Migracja Polaków do UK po 2004r
Wstęp
W okresie transformacji ustrojowej w Polsce, grupą która najsilniej dotknięta była bezrobociem były osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym, podczas gdy bezrobocie wśród osób z wykształceniem wyższym było zjawiskiem marginalnym. W ostatnich latach, obserwujemy sytuację niemalże odwrotną. W społeczeństwie, w którym studia wyższe, wcześniej elitarne, przekształciły się w masowe, dyplom wyższej uczelni nie stanowi już gwarancji na pozyskanie pracy. I choć stopień bezrobocia wśród osób z wykształceniem wyższym wciąż jest najniższy, to w okresie ostatnich dziesięciu lat wzrósł niemal dwukrotnie.
Negatywne konsekwencje bezrobocia najbardziej dotykają młodzież, a szczególnie absolwentów. Dla tej grupy bezrobotnych ograniczone możliwości startu zawodowego w zasadniczy sposób wpływają na ich postawy i przyszłe zachowania. Brak pracy to przede wszystkim niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb, w wyniku czego decyzje o unormowaniu życia osobistego i założeniu rodziny są niejednokrotnie odraczane w czasie. Skutki bezrobocia u absolwentów to również brak doświadczenia zawodowego, to osłabienie aspiracji i motywacji w kontekście rozwoju zawodowego, które to z kolei wpływają na spadek konkurencyjności kandydata na rynku pracy. Wzajemna i nieunikniona relacja wyżej wymienionych objawów bezrobocia przypomina syndrom błędnego koła. To też nie dziwi bardziej lub mniej uzasadniony pesymizm i apatia znacznej części absolwentów, nawet tych z wysokimi kwalifikacjami, którzy w poszukiwaniu środków do życia podejmują decyzję o wyjeździe za granicę.
Warunki w Polsce przed i po wejściu do UE
Integracja Polski z UE jest formą wzmocnienia ekonomicznego poprzez rozwój innowacyjny, który wiąże się z pełnym otwarciem na konkurencję krajów Europy Zachodniej, a także ze wzrostem poczucia bezpieczeństwa kapitału inwestowanego w Polsce jako części wspólnego rynku. Bardzo ważną kwestię stanowi obrona przed zagrożeniami wynikającymi z globalizacji. Z punktu widzenia Polski bardzo ważne są również szansę integracji w zakresie ochrony polskiego przemysłu przed negatywnymi skutkami globalizacji. Uczestnictwo w Unii Gospodarczej i Walutowej nie jest warunkiem przystąpienia do Unii Europejskiej, jednak w perspektywie kilkuletniej - po spełnieniu wymaganych kryteriów i udziale w Europejskim Systemie Walutowym II - Polska będzie mogła wejść w skład strefy euro. Polscy obywatele będą wówczas otrzymywać swe dochody w euro i dokonywać wydatków, zarówno na terenie Polski, jak i w pozostałych krajach EMU, również w euro, bez ponoszenia kosztów wymiany, a polscy producenci, eksporterzy i importerzy przestaną być narażeni na ryzyko kursowe.
Po akcesji Polski do UE Polacy mają swobodny dostęp do rynków pracy Czech, Cypru, Estonii, Finlandii, Grecji, Irlandii, Islandii, Litwy, Łotwy, Malty, Portugalii, Słowacji, Słowenii,Szwecji, Węgier, Wielkiej Brytanii i Włoch. Do państw, które częściowo zliberalizowały dostęp do swoich rynków pracy, ale gdzie - co do zasady - zatrudnienie Polaków regulowane jest prawem krajowym należą Dania, Francja, Holandia, Liechtenstein i Norwegia. Państwa, w których zatrudnienie Polaków regulowane jest prawem krajowym, zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym od 1 maja 2004 roku to Austria, Belgia, Luksemburg, Niemcy.
Rozszerzenie Unii Europejskiej nie wywołało niekontrolowanych, masowych ruchów migracyjnych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Na podstawie wszystkich zebranych danych i ich weryfikacji należy przyjąć, że w państwach EOG, różnego typu legalne zatrudnienie podejmuje rocznie około 800 tysięcy obywateli polskich. Wspomniana liczba 800 tysięcy dotyczy wszystkich, którzy podejmują, choćby incydentalnie, zatrudnienie w innym państwie członkowskim w danym roku. Wiele osób wraca do kraju, a następnie ponownie wyjeżdża za granicę w celach zarobkowych w kolejnych latach. Rocznie z Polski w celach zarobkowych wyjeżdża średnio około 400 tysięcy osób więcej niż przed 1 maja 2004 roku. Sumowanie liczb pracowników migrujących z poszczególnych lat jest o tyle nieuzasadnione, że w kolejnych latach pracę podejmują często te same osoby. Ponieważ brak jest informacji o migracjach powrotnych i tzw. Migracji wahadłowej, dokładne określenie liczby osób, które zdecydowały się osiedlić na stałe w innym państwie członkowskim nie jest możliwe. W ramach wspomnianej liczby 800 tysięcy osób nie uwzględniono tych, którzy poszukiwali pracy za granicą, ale jej nie podjęli.
Największy wzrost migracji wystąpił w przypadku Wielkiej Brytanii i Irlandii. Jednocześnie jednak, biorąc pod uwagę wielkość rynku pracy, najbardziej widoczny jest napływ Polaków do Irlandii.
Nie zmienił się główny kierunek migracji zatrudnieniowych, którym nadal pozostają Niemcy. Zatrudnienie w tym kraju ma jednak głównie charakter sezonowy (do trzech miesięcy). Jeżeli zestawić dane dotyczące migracji Polaków w ujęciu całorocznym to okazuje się, iż skala migracji do Wielkiej Brytanii i Niemiec jest na podobnym poziomie.
Pełna liberalizacja przepływów siły roboczej jest istotnym, ale nie decydującym powodem, dla którego Polacy podejmują decyzję o wyjeździe zarobkowym. Potwierdza to przykład Norwegii, gdzie pomimo utrzymania restrykcji znalazło zatrudnienie wiele więcej osób niż w Szwecji, która całkowicie zliberalizowała dostęp do rynku pracy. Najważniejszym czynnikiem przyciągającym pracowników jest popyt ze strony zagranicznych pracodawców.
Artykuł 18 TWE stanowi, że każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze państw członkowskich. Z kolei art. 39 tegoż traktatu mówi o zasadzie swobodnego przepływu pracowników, a ponadto zakazuje wszelkich form dyskryminacji w zakresie zatrudniania, wynagradzania i innych warunków pracy, w tym zatrudniania pracowników pochodzących z państw członkowskich ze względu na obywatelstwo. Swoboda ta zapewnia pracownikom prawo do:
ubiegania się o oferowane miejsca pracy,
swobodnego poruszania się w tym celu na terytorium państw członkowskich,
przebywania w danym państwie członkowskim w celu zatrudnienia, zgodnie z przepisami prawnymi i administracyjnymi dotyczącymi zatrudnienia
obywateli danego państwa,
pozostawania na terytorium danego państwa członkowskiego po ustaniu
zatrudnienia.
Swoboda przepływu osób czerpie swoje źródło z regulacji wolności ekonomicznych na wspólnym rynku, a wiec swobody zatrudnienia i prowadzenia działalności gospodarczej w innych państwach.Początkowo miała nawet charakter pochodny w stosunku do nich i nie była traktowana jako jedno z praw podstawowych gwarantowanych przez system wspólnotowy, przysługujące każdemu obywatelowi Unii.
Obecnie jest to prawo samoistne i niezależne od wymiaru gospodarczego, które przysługuje wszystkim obywatelom Unii, bez względu na powód przemieszczania.
Z drugiej jednak strony, nie ma ona charakteru absolutnego, podlega różnorodnym uwarunkowaniom prawnym i może być przedmiotem przewidywanych w prawie wspólnotowym ograniczeń. Natomiast z punktu widzenia funkcjonowania jednolitego rynku, jako obszaru bez granic wewnętrznych i barier w przepływie czynników ekonomicznych swoboda ta ma szczególne znaczenie, gdyż warunkuje korzystanie z innych jego swobód - pracy, usług czy przedsiębiorczości. Ponieważ sam art. 18 ma charakter ogólny i nakazuje uwzględniać ograniczenia oraz warunki określone w prawie wspólnotowym, dlatego jej konkretnych uregulowań nadal należy poszukiwać w ramach owych swobód. W tym względzie podstawy prawnej dostarczają przede wszystkim: art. 39 TWE gwaranntujący swobodny przepływ pracowników na terenie Wspólnoty, 43 TWE gwarantujący prawo działalności gospodarczej w innych państwach członkowskich i art. 49 TWE gwarantujący na ich obszarze ody w zakresie usług.
J.Hausner, Brak pracy czy rąk do pracy: http://jerzyhausner.bblog.pl/wpis,brak;pracy;czy;rak;do;pracy,433.html
K.A.Kłosiński, A.Masłowski, Globalizacja sektora usług w Polsce, PWE, Warszawa 2005, s.67-68
J.Borowiec, K.Wilk, Integracja europejska, Wrocław 2005, s.219-220
A.Cieśliński, wspólnotowe prawo gospodarcze, C.H.Beck, Warszawa 2003, s.72-73
A.Cieśliński, wspólnotowe prawo gospodarcze, C.H.Beck, Warszawa 2003, s.74-75