URAZY I USZKODZENIA KRĘGOSŁUPA BEZ PORAŻEŃ w


Urazy i uszkodzenia kręgosłupa są jednymi z najcięższych obrażeń, jakie występują w układzie kostno-stawowym. Najczęściej urazy te zlokalizowane są w części szyjnej oraz w przejściu piersiowo-lędźwiowym, a następnie w odcinku piersiowym i lędźwiowym (2,9,12). Uszkodzenia te zależą przede wszystkim od siły urazu oraz miejsca jej działania. Dodatkowo mogą im towarzyszyć:

Współcześnie przyjęty podział urazów uszkodzeń kręgosłupa obejmuje:

Powstają na skutek urazu bezpośredniego.

- bolesność samoistna i palpacyjna,

- dodatni objaw szczytowy,

- obrzęk i krwiak,

- ograniczenie ruchomości czynnej i biernej,

- rtg a-p i boczne - bez zmian.

Stłuczenia leczy się zachowawczo przez unieruchomienie w kołnierzu Schanza na kilka dni + farmakoterapia (5,7)

Związane są z chwilowym samoistnym obróceniem odcinka szyjnego.

- jak przy stłuczeniach,

- obrzęk i krwiak wokół korzeni nerwowych mogą stać się przyczyną bólów korzeniowych promieniujących do ramienia lub/i ręki,

- mogą pojawić się zaburzenia w połykaniu, co przemawia za obecnością krwiaka pozagardłowego (objaw może pojawić się z opóźnieniem 1-3 dni),

- rtg - bez zmian; czasami może być widoczne poszerzenie przestrzeni międzykręgowej.

Skręcenia leczy się zachowawczo z wykorzystaniem kołnierza ortopedycznego zakładanego na okres 6-8tyg. Przy znacznej niestabilności wskazany jest zabieg operacyjny.(3,7)

Jest to poważne skręcenie kręgosłupa szyjnego, charakteryzujące się bólem oraz sztywnością szyi i karku.

- pojawiają się z opóźnieniem nawet do kilku dni po urazie,

- bóle głowy ( miejsca wzmożonej bolesności wykrywa się po tylnej stronie, nad wyrostkami kolczastymi lub od przodu w rejonie przedmostkowo-sutkowym obok naczyń szyjnych),

- przymusowe ustawienie ( sprawdzamy ruchomość czynna i bierną w celu wykluczenia przykurczu mięśni mostkowo-obojczykowo-sutkowych, czworobocznych, czy okołokręgosłupowych),

- zaburzenia neurologiczne np. zawroty głowy, niedosłyszenie, zaburzenia widzenia, radikulopatia, dorsalgia,

- uszkodzenie splotu ramiennego,

- w rtg - zwężenie szpar międzykręgowych, powiększona kifoza (konieczne zdjęcie czynnościowe w celu wykrycia ograniczenia ruchomości w obrębie poszczególnych segmentów lub zmian w ustawieniu kręgów względem siebie) (4).

Powstają podczas gwałtownego hamowania. Mówimy wówczas o uszkodzeniu typu „smagnięcie biczem”. Tego typu uszkodzenie może prowadzić do rozerwania więzadła podłużnego przedniego i/lub krążka międzykręgowego oraz pierwotnego lub wtórnego uszkodzenia rdzenia kręgowego.

- od bardzo niewielkich dolegliwości do całkowitego porażenia rdzenia kręgowego,

- rtg a - p, boczne - bez zmian; czasami mogą być widoczne uszkodzenia towarzyszące np. złamania trzonów kręgów, łuków, wyrostków stawowych,

- nadmierna ruchomość w odcinku szyjnym widoczna jedynie na zdjęciu czynnościowym

Podwichnięcia leczy się zachowawczo stosując unieruchomienie w kołnierzu Campa ( górny odcinek szyjny) lub w kołnierzu Florida ( dolny odcinek szyjny)(7).

Powstają w wyniku uderzenia w głowę np. podczas skoku na główkę do płytkiej wody. Mogą towarzyszyć im uszkodzenia czaszkowo-mózgowe.

- ból pojawia się przy delikatnych ruchach głową-chory podtrzymuje głowę rękami,

- bolesność palpacyjna wyrostków kolczastych,

- może dojść do porażeń lub niedowładów w obrębie kończyn górnych lub dolnych.

Tego typu uszkodzenia można podzielić na:

Złamania stabilne można leczyć zachowawczo, mimo znacznego kompresyjnego obniżenia trzonu kręgu. W tym celu stosuje się unieruchomienie w kołnierzu na okres 6-8 tyg. + farmakoterapia. Złamania niestabilne można leczyć czynnościowo przy pomocy klamry Crutchfielda z obciążeniem uzależnionym od poziomu uszkodzenia ( C1=1kg, C2=2kg, C3=3kg itd.) Po ok. 6 tyg. zakłada się opatrunek gipsowy typu Minerwa z podparciem żuchwy i potylicy oraz kamizelką gipsową. Natomiast leczenie operacyjne wskazane jest, gdy doszło do podrażnienia rdzenia kręgowego przez obecność kości lub fragmentu krążka w kanale kręgowym lub, gdy nie ma możliwości nastawienia( 3,5,6,7).

Powstają w wyniku upadku na pośladki, plecy lub kończyny dolne oraz po uderzeniu w okolicę grzbietu. Z kolei złamania wielu segmentów mogą świadczyć o patologicznym ich położeniu w wyniku np. osteoporozy, choroby Pageta czy przerzutów nowotworowych. Najczęściej urazy lokalizują się na poziomie Th12, L1-L3. Tego typu uszkodzenia również można podzielić na:

- bolesność samoistna i palpacyjna,

- dodatni objaw szczytowy,

- krwiak i obrzęk,

- konieczne jest badanie klatki piersiowej oraz narządów jamy brzusznej( 3,6,7,11).

Złamania stabilne leczy się zachowawczo przez unieruchomienie w łóżku do czasu ustąpienia dolegliwości bólowych. Po tygodniu zaleca się stosowanie gorsetu ortopedycznego.

Złamania niestabilne również można leczyć zachowawczo, niemniej jednak jest to dość ryzykowne, gdyż istnieje możliwość uszkodzenia rdzenia kręgowego. Złamania te wymagają unieruchomienia na okres 8-12tyg, czyli do momentu wytworzenia blizny. Początkowo pacjentowi zaleca się leżenie na twardym podłożu z wałkiem pod lędźwiami, co pozwoli na zachowanie lordozy. Następnie zakłada się gorset gipsowy lub ortopedyczny do czasu uzyskania radiologicznych cech stabilności.

Leczenie operacyjne złamań niestabilnych podejmuje się w sytuacji, kiedy doszło do częściowego lub całkowitego uszkodzenia rdzenia kręgowego, ogona końskiego lub złamania z mechanizmu rotacyjnego. Wadą tego sposobu leczenia jest usztywnienie znacznej części kręgosłupa, zniesienie lordozy, kompensacyjne zwiększenie ruchomości w segmentach powyżej uszkodzenia oraz zmiany zwyrodnieniowe(3,6,7,14).

Związane są z przekroczeniem fizjologicznego zakresu ruchu oraz wytrzymałości aparatu więzadłowego. Powstają w wyniku urazu bezpośredniego np. uderzenie ciężkim przedmiotem.

- jak w stłuczeniach,

- dodatkowo skurcz mięśni przykręgosłupowych,

- obrzęk i krwawe wylewy.

Stłuczenia w odcinku piersiowym i lędźwiowym wymagają kilkudniowego unieruchomienia w łóżku. Po 3-4 dniach pozwala się choremu na pionizację i chodzenie. Ból zwykle ustępuje po upływie ok. 10 dni.

Powstają z mechanizmu pośredniego jako złamanie awulsyjne przez mięsień czworoboczny lędźwi lub w wyniku bezpośredniego urazu. Mimo, że urazy tego typu charakteryzują się niewielkim uszkodzeniem kostnym, to jednak pojawia się dość poważne uszkodzenie aparatu więzadłowego oraz powięzi.

- ból promieniujący do pachwiny i stawu biodrowego,

- duży krwiak i obrzęk,

- objawy wstrząsu pourazowego.

Złamania wyrostków poprzecznych w odcinku lędźwiowym z reguły leczy się w sposób zachowawczy przez unieruchomienie w łóżku. W celu zmniejszenia dolegliwości bólowych stosuje się zmodyfikowaną pozycję wg.Perlscha (zgięcie stawów biodrowych i kolanowych bez trakcji odcinka krzyżowo-lędźwiowego). Po tygodniu dopuszczalna jest pionizacja i chodzenie. Dolegliwości bólowe z reguły ustępują po ok. 5-6tyg( 3,6,7).

POSTĘPOWANIE FIZJOTERAPEUTYCZNE PO URAZACH KRĘGOSŁUPA BEZ PORAŻEŃ

1. Unieruchomienie gorsetem gipsowym lub kołnierzem palisadowym:

a). działanie przeciwbólowe

b). zachowanie siły mięśni karku i tułowia

c). zachowanie siły mięśni sąsiadujących

d). utrzymanie prawidłowej postawy ciała

2. Po unieruchomieniu:

a). rozluźnienie mięśni

b). wypracowanie stabilizacji czynnościowej

c). przywracanie prawidłowego zakresu ruchu

d). utrzymanie prawidłowej postawy ciała

1. Faza ćwiczeniowa - dotyczy uszkodzeń stabilnych oraz niestabilnych w okresie bólu. Charakteryzuje się płaskim ułożeniem na twardym podłożu z poduszką pod lędźwiami oraz ze zgięciem stawów biodrowych kolanowych pod kątem 90 stopni. Przeciwwskazane są pozycje kifotyczne oraz maksymalne zgięcie stawów biodrowych ze względu na pogłębiająca się kifozę w trakcie wykonywania ruchów.

a). zapobieganie OPZZ

b). działanie przeciwbólowe

c). zachowanie siły mięśniowej

d). wypracowanie stabilizacji czynnościowej w niskich pozycjach

2. Faza obciążeniowa

a). wypracowanie stabilizacji czynnościowej w pozycjach wysokich

b). przywrócenie optymalnej ruchomości w obrębie kręgosłupa

c). wypracowanie optymalnej zdolności do wykonywania podstawowych czynności życia codziennego

Jak wynika z powyższego kręgosłup ulega różnego rodzaju urazom. O ile „lekkie” uszkodzenia mijają bez śladu po kilku dniach, o tyle uszkodzenia „ciężkie”, ze względu na uszkodzenia aparatu więzadłowego, torebek oraz krążków międzykręgowych, mogą być niebezpieczne dla stabilizacji kręgosłupa(5). Należy pamiętać również o tym, że uszkodzeniom kręgosłupa mogą towarzyszyć zaburzenia neurologiczne, które częściej występują w urazach z mechanizmu zgięciowego i zgięciowo-kompresyjnego. Z reguły mają one charakter mieszany rdzeniowo-korzeniowy. Nie bez znaczenia pozostają tu warunki panujące w kanale kręgowym. Ze względu na słabe ukrwienie oraz wąski przekrój kanału kręgowego, najgorzej przedstawia się sytuacja w odcinku piersiowym górnym i środkowym. Na tym odcinku tolerancja rdzenia na ucisk jest bardzo niewielka, stąd też nawet nieznaczne uwypuklenia do kanały kręgowego ( dysk, odłamki kostne ) mogą prowadzić do niedowładów i porażeń. O wiele korzystniej przedstawia się sytuacja w odcinku piersiowo-lędźwiowym. Na tym poziomie zaburzenia neurologiczne są z reguły niepowikłane lub też współistnieją z uszkodzeniami częściowymi. Niemniej jednak należy pamiętać o obecności na tym poziomie ośrodków rdzeniowych mikcji, erekcji i ejakulacji, które częstokroć ulegają trwałej dysfunkcji

mgr Dorota Fudale

(1,2,,8,11).

1. Bedbrook G,M.: Opieka nad chorym z paraplegią, PZWL, Warszawa 1991.

2. Denis F.: The three column spine and its significance in the classification of the acute thoracolumbar spinal injuries. Spine,1993, 8, 817-831.

3. Dega W., Senger A.: Ortopedia i rehabilitacja, PZWL 1996.

4. Donovan W.H.: Operative and nonoperative management of apinal cord injury. A review., Paraplegia, 1994,32, 375-388.

5. Dziak A., Tayara S.: Urazy i uszkodzenia w sporcie, Wydawnictwo Kasper, Kraków 2000.

6. Garlicki J.,Kuś W.M.: Traumatologia sportowa, PZWL, Warszawa 1988.

7. Gaździk T.SZ.: Zarys chirurgii urazowej narządu ruchu, ŚLAM, Katowice 1993.

8. Gusta A.,Matwiejko L.,Bohatyrewicz A.: Patomechanizmy uszkodzenia rdzenia i korzeni nerwowych w urazach części piersiowej i lędźwiowej kręgosłupa, Chir.Narz.Ruchu Ortop.Pol.,1989,LIV,3,195-202

9. Holdsworth F.W.: Fractures, dislocationand fracturedislocation of the spine. Review article. J Bone Joint Surg., 1970, 52-A, 1534-1551

10. Kolster B., Elbelt-Paprotny G.: Poradnik fizjoterapeuty: badanie, techniki leczenia, rehabilitacja., Ossolineum, Wrocław 2001.

11.Krauski M.: Leczenie usprawniające chorych po urazie kręgosłupa w odcinku piersiowym i lędźwiowym. www.ptreh.pl/usp

12. Mc Afee P.C., Yuan H.A., Frederickson B.E., Lubycki J.P.: The value of computed tomography in thoracolumbar fractures. J.Bone Joinyt Surg 1983,65-A,461-473

13.Nowotny J.: Podstawy fizjoterapii., Wydawnictwo Kasper, Kraków 2004

14. Nowotny J.: Zarys rehabilitacji w dysfunkcjach narządu ruchu.,AWF, Katowice 1997.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Fizjoterapia w uszkodzeniach kręgosłupa bez porażeń
Fizjoterapia w urazach i uszkodzeniach kręgosłupa bez porażeń
PO KROWTOKI, ZŁAMANIA KOŚCI I USZKODZENIA STAWÓW, URAZY GŁOWY I KRĘGOSŁUPA, OPATRZENIA TERMICZNE I C
Urazy czaszki i kręgosłupaaaa
urazy glowy i kregoslupa
Esej na temat wychowanie bez porażek, Dokumenty(1)
Pedagogika wychowania bez porażek to umiejętność zachowania się w obliczu konfliktu, PEDAGOGIKA
Urazy i uszkodzenia w sporcie-cwiczenia2, Fizjoterapia, Odnowa biologiczna
Metody rehabilitacji dzieci z uszkodzeniem mózgu, Mózgowe Porażenie Dziecięce, metody wczesnej inter
Urazy i uszkodzenia w sporcie cwiczenia
Uszkodzenia kręgosłupa
Rodzaje zlaman i uszkodzen kregoslupa w odcinku piersiowym1
pozowski-calosc, USZKODZENIA KRĘGOSŁUPA I RDZENIA KRĘGOWEGO

więcej podobnych podstron