8. Awarzy i ich kultura

Awarowie- lud turecko- ałtajski, żyjący niegdyś w stepach wschodnioazjatyckich i znany u Chińczyków pod nazwą Żuan - żuan.

• W VIw. zawładnął on ogromnymi obszarami od gór Tien- szan na zachodzie az do grzbietu Chin- gan i wielkiego muru chińskiego na wschodzie.

• Na tym terenie powstał związek plemienny, a potem państwo z władcą- chaganem.

• Panstwo zostało rozbite w 552 r. przez Turków ałtajskich

• część Awarów wywędrowała na zachód az nad Morze Kaspijskie. stamtąd podejmowali wyprawy przeciw sąsiednim ludom, atakując m.in. słowianskich Antów, a nawet wprawiali się nad Łabę i atakując Franków. W ślad za nimi postępowali Turcy, co wzmagało napór Awarów na zachód

• Awarowie zostali ściągnięci- jako sprzymierzeńcy cesarza Justyniana nad dolny Dunaj - mieli być wykorzystani w walce z germańskim państwem Gepidów.

na czele Awarów stanął chagan Bajan - w 567r mieszkający w Panonii Longobardowie weszli z nim w sojusz przeciwko Gepidom.

Gepidzi poniesli klęskę, ich tereny zostały podzielone między Longobardów i Awarów- którzy w ten sposób zajęli tereny dzisiejszych Węgier między Cisną a Dunajem.

• pod awarskim naciskiem, w 568r. Longobardowie opuścili Panonię i ruszyli do Italii. Awarowie zajęli ich terytoria.

• pod koniec VIw. Konstantynopol zył pod nieustanną groźbą ataku Awarów

część ludów słowianskich została ujarzmiona przez Awarów, zmuszona do licznych danin i powinności, m.in. do wypraw wojennych. inni Słowianie dobrowolnie wchodzili w sojusz z najeźdźcą , by wziąć udział w wyprawach łupieżczych na cesarstwo.

• w 582 r. Awarowie zdobyli Sirmium- starą twierdzę rzymską broniącą granicy Dunaju.

• ekspansji słowiańsko - awarskiej na chwile polozył kres cesarz Maurycy (klęska pod Viminatium- 600r i nad Cisą)

• w 602 Słowianie i Awarowie weszli do Istrii, ok. 612-614 zdobyli i zburzyli szereg miast na wybrzezu Adriatyku

• w 626r Awarowie zaatakowali od lądu i morza Konstantynopol i z trudem zostali odparci od murów stolicy

• potęga Awarska zaczyna się załamywac już w VII w.

623r- powstanie ujarzmionych Słowian, na jego czele stanął Samo- zdołał pokonac Awarów i stworzyć organizację panstwową. (panstwo Samona)

Powstanie tego państwa zachwiało potęgą Awarów, którzy -wkrótce zagrozeni także ze wschodu przez Bułgarów- nigdy nie odzyskali dawnej siły.

• ostateczny cios Awarom zadaje ekspansja Franków - Karol Wielki podejmuje dwie wyprawy: 791 i 795 ; rozbija ich doszczetnie, zdobywa siedzibę chagana a reszte Awarów uzaleznia od siebie.

• niedługo potem słuch po Awarach w Panonii zaginął.

Awarowie którzy nie zgineli zostali wchłonięci przez ludność słowianską lub Bułgarską, nieliczni dotrwali do przybycia Madziarów i weszli w skład narodu węgierskiego.

Podstawę bytowania stepowców stanowiła hodowla niewielkich stad zwierząt i podbój ludności osiadłej.

Oprócz lęku i destrukcji Awarzy wnosili do Europy społeczne, materialne i duchowe pierwiastki kultur Orientu.

W kronice Fredegara z poł. VIIw zanotowano, ze Awarowie spędzali zimy w osiedlach słowiańskich „ brali do łoża żony Sklawów i córki ich, a poza wszystkimi innymi udręczeniami Sklawowie płacili jeszcze daniny”

1. okres wczesnoawarski 568r. -650r.

2. okres środkowoawarski 650r. - 710r.

3. okres późnoawarski 710r. - pocz. IX w.

Obszar:

• pd. Słowacja

• zach. Rumunia

• pn. Serbia

• Chorwacja

• dolna Austria- Wiedeń

Obrządek pogrzebowy:

• szkieletowy, duże inwentarze nawet bardzo bogate,

• groby często zaopatrzone w konstrukcje drewniane

• składano tez w grobach szczątki koni, uprząż, siodło

• bardzo duże cmentarzyska nawet powyżej 1000 pochówków

Części stroju:

• bardzo charakterystyczny element stroju- pas - oznaka prestiżu

• do pasów przyczepiano ozdobne metalowe okucie (do kilkudziesięciu sztuk)

• 1. okres wczesnoawarski - okucia wykonywano z blachy srebrnej lub złotej, bez ornamentu, lub techniką wytłaczania; liczne okucia końca pasa

• 2. okres środkowoawarski - utrzymuje się podobny system zdobienia, bardziej zaawansowany, motywy geometryczne, pojawia się technika odlewania (na wosk tracony), okucia głównie z brązu

• 3. okres późnoawarski - motywy roślinne, wici, zwierzęce (mityczne, gryfy), antropomorficzne, okucia ażurowe

z tego okresu pochodzą bardzo charakterystyczne okucia śmigiełkowate. znalezisko z ziem polskich - Kopiec Krakusa.

Ozdoby:

• zausznice, dość proste formy

• paciorki

• bransolety z blachy (żelaznej?) o silnie zgrubiałych, pieczątkowatych końcach

Wyposażenie jeźdźca:

• strzemiona, pierwsze w Europie metalowe strzemiona ( IV typy)

• nieliczni wojownicy posiadali pancerze, czasem podobną osłonę posiadał koń

• łuk - najbardziej rozpowszechniona broń wśród Awarów; łuk refleksyjny- kompozytowy, strzały do łuku były zaopatrzone w trzy liście (są większe od scytyjskich)

• miecz - jako podstawowa broń sieczna, mało znalezisk z cmentarzysk,

• długie noże - ostrze powyżej 20cm.

• szabla od Węgrów

• topory bojowe

Ceramika:

• na peryferiach pn Kotliny Karpackiej liczna ceramika w grobach- naczynia bardzo prymitywne, nieforemne, tylko o przeznaczeniu sepulkralnym, określane jako ceramika nadcisańska

• pozostałe: garnki o brzegu „jakby” kwadratowym - wylew okrągły, obwód kwadratowy

• ceramika toczona na kole, ornamentowana grzebykiem, fale, linie a na dnach znaki garncarskie- typ naddunajski - bardzo bliskie ceramice słowiańskiej doby plemiennej

• naczynia od wyspecjalizowanych rzemieślników, ceramika szara, która zapewne została przejęta przez Awarów razem z rzemieslnikami którzy potrafili ją wytwarzac.

Jez. Balaton (Węgry) - pozostałości enklawy ludności antycznej nad Balatonem, która wytwarzała ceramikę siwą

• ceramika tzw. „żółta” - naczynia wywodzące się z kręgów Azji środkowej (może nawet oddziaływania chińskie), rózne formy. Może to być świadectwo napływu jakiejś grupy koczowniczej z poł. VIIw.

Zabytki:

złoty kolczyk

znaleziony w słowiańskim grobie kurhanowym, ale wykonany na terytorium awarskim, pod wyraźnym wpływem sztuki bizantyjskiej. Znaleziska takich kosztownych ozdób wskazują na kształtowanie się elit słowiańskich.

elementy oporządzenia jeździeckiego

(wędzidło i strzemiona) i uzbrojenia (groty strzał)

znalezione na cmentarzysku ludności węgierskiej w Przemyślu

okucia końca pasa

typowe dla ostatnich lat kaganatu awarskiego (lata 790- 830) już po jego klęskach w wojnach z Karolem Wielkim

5

---