Psychologia religii

Psychologia religii - psychologia zachowań religijnych w różnym odniesieniu min. do zdrowia psychicznego.

Jaki jest status epistemologiczny ?

1. Psychologia jest nauką empiryczną, pozytywną---praca na faktach, na danych empirycznych, co się da potwierdzić, zmierzyć. Psychologia bada i opisuje zmienne empiryczne/psychiczne i ich konotacje religijne.

2. Psychologia religii nie jest studium deontologicznym czyli jak powinien żyć człowiek i jak powinna wyglądać religia. Psychologia religii nie odwołuje się do transcendencji, nie posługuje się wiedza teologiczną, nie można psychoanalizować zagadnień religijnych. Psychologii nie można używać do celów duchowości. Misiaszek- „ katecheza człowieka dorosłego”. Możliwy jest dialog interdyscyplinarny miedzy naukami.

3. Psychologia religii studiuje przeżycia psychiczne związane z religijnością, świadomymi i nieświadomymi intencjami, analiza treści, wpływ symbolizmu na zachowania człowieka.

4. Psychologia religii odwołuje się do tego że są w ciągłym rozwoju, człowiek rozwija się dynamicznie i w tym rozwija się jego religijność; czy formy rozwoju religijnego sa adekwatne do rozwoju psychicznego człowieka- tym zajmuje się psychologia religii, ( Allport mówi;” nie może być religijność synkretyczna „)

5. Osoby w ciągłym rozwoju są w pewnym kontekście kulturowym, każda kultura ma swoje ryty rel., zachowania rel., zwyczaje , mentalność.

6. Wyklucza metodologicznie transcendencje, posługuje się procesami psychicznymi/psychologicznymi, nie wykorzystuje religii do tłumaczeń zachowań religijnych.

Kryteria struktury zachowania religijnego

1. Intencjonalność - działanie odbywa się w szerszym kontekście; każdy z nas pozostaje w relacji do osób i do rzeczy; w każdym z nas jest jakaś intencja. Co zachowanie religijne ma wyrażać, Boga albo magie, może być zwykłą rutyna.

2. Integralność- na ile zachowania religijne integrują osobowość ( religia ma wymiar integrujący), albo mogą mieć wymiar dezintegrujący np. skrupulantyzm religijny; wyłącznie wiedza religijna ( kerygmat) na ile integruje człowieka a nie rozbijają jego osobowości.

3. Dynamika- człowiek ciągle się rozwija staje się, na ile rzeczywistość religijna jest rzeczywistością rozwijającą, na ile człowiek jest na drodze autonomii działania. Czy zachowania religijne sa adekwatne do rozwoju osobowości, dynamika rozwoju form religijności. Różne są kryteria życia religijnego w poszczególnych fazach rozwojowych.

4. Znaczenie kulturowe-jakie znaczenie kulturalne posiada zachowanie religijne w danym kontekście kulturowym, w jakim środowisku (np. laickie) Czy jest czymś wkomponowany w kulturę, czy jest zgodne z kulturą. Czy religijność jest czysta, czy jest do ludzi.

Definicja religii jest zależna od stosunków filozoficznych RELIGIA- zbiór prawd, nakazów które regulują relacje człowieka z Bogiem. Wg Waltera, Bradleya;

„Religia jest sumą wierzeń i praktyk zarówno indywidualnych jak i kolektywnych dotyczących obiektywnych rzeczywistości lub pojmowanych jako taka, od której człowiek uznaje swoja zależność i z która pragnie utrzymać relacje”.

W każdej religii są trzy elementy;

1.Dogma- (intelekt) 30%

2. Ryt-( modlitwy, nabożeństwa, zachowania)30%

3.Doswiadczenie ( przeżycie emocjonalne, emocje)30%

Musi być tu zachowana harmonijność =zdrowie psychiczne. Jeśli jeden element wymyka się to jest fanatyzm. Bez rytu ( modlitwy) religijność zanika, bez dogmy jest synkretyzm (New Age), bez doświadczenia emocjonalnego zanika ryt, nie ma przekonania, rutyna i tu zaniknie.

Religijność- podmiotowe, subiektywne indywidualne ustosunkowanie się do systemu prawd, dogmatów przy zaangażowaniu się całej osobowości. Relacja z przedmiotem religijnym ( Bogiem). Jak traktuje dany przedmiot ( strach, radość ).

Religijność- to co człowiek przezywa i doświadcza, co się w nas dzieje, co funkcjonuje w związku z ustosunkowaniem się do Boga.

Religijność- to są zjawiska częściowe które mogą istnieć niezależnie od siebie, niespójnie. Dogma wyrażona wewnętrznie a nie chodzi do kościoła lub ma tylko doświadczenie. Elementy religii istnieją oddzielnie; może byc ze ktoś ma doświadczenie ale nie ma dogmy.

Wymiary religijności (wg Glocka);

1Wymiar doświadczeniowy- doświadczona, przezywana bezpośrednio wiedza o ostatecznej rzeczywistości ( religii).

2.Wymiar ideologiczny- wierzenia i ich wpływ na człowieka.

3. Wymiar rytualistyczny- kult prywatny i publiczny ( modlitwy, posty, świetowanie).

4. Wymiar intelektualny- osobista wiedza człowieka w zakresie religii.

5. Wymiar konsekwencjonalny- konsekwencje mojej religijności.

Wędrówka po teoriach psychologicznych.

FREUD

Zygmunt Freud (po Zygmusiu Starym otrzymał w nagrodę) ur.1856 z husyckiej rodziny (żydzi konserwatywni), z trzeciej żony, siedmioro rodzeństwa, ojciec handlował suknem, różnica wieku20 lat miedzy małżonkami (ojciec 40 lat a matka 20 lat jak się narodził); studia medyczne, humanistyczne, prof. neuropatologii, psychiatra; w 1900 „ Interpretacje snów”, ? 3 rozprawy na temat teorii seksualnej. Jak w danym ciele fizycznym, somatycznym zobaczyć jak można być innym ( zły duch , magia w religii, opętanie). Wyjaśnił choroby psychiczne- wola, myśl, emocje i pamięć funkcjonują żle. Zajmował się nerwica- zaburzenia umysłu w sferze afektywno-wolitywnej.( Chory?) Działa w sposób dziwny bez wyraźnej przyczyny, na drodze intuicji. Przyczyna nerwicy jest uraz, trauma którą chce wyprzeć ze świadomości. Potem F. mówi ze chodzi o traumę o charakterze seksualnym. Osoba nie pamięta na zasadzie świadomości, poznawczej pamięci ale jest pamięć emocjonalna- porażka, wstyd, poniżenie i to sprawia ze w ogóle zachowanie jest zaburzone w sferze somatyzacji, to co psychiczne powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu somatycznym człowieka. Potem przychodzą myśli obsesyjne i sublimacje-mechanizm obronny, emocje są ambiwalentne, myśli nieakceptowane są przekształcone w treści / rzeczy akceptowalne społecznie- uraz, molestowanie seksualne w sztukę, rysunek. Człowiek posiada impuls-libido natury biologiczno-psychicznej, który pomaga szukać przyjemności. To jest energia seksualna zawarta w id. Id wchodzi w konflikt z zakazami kultury, miedzy libido a oczekiwaniami społecznymi i kulturą narasta napięcie, konflikt / kompleks Edypa. Dziecko nie może znieść tego ze nie jest zaakceptowane, dziecko wypiera seksualność do podświadomości i to jest przyczyną nerwicy. Nerwica - konflikt seksualny jako trauma. Terapia- przywołanie w świadomości traumy aby ja przeżyć w sposób akceptowalny, pozytywny, bez zagrożenia dla osobowości. Konflikt uświadomiony wcześniej rozwiąże się.

Religia jest w polu sublimacji libido- religia ma pochodzenie psychiczne, ma podłoże psychiczne. Religia- jest to proces psychiczny. W 1952 r. Watykan-uprawianie psychoanalizy jest grzechem ciężkim Pius XII w dokumencie „Patologia systemu nerwowego” mówił ze metoda proseksualna jest metodą pewnej szkoły psychologicznej i że nie dotyczy ona całej psychoanalizy tylko pewnej jej formy. 1961 upomniał kapłanów uprawiających psychoanalizę pod groźbą grzechu ciężkiego Sobór Watykański rozwój psychoanalizy jako nauki musi być akceptowalny dał przykład Galileusza. Freud ogłosił się publicznie ateistą ale borykał się z religią co do celu życia, sądu ostatecznego. 1897 list do Wilhelma Filessa-„Nieśmiertelność, nagroda, życie wieczne wszystko to są idee naszej wewnętrznej psychiki”. Religia jest wymysłem psychiki wewnętrznej człowieka. Przesądy mają swoje korzenie w świadomości ignorancji i nieświadomej motywacji przyczyn psychicznych. Religia tak jak mitologia jest projekcją przeżyć psychicznych na świat zewnętrzny. Jak człowiek czegoś nie potrafi wyjaśnić to wymyśla. 1907 „Psychologia”- zestawia obok siebie ceremonie liturgiczne i działania obsesyjne człowieka. Nerwica jest szczególnym rodzajem religii prywatnej (nerwica natręctw jest to pewien rytuał, powtarzanie czynności). Religia posiada charakter uniwersalnej religii obsesyjnej. Jeśli nerwica obsesyjna jest szczególną religią chorego to religia jest nerwicą ludzkości. To religia jest nerwicą gdzie w niej są pewne rytuały. 1909r. pisze; ”psychoanaliza sama w sobie nie jest religijna ani niereligijna- neutralne narzędzie w celu uwolnienia się od cierpień, może ona uzdrawiać duszę ale jako heretyk obszar nie jest mi znany”. Czy nauka może być tylko dobra i zła ale nie może być religijna lub niereligijna ( jest neutralna w tym stanowisku), jest ona dla wierzących i niewierzących, narzędzie służące do rozwiązania problemów człowieka. 1911 „Totemitabu” -plemiona pierwotne, klany rodzinne, każde miało swój totem - zwierze niebezpieczne przy sobie zabite, obrzędy związane z totemem tworzyły pewien kult - typ obrzędowości- religijność totemowa; posiłek totemowy- zwierzę poświecone na ofiarę ( ludzie też); religia fakt wspólnotowy, obowiązek religijny był jednym z obowiązków społecznych- nie bycie na obrządku był wykreślany ze społeczności (włóczęga).Święto było okazją do oderwania się z codzienności, radość wspomagana środkami. Jedzenie tego posiłku było komunią z bóstwem. tabu- święty, konsekrowany; w niektórych religiach nie wymienia się Boga. Totemowe zwierzę jest uważane za substytut ojca, źródło nakazów, rozkazów, zakazów. Poddawać totemowemu autorytetowi despotycznemu, autorytatywnej władzy ( wzmianka własna o trzech władzach biskupa). Człowiek zawsze musiał się poddawać despotycznemu ojcu; jedzenie ojca to synowie zabili ojca i go zjedli-zabity ojciec staje się silniejszy w głowach synów. Rodzą się ambiwalentne uczucia, uczucie miłości i poczucia winy, ambiwalencje, źródło nerwicy - synowskie poczucie winy. Ojciec staje się uświęcony w totemie, ludzie, synowie czczą ojca. Posiadanie tabu jest regulowane libido- kierowane na aktywność nie genitalną. W oparciu o rezygnacje z seksualności i konieczność poczucia sensu winy- stąd rodzi się religia. Kompleks Edypa- w strukturze osobowości relacje syna z ojcem; ojciec reprezentuje prawo, synowie buntują się i przeżywają poczucie winy; kompleksowe przeżywanie-rodzi się kult ojca. Kompleks Edypa- afektywne posiadanie matki- ojciec rodzi nienawiść i podziw; to jak dziecko postrzega ojca to postrzega Boga. Ambiwalentne poczucie nienawiści i podziwu rodzi poczucie winy. Relacje z Bogiem oparte są na relacjach z ojcem - Bóg na wyższym poziomie jest. Pochodna tej wizji religijności jest poczucie winy-religijność niedojrzała. Istotą religijności winy jest strach przed grzechem-relacja niedojrzała. Religia to super ego i religijność pełni funkcje kontrolne- religia skazana na wyginięcie. Freud - nie nastąpiło realne zamordowanie ojca ale tylko w wyobraźni, w pragnieniach. Ważny jest proces tworzenia się wizji ojca który, jest przekształcony w Boga.1927-„ Zdarzenie pewnej iluzji”- charakter iluzyjny religijności dorosłego, cywilizacja składa się z wyobrażeń religijnych, bazuje na mechanizmach wyparcia i frustracji, religia będzie zanikała w myśleniu racjonalnym. Jednak religia nie zanika ale dojrzewa. W tradycjach religijnych jest trochę magii odwołanie się do symbolów w sposób powierzchowny graniczy z magią. Jeśli człowiek będzie się kierował intelektem religia zaniknie. Punktem wyjścia książki analiza wielkich frustracji, bezsilność wobec katastrof i człowiek ucieka do pewnych wyobrażeń Ojca, który zapewnia bezpieczeństwo odwołuje się do doktryn, które dają bezpieczeństwo. Cena za taką „opatrzność Bożą” jest fiksacja, religia jest hamulcem, przeszkodą do dojrzałości, do poszukiwania szczęścia, rozwoju intelektualnego. Kruchość życia, ograniczoność kultury ( miłość domaga się wyłączności). Z jednej strony pomaga wzrastać z drugiej ogranicza człowieka. Freud - „kochaj bliźniego swego jak siebie samego” czy można kochać wszystkich? Wg prowadzącego wykład nie można kochać wszystkich ale szanować tak, kochać wszystkich to nie kochać nikogo. (wg tego kto to przerzuca na compa smutna wydaje się rzeczywistość jeśli do takich wniosków się dochodzi). Chrystus odkupuje grzechy „synów” ( zwolenników którzy zamordowali Mojżesza) i staje się dziedzicem niespełnionego pragnienia. Diagnoza religijności niedojrzałej- analiza tej teorii Freuda nie empiryczna ale intuicyjna to III poziom Dąbrowskiego. Freud zwrócił uwagę na religijność człowieka, nie można interpretować człowieka bez wątku religijnego- dał spojrzenie transcendentalne, wyjaśnił biologicznie religijność- porównał do nerwicy natręctw i do iluzji. Z tej teorii korzystają terapeuci analitycy, psychoanalitycy, nie została oparta adekwatnymi badaniami empirycznymi. Przejście od kompleksu Edypa do religijności nie trzyma się współczesnej krytyki ale jest transcendencją pierwiastka religijnego który człowiek ma.

JUNG

Karl Gustaw Jung ur. 26 VIII 1895, ojciec pastor, dziadek który mu bardziej towarzyszył założył pierwszy dom dla upośledzonych dzieci. 1902- doktor medycyny, pracowali Piagetem.1903 ożenił się z Emmą Rauschenberg (poprawność pisowni tego nazwiska jest raczej wątpliwa), spotyka Freuda I zanim współpracuje, jest pierwszym prezesem psychoanalityków ( coś tam z czasopismem było). W drodze poszukiwania prawdy wprowadza do świata nauki teorię psychoanalityczną gdzie odchodził od libido, energii psychicznej-seksualnej. Wg niego nie jest ona głównym motorem która działa w człowieku. Wyjeżdża do Arizony, Meksyku, Kenii, przeprowadza tam swoje badania. Człowiek- synteza historii własnego gatunku, „bagaż” jest stworzony przez pochodzenie rasowe, ludzkie predyspozycje i instynkty które nie determinują człowieka ale odwołują się do mitów, religii, obyczajów. Jesteśmy dzieckiem swojej rasy, gatunku i kultury. Wg Junga nieświadomość kolektywna oraz własna - dziedzictwo kulturalne zawiera całe treści, archetypy- fundamentalna struktura psychologiczna doświadczenia psychicznego oraz zawiera własne przeżycie które dziedziczy oraz nabywa. Nie przyjął stanowiska Freuda że obraz Boga jest konsekwencją relacji z ojcem ale jest archetypem odziedziczonym w ludzkiej psychice.

Nieświadomość kolektywna-struktura osobowości

Persona- maska społeczna którą nosi, to co jest powierzchowne, dajemy to co oczekują inni; są tym ludzie kogo grają- utożsamiają rolę społeczną z samym sobą.

Cień- ciemność psychiczna coś co jest uciążliwe, poczucie winy, wstydu, niemocy, reakcje nieprzemyślane w sytuacjach traumatycznych.

Archetyp-rzeczywistość która kształtuje się miedzy tym co psychiczne a organiczne, rzeczywistość psychiczno-organiczna; charakter organiczny i duchowy. Charakter duchowy odsyła nas do podświadomości o przystosowaniu się jednostki, pozwala zachować tożsamość gatunku. Wracają doświadczenia symboliczne. Jednym z archetypów jest matka. Słowo matka jest symbolem archetypu narodzin, śmierci, Boga, demona. New Age korzysta z psychologii Junga np. postać Hitlera…Wśród archetypów które zajmuje szczególne miejsce jest jaźń - wzór integralności, stabilności osobowości, tu formułują się cele życiowe. Jung twierdził ze postacie; Chrystus, Budda są manifestacją jaźni. Jaźń się w połowie życia ujawnia, wyraża się symbolami, jednym z nich jest mandala- kwadrat.

Religia-połączenie procesów nieświadomych i świadomych. Procesy te są nieświadome, nie jest to akt woli człowieka, jest on ofiarą albo biernym widzem. Religia nie ma nic wspólnego z wyznawaniem wiary, jest to forma życia, pobożności, poddania się określonym siłą natury, nie zna ostatecznych celów, poznajemy je przez doświadczenie, im ktoś żyje piękniej, zdrowiej to jest to łaska Boża wg niego, wg nas nie. Doświadczenie religijne jest extra-ecclesia(poza kościołem), jest subiektywne,. Obojętnie co mówią inni ludzie na temat doświadczenia religijnego. Świadomość kształtuje dogmaty, nieświadomość kształtuje ryt...

Jung zawsze się interesował religią.

Poglądy;

1. I Etap- art. ”Ważność ojca w przeznaczeniu jednostki”- Bóg jest symbolem wzmacniającym, wsparciem jednostki, diabeł- reprezentuje siły pożądania. Art. „Psychologia nieświadomości”- projekcje natury religijnej są nieświadomymi odpowiedziami na niezaspokojone pragnienia, religia wzmacnia kompensacje; „poddanie się Bogu- powrót do matczynego łona”.

2. II Etap- 1921 r.- książka pt.” Typy psychologiczne”- funkcja projekcji religii rozciąga się poza przeszłość religijną jednostki, jest starsza niż jednostka. Symbol religijny jest mediatorem; Bóg jest symbolem nieświadomej rzeczywistości; najwyższa, tajemnicza wartość psychiczna, idea kolektywna ludzkości, wymysł psychiki ludzkiej.

Potem rozwinął tą teorie, Bóg jest archetypem doświadczenia, spotkania się z rzeczywistością nieświadomą.

Bóg =Jaźń}Identyfikacja

1937r. „Psychologia i religia”- pierwsza próba definiowania religii; religia katolicka= dogmatyczna, religia protestancka = osobista. Bóg jest maskulistyczny i postuluje wprowadzenia do św. Trójcy. Matki Bożej. 1854r. dogmat o Niepokalanym Poczęciu. 1952r. książka „ Odpowiedź Hiobowi” - uwypukla sprzeczność w Bogu, zarówno dobro i zło, z objawieniem się Boga jako dobro i jako zło. Mówi że brakuje pierwiastka kobiecego. Bóg nie jest automatyczną projekcją doświadczenia psychicznego. Ojciec posiada duże znaczenie w naszym życiu gdyż istnieje archetyp Ojca w nas wryty ludzką psychikę ale to nic nie mówi że to znamię Boga zostało wyciśnięte przez coś lub kogoś, jest to rzeczywistość psychologiczna. Religia jest prawdziwa w znaczeniu psychologicznym. To twierdzenie Junga nie odnosi się do istnienia Boga ale do archetypowego istnienia rzeczywistości. Homo- Naturalite- Religiosus} =człowiek naturalnie religijny. Człowiek ma instynkt religijny. Mówił też o krytyce chrześcijaństwa- teorie i rozważania mają charakter subiektywny, osobisty, potrzebny mit aby się nawrócić.

Wartość teorii Junga, podsumowanie; szedł ku prawdzie, wprowadził;

1) znaczenie nieświadomości kolektywnej

2) epoka kryzysu zewnętrznego i wewnętrznego człowieka

3) dowartościowanie kobiety z psychologii głębi

4) odp, na New Age

5) powrót bogiń- archetypy kobiety przywołuje często ( feministki krytykują go że redukuje rolę kobiety do pełnienia męskiego ego).

„ Wzywany czy nie Bóg będzie obecny”- nad domem powiesił, fragm. wyroczni delfickiej

`E. Fromm

-ur.1900r.- zm.1980r. w środowisku konserwatystów żydowskich, zachwycił się Max'em Weberem, kwestie dotyczące religii a przemian społecznych. Pracował na początku z uczniami Freuda. Wyjechał do USA w 1934 potem Meksyku. Pisma dotyczące analizy przemian kulturowych - poruszył ten kontekst jako pierwszy. Lata 60-te dzieci kwiaty, „wanted”- J.Christ postrzegany jako społecznik, jako wybitny rewolucjonista, powstają sekty „Children for God”, wojna w Wietnamie, wystąpienia Martina Lutra Kinga. Zafascynowany Weberem, Marksem ,Freudem tworzy własną koncepcję ;

1. Człowiek rzucony w określoną sytuację kulturową odczuwa dysonans, rozdźwięk , z jednej strony posiada własną samoświadomość, potencjał wyobraźnię a drugiej strony poddany jest śmierci, ograniczoności, odczuwa samotność w obojętnym kosmosie.

2. Człowiek poszukuje punktu odniesienia, przedmiotu czci do którego mógłby się zwracać. Eric mówi że może to być w sposób naturalny; ksiądz, Bóg, szaman lider, musza u niego być specyficzne cechy. (Weber mówi że lider powstaje dla potrzeb grupy, ze to grupa kształtuje jego cechy).Człowiek poddaje się figurze autorytarnej żeby zyskać poczucie bezpieczeństwa ale blokuje swój rozwój zdolności ludzkich gdyż odczuwa potrzebę wolności i niezależności.

3. Człowiek czuje się jednak samotny wewnętrznie ograniczony niewolnik własnych sił, i zaczyna tracić, rezygnować z własnej niezależności aby zyskać potrzebę bezpieczeństwa . „ Ucieczka od wolności” Fromma w której wymienia trzy mechanizmy ucieczki od wolności;

1. autorytaryzm- niezależność aby zyskać to czego mu brakuje, zatopienie się w Bogu, poszukuje drugorzędnych związków aby uciec od prymitywnych związków, od własnej natury

2. destrukcja- tendencja do niszczenia każdego zagrożenia aby uciec od własnej impotencji

3. konformizm- jednostka przestaje być sobą i adoptuje się do wszystkiego łącznie z cechami osobowości do danego modelu kultury jaki jest preferowany , staje się takim jakim inni chcą aby on był ( naprawdę ludzie nic od nas nie oczekują)

4. powrót do religii- def. Religii- każdy system myśli i działania podzielany przez grupę w której jednostka się znajduje, orientuje i przedmiot czci, dzięki religii jednostka się orientuje w świecie, nikt nie jest pozbawiony potrzeby religijności

Są formy religijności tradycyjnej ale są formy newralgicznej, prymitywnej, magicznej. Prymitywna-czczenie zwierząt, bożka złota. Magiczna-karty tarot, horoskop, wróżbiarstwo. Newralgiczność-ilość form, rytów nabożeństw i modlitw. Religijność dialogowa -spotkanie (Wojtyła) Fromm zastanawiał się czy można powierzyć religii tradycyjnej zorientowanych potrzeb religijnych człowieka. Wskazuje na dwa rozróżnienia , pojęcia religijności.

1. Religia teistyczna- wiara w Boga

2. Religia nieteistyczna - wiara w kamień, siły natury

Dwa typy religijności;

1. humanistycznej,

2. autorytarnej- religia jest uznaniem przez człowieka wyższej i niewidzialnej władzy, od której zależy jego przeznaczenie i która ma prawo do czci, posłuszeństwa, szacunku/ cześć oddawana boskości, nie ma tu relacji miłości tylko w ręku Boga jest życie człowieka, ślepe akty posłuszeństwa ;cnotą jest uległość, posłuszeństwo ułomność to brak posłuszeństwa; człowiek jest o tyle ważny o ile otrzymuje łaskę i pomoc od Boga któremu jest absolutnie posłuszny- utrata niezależności i integralnej spójności ale za to otrzymuje się poczucie bezpieczeństwa ze strony Boga despotycznego ( ludzie o tendencjach masochistycznych, którzy mają tendencje autodestrukcji),autorytarnego; brak moralności jest kompensowany buntem, gwałtem, tragiczne super ego czuje potrzebę grzeszenia aby móc się wyspowiadać; ludzie tacy żyją w ciągłym poczuciu winy, mają potrzebę rytów i formuł; Bóg jest źródłem strachu , im bardziej Bóg jest idealny tym bardziej człowiek jest lękliwy, boi się, nie uznaje nowego, jest sztywny, nowe stanowi zagrożenie.

Ad 1) humanistyczna-centrum religii jest rodzaj ludzki, stawania się silniejszym, zdolność do samorealizacji-doświadczenie własnej jedności oparte na związkach międzyludzkich i ze światem odkrywanym przez myśl i miłość.; radość jest w centrum, obraz Boga to symbol siły człowieka; religia służy rozwojowi człowieka; kładzie nacisk na obowiązek ale i na autonomię, radość, wolność, miłość; osoby dojrzałe mają adekwatny punkt odniesienia, poczucie własnej wartości, stawiają pytania kim jestem i dokąd zmierzam, kochają i promują życie.

Fromm rozróżnia jeszcze jeden rodzaj religijności ;

1. wiara mieć- ja mam wiarę-instynkt życia , mam reputację pozycje społeczną, mam religijność; jest posiadaniem gotowej odpowiedzi na wszystkie pytania egzystencjalne, przyjmowanie gotowych tez, wstęp do społeczności to zwolnienie z samodzielnego myślenia, jest szczęśliwy, posiadanie wiary daje poczucie bezpieczeństwa

2) wiara być-nie polega na wierzeniu w pewne idee ale jest postawą; osoba jest w wierze w stosunku do siebie, innych i Boga; wartość humanistyczna; religia kieruje się duchem humanistycznym bez instytucji która będzie przenikać całe życie społeczne.

Fromm opowiada się za religią nieteistyczną, religia bez Boga, nieinstytucjonalną nie atakującą inne religie ( ale współistniejącą); „ Kościół (rzym.) powinien nawrócić się i przyjąć ducha Ewangelii, charakter czynienia miłości…oczyścić się z tego co zbyteczne a wejść w dialog w wierze w klimat jai uznaje za stosowny”. ( tutaj jest jakiś zarys rysuneczka co do dojrzałośći religijnej wg Allporta)

Bóg

ryty symbol

dogmaty

W.E. Frankl

(1905-1997),żyd, korespondował z Freudem, pracował w klinice w Wiedniu, specjalizował się w neurologii, psychiatrii, odmówił wyjazdu z Niemiec przed wybuchem wojny i przechodzi 4 obozy (min. Brzezinka- Oświęcim), jako psycholog doszedł do wniosku że w obozie istnieją dwie rasy dobrzy i żli i tylko ci co mieli jakiś sens i wartość życia przetrwali. „Psychoterapia dla każdego”- listy do żony z obozu, w momencie wyzwolenia z obozu (1945/27 IV) cala jego rodzina zostaje stracona. Wyjeżdża do Wiednia podejmuje praktykę lekarską, żeni się po raz drugi z żydówką, pisze książkę „Sztuka lekarska duszy”- teoria na temat sensu życia, przedstawia etiologię zaburzeń neurotycznych; frustracja, egzystencjalna pustka, brak sensu życia. Człowiek jest trójwymiarowy ; aspekt biologiczny, psychiczny, społeczny- bez względu jak się „rzuca” to będzie człowiek. Wymiar duchowy jest też ważny - człowiek to jednostka psychofizonoetyczna/ noetyka-istota duchowa. (sprawdzić z psychologii osobowości pewne nieścisłości).

Sumienie- człowiek pozostaje zawsze odpowiedzialny. Istota człowieczeństwa leży w jego autotrascendencji, jesteśmy w stanie przekroczyć siebie, odkrywać sens, ponieważ człowiek jest istotą wolną a w autotrascendencji realizuje się wola i może dostosować wolność „do” lub „od”. Organem wolności jest sumienie- przewodnik ludzkiego zachowania, sumienie- zadanie jako życie. Logoterapia /logos- sens, duch.

Dla logoterapii religia jest przedmiotem, nie jest pozycją centralną, religia zajmuje się zbawieniem, psychoterapia uzdrawianiem psychicznym, nie można łączyć religii z psychoterapią. Człowiek religijny zajmuje wyższy wymiar szerszy w stosunku do psychoterapii, psycholog, psychoterapeuta nie zagłębia się tam gdzie spowiednik np. sprawa przebaczenia. Wg Frankla psychoterapia powinna odpowiedzieć na sens życia poza wizją teistyczną, jest jakiś sens życia dla wszystkich gdyż ateiści mają prawo dożycia w sensie nadając jakąś wartość życiu. Źródła poczucia sensu zawsze będą inne. Psychoterapia rozumie wierzenie nie jako wiarę w Boga ale wierzenie w sens życia -”znaleźć poczucie sensu życia tj. jest bycie człowiekiem religijnym”.„Być człowiekiem to być odpowiedzialnym”- realizowanie wartości sensu własnego życia w sposób odpowiedzialny przed samym sobą (sumieniem), społeczeństwem, ludzkością. Bycie odpowiedzialnym to odpowiedzieć na pytania które stawia życie. Sumienie ma charakter irracjonalny, prelogiczny czyli ( rys.). Religia jest religią objawioną / Logoterapia-postawy wiary w ponad sens- ludzie mogą przezywać swoje obowiązki/siebie w wymiarze transcendencji poza. Frankl odrzucał tomistyczne dowody na istnienie Boga, dowodem na istnienie Boga wg niego jest człowiek, w wolności swojej może ukazać że istnieje Bóg. Człowiek dojrzewa poprzez kryzysy. Bóg nie jest koniecznością logiczną jest możliwością. Analiza doświadczeń człowieka ujmuje Boga jako początek. Frankl mówi o wierze silnej ale nie fanatycznej;

”Istnieje w perspektywie wartości sensu, istnieje dla czegoś co przewyższa mnie, osoba która trascenduje moją osobę-Bóg”.

1

---