Pedagogika Specjalna -jest subdyscypliną obejmująca organizowanie opieki, wychowania
i szeroko pojętego kształcenia oraz wspierania rozwoju osób odchylonych od normy.

Norma- rozumiana jest najczęściej jako norma rozwojowa, mówi się o niej w sensie funkcjonalnym, głównie, dlatego, że motorem rozwoju są wewnętrzne potrzeby, popędy, impulsy, oczekiwania, aspiracje i motywacje.

Rozwój -to cykl dokonujących się zmian progresywnych.

Niepełnosprawność -oznacza ograniczenie w funkcjonowaniu i realizowaniu potrzeb. Może dotyczyć jednej bądź wielu funkcji.

Niepełnosprawność jest stanem fizyczny bądź psychiczny, który trwale lub okresowo utrudnia albo też uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych, realizowanie ról społecznych zgodnie z normami społecznymi i prawnymi.

Niepełnosprawność -uniemożliwia lub utrudnia prawidłowy rozwój, ma złożoną etymologię w zależności, jakie obszary obejmuje.

Charakteryzuje się różnością, trwałością lub okresowością trwania, dlatego może powodować dysfunkcjonalność osoby, ale również środowiska takiej osoby, np. rodziny.

Niepełnosprawność może być efektem:

1. Uszkodzenia w znaczeniu medycznym, ograniczonym

2. Uwarunkowania psychologicznego -jako niezdolności do organizowania się wewnętrznego, doświadczenia, pełnienia funkcji życiowych, rozwoju kompetencji i własnej aktywności

3. Może być funkcją społeczną i socjalną, ponieważ oznacza ograniczenie w zakresie samodzielności społecznej, odpowiedzialności prawnej oraz oznaczać może ograniczenie
w zakresie tożsamości społecznej.

Pedagogika Specjalna jako nauka szczegółowa Pedagogiki Ogólnej

Przedmiotem Pedagogiki Specjalnej jest:

*opieka

*terapia

*kształcenie

*wychowanie

Osób, u których występuje odchylenie od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych bez względu na rodzaj, stopień i zależność objawów oraz przyczyny zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności i ograniczeń.

Odchylenie od normy może być powyżej lub poniżej.

W miarę upływu czasu i zmian pojawiło się pojęcie Pedagogiki osób uzdolnionych
i szczególnie uzdolnionych.

To, co występuje poniżej normy wymaga zabiegów korekcyjnych, terapeutycznych, leczniczych, rewalidacyjnych, resocjalizacyjnych.

Perspektywy potencjalnych osiągnięć osób niepełnosprawnych rozwijają się według schematu:

*wartości (cele) -zadania, sytuacje problemowe

*aspiracje (motywacje) - w nich samych siła

*szanse (zasady) -próby, metody

*środki (pomoce) -wyniki, efekty

Trzy rodzaje barier rozwojowych

1. Bariera ograniczenia somatycznego i fizycznego -to ograniczenia związane ze zdrowiem układów biologicznych -kondycja związana z fizycznym uzewnętrznionym obrazem klinicznym.

2. Bariera ograniczenia psychologicznego -wyznacza zdolności emocjonalne na poziomie psychicznym, segregacja społeczna, marginalizacja osoby może powodować zaburzenia
u osoby zdrowej. Występuje nie tylko u osób upośledzonych ze względu na nieprawidłowe funkcjonowanie.

3. Bariera społeczna -osoba upośledzona będzie miała zaburzenia w sensie psychologicznym i społecznym -nie wie, KIM JEST nie akceptuje siebie, ma ograniczenia, nie potrafi wypełniać ról społecznych, nie nawiązuje kontaktu.

Bariery mogą być niezależne od upośledzenia. U osób rozwijających się prawidłowo
na wskutek wydarzeń, problemów może dojść do zaburzeń w komunikacji interpersonalnej.

Upośledzenie -niesamodzielność fizyczna, osoba nie może sama decydować, zdana jest
na osoby trzecie.

Działy Pedagogiki Specjalnej

Pedagogika zdolnych i uzdolnionych	Pedagogika rewalidacyjna i rehabilitacyjna	Pedagogika resocjalizacyjna	Pedagogika korekcyjna, osoby z uszkodzeniami i mikrouszkodzeniami
-wybitne zdolności ogólne -uzdolnienia kierunkowe	-upośledzenia umysłowe -wady wzroku -wady słuchu -sprzężone upośledzenie	-niedostosowanie społeczne -demoralizacja -przestępczość	-trudności w uczeniu się -parcjonalne zaburzenia -zaburzenia mowy -zaburzenia emocjonalne

Modele niepełnosprawności (dwa przeciwstawne)

1. Model medyczny (jedna osoba)

-problem jednostkowy

-opieka medyczna

-leczenie indywidualne

-pomoc profesjonalna

-przystosowanie jednostki

-zachowanie

-opieka

-polityka zdrowotna

-indywidualne przystosowanie

2. Model społeczny (kilka osób)

-problem społeczny

-integracja biopsychospołeczna

-działania społeczne

-indywidualna i zbiorowa odpowiedzialność

-zmiany w środowisku

-postawy społeczne

-zmiany w środowisku

-prawa człowieka

-polityka społeczne

Współczesne koncepcje Pedagogiki wyrosłe na paradygmatach

Paradygmat - to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki.

Paradygmat:

• nie jest on dany raz na zawsze - lecz jest przyjęty na zasadzie konsensusu większości badaczy;

• może okresowo ulec zasadniczym przemianom prowadzącym do głębokich zmian w nauce zwanych rewolucją naukową;

• podważa sens absolutnej słuszności.

Dobry paradygmat posiada kilka cech, i m. in. musi:

• być spójny logicznie i pojęciowo;

• być jak najprostszy i zawierać tylko te pojęcia i teorie, które są dla danej nauki rzeczywiście niezbędne;

• dawać możliwość tworzenia teorii szczegółowych zgodnych ze znanymi faktami.

Paradygmat -model pedagogiki praktycznej

Paradygmat biograficzny

Paradygmat pozytywnego myślenia i życiowego ukierunkowania osób niepełnosprawnych, niezbędny dla poznania ukrytych potencjalnych możliwości jednostek odchylonych
od normy, mało urzeczywistniony w życiu społecznym.

Paradygmat autorewalidacji

Polega na uwzględnieniu indywidualnych preferencji. Polega na wzmacnianiu predyspozycji do działań adaptacyjnych. Zmierza do wzmacniania sfery psychicznej, intelektualnej
i emocjonalnej (zaczyna się wewnątrz)

Paradygmat podmiotowości osoby i podmiotowości w stosowaniu metod

-potrzeba uwzględnienia metod i zasad hermeneutyki oraz pogłębionej analizy psycho -pedagogicznej w poznawaniu niepełnosprawności i diagnozowaniu jej natury.

Paradygmat antysygmatyzacyjny

Wskazuje potrzebę odniesienia zasad oddziaływań pedagogicznych od normy funkcjonalnej

Paradygmat pojęciowy

Wskazuje potrzebę dostrzegania zmienności pojęć i wielości rozwiązań teoretycznych
w dotychczasowych modelach praktyki edukacyjnej

Paradygmat egzystencjalny

Wskazuje na konieczność pewnych podstaw partycypacji niepełnosprawnych w życiu społecznym i kulturalnym.

Rodzaje zaburzeń

Istnieje 6 rodzajów zaburzeń

1. Zaburzenia świadomości

Występuje na poziomie dopuszczalnym lub na takim, który szufladkuje osobę, czasowe, (kiedy następuje czasowe, krótkotrwałe zerwania kontaktu z otoczeniem, dopuszczalne
u dzieci, u osób dorosłych jest to zaburzenie na poziomie psychicznym i emocjonalnym, może mieć charakter jakościowy i ilościowy).

Śpiączka

Zaburzenie, które występuje u osoby upośledzonej umysłowo, u osób z zaburzeniami słuchu
i wzroku. Objawia się brakiem reakcji na bodźce naturalne. Śpiączka to brak reakcji
na jakiekolwiek bodźce.

2. Zaburzenia percepcji postrzegania.

Gdy pewne elementy rzeczywistości postrzegamy jako inne -iluzje, omamy. Patrząc na rzecz widzimy ją inną. U dziecka iluzje są zjawiskiem naturalnym, nie traktujemy je jako zaburzenia. U dorosłych jest to stan zaburzenia. Iluzje dotyczą wzroku -mylna interpretacja rzeczywistości. Omamy wzroku, słuchu, czucia zaburzają równowagę, czujemy się źle, postrzegamy coś, co nie istnieje.

3. Zaburzenia emocjonalne

Impulsy rozwijają się na wskutek potrzeb, popędu. Nie da się nad nimi zapanować. Kontrolując swoje emocje rozwijamy emocjonalność i uczuciowość. Źródłem jest lęk,
w zależności czy osoba jest zdrowa czy zaburzona.

a) lęk pierwotny

Towarzyszy dziecku (zerwanie kontaktu dziecka z matką). U osób zaburzonych ten lęk może utrzymywać się bardzo długo, a nawet całe życie

b) lęk społeczny -lęki nocne u dzieci są naturalne, u osób powyżej 10 roku życia
i u dorosłych jest to zaburzenie

Reakcje lękowe

Charakteryzują się napięciem emocjonalnym, utrzymują się okresowo, mogą powodować ataki lęku i zaburzenia emocjonalne.

Napady lęku

Występują najczęściej u dzieci

Stany lękowe

Długotrwałe utrzymywanie się reakcji lęku, są to stany związane z psychozą, nerwicą emocjonalną.

Rodzaje zaburzeń emocjonalnych

1. Niestabilność emocjonalna

To stan, w którym brak równowagi na poziomie odczuwanych emocji, brak kontroli tych emocji, w sytuacjach społecznych występuje labilność emocjonalna.

2. Zaburzenia aspołeczne

Wynikają z niezdolności dostosowania się do oczekiwań społecznych, wymagań środowiskowych. Brak jest prawidłowych reakcji z powodu upośledzenia umysłowego. Zaburzenia związane z autyzmem.

3. Zachowania antyspołeczna

Wymagają zabiegów reeduakacyjnych -osoba wchodzi w konflikty, szkodzi sama sobie
i innym, jest niebezpieczna dla otoczenia.

Zaburzenia mowy

(oznaki to opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa aktywność werbalna lub patologiczna nadwrażliwość werbalna)

Trzy rodzaje przyczyn

1.Endogenne

Wewnętrzne, związane z nieprawidłową budową aparatu mowy lub zbyt duży rozwijający się język

2. Egzogenne

Zewnętrzne, rozwój mowy opóźniony ze względu na patologie środowiska (brak komunikatów stymulujących ze strony środowiska)

3. Endoegzogenne

To czynniki sprzężone, występują czynniki biologiczne a dodatkowo rodzina upośledza, nie podejmuje działań terapii lub upośledzenie nie jest zdiagnozowane.

Mutyzm

To skłonność o podłożu emocjonalnym, objawia się niechęcią do komunikacji werbalnej. Dziecko zdrowe w którymś momencie obraża się i nie rozmawia -rozwój intelektualny jest prawidłowy a mimo to dziecko nie nawiązuje kontaktu.

Mutyzm całkowity

Dziecko nie odzywa się do nikogo, gdy jest samo to śpiewa.

Mutyzm wybiórczy

Nie rozmawia z nauczycielem, a rozmawia z rówieśnikami

Zaburzenia myślenia

Związane z innymi zaburzeniami, mogą się pojawić w przypadkach nadpobudliwości ruchowej, duże pobudzenie powoduje przerwy w myśleniu, nie może się skoncentrować

1. Zaburzenia toku myślenia

a) tok myślenie jest przyśpieszony, brak zdolności systematycznego kojarzenia różnych faktów

b) tok myślenia opóźniony lub spowolniony w odchyleniach od normy intelektualnej -brak analizy i syntezy.

c) tok myślenia zniekształcony, patologicznie występuje u osób zaburzonych psychicznie, zniekształconych patologicznie

2. Zaburzenia treści myślenia

U dziecka we wczesnym dzieciństwie do wieku młodszoszkolnego nie jest to zaburzenie, dziecko myśli życzeniowo wymyśla irracjonalne rzeczy, zwracając na siebie uwagę oraz rozwijając wyobraźnię. U dorosłych -obsesje, natrętne myśli pojawiają się wraz z natrętnymi czynnościami -patologiczne fantazjowanie.

3. Myślenie paralogiczne

To zaburzenie u osób dorosłych, u dzieci do 8 roku życia traktowane jest jako norma.

4. Myślenie kaktatymiczne -życzeniowe, rozwija się u małych dzieci, norma do 8 roku życia, i czasem może utrzymywać się dłużej

5. Urojenia -mogą powstawać na tle iluzji i omamów, związane są z marzeniami

Zaburzenia ciągu myślenia, czyli zaburzenia w zakresie analizy i syntezy poszczególnych ciągów myślenia -u osób chorych jest to zaburzenie specyficzne

Zaburzenia prawidłowego rozwoju ruchowego

Opóźnienie rozwoju motorycznego -ruchowego może być spowodowane 3 przyczynami.

1.Przyczyny endogenne

Wewnętrzne, biologiczne związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza głównego neuronu ruchowego. Przyczyny związane
z niedowładem, patologia porodu, zaburzeniem sprzężonym o charakterze spastycznym lub wiotkim np. dziecko z mózgowym porażeniem dziecięcym.

2. Przyczyny egzogenne

Środowiskowe np. dziecko niezaspokojone emocjonalnie szuka kompensacji
w np. autostymulacji (kołysaniu się).

Stereotypizacja ruchowa -kołysanie się i autostymulacja o różnym charakterze.

Zaburzenia ruchowe mogą się utrwalać lub nasilać, co powoduje leki, może osoba cierpieć
na zaburzenia ruchowe.

1. Zaburzenia endo -egzogenne

Sprzężone zaburzenia mowy, intelektu, dziecko mogłoby podjąć naukę, ale tego nie robi, -jaka jest przyczyna? W rodzinie patologicznej nie zwraca się uwagi na zadania rozwoju dziecka, brak wprowadzenia w potrzeby rozwojowe. Nieprawidłowa aktywność ruchowo -motoryczna i fizyczna. Częstym przejawem są lęki na twarzy (częściej w szkole niż w domu)

Tiki

Impulsy na poziomie endogennym, emocjonalnym. Dziecko nie może sobie poradzić
i zaczynają się skurcze. Gdy nie jest zdiagnozowane np. w rodzinach patologicznych tiki mogą się rozwijać aż do choroby tikowej (nie jest ona do wyprowadzenia), może się ona pojawiać u 13 -latka lub u dorosłego.

Stereotypia ruchowa

To reakcja bezwarunkowa wyrażająca się w aktywności motorycznej polegająca
na wielokrotnym powtarzaniu tej samej sekwencji ruchowej. Jest uwarunkowana wewnętrznie, co oznacza, że pojawia się także mechanizm autoregulacyjny. W przypadku osoby niepełnosprawnej fizycznie stereotypia ruchowa jest formą kompensacji motorycznej. U osób sprawnych motorycznie stereotypia występuje na poziomie emocjonalnym.

Rytualizm

To czynności motoryczne, rytualne, charakteryzują osoby o zaburzonej osobowości społecznej. Czynnościom codziennym nadaje się rangę rytuału.

Zaburzenia prawidłowego rozwoju poznawczego

To zaburzenia w zakresie sfery orientacyjno -poznawczej -3 przyczyny

1. Endogenne -związane z zaburzoną pracą mózgu, układu nerwowego.

2. Upośledzenie lekkie -przyczyny zaistniałe w czasie ciąży bądź przy porodzie, a wiec endogenne, egzogenne jak i sprzężone.

3. Upośledzenie głębsze

Odpowiadają czynniki patogenne, które występują we wczesnym okresie prenatalnym

Rewalidacja

1. To przywracanie zdrowie, umożliwienie rozwoju, korygowania, usprawnianie, diagnozowanie, kształcenie.

2. Jest to proces wspomagający rozwój dzieci upośledzonych ruchowo, szeroko pojęte usprawnianie, wzmacnianie oraz rehabilitacja

3. Rewalidacja zmierza do usprawnia w zakresie pracy układu nerwowego z zaburzeniami zmysłów: wzroku, słuchu, wielorakich upośledzeń.

Zasady pracy rewalidacyjnej:

1. diagnoza, wczesna interwencja

2. zasada akceptacji

3. zasada indywidualizacji programów rewalidacyjnych

4. zasada powiązania oceny z usprawnieniem

5. zasada zróżnicowania opóźnień rozwojowych

6. zasada konstentualnych powiązań (mikrosystem, mezosystem, egzosystem, makrosystem)

7. zasada terapii pedagogicznej

8. zasada współpracy z rodziną

9. zasada kształcenia intelektualnego

Rewalidacja to także przywracanie zdrowia, umożliwienie rozwoju, korygowanie, usprawnianie, diagnozowanie, kształcenie

Zasada zróżnicowania

1. Aktualny rozwój wyznaczony biologicznymi możliwościami osoby -poziom możliwości indywidualnych do realizacji potrzeb

2. Autorewalidacja - indywidualna, u każdej osoby upośledzonej

Upośledzenie lekkie

Występują typowe deficyty w zakresie umysłowego, percepcyjno -rozumowego poznawania świata. Najistniejsze zaburzenia dotyczą logicznego myślenia, analizowania, uogólniania.

Zaburzenia pamięci -jest wybiórcza.

Lekkie upośledzenie wywołane jest mikrozaburzeniami powstałymi na wskutek czynników organicznych bądź społecznych związanych z różnymi okresami rozwoju.

Głębsze upośledzenie umysłowe

Dzieli się na 3 grupy:

1. Umiarkowane

2. Znaczne

3 Głębokie

Czynniki etiologiczne głębszego upośledzenia związane są z czynnikami wczesnego ryzyka ciążowego i mogą mieć charakter: genetyczny, biologiczno -somatyczny, wiązać się
z oddziaływaniami inwazyjnymi, oraz być związane z niedożywieniem matki w okresie ciąży i zaburzeniami funkcjonowania łożyska i całego mikrośrodowiska dziecka.

W głębszym upośledzeniu największy regres występuje w zakresie czynności orientacyjno -poznawczych, jest stanem względnie trwałym, dysfunkcjonalnym w okresie rozwojowym
do 18 roku życia.

Zaburzenia sprzężone

Mieszczą się w zakresie do rewalidacji i rehabilitacji.

Występuje dwa lub więcej niesprawności, spowodowanych przez jeden lub więcej czynników endogennych lub egzogennych działających jednocześnie lub kolejno
w różnych okresach życia, również w okresie prenatalnym

Przykłady zaburzeń sprzężonych

1. Wywołane urazem lub niedorozwojem mózgu -w efekcie zaburzenia wzroku, słuchu
i padaczka.

2. Zaburzenia neurologiczne -obserwowane jest zaburzenie sprawności ruchowej, głuchota
i inne współwystępujące pochodne deficyty

-osoba upośledzona umysłowo i głucho-niewidoma, MPD, autystyczna, schizofrenik, zespół Downa.

Przyczyny zaburzeń sprzężonych:

-patogeneza

-patologiczne geny

-nieprawidłowe chromosomy

-zespół Downa

-czynniki szkodliwe w życiu płodowym -bakterie, wirusy, środki chemiczne

-uwarunkowania genetyczne, zaburzenia przemiany tłuszczowej, co może prowadzić
do ciężkiego zaburzenia rozwoju fizycznego płodu, głębszego upośledzenia umysłowego

Padaczka

-bardzo patogenne jest zażywanie leków łagodzących złe samopoczucie w pierwszym trymestrze ciąży.

Rehabilitacja osób z zaburzeniami sprzężonymi

Rehabilitacja polega na:

1. Opanowaniu sprawności porozumiewania się, w której ważne jest dostarczenie osobie niepełnosprawnej wzorów mówienia oraz wzorów komunikatów pozawerbalnym, korekta reprodukcji tych kodów.

2. Wzbogacenie zakresu treściowego komunikatów: komunikaty: poznawcze, społeczne, emocjonalne. Potrzeba nauczyć osobę wyrażania emocji i potrzeby, aby ekspansja emocjonalna mogła zaistnieć, aby wykorzystać możliwości.

3. Terapia ruchowa -ma poprawiać kinestetykę, zdolności w zakresie poruszania się oraz recepcji bodźców

4. Rozwijanie sprawności manualnej, aby uniknąć i zapobiegać nakładaniu się derywacji sensorycznej i społecznej -unikać sytuacji wycofywania się psychicznego, bo organizm nie nadąża, podtrzymywanie aktywności eksteroreceptorów, przeciwdziałanie rozwojowi autostymulacji i niekontrolowanej aktywności, zapewnienie dziecku -osobie dotkniętej sprzężeniu kontaktu z otoczeniem i kształtowanie gotowości komunikacyjnej.

5. Podjęcie działań stymulujących rozwój poznawczy -stymulacja sensoryczna
i kinestetyczna oraz zabawy umożliwiające i sprzyjające rozwojowi.

6. Rozwijanie gotowości do interakcji, do porozumiewania się, do zabawy i ćwiczenia
z wykorzystaniem techniki odzwierciedlenia. Celem jest wzmocnienie aktywności dziecka -druga osoba uczy się od partnera odruchów, kształtuje nawyki, pokonuje trudności. Warunkiem dobrego wykorzystania drugiej osoby jest dobre ustawienie przestrzenne, -gdy zaistnieje interakcja łatwiej osiągamy cel.

7. Osiąganie samodzielności codziennej w zakresie lokomocji, samoobsługi, nawyków żywieniowych i higienicznych.

Celem jest:

a) wykształcenie obrazu samego siebie, zwłaszcza ważne u osób z zaburzonym wzrokiem

b) kontrola własnego ciała, wykształcenie mechanizmów autoregulacyjnych, wykształcenie granic przestrzennych -ważne u osób niewidomych i niesłyszących.

c) ukształtowaniu schematu ja i inni =gotowość do wchodzenia w relacje społeczne

Strategia rehabilitacji polega na:

1.Rekonstrukcji związków i wzajemnych kontaktów ze społeczeństwem -ważne sposoby myślenia żeby doprowadzić do rekonstrukcji stosunków osób upośledzonych
ze społeczeństwem.

2.Stopniowym i autonomicznym ich włączaniem do realnego życia społecznego

*osiąganie autonomii poprzez osobę niepełnosprawną na miarę jej możliwości i potrzeb. Funkcje emocjonalno -społeczne rozwijają się bardzo wolno i trzeba je prowadzić
do autonomii w zakresie samoobsługi, komunikacji, aby nie bała się wyrażania potrzeb,
że będzie odrzucona.

3.Dążenie do autonomii osobowej i integracji społecznej osób odchylonych -każdy człowiek ma potencjalne możliwości rozwojowe -należy je rozbudzić na poziomie komunikacji, zapewnienie dobrego poziomu funkcjonowania.

4.Zrywanie z pozorami, fikcyjny albo ambiwalentnymi postawami wobec osób niepełnosprawnych

5.Zrywanie za pomocą odpowiednich programów ze stereotypami, uprzedzeniami
w stosunku do osób niepełnosprawnych.

Orientacje (strategie) w relacjach jednostka -społeczeństwo

(spojrzenie historyczno -kulturowe)

1. Strategie zewnątrzsterownej regulacji i kontroli zachowania człowieka, łamania norm, nakazów i praw społecznych

2. Strategie nazbyt liberalne

3. Strategie wewnątrzsterownego emancypacyjnego humanistycznego dialogowego oddziaływania na postawy zachowania osób upośledzonych

Instytucje wspomagające proces rehabilitacji

1.Poradnie genetyczne

Podejmuje się określenia prawdopodobieństwa wystąpienia nieprawidłowości uwarunkowanych genetycznie u przyszłego potomstwa rodziców -pełną funkcję diagnostyczno -profilaktyczną. Służą ludziom zdrowym, u których w rodzinie występują zaburzenia. Poradnia na podstawie wywiadu rodzinnego, badań cytogenetycznych, badań płodu -ultrasonograficznych badań płynu owodniowego.

2. Stowarzyszenia rodziców dzieci niepełnosprawnych

Organizują spotkania rodziców mających chore dzieci, konsultacje ze specjalistami, wymiana doświadczeń i wzajemne wsparcie osób, których dotknęła ta sama choroba -wzajemne wsparcie.

3. Instytucje organizujące nauczanie indywidualne

To ośrodki edukacyjno -rehabilitacyjno -wychowawcze. Są to ośrodki dziennego pobytu,
w których możliwa jest diagnostyka rehabilitacyjna w zakresie medycznym, psychoterapeutycznym, rewalidacyjno -rehabilitacyjnym. W tych ośrodkach dziecko korzysta ze spotkań z psychologiem, logopedą, neurologiem. Mogą do tych ośrodków być dzieci przywożone do 22 roku życia.

4. Instytucje -ośrodki wczesnej interwencji

Realizują programy:

-rehabilitacji dzieci niewidomych

-wczesnej stymulacji rozwoju dziecka od 2 do 7 roku

-wczesnej stymulacji rozwoju intelektualnego

-program wczesnej stymulacji rozwoju poznawczego im T Gałkowskiego dla dzieci
od 6 miesiąca do 4 lat

-program ćwiczeń stymulacyjnych rozwoju sprawności intelektualnej im. B. Markowskiej

5. Warsztaty terapii zajęciowej funkcjonujących samodzielnie do potrzeb niepełnosprawnych

Zespół DOWNA

Jest to zaburzenie genetyczne, które powstaje podczas poczęcia -w czasie podziału komórki.

Ma postać prostą i mozaikową.

Dziecko od początku rozwija się z pewnymi deficytami układu kostnego, często zmniejszone są odległości między kręgami w kręgosłupie. Występują krótsze mniej proporcjonalne długości kości. Zespół Downa można zdiagnozować na podstawie badań ultrasonograficznych lub prenatalnych. Zespól Downa jest związany z ryzykiem upośledzenia umysłowego, wczesna diagnoza i rehabilitacja dają duże możliwości -są to dzieci bardzo wrażliwe z wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej.

Dwie grupy zaburzeń:

1. somatyczne

2. kardynalne

Cechy somatyczne dotyczą zdrowia organicznego i kondycji układów:

-szczególnie niestabilność szczytowo obrotnikowa w zakresie budowy kręgosłupa, istnieje ryzyko podwichnięć, są mało mobilne, duże ryzyko złamań, bardzo duża wiotkość więzadeł zwłaszcza dużych stawów.

-słabe napięcie mięśniowe, powoduje dużą pionizację ciała i słabszą kontrolę motoryczną

-choroby i zaburzenia tarczycy, wada wrodzona lub nabyta w okresie dorastania, w zakresie wzroku i słuchu

-niedosłuch, może występować zaburzony rozwój mowy (niedosłuch ma charakter przewodzeniowy z powodu zapalenia ucha środkowego

-wady wzroku, zez, jaskra, zaćma, zwężone pole widzenia, zaburzenia ostrości wzroku

-niedobór wzrostu

-choroby skory, zakażenia, skóra sucha szorstka, wrażliwa na działania promieni UV.

-zwiększona skłonność do łysienia

-choroby jamy ustnej i zębów

-bardzo intensywny rozrost języka -powoduje trudności w mówieniu

-zaburzenia w funkcjonowaniu układu oddechowego

Cechy kardynalne -najbardziej podstawowe cechy fizyczne:

-mała czaszka spłaszczona w części potylicznej z nisko osadzonymi małymi małżowinami usznymi, niskie płaskie czoło, skośne osadzone szpary powiekowe

-występujące kości policzkowe, płaski mały nos, małe wąskie usta

-częste wysuwanie języka, dziecko tego nie kontroluje

-krótka tęga szyja, postawa ciała przygarbiona, kończyny krótkie, palce grubsze

Terapia

Polega na zabiegach chirurgicznych

-operacje plastyczne twarzy, plastyka małżowin uszu

-zmniejszanie języka, likwidacja zmarszczki

-podawanie dużej ilości witamin, hormonów zwierzęcych, aby wzmocnić układ immunologiczny

MOZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE

To przykład zaburzenia sprzężonego

Jako zespół zaburzeń rozwojowych, rozwija się przez okres całego życia, choć nie musi mieć progresywnego charakteru.

Według Michałowicza jest nie postępującym zaburzeniem będącego w rozwoju ośrodkowego układy nerwowego, zawłaszcza głównego neuronu ruchowego. Może występować w okresie okołoporodowym i w okresie wczesnego rozwoju.

MPDZ jest to dysfunkcja układu nerwowego, która powstaje na wskutek uszkodzenia, oznacza to, że zaburzenie samo się nie pogłębia, ale na wskutek rozwoju biologicznego dziecka a także specyficznych nowych funkcji życiowych widocznych jest wiele deficytów. Uszkodzenie ośrodkowego ukladu nerwowego i głównego neuronu, jest, zatem jednorazowe, przypada na dany okres rozwoju funkcji organizmu, ale jego skutki są coraz większe i bardziej widoczne wraz z dorastaniem dziecka.

Mózgowe Porażenie Dziecięce (modele badań teoretycznych)

1. Paradygmat biologicznego ujawnienia niepełnosprawności (rozwija ono podejście dynamiczne, integracyjne)

2. Paradygmat pozytywnego myślenia i życiowego ukierunkowania osoby niepełnosprawnej (mało eksplorowany w teorii i praktyce)

3. Paradygmat podmiotowości osoby i podmiotowości w metodach

4. Paradygmat antysygmatyzacyjny ((wskazuje potrzebę odnoszenia zasady oddziaływań pedagogicznych do normy funkcjonalnej)

5. Paradygmat pomocy pomagającemu (poszukiwanie twórczych metod, unikanie pedagogicznej rutyny)

6. Paradygmat pojęciowy

7. Paradygmat egzystencjalny

Postaci MPDZ jest wiele i można wśród nich wyróżnić:

1.ateozę (ruchy mimowolne)

2. ataksję (zaburzenia równowagi)

3.atonię (zwiotczenie)

4.spastyczność (duże napięcie mięśniowe)

5.paraplegię (porażenie kończyn dolnych)

6.monoplegię (porażenie jednej kończyny)

7.diplegię (porażenie kończyn dolnych i górnych)

Mózgowe Porażenie Dziecięce jest to zespół przewlekłych nie postępujących zaburzeń układu nerwowego w okresie jego rozwoju i dojrzewania.

Charakterystyczne objawy MPDZ związane są z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu mięśniowego -spastyczność bądź wiotkość mięśni, a także z zaburzeniami zdolności ruchowej, utrzymania równowagi i koordynacji. Obok tych objawów pojawia się wiele dysfunkcji współtowarzyszących:

-opóźnienia rozwoju umysłowego około 40%

-zaburzenia w zachowaniu wraz z opóźnionym rozwojem i trudnościami uczeniu się około 75%

-zaburzenia analizatora wzroku i pola widzenia około 50%

-zaburzenia słuchu 25%

-zaburzenia rozwoju mowy spowodowane najczęściej np. niedowładem warg, podniebienia, języka 60%

TRZY GŁÓNE POSTACIE Mózgowego Porażenie Dziecięcego

1. Jest związany z uszkodzeniem układu piramidowego, postać spastyczna, w której widome jest wzmożone napięcie mięśniowe, zwiększenie odruchów ścięgnistych, obecność niektórych odruchów patologicznych np. zbyt długi pod względem występowania odruch babińskiego, wybiórczy brak odruchów dowolnych wynikających z utrwalonych przykurczów.

2. Jest to postać pozapiramidalna tzw. atetotyczna -występują nieskoordynowane ruchy ciała dziecka, dominacja odruchów mimowolnych, ubóstwo ruchów dowolnych.

3. Postać to tak zwana móżdżkowa lub przedsionkowo -móżdżkowa. Jest to postać taktyczna. W wyniku uszkodzenia móżdżku dochodzi do zaburzenia postawy i upośledzenia orientacji w schemacie ciała.

Zasady usprawnienia ruchowego osób z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym.

1. Zasada posługiwania się ruchami łącznymi zmierza do tego by w usprawnieniu miary miejsce ruchy łączne w formie podobnej do naturalnych ruchów dziecka prawidłowo rozwijającego się.

2. Zasada następstwa rozwojowego-dąży do kształtowania postaw i ruchów w pozycji leżącej aż do osiągnięcia coraz wyższych sprawności w poruszaniu się manipulacji
i samoobsłudze. Miarą aktualnego poziomu rozwoju motorycznego jest nie wiek biologiczny, ale zdolność ruchowa, lokomocyjna, manipulacyjna oraz aktualny poziom recepcji bodźców zewnętrznych.

3. Zasada torowania -torowanie ruchów jest niezbędne zwłaszcza w zakresie ruchów skrętnych ciała, umożliwia przełamywanie sztywności mięśni, normalizuje zachowania ruchowe i pozwala na wykonywanie ruchów celowych.

4. Zasada wyrównywania zaburzeń psychicznego za pomocą zajęć usprawniających
np. mowę, uwzględnia się poziom aktywności werbalnej dziecka. Jest on niezadowalający sprzyja poprawności wykonywanych ćwiczeń fizycznych.

5. Zasada stopniowania trudności, aby ćwiczenia były związane z nadmiernym wysiłkiem

6. Zasada codziennego usprawnienia

7. Zasada przestrzegania zasad pedagogicznych -podkreśla wagę oddziaływania pedagogicznego.

Zasady usprawnienia psychopedagogicznego

1. Zasada indywidualizacji oddziaływań.

2. Wczesna terapia dziecka z MPDZ musi przebiegać w sytuacji korzystnej dla dziecka -zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa

3. Zasada podmiotowości

4. Zasada uwzględniająca nieharmonijny rozwój dziecka -dostosować działania
do możliwości dziecka.

5. Zasada stosowania odpowiednich zabawek ze względu na spastyczność układu mięśniowego wiele ruchów jest niemożliwych do wykonania i istniej potrzeba zabawek

6. Zasada wydłużenia zabawy i stopniowania trudności

7. Zasada powtarzania i utrwalania czynności

8. Zasada wzbudzania motywacji do samodzielności.

Rehabilitacja dziecka z zaburzeniami sprzężonymi

1. Opanowanie sprawności porozumiewania się (dostarczenie wzorów mówienia)

2. Wzbogacenie zakresu treściowego komunikatów (komunikaty biologiczne, poznawcze
i społeczno -emocjonalne)

3. Terapia ruchowa (cel to wykształcenie obrazu samego siebie, kontrola ciała, wyczucie przestrzeni osobistej i ogólnej)

4. Rozwijanie sprawności manualnej -stymulacja i usprawnienie w sferze ruchowej
i poznawczej (cel zapobieganie nakładania się deprywacji sensorycznej i społecznej
na upośledzenie -podtrzymywanie aktywności eksteroreceptorów i zapewnienie dziecku kontaktu z otoczeniem i kształtowanie gotowości komunikacyjne

5. Podejmowanie działań stymulujących rozwój poznawczy (stymulacja sensoryczna
i kinestetycznej)

6. Rozwijanie gotowości do interakcji (zabawy i ćwiczenia w diadzie, wykorzystanie tzw. techniki odzwierciedlenia” -cel wzmocnienie odporności dziecka.

7. Osiąganie samodzielności codziennej

-myślenie kaktatymiczne (życzeniowe)

-myślenie paralogiczne (patologiczne fantazjowanie), obsesyjne natrętne

Sufropedagogika

To dział Pedagogiki Specjalnej, który zajmuje się teorią i kształceniem osób z wadą słuchu, określa także współdziałanie między różnymi elementami otoczenia mającymi wpływ
na funkcjonowanie osób z wada słuchu.

Sufropedagogika określa także i opracowuje teoretyczne modele postępowania rewalidacyjnego.

Cele Sufropedagogiki:

1. Przywracanie uszkodzonego zmysłu słuchu [poprzez wykorzystanie resztek słuchu, zwłaszcza pobudzenie nerwu słuchowego i centralnego układu nerwowego

2. Przywracanie sprawności psychicznej -poprzez usprawnienie procesów poznawczych, zaburzonych procesów poznawczych, zaburzonych na skutek ograniczenia percepcji bodźców słuchowych, także mowy dźwiękowej.

3. Przygotowanie osób z wadą słuchu do funkcjonowania w warunkach życiowo zmienionych na skutek wady i ograniczonej w sprawności codziennej

Pedagogika lecznicza i terapeutyczna -to pedagogika dziecka przewlekle chorego. (gruźlica, choroby neurologiczne, dysfunkcje ruchowe)

1. Dysfunkcje układu nerwowego

2. Choroby alergiczne (astma, alergie-mogą prowadzić do upośledzenia umysłowego, bezdech)

Dzieci, które cierpią na zaburzenia układu ruchu i krążenia 15% -wymaga długotrwałej rehabilitacji w związku z zaburzeniami motoryki i wadami postawy.

3. Dzieci cierpiące na leukemię, nowotwory

Zmiany w koncepcjach pedagogiki dziecka przewlekle chorego

1. Odchodzi się od długotrwałej hospitalizacji (zespół hospitalizacyjno -deprywacyjny)

.2. Dążenie do wczesnej diagnozy z włączeniem rodziny w proces rehabilitacji

3. Organizowanie otwartych ośrodków rehabilitacyjno -wychowawczych.

Metody terapii dziecka przewlekle chorego

1. Kinesijoterapia -poprzez ruch

2. Fizjoterapia

3. Metody wspomagania psychoruchowego (metoda „Dobrego Startu, Ruch Rozwijający
W. Sherborne)

4. Metody usprawnienia mowy (terapia logopedyczna)

5.Wspomaganie terapeutyczne -zajęcia

6. Arterapia (drama)

7. Psychoterapia (technika swobodnych skojarzeń)

8. Autopsychoterapia (analiza transakcyjna)

9. Metody relaksujące

10. Metody krytycznego myślenia

Skutki przewlekłej choroby

1. Ograniczenie aktywności dziecka

2. Ograniczenie samodzielności i uzależnienie od osób trzecich

3. Doznanie izolacji środowiskowej, zubożenie doświadczeń, ograniczenie możliwości uczenia się.

Praktyczny rodowód Pedagogiki Specjalnej

Wieloaspektowość, interdyscyplinarność i integralność.

Pedagogika Specjalna podejmuje i realizuje funkcje:

*inspiratorską

*transplantacyjną

*innowacyjno -weryfikacyjną

19

---