Juliusz Słowacki Balladyna


JULIUSZ SŁOWACKI BALLADYNA (BN) oprac. Mieczysław Inglot

GENEZA BALLADYNY

Historia

- 1833-34: nastrój pesymizmu i niepokoju po upadku powstania listopadowego

- podzielona i skłócona emigracja

- w Kordianie (pocz. 1833, wyd. 1834) ujawnił cechy charakteru narodowego i zweryfikował ich wobec wydarzeń historycznych (nie da się przezwyciężyć narodowego konserwatyzmu)

Teatr - przyswojenie osiągnięć teatru fr. (już w Kordianie)

Urok szwajcarskiej przyrody - znów w Kordianie: Mont Blanc

Inne okoliczności powstania Balladyny - dramat został ukończony w 1834 r., a wydany w 1839 (podobno jako już jego druga wersja)

BALLADYNA W KONTEKŚCIE POGLĄDÓW ESTETYCZNYCH

  1. Dylematy romantycznych teoretyków dramatu

Między dramatem „realistycznym” a „fantastycznym” - poglądy Fryderyka Schillera

Sztuka i prawda w dramaturgii Wiktora Hugo - dramaturg ma ukazać wyolbrzymienie różnych, przeciwstawnych nastrojów i tonacji estetycznych

  1. Kształt artystyczny Balladyny w oczach poety

List dedykacyjny do Zygmunta Krasińskiego - zapowiada poznawczy sceptycyzm i artystyczną oraz historiozoficzną „niekształtność” dramatu

Inne wypowiedzi poety - nawiązuje do Ariosta, Szekspira, starej ballady i folkloru

  1. Współcześni o Balladynie

Dwa kierunki interpretacji dramatu

I - groteskowy kształt dramatu (St. Ropelewski)

II - utwór zaangażowany ideowo, chcący wyjaśnić historyczne dzieje i tragedie narodu (Z. Krasiński)

  1. Potomni o Balladynie

DRAMAT NARODOWYCH POSTAW

  1. Wśród interpretacyjnych alternatyw:

Między groteską a historiozofią - obie te interpretacje można z równym powodzeniem udowodnić

Historiozoficzny sens poetyckiego dzieła - tak odczytała utwór np. carska cenzura (mowa Grabca jako satyra na monarchię absolutną)

Balladyna a romantyczna filozofia tradycji - Słowacki kontynuował zaczęty w Kordianie proces ujawniania narodowej świadomości w chwili przełomu

  1. Czas i przestrzeń w dramacie

Czas wydarzeń dramatycznych - krótka przestrzeń czasowa: między aktem I a II upływa noc, akt III zaczyna się dnia trzeciego rano, akt IV to noc tego samego dnia, akt V to czwarty dzień

Poetyka realizowana i poetyka dyskutowana w świetle listu dedykacyjnego i Epilogu

- układ zbudowany z gotowych, poetyckich ujęć przeszłości w postaci stylizacji poetyckiej (dystans wobec opisywanych wydarzeń)

Postać Wawela - polemiczna intencja poety wobec określonych kierunków w historiozofii

Ludowa interpretacja historii

- pieśni ludu to obrazy, w których każdy naród swój charakter najwierniej maluje, przedstawiając swoje uczucia, zwyczaje i obyczaje są najdokładniejszym wyrazem życia narodowego

- po utracie niepodległości nastąpiło przewartościowanie poglądów na temat podań

Mit w teatralnej i scenicznej przestrzeni dramatu

- mityczny początek dziejów narodu symbolizuje cudowna korona

- Gopło i Gniezno to kolebka Polski i rodzaj ziarna jej przyszłych dziejów na tym tle rozgrywa się ponadczasowa akcja dramatu

Natura - współtwórczynią mitycznej wizji przestrzeni - obraz natury jest na pierwszy rzut oka niekonsekwentny

- w dramacie obowiązuje baśniowa równoczesność

- anachronizmy geograficzne

Natura a „osoby” dramatu - przyroda oscyluje na granicy między puszczą a ogrodem

- motywy folklorystyczne tworzą gł. warstwę stylizacyjną w przestrzeni scenicznej (jaskółki)

- dobry, szczęśliwy człowiek utrzymuje z naturą harmonijną więź, zły i nieszczęśliwy traci ją

Przestrzeń sceniczna a dynamika akcji - zmienność świata otaczającego postaci

Groteska i tragizm w obrazach natury

- kapryśną władczynią świata natury jest Goplana

- przemiana Grabca w wierzbę jest źródłem wielu groteskowych perypetii

- zbrodnia łamie harmonię przyrody i wyzwala w niej karząca siłę

  1. Postacie w Balladynie

A. O postaciach ogólnie. W kręgu onomastycznej stylizacji

- imię Balladyny funkcjonuje jako aluzja literacka

Etymologia i tradycja

- Pustelnik: pozostałość dawnych kronik, ballad, dum, romansów historycznych

- Kirkor: kontrast między cor = serce a kir = śmierć; podobieństwo do Kordiana

- Matka-wdowa: w tekście funkcjonuje jako Wdowa, osoba biedna, zasługująca na litość

- Alina (Halina): imię literackie 1. poł. XIX w., obok Malwiny, Dorydy, Taidy, Klary, Flory

- Filon: imię pasterskie, sielankowe, spopularyzowane przez Karpińskiego

- Grabiec: podkreślenie chłopskiego pochodzenia; funkcjonuje artystycznie w poszczególnych scenach (w opowieści o grabieniu siana, w autorelacji z przemiany w wierzbę, w złośliwym przytyku, że Balladyna miała już zostać „grabiną”)

- Fon Kostryn: imię mówiące, „kostruch” to włóczęga, karierowicz, cudzoziemiec, Niemiec.

- Gralon: aluzja do staroceltyckiego św. Graala, bohatera licznych sag

- Wawel: piszący o historii w sposób powierzchowny, został zidentyfikowany z niemym pomnikiem historii

- Goplana: od nazwy jeziora; nimfa wodna, powołana do życia przez baśń ludową

- Chochlik: psotny diablik, znany też na Litwie

- Skierka - wierny sługa Goplany, diablik.

B. Postać Balladyny - Osobowość jako podmiot konfliktów

- jest najpierw współzawodniczką w malinobraniu, potem w walce o władzę i koronę

- sprzeczność nurtująca jej świadomość, wyzwolona przez zbrodnię Makbet sokratejski dialog między bohaterką a sumieniem (prowadzi do spowiedzi w finale)

Makbet czyli zbrodniarz z wyboru

- Makbet nie jest zły, jest ambitny, ambicja jego został zaspokojona, mimo to udaje się wiedźmom i żonie poruszyć w nim strunę zbrodni, bo zabójstwo było dla niego aktem poznania; dotąd mógł wybierać, teraz już musi starać się sprostać następstwom swojej zbrodni; nie potrafi jednak spożywać owoców swojej zbrodni

- od neutralności etycznej, przez obojętność wobec prawa i sumienia po dokonaniu zbrodni, po przeżycie zbrodni jako koszmaru zmieniającego osobowość

Baśniowo zła córka i siostra

- Balladyna ukazana jest jako potencjalnie zła (sądy postaci są zobiektywizowane przez scenę zachowania się jaskółek)

- jej wyobraźnia jest wyobraźnią potencjalnej burzycielki moralnego ładu (miarą jej miłości do Kirkora jest gotowość do skoku w ogień, przyjęcia na siebie śm. grzechu, ofiary w walce; manifestuje swą miłość wzywając ogień gromu, aby zatrzymał konia Kirkora; zapowiada sprawiedliwe rządy stwierdzeniem: niech się ogniem spalę) obraz piekielnego ognia wpisany w jej charakterystykę

- zmienia się po dokonaniu zbrodni, wyzwala się w niej refleksja, sumienie

Sumienie jako świadomość normy moralnej - sumienie to subiektywne uświadomienie sobie istnienia obiektywnego dobra

Sumienie Balladyny - ujawnia się zaraz po zbrodni: Co moje ręce zrobiły?

- dochodzi do zbrodni nie przez wolny wybór, ale wspomagana przez złowrogi przypadek

- przemiana osobowości po dokonaniu zbrodni wspomagana jest elementem czasu:

- chciałaby żyć tak, jakby nie było Boga

- pierwszy etap metamorfozy ujawnia się w dialogu z Kostrynem

- tragiczna wielkość Balladyny polega na dojrzewaniu do zrozumienia konieczności, na uznaniu panującej nad światem normy moralnej

Balladyna jako studium roli społecznej

- awans społeczny jest równoznaczny z koniecznością ukrycia śladów przeszłości

- Kirkora znienawidzi gł. dlatego, że chce on się popisywać jej wiejskim pochodzeniem

- Kostryn ujmują m.in. dlatego, że uznają ją za księżniczkę

- Balladyna odgrywa podwójne role w relacjach: etycznej, psychologicznej i społecznej

C. Pozostałe postacie

Kirkor - szlachcic republikański, uosobienie narodowej tradycji

- sprzymierzeniec tradycji i sympatyk ludu

Kirkor jako rycerz chrześcijański - ideał polskiego szlachcica: rycerz chrześcijański (walczy za wiarę i ojczyznę) i rycerz-ziemianin

Kirkor jako szlachcic-ziemianin

- deklaruje w rozmowie z teściową miłość do wiejskiego życia

- rezygnuje z korony darowanej mu przez lud, bo jest stworzony do ciszy i prostoty

- ideał ziemiańskiego żywota pojawiał się dotąd jako zaprzeczenie rycerskich postaw, jako reakcja na trudy i okropności wojny

- z Na lipę Kochanowskiego i jego Sobótki zawędrował tu kirkorowy sad, miód i lipy

Kirok - szlacheckim rewolucjonistą

- człowiek nie umiejący skutecznie walczyć z losem o realizację swoich ideałów

- idealizował lud, nie widział, że obok prostoty i moralności, nawet we Wdowie rozwinęło się pragnienie wyróżnienia się na tle i kosztem innych

Fon Kostryn - syn wisielca, rzekomy szlachcic, wywodzący swój ród z niemieckich książąt

- bratnia dusza Balladyny (ta idea romantyczna jest sparodiowana)

- Kostryn gardzi Lachami, którzy są obciążeni sumieniem, żalem za zbrodnie

- uosabia Lelewelowską myśl o niszczącym pierwotny ustrój słowiańskich ludów wpływie feudalizmu zachodnioeuropejskiego

- jest echem porozbiorowych dziejów insygniów koronnych (niektórzy myśleli, że ukradli je Prusacy)

Pustelnik - wzorzec zasad moralnych, patriotyzmu i sojuszu między szlachtą a ludem; postać symboliczna: okazał się być Popielem III

Filon - miłość do nieznanej ukochanej: topos

- pasterz, bohater sielanki, szuka idei piękna

- przypomina Gustawa, który nie sprostał ideałowi Konrada, zapowiada Fantazego

- motyw przemiany Gustawa w Konrada: detronizacja kochanka i intronizacja kochanka ojczyzny

- poezja, która głosi niezgodę na świat zbrodni i dysharmonii między tradycją i naturą a historią

Grabiec - „karczma polska” - wiecznie pijany; postawa ludyczna, bliska sercu Polaka idea życia-zabawy

- studium ludowych wyobrażeń o pańskim życiu

- jest jednocześnie kpiarzem i przedmiotem kpiny

Wdowa - matka, kobieta bezgranicznie kochająca, skazana na przeżycie zdrady (~ Król Lear)

Alina - baśniowa młodsza siostra, uosobienie dobroci; podkreśla swą niewinność, cnotę i pobożność, ma bogatą wyobraźnię (Kirkor - książę z bajki); personifikacja narodowych cech Polaków - najlepszy prototyp naszej dziewicy

Lud

- miejski: tłum, motłoch (w opinii Balladyny)

- wiejski: kolektyw złożony z poszczególnych osób i działający i czujący jako całość (anonimowość)

Pozaliteracki sens postaci w dramacie - uosabiały narodowe postawy

Goplana i duszki

- Goplana uosabia naturę, jej rokokowe piękno, ale jednocześnie wrodzony porządek etyczny

- duchy elementarne (salamandry, ondyny, sylfy, gnomy) pochodzą o aniołów, są od człowieka silniejsze, mogą mu pomagać albo szkodzić, dążą do nieśm., co mogą osiągnąć przez ślub z człowiekiem

- beztroska Goplany to echo rajskiej symbiozy między naturą a historią w czasach prehist. i sielankowych, które skończyły się, gdy człowiek zabił

- wina (i kara) Goplany powstaje, kiedy związuje ona swe życie z człowiekiem i ulega ludzkiej namiętności

KONFLIKTY W DRAMACIE

  1. Chaos i porządek historii

Schellingiańska koncepcja historii jako gry przypadku i konieczności

- historiozofia detronizująca jednostkę

- zamiast badać przyczyny i skutki, trzeba wyjaśniać historię, poszukiwać reguł nią rządzących

- wykrycie sensu historii jest możliwe tylko przez odniesienie rzeczywistości do historii absolutnej, początkowej, która została określona w narodowych mitologiach

W poszukiwaniu źródeł porządku

- Polacy mieli odziedziczyć cnoty char. dla ludu rolniczego: umiłowanie pokoju, gościnność, łagodność, otwartość, gminowładztwo, umiłowanie równości i wolności

- ludzie sprzeniewierzali się narodowej misji i ściągali na naród klęski, a istnienie owych klęsk świadczy o istnieniu porządku

Wizja historii a modele literatury romantycznej - literacka biografia romantycznej bohatera to dzieje kolizji między marzeniem a szansą jego realizacji

Poetycka koncepcja wolności i konieczności

- Słowacki chciał uchwycić harmonię najfatalniejszych czynów ludzkich z myślą Boga o świecie

  1. Prawo i władca

Wśród poglądów historiozoficznych - problem prawa i władcy: Polska była monarchią konstytucyjną, ale rządzili nią despotyczni carowie stan zagrożenia

Prawo i władca w tragedii fr. i w polskiej „tragedii narodowej”

- autorzy tragedii występowali z reguły w rolach obrońców prawa i potępiali zakusy władców

- Słowacki opowiedział się też po stronie prawa, które wyrasta ponad władcę - obowiązek trzymania się prawa wynika z przepisów państwowych. wynika też z triumfu sumienia nad zbrodnią

- piorun uderzający w finale symbolizuje sprawiedliwość natury, efekt działań Goplany i realizację wyroku, jaki wydała na siebie Balladyna

  1. Święta korona Lecha

W kręgu przypadków - Pustelnik ją wywiózł i zakopał, przez przypadek znajdują ją Skierka i Chochlik i wkładają Grabcowi, potem dostaje ją Kostryn i Balladyna (jako zbrodniarka nie może jej nosić, stąd piorun)

W kręgu narodowych legend - symbol narodowej niepodległości, wolności i szczęścia, utożsamiana z legendarną, prawowitą władzą

- legenda dawna: nieszczęścia w kraju po śm. Mieszka II, kiedy Ryksa wywiozła koronę, a wrócił z nią Kazimierz Odnowiciel; bp Stanisław zauważył, że Bolesław II stracił koronę, czeka ona na prawowitego władcę

- legenda współczesna: w 1794 r. Wawel został zajęty przez wojska pruskie, a kiedy Prusacy opuścili Kraków, zginęły insygnia królewskie

- uderzająca jest powtarzalność tej sytuacji!!!

Mityczny sens przypadków - przypadki nabierają sensu figuralnego

W kręgu teatru baśni - starają się o koronę źle i dobrzy, na zasadzie „zabawy w chowanego”

  1. Mit i baśń czyli pieśń o malinach

Światopogląd i styl - mitologia narodowa tworzy układ odniesienia dla losów ludzkich

- baśń tworzy atmosferę dziwności i dawności, nieokreśloności czasu

Pieśń o malinach - współtwórcą tragizmu Balladyny - uwypuklony jest element wolności w poczynaniach bohaterki, ale i przeznaczenia, które mogłaby pełnić Goplana, ale ona nie spowodowała zbrodni, choć jej nie zapobiegła; mogłaby nim być pomyłka Skierki, ale Balladyna dwa razy może cofnąć zbrodnię, raz proponuje jej to Goplana, a drugi raz Pustelnik

- przeznaczenie:

TREŚĆ

Akt I

Do chaty Pustelnika, który zamieszkiwał w lasach nad jeziorem, przyjechał władca zamku - Kirkor. Pytał on starego, którą z dziewcząt ma poślubić. Pustelnikiem tym był król Popiel III, który kiedyś rządził królestwem. Był to czas bardzo szczęśliwy dla mieszkańców, ale król został pozbawiony tronu przez swego okrutnego brata, Popiela IV. Od tamtej pory w królestwie zaczęło się źle żyć, lud był gnębiony i prześladowany. Pustelnik uważa, że przyczynił się do tego nieszczęścia, chowając prawdziwą koronę w lesie - koronę, która przynosiła szczęście dla ludu, ponieważ pochodziła ona od Scyty - jednego z trzech mędrców, którzy byli w Betlejem. Sam Jezus bawił się tą koroną. Scyta wracając zgubił się w zbożu i odnalazł chatę Lecha zostawiając tam koronę. Pustelnik wiedział więc, czemu taka tragedia spadła na jego królestwo. Opowiedział Kirkorowi historię królewskiej korony. Korona, którą nosił Popiel IV, nie była prawdziwa. Autentyczna została zakopana przez Pustelnika w lesie, chciał on ją bowiem uchronić przed swym złym bratem. Kirkor bardzo się tą opowieścią przejął i obiecał Pustelnikowi, że będzie walczył o sprawiedliwość, postara się też odzyskać tron dla Popiela III, który jest prawowitym władcą. Najpierw jednak musi się ożenić i zostawić potomka, w razie własnej śmierci. Pustelnik dał mu radę, by jego żoną została prosta dziewczyna z ludu. Kirkor bardzo się do tego zapalił i poleciał za jaskółką. Pustelnik chciał wrócić do celi, ale pojawił się Filon snując monolog o marzeniu o wielkiej miłości, która jeszcze dotąd go nie spotkała. Szukał kochanki nie z tej ziemi, za co gani go Pustelnik i mówi, że jak znowu zostanie królem to go zamknie jak wariata. Tymczasem to Filon bierze starca za wariata.

Inna strona Gopła. Goplana - wodna nimfa i władczyni jeziora Gopło - zakochała się w Grabcu - wiejskim chłopie, zakochanym z kolei w Balladynie. Zakochała się w nim gdy pewnego razu wpadł do „jej łoża”, czyli do wody. Miał piękną twarz. Goplana chciała go zatrzymać, ale widziała, że zaczyna się topić, więc go wypuściła czekając do wiosny na ponowne spotkanie. Rozmawia przez chwilę ze Skierką (uprzednio Chochlika wysłała po zrobienie wianka), potem przegania go, bo nadchodzi Grabiec. Dochodzi do ich pierwszego spotkania, Grabiec jest pewny siebie, wie o swojej urodzie, to rodzaj amanta. Mówi o swym pochodzeniu - jego ojcem był organista, który umiał grać gdy tylko był pijany. Golił też brody we wsi. Matka Grabca szybko wpędziła go do grobu. Goplana prosto z mostu mówi mu, że go kocha, a on ją całuje. Goplana chce by od teraz spotykali się co wieczór, a on mówi, że nic z tego, bo jest ktoś kto czeka na niego co wieczór - Balladyna. Goplana nie wierzy, mówi że ta dziewczyna ma złe serce. I że on musi być jej! Wyjawia też, że jest królową jeziora, na co on ucieka z przestrachem: „Jezus Maria! A tom popadł w biedę, Szatana żona chce być moją żoną”. Goplana postanowiła zdobyć Grabca i w tym celu uknuła szatański plan, wydając niezbędne polecenia swym sługom - dwom leśnym duszkom - Skierce i Chochlikowi. Chochlik miał zawrócić Grabca z drogi wiodącej go na spotkanie z ukochaną Balladyną, Skierka natomiast miał zepsuć most, by w ten sposób wpłynąć na decyzję Kirkora. Złamana deska w mostku zmusiła go bowiem do zatrzymania się przed chatą wdowy, w której Kirkor spotkał jej dwie córki - Alinę i Balladynę. Goplana chciała, by w ten sposób jego uwaga skierowała się na Balladynę oraz by to ona została jego żoną.

Chata wdowy. Marzy jej się żeby jakiś królewicz chciał wziąć jedną z córek za żonę - na pewno oddałaby Balladynę, bo jest starsza. Wtedy Balladyna widzi scenę na mostku. Kirkor - zgodnie z planem powziętym przez nimfę - znalazł się w chacie wdowy i zobaczył tam jej dwie piękne córki. Był tak zauroczony ich urodą i wdziękiem, że nie wiedział, którą z nich ma wybrać na swą żonę (było to działanie Skierki, który sprawił, że Kirkor pokochał obie dziewczyny - nie wiedział bowiem kogo Goplana wolałaby dla Kirokora). Ich matka, posłuchawszy podpowiedzi Skierki, zaproponowała mu więc, by pojął za żonę tę z nich, która pierwsza przyniesie z lasu pełen dzban malin. Kirkor przystał na tę propozycję z ochotą i idzie spać. Alina rozmawia z siostrą - nie rozumie jej, przecież ma Grabca, po co jej Kirkor, czy to nie zdrada? Balladyna mówi, że nie będzie słuchać głupiej siostry i odchodzi ze świeczką, bo Grabiec dał jej znać.

Akt II

Chochlik zwodzący Grabca - w końcu Grabiec się spił i zasnął. Przyszła Goplana ze Skierką. Okazało się, że Grabiec widział się nocą z Balladyną. Goplana zamienia go za karę w wierzbę. Pyta, kogo wybrał Kirkor, Skierka odpowiada, że obie, ale da się wykorzystać czarne serce Balladyny. Następnego dnia z rana panny ruszyły w las, zbieraniu malin przygląda się Skierka i Goplana w ukryciu. Okazało się, iż Alina jest lepsza od swej siostry i ma w dzbanie więcej malin niż Balladyna. Ta zaś, by nie przegrać konkursu i by zdobyć serce i rękę Kirkora, zabiła siostrę, zabierając jej dzbanek z malinami. Świadkiem tego zdarzenia był jednak Grabiec, zamieniony w wierzbę, oraz Goplana, która posyła Skierkę po Pustelnika. Ponadto na czole zabójczyni pozostało niezmywalne, krwawe znamię, którego Balladyna nie mogła się w żaden sposób pozbyć. Ciało Aliny znalazł Filon, zakochany w niej pasterz, który pocałował dziewczynę w martwe usta. Przybiegł Pustelnik i zabrał ciało Aliny by spróbować uleczyć je ziółkami. Tymczasem wróciła Balladyna, Goplana udawała przez chwilę jej siostrę by ją nastraszyć. W końcu powiedziała kim jest i że ciężkie życie czeka Balladynę za tą zbrodnię.

Balladyna wróciła zwycięsko do domu, oznajmiając matce i Kirkorowi, iż Alina uciekła z innym mężczyzną. Zbliża się moment zaślubin, a matka zauważa plamę na czole Balladyny. Nie chce się ona zmyć.

Akt III

W nagrodę, tak jak zostało już wcześniej postanowione, została żoną Kirkora, jej rodzinna chata została natomiast spalona. Wkrótce po ślubie Kirkor wyjechał na wojenną wyprawę, a jej celem było przywrócenie na tron Popiela III. Balladyna zaś została na zamku sama, coraz bardziej oddalając się od swych dawnych bliskich. Nie tylko wydała rozkaz, by od bram zamku wyrzucić jej znajomych ze wsi, ale również własną matkę nazwała mamką. Uczyniła to przed Kostrynem, dowódcą straży u Kirkora. Poleciła też zamknąć ją w wieży. Nie pozwoliła również, by do zamku wszedł Grabiec, który już odzyskał swą ludzką postać.

Kirkor zaś, ponownie korzystając z rady Pustelnika, postanowił przesłać żonie zapieczętowaną skrzynię, nakazując jednocześnie, by jej nie otwierała. Był to dla Balladyny test lojalności. Do Pustelnika udała się również Balladyna, która chciała, by ten pomógł jej wyleczyć krwawe znamię na jej czole. Ten zaś powiedział jej, iż znamię może zetrzeć tylko zmarła Alina. Przestraszona Balladyna uciekła. Goplana, nimfa z jeziora, która tak bardzo wpłynęła na historię Aliny i Balladyny, postanowiła zamienić swego ukochanego Grabca w karcianego króla dzwonkowego. Na głowę zaś włożyła mu koronę Lecha, tę samą, o której opowiadał Pustelnik. Goplana znalazła ją rzekomo w lesie. Grabiec zaraz zaczął rozporządzać i na wszystkie rośliny (czyli jego poddanych) kłaść podatki. Chochlika mianował ministrem, Skierkę błaznem. Skierka przygotował mu karetę pożyczoną z piekła. Tak przemieniony Grabiec, jako król, odjechał do zamku Kirkora, w towarzystwie Skierki i Chochlika, aby tam wziąć udział w uczcie.

Jak się okazało, zbrodniczą tajemnicę Balladyny poznał Kostryn, który podsłuchał rozmowę swej pani z Pustelnikiem. Postanawia to wykorzystać by mieć Balladynę i skarby. Balladyna zaś boi się tego, że Pustelnik zna prawdę. Chciałaby znów być biedna jak kiedyś i nie mieć takich problemów. Do zamku zaś przybył Gralon, posłaniec przywożący dla Balladyny zapieczętowaną skrzynię od Kirkora. Kostryn zaś zasugerował żonie swego pana, iż tamten może coś wiedzieć o jej przeszłości (Gralon mówi, że jak jechali z Kirkorem przez las to koło wierzby widzieli trupa, ale zwierzęcia), po czym z mieczem rzucił się na niego. Balladyna, pomagając mu, wbiła Gralonowi miecz w plecy.

Akt IV

W czasie jednej z zamkowych uczt, podczas której goszczony jest król Grabiec, na salę wdarła się ubrana w łachmany wdowa, mająca do córki wielki żal, iż ta o niej zapomniała. Balladyna na oczach wszystkich wyparła się swej matki i kazała ja wyrzucić za drzwi, choć na zewnątrz panowała burza i lał deszcz. Goniec przyniósł do zamku wiadomość, że Kirkor zwyciężył nad Popielem IV. Lud chciał zwycięzcę ogłosić swym nowym królem, Kirkor zaś oponował proponując, że nowym królem winien zostać właściciel korony Lecha. Był on bowiem przekonany, iż jest ona własnością Popiela III. W rzeczywistości natomiast Goplana podarowała ją Grabcowi. Balladyna nagle zemdlała, gdyż ukazał jej się duch zmarłej, zamordowanej przez nią siostry (duch został jakby przywołany grą na flecie Chochlika - grał na berle Grabca, czyli części jego ciała, jaką ułamał kiedyś Filon; i śpiewem Skierki). Omdlałą Balladynę wynoszą do komnaty. Koniec uczty.

Kirkor powiedział Pustelnikowi, iż ma zamiar ogłosić w Gnieźnie, że ten, kto ma prawdziwą koronę Lecha, jest zdrajcą, bo korona została skradziona Pustelnikowi, prawowitemu władcy. Odjeżdża do Gniezna, zaś do Pustelnika przybyła wdowa, która usiłowała się powiesić na drzewie, lecz złamała się pod nią gałąź. Pustelnik obiecał jej, że gdy tylko zostanie ponownie królem, od razu ukarze jej córkę. Kobieta, nieszczęśliwa matka, która oślepła idzie w las, postanawia śpiewać o swej niedoli i złej córce.

Balladyna, która dowiedziała się, iż koronę Lecha posiadał Grabiec, zabiła go nocą, by ją zdobyć i by zostać nową królową. Podobny pomysł miał też Kostryn, lecz Balladyna okazał się od niego sprytniejsza i szybsza. Kostryn spotkał ją, gdy ta już wracała z sypialni Grabca, po dokonaniu mordu. W pośpiechu zapomniała jednak zabrać ze sobą korony, w czym ubiegł ją Kostryn. Kirkor natomiast, zdając sobie sprawę z tego, iż korona została skradziona, zagroził zemstą każdemu, kto się z nią pokaże. Balladyna więc, wespół z Kostrynem, postanowili uknuć kolejny morderczy plan. Postanowili zamordować Pustelnika, by tylko oni wiedzieli o całej sytuacji. Kostryn zauważa, że i tak będzie ich troje, bo Balladyna jest ciężarna. Ona postanawia jednak urodzić dziecko, przecież ono o niczym nie wie. Postanawiają też wyruszyć zbrojnie przeciw Kirkorowi.

Akt V

Goplana, zdając sobie sprawę z konsekwencji swych poczynań, odleciała z kluczem żurawi na północ, na zawsze opuszczając jezioro Gopło.

Pod murami Gniezna Kirkor przygotowywał swoich żołnierzy do walki. Wtem goniec przyniósł mu wiadomość, iż Pustelnika znaleziono powieszonego przez nieznanych morderców przed jego chatką.

Balladyna i Kostryn, którzy dokonali tego morderstwa, postanowili wyruszyć przeciwko wojskom Kirkora. Przekupili część jego żołnierzy, a Kirkor zginął z rąk Kostryna. Wkrótce potem morderczą parę powitano na zamku jako panujących nowych władców. Balladynie to jednak nie wystarczyło. Postanowiła otruć Kostryna, by cała władza znalazła się w jej rękach. Otruła go więc chlebem (przecięła chleb na pół nożem z trucizną), którym obywatele witali ich jako nowych panujących.

Prawo, które obowiązywało w królestwie, nakazywało, by nowo obrany król wydał wyroki nad zbrodniarzami. Obowiązku tego musiała również dopełnić Balladyna. Przed królową zaczęli więc ustawiać się kolejni oskarżyciele. Jednym z nich był zamkowy lekarz, który stwierdził, iż Kotryn został otruty. Zażądał, by na truciciela wydano sprawiedliwy i surowy wyrok. Kolejnym z oskarżycieli był Filon, który chciał, by ukarano morderczynię Aliny. Wdowa zaś poskarżyła się królowej na swą wyrodną córkę, prosząc o jej ukaranie. Gdy dowiedziała się jednak, iż za wypędzenie matki grozi kara śmierci, nie zdecydowała się wypowiedzieć jej imienia, nawet na torturach, którym ją poddano. Wkrótce na nich zmarła. Balladyna, zgodnie z obowiązującym prawem, za każdą z tych zbrodni wydała wyrok śmierci. Tym samym wydała wyrok na samą siebie i umarła rażona piorunem.

Epilog - dziwny… Wawel (dziejopis) mówi, że jakby się nosiło laur (jak twórca dramatu - Słowacki), to by się nie zginęło od piorunu. Piorun sprowadziła korona.

Alina Kowalczykowa - Balladyna to panna George, francuska aktorka, grała role kobiet okrutnych, władczych, pełnych życiowej pasji. Pomysł „malinowego konkursu" Słowacki zaczerpnął z ballady Aleksandra Chodźki - Maliny. Obaj skorzystali z dawnych pieśni i legend, w których już kiedyś pojawiał się ten motyw.

Dramat o władzy i tragedia o moralności. Zło siłą degradującą człowieczeństwo.

Baśń - Jest to utwór zawierający treści fantastyczne, magiczne, cudowne. Wyraża wiarę w wieczne i niezmienne prawa moralne oraz w każdorazowe zwycięstwo dobra nad złem.

Złota Korona Lechitów.

9


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Słowacki J., Balladyna (Wstęp BN), Juliusz Słowacki, Balladyna, BN I 51, oprac
Juliusz Słowacki Balladyna BN(1)
Juliusz Slowacki Balladyna
Juliusz Słowacki Balladyna 3
Juliusz Słowacki Balladyna(1)
Juliusz Słowacki ,Balladyna
Juliusz Slowacki Balladyna 2
Juliusz Slowacki Balladyna
Juliusz Slowacki Balladyna
Juliusz Słowacki Balladyna
Juliusz Slowacki Balladyna
Juliusz Słowacki – Balladyna opracowanie
Juliusz Słowacki Balladyna
Juliusz Słowacki Balladyna
Juliusz Słowacki Balladyna
Juliusz Słowacki Balladyna
Juliusz Słowacki BALLADYNA
Juliusz Słowacki Balladyna
Juliusz Słowacki Balladyna 2

więcej podobnych podstron