie plenności żyta. U pszenicy plenność możemy regulować, dlatego uprawiamy je na glebach najlepszych, gdzie otrzymuje się najwyższe plony. Uprawa żyta wymaga mniejszych nakładów na produkcję mniejsze nawożenie, mniej intensywna ochrona
22 TECHNOLOGIA UPRAWY PSZENICY
W uprawie pszenicy konsumpcyjnej zachodzi konieczność dostosowania technologii produkcji do takiego poziomu, aby uzyskiwać ziarno o wysokiej jakości.
Przydatność technologiczna ziarna zależy od odmiany. Decyduje tu właściwy ich dobór. Powinna to być odmiana zaliczana do grupy jakościowej (A) lub chlebowej (B).
PSZENICA - ma największe wymagania glebowe ze wszystkich zbóż.
Gleby: czamoziemy, czarne ziemie, mady ciężkie i średnie, gleby brunatne właściwe - niezakwaszone, lessy i rędziny
Optymalne pH 6,5; dopuszczalne 5,3 -7,3
Kompleksy przydatności :
1 pszenny bardzo dobry,
2 pszenny dobry - plonuje najwyżej i najwierniej najmniej zależnie od pogody;
(pszenny wadliwy) silniej przemarza i zawodzi w latach suchych, spadek plonu
o 10-20%;
4 żytni bardzo dobry plonuje zmiennie, jeśli kompleks odkwaszony dobrze, gdy pH poniżej 6.0 - małe plony, jest to kompleks przejściowy dla pszenicy i żyta;
5 żytni dobry spadek plonu o 25-30%, dlatego uprawia się na nim pszenżyto i żyto.
znaczenie ma kultura roli.
Pszenica wykazuje wrażliwość na niedobór jonów wapnia i nadmiar jonów glinu i manganu.
Wykonanie orki siewnej niszczy wschodzące chwasty i formy przetrwalnikowe różnych patogenów.
Uprawa przedsiewna na głębokość siewu, a więc 3-4 cm.
Siew wykonujemy na jednakową głębokość dobrym ziarnem kwalifikowanym. Ważna jest prawidłowa obsada ziaren na 1m2. Ten czynnik ma duży wpływ na wyrównanie ziarna.
550 - 650 szt./m2
Zabiegi pielęgnacyjne, głównie chemiczne, powinny eliminować chwasty. Zaleca się, co najmniej dwukrotne stosowanie fungicydów. W uzasadnionych przypadkach należy zapobiegać wyleganiu.
Zbilansowane nawożenie, wynikające z zasobności gleby i przewidywanego plonu.
Właściwe dawki i ich rozłożenie w znacznym stopniu decydują o jakości ziarna.
Prawidłowy termin i sposób zbioru. Źle dobrane parametry kombajnu mogą łamać, kruszyć nasiona. Zbyt wczesny zbiór to również strata plonu i jego jakości.
Siew:
pszenica - 15-20 IX centrum,
25-5X - pomorze, Wielkopolska, Śląsk
PRZEDPLON I UPRAWA ROLI
PSZENICA - największe wymagania płodozmianowe ma pszenica ozima. klasyczne zmianowanie:
okopowe - zboża jare motylkowe pszenica ozima
dobre war. fitosanitarne, właściwa struktura i kultura gleby.
Plony ziarna są największe z wyjątkiem, gdy przedplonem są koniczyny i lucerny w latach suchych przesuszenie gleby.
Dobry przedplon bobik samokończący, ziemniak gdy zbiera się go w połowie września,
Rzepak groch i owies - dobre przedplony.
Bobik niesamokończący i buraki cukrowe są złym przedplonem - późno schodzą z pola.
Najgorsze przedplony to monokultury zbożowe: pszenica, żyto, jęczmień przenoszą choroby podstawy źdźbła i powodują większe zakwaszenie)
Uprawa przedsiewna - orka i doprawianie roli.
Uprawa pożniwna - podorywka i bronowanie (zapobiega stratom wody).
SIEW termin i ilość wysiewu
PSZENICA - warunkiem wykorzystania potencjału plonotwórczego jest rozkrzewienie roślin przed zahamowaniem jesiennej wegetacji, wpływa na wypełnienie ziarna (MTZ większa).
Korzyści wczesnego siewu:
-> wielkość plonu
-> rozwinięty system korzeniowy
-> bezpieczeństwo przezimowania plantacji
->optymalna liczba kłosów i ziaren w kłosie
Opóźnienie siewu wpływa na wszystkie elementy struktury plonu:
liczbę kłosów,
liczbę ziaren w kłosie,
MTZ
Termin siewu:
- najwcześniej 15-20 września - Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, Podlasie, i Lubelszczyzna
-> druga dekada września - centralna Polska, Kujawy, Pomorze bydgoskie,
Mazowsze, Małopolska
-> 25 września - 5 października - Pomorze Zachodnie i Gdańskie, Żuławy, Wielkopolska, Ziemia Lubuska, Dolny Śląsk.
Dobre zagęszczenie kłosów 550-650szt/m2 można uzyskać przy gęstym siewie bez krzewienia) jak i siewie rzadszym umożliwiającym krzewienie produktywne, zależy to od wymagań świetlnych, typu i odmiany.
Gęsty siew łagodzi obniżkę siewu w złych warunkach przyrodniczych bądź agrotechnicznych, które uniemożliwiają krzewienie produktywne,
ale gęste zboża- bardziej wylegają i są silniej porażane przez choroby.
Obsada roślin na glebach pszennych..........…
w gorszych warunkach siedliskowych 550-600 ziarniaków/1m2
na najlepszych glebach w optymalnych war 350-400 ziarniaków/1m2.
Rozstawa rzędów uzależniona od ilości ziarniaków od 9 do 15 cm.
Masa wysiewu 200 - 265 kg/ha --> 450-600 roślin/m2.
NAWOŻENIE
PSZENICA - wrażliwa na niedobór P i K.
Na glebach średnio zasobnych 50 kg/ha P2O5 i 95 kg/ha K2O - przedsiewnie
Na glebach o małej zasobności 90-110kg P2Q5 i 125-145 kg K2O - przedsiewnie
Azot - silnie wpływa na strukturę plonu pszenicy:
- obsada na jednostkę powierzchni,
- liczba ziaren w kłosie,
- MTZ.
Dawki:
1RW - 60-120 kg N/ha
GS 31-32 - 80-0 kg N/ha
GS 49 - 40-30 kg N/ha
GS 69 - 70 kg N/ha
5 Pielęgnowanie - ochrona plantacji przed zachwaszczeniem i chorobami
Prawidłowe zmianowanie ogranicza zachwaszczenie, także pełne uprawy pożniwne i poprawne zagęszczenie łanu
Ochrona chemiczna- przy wczesnym siewie odchwaszczamy jesienią,
przy późniejszym wiosną, najlepiej we wcześniejszych terminach po wznowieniu wegetacji i w czasie krzewienia wiosennego.
Stosowanie fungicydów przeciwko chorobom grzybowym powoduje wzrost plonu o 15-20% i lepsze wypełnienie ziarna.
Zaprawianie nasion: śnieć cuchnąca, głownia pyląca.
Stosowanie antywylegaczy uzasadnione przy obfitych opadach, obfitym nawożeniu N i porażeniu chorobami podstawy źdźbła. W intensywnej uprawie zwalcza się też szkodniki.
PORÓWNANIE z ŻYTEM
pszenica
- uprawiana na lepszych glebach
- większa opłacalność w stosunku do żyta.
- większe plony
- jest możliwe zwiększenie plenności pszenicy - u pszenicy plenność można regulować (dlatego uprawia się ją na glebach najlepszych, gdzie otrzymuje się najwyższe plony,
- uprawa pszenicy wymaga większych nakładów na produkcję
- większe nawożenie
- bardziej intensywna ochrona.