Historia Polski (1697-1795)
Historia Polski w latach 1697-1795 - okres od objęcia tronu przez, wybranego w drodze wolnej elekcji, Augusta II Mocnego 15 września 1697 roku do III rozbioru Polski 24 października 1795 roku i abdykacji ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego (miesiąc później) w wyniku, czego I Rzeczpospolita przestała istnieć, jako państwo na 123 lata (do 1918).
Rzeczpospolita w czasach saskich
17 czerwca 1696 zmarł Jan III Sobieski. Spowodowany tym wydarzeniem okres bezkrólewia był najdłuższy w historii Polski. W dniach 29 sierpnia-28 września obradował sejm konwokacyjny, który, pomimo prób jego zerwania, ustalił miejsce i czas wyboru nowego władcy. 15 września 1697 królem został August II Mocny. O koronę ubiegali się początkowo Jakub - syn Jana III Sobieskiego, a także francuski książę Franciszek Ludwik Burbon-Conti. August II Mocny przeszedł z luteranizmu na katolicyzm, przez co zyskał sympatię Polski, która była w większości katolicka. Dążył on - podobnie jak poprzedni król - do podporządkowania Mołdawii a w celu podbicia Inflant zawarł antyszwedzki sojusz z Danią i Rosją.
Wielka wojna północna
W latach 1700-1721 toczyła się wojna, w której po jednej stronie uczestniczyła Szwecja i Imperium osmańskie po drugiej natomiast Rosja, Dania-Norwegia i Saksonia (później dołączyły do nich: od 1704 Polska oraz od 1718 Królestwo Prus i Hanower). Większość walk tzw. „wielkiej wojny północnej” toczyła się na terytorium - a także kosztem - Polski. Powodem wybuch konfliktu była walka o hegemonię w Europie wschodniej pomiędzy Rosją a Szwecją.
Mimo że w 1701 Karol XII zaatakował Polskę[potrzebne źródło] dopiero w 1704 zawarła ona sojusz z Rosją i przystąpiła do walki. Dwa lata później August II Mocny (będący również elektorem Saksonii) zrzekł się korony polskiej (objął tron po raz drugi w 1709 i władał aż do śmierci w 1733).
Wynikiem 31 ważniejszych potyczek zbrojnych była wygrana Ligi Północnej z Rosją na czele. Mimo zakończenia konfliktu, jako takiego pokojem w Nystad, Szwecja pozostała do 1728 w stanie wojny z Saksonią natomiast do 1732 z Polską.
Sejm niemy
1 lutego 1717 odbyła się w Warszawie jednodniowa sesja sejmu walnego mająca charakter pacyfikacyjny. Z obawy o zerwanie obrad do głosu nie zostali dopuszczeni posłowie inni niż Stanisław Ledóchowski oraz ci, którzy odczytywali nowe uchwały, przez co całe wydarzenie zostało nazwane „sejmem niemym”. W związku z jego postanowieniami (m.in. zmniejszeniu władzy hetmanów, ograniczeniu władzy senatu, rozwiązaniu formacji rajtarów i zabronieniu Augustowi II Mocnemu opuszczania terytorium kraju na dłuższy czas) rozpoczął się okres zależności Polski od Imperium Rosyjskiego.
Rzeczpospolita w czasach stanisławowskich
Konfederacja barska
Sytuacji w kraju zaczęła się gwałtownie zmieniać razem z objęciem tronu przez, narzuconego przez Rosję, Stanisława Augusta Poniatowskiego, który w 1764 rozpoczął przeprowadzanie reform w ustroju państwowym.
W związku z prawami politycznymi, jakie przyznane zostały innowiercom 29 lutego 1768 w Barze została zawiązana konfederacja szlachty przeciwko Rosji oraz posłusznemu jej królowi Polski. 23 marca Rada Senatu podjęła uchwałę o wezwaniu wojsk rosyjskich w celu stłumienia powstańców, których przywódcą był m.in. Michał Hieronim Krasiński. 25 września Turcja popierając konfederatów wypowiedziała wojnę Rosji. Powstańców poparła także Francja. Walki objęły swoim zasięgiem większość ziem Polski. 13 października 1770 konfederacja ogłosiła detronizację władcy Polski, który w niejasnych okolicznościach został porwany przez powstańców 3 listopada 1771. 29 listopada 1772 upadł Zagórz - jedno z ostatnich miast bronionych przez konfederatów. Przez ten czas doszło to 37 ważniejszych potyczek zbrojnych.
Skutkami próby ratowania Polski była nieoszacowana liczba poległych. Ludzi biorących udział w walkach, którzy przeżyli zesłano na Syberię (ponad 14 000 konfederatów) lub przymusowo wcielono do armii rosyjskiej.
Rozbiory
I rozbiór
Rzeczpospolita w latach 1773-1789 jako protektorat Imperium Rosyjskiego
Pretekstem do zajęcia ziem Polski przez Austrię, Prusy i Rosję i było porwanie przez konfederatów barskich Stanisława Augusta Poniatowskiego. Sąsiadujące z Rzecząpospolitą kraje stwierdziły, iż możliwość nastania w Polsce anarchii zagraża im bezpośrednio.
5 sierpnia 1772 w Petersburgu zostały podpisane traktaty rozbiorowe zatwierdzone 30 września 1773 w Warszawie przez Sejm Rozbiorowy, przeciw czemu protestował m.in. Tadeusz Reytan.
Zaborcy uzyskali w ten sposób:
Austria - 83 tys. km² obszaru oraz ok. 2,65 mln mieszkańców
Prusy - 36 tys. km² obszaru oraz ok. 580 tys. mieszkańców
Rosja - 92 tys. km² obszaru oraz ok. 1,3 mln mieszkańców
Łącznie drogą cesji przy I rozbiorze Polska straciła 211 tys. km² i 4,5 miliona ludności.
II rozbiór
Ziemie Polski po II rozbiorze
Mimo iż I rozbiór miał być ostatnim Prusy, które chciały wyrównać sobie straty poniesione w konfliktach, oraz Rosja (Austria ze względu na wojnę z Francją nie uczestniczyła w II rozbiorze) postanowiły po raz kolejny zająć tereny Polski.
23 stycznia 1793 cesarzowa Katarzyna II i Fryderyk Wilhelm II Pruski podpisali kolejny traktat o rozbiorze Polski. 22 lipca obradował Sejm grodzieński decydując się na przywrócenie Rady Nieustającej, rozwiązaniu konfederacji targowickiej i na oddanie Rosji 250 tys. km². Decyzję tą strona rosyjska ratyfikowała 19 sierpnia. 25 września odbyła się sesja Sejmu, który zadecydował o przekazaniu stronie Prus 58 tys. km².
Insurekcja kościuszkowska
Przebieg powstania
Klęska Polski w wojnie polsko-rosyjskiej w 1792 spowodowała narastające załamanie w państwie. Katarzyna II Wielka wraz z konfederacją targowicką przeprowadzały nasilające się ograniczanie praw ustanowionych przez Konstytucję 3 maja z 1791. Sytuacji w kraju pogarszała się coraz bardziej, czego dowodem był II rozbiór oraz sukcesywne dążenie Rosji i Prus do likwidacji Polski.
W tej sytuacji zrodziła się myśl zorganizowania powstania narodowego. Sprzysiężenie zostało zawiązane zarówno w kraju jak i na emigracji gdzie przebywał m.in. Tadeusz Kościuszko, od którego spisek wziął swoją nazwę. Insurekcja rozpoczęła się 12 marca 1794, lecz za oficjalną datę uznaje się 24 marca, kiedy to nastąpił wymarsz korpusu Kościuszki w kierunku Kielc. 19 kwietnia w Warszawie utworzona została Rada Zastępcza Tymczasowa związana z insurekcją warszawską a 10 maja Rada Najwyższa Narodowa będąca organem władzy cywilnej podczas powstania. Insurekcja upadła 16 listopada, kiedy to pod Radoszycami nastąpiło ostateczne rozwiązanie oddziałów powstańczych. Przez ten czas doszło to 17 ważniejszych potyczek zbrojnych.
III rozbiór
Ziemie Polski po III rozbiorze
24 października 1795 Rosja, Prusy i (jak przy pierwszym rozbiorze) Austria uzgodnili wzajemny traktat, który doprowadził do III i ostatniego rozbioru Polski powodując zniknięcie tego kraju z map na 123 lata (do odzyskania niepodległości wraz z zakończeniem I wojny światowej w 1918).
Stanisław August Poniatowski opuścił Warszawę i w asyście dragonów rosyjskich udał się do Grodna, pod opiekę i nadzór namiestnika rosyjskiego, po czym abdykował 25 listopada na rzecz Rosji.
Wynikiem wszystkich trzech rozbiorów była strata:
Na rzecz Rosji - 463 200 km² obszaru i ponad 5,4 mln mieszkańców
Na rzecz Prus - 141 400 km² obszaru ok. 2,6 mln mieszkańców
Na rzecz Austrii - 128 900 km² obszaru ok. 4,2 mln mieszkańców
Co łącznie daje 733 500 km² i ok. 12,2 mln ludności.
Władcy Polski w okresie od 1696 do 1795
Daty panowania |
Władca |
Portret władcy |
Rodzice |
Urodzony |
Zmarł |
Informacje dodatkowe |
Po raz pierwszy |
||||||
Jan Jerzy III, |
Po raz drugi |
|||||
Rafał Leszczyński, |
Po raz drugi |
|||||
August II Mocny, |
||||||
