Poezja Adama Asnyka - świadectwo ideowych i moralnych kompromisów parnasisty.

Adam Asnyk - przedstawiciel generacji "przedburzowców" - pokolenia biorącego udział w powstaniu styczniowym - jego poezja wyraża świadomość tego pokolenia po doświadczeniu klęski tegoż powstania. W pierwszym okresie twórczości poety (mniej więcej 1864-77) dominuje nuta skrajnego pesymizmu, głównym tematem był los wygnańców z "ojczystego brzegu", którzy w wyniku klęski powstania - klęski narodu - utracili sens życia.

Poeta przeciwstawiał przeszłość teraźniejszości, mówił o więzi ze światem "grobów" i osamotnieniu w świecie żyjących, oskarżał współczesnych o wyrzeczenie się ideałów narodowych w imię racji stanu (chodziło o ugodowców realizujących program pozytywistyczny).

Sposób obrazowania: wątki, wersyfikacja, symbolika - świadczą o przynależności do romantyzmu (wpływ Słowackiego). Charakterystyczne dla tego okresu: 1865 Sen grobów - rozrachunek z postawami politycznymi z okresu powstania (styczniowego), Epilog do snu grobów oraz tak zwana "liryka istnienia" Pijąc Falerno, Piosenka pijacka, Pod stopy krzyża. Drugi okres twórczości poety (około 1880-94): poezja napełnia się treścią filozoficzną, Asnyk podąża w kierunku parnasizmu (reminiscencje klasyczne, subtelność uczuć, dystans do przedmiotu poezji, filozoficzna postawa wobec świata), treść filozoficzna to koncepcja dziejów narodu oparta na ewolucjonizmie. Niepodległość - ideę "przeszłości" potraktował poeta jako żywą spuściznę, która wzbogacona duchową pracą współczesnych pokoleń, przyczyni się do odrodzenia przyszłych.

Najpełniejszą wykładnią tych poglądów jest cykl sonetów Nad głębiami (duży wpływ Heglizmu), również wiersze o charakterze programowym Daremne żale, Do młodych - konieczność programu pozytywistycznego przy zachowaniu tradycji - to właśnie kompromis ideowy.

Kompromis ideowy - niezależnie od nurtu zaangażowania poezji Asnyk tworzył lirykę erotyczną - skala nastrojów od zachwytu, rozmarzenia do smutku, melancholii, motyw nie spełnionego uczucia (Między nami nic nie było), często pisane z autoironią (Gdybym był młodszy) - wpływ Heinego. Pod koniec również wiersze zaangażowane społecznie - kwestia robotnicza- świadomość pewnych nieodwracalnych procesów - Świat się ogniami zapala. Nad głębiami - cykl 30 sonetów z 1894 roku. Asnyk zawarł w nim własną koncepcję ewolucji dziejów, która dokonuje się nie jako realizacja planu bożego, lecz według koniecznych zasad postępu moralnego, doskonalenia się ludzkości. Historia wzbogaca się twórczym wysiłkiem pokoleń.

 Sonet 4 - wielkie porównania (homeryckie) - ludzkość, będąca częścią natury, idąc za kierującym ją instynktem, stale podąża naprzód - próba naukowości w poezji (człowiek elementem Natury, instynkt - teoria Darwina).

 Sonet 13 - (wpływ Hegla) - następowanie po sobie pokoleń, jedno korzysta z pracy drugiego - korzystamy z dorobku przodków, pracując na rzecz naszych następców - dorobek pokoleń układa się według schematu: teza, antyteza, synteza (Hegel).

 Sonet 14 - "współpraca" pokoleń. Tworzy pewną wspólnotę, "pozytywne" uzależnienie - Asnyk kreśli dantejskie wizje, obserwacje z "wyżyn Parnasu" - z pewnego dystansu, całościowo.

 Sonet 24 - pojawia się kwestia narodowa - element pozytywistyczny - konieczność pracy nad umacnianiem tożsamości narodowej, samobójstwo to według Asnyka poddanie się zaborcom - bierność, stagnacja.

---