Małgorzata Świerc
Gr. VIII
ZAGROŻENIA I DYLEMATY WYCHOWANIA
DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM.
Dom rodzinny jak i najbliższa rodzina dziecka jest podstawowym środowiskiem, które tworzy warunki rozwoju i wychowania. Dziecko w tym środowisku stanowi w życiu rodziców i opiekunów cel, przedmiot starań i uczuć. Rodzice dokładają wszelkich starań, żeby zapewnić mu szczęśliwe życie, otaczają opieką, wychowują najlepiej jak potrafią, czerpiąc z tego pożądaną satysfakcję i zadowolenie. W rodzinie tworzą się pierwsze więzi psychiczne, rodzą się uczucia. Dziecko uczestniczy w jej codziennym życiu, poznając wzory zachowań, normy i zasady postępowania. Każda rodzina ma swoje zwyczaje, nawyki, tradycje. Dzięki nim w naturalny sposób wprowadza dziecko w świat, uczy obcowania z innymi ludźmi, przekazuje wartości. Dom powinien kojarzyć się dziecku z bezpiecznym miejscem, kochającymi osobami, spokojem, życzliwością. Funkcje rodziny stopniowo na pewnym etapie rozwoju małego dziecka przejmują inne instytucje tj. przedszkola. W tym okresie rodzina przestaje być jedynym kręgiem środowiskowym i wychowawczym. Nadal jednak to ona sprawuje główną opiekę nad dzieckiem. Przedszkole jest placówką oświatową, która ułatwia rodzinie wypełnianie tych zadań, przygotowuje dziecko do szkoły. Stwarza odpowiednie warunki do prawidłowego startu w nauce szkolnej, wzbogaca zasób wrażeń i spostrzeżeń dziecka. Sprzyja to późniejszej pracy w szkole, wzbogaca życie uczuciowe, uczy kontaktów z rówieśnikami i innymi osobami. Małe dziecko uczy się przede wszystkim poprzez naśladownictwo, dlatego bardzo ważne jest, aby w procesie wychowania i kształcenia zapewnić dzieciom kontakt emocjonalny, wzajemne zaufanie, dostarczyć dobrych wzorców, które mogłyby naśladować. Niestety w dzisiejszym świecie coraz częściej mamy do czynienia z ogromną falą niepożądanych wpływów nowoczesnego życia. Takimi zagrożeniami mającymi zły wpływ na prawidłowy rozwój i wychowanie dziecka są:
- dezintegracja rodziny - nauczyciele i wychowawcy z tym zjawiskiem mają do czynienia na co dzień. Wystarczy przyjrzeć się zabawom dziecięcym w dom, naśladują one podświadomie zachowania własnych rodziców, krzyczą, kłócą się, wszystkie złe i dobre zachowania rodziców dzieci przenoszą do zabawy w przedszkolu. Ogromne znaczenie w życiu dziecka mają wyjazdy za granicę jednego z rodziców, rozwody, separacje, ponieważ dziecko zawsze przeżywa rozstanie ukochanych osób. Dzieci wychowywane w takich rodzinach są zalęknione, nie wierzą we własne możliwości, nazywa się je sierotami emocjonalnymi.
- telewizja - dominujące miejsce w życiu dzieci zajmuje telewizja. Towarzyszy ona dziecku codziennie przez kilka godzin wypełniając mu czas wolny i niejednokrotnie czas zajęć obowiązkowych, ogranicza inne zajęcia, przede wszystkim ruchowe i pobyt na świeżym powietrzu. Ograniczanie to ma negatywny wpływ na dzieci znajdujące się w okresie przedszkolnym, gdyż jest to okres intensywnego rozwoju fizycznego.
Oglądają one programy, filmy, często bez ograniczeń, pozbawione opieki i kontroli ze strony dorosłych. Telewizja jest dla dziecka atrakcyjnym środkiem spędzania czasu wolnego, bardzo wygodnym, łatwym, nie wymagającym wysiłku intelektualnego, koncentracji uwagi, myślenia. Innymi powodami dla, których dzieci są „ przyzwyczajane” do telewizji są:
* telewizyjny nawyk rodziców,
* wygodnictwo i lenistwo rodziców,
* zapracowanie rodziców,
* względy bezpieczeństwa czyli- dziecko przed telewizorem - nie dzieje mu się krzywda, jest bezpieczne.
Oglądanie przez dzieci filmów, kreskówek przesyconych okrucieństwem, przemocą prowadzi do występowania agresji, lęków, otyłości, wad wzroku, małej ilości ruchu. Takie dzieci przychodząc do przedszkola nudzą się podczas normalnych zajęć i zabaw. Nie chcą bawić się z rówieśnikami, mają kłopoty z nawiązywaniem kontaktów społecznych, są milczące i rozdrażnione, tęsknią za telewizorem, komputerem, a utożsamiając się z bohaterami ulubionych gier komputerowych tracą poczucie rzeczywistości, nie potrafią zaaklimatyzować się w przedszkolu, najczęściej widzimy je siedzące gdzieś z boku w samotności i jak wspomniałam wcześniej zalęknione, rozdrażnione z poczuciem niepewności i zagrożenia ze strony innych. Telewizja , oprócz zagrożeń, stwarza również szanse. Dzięki nim dzieci często zaskakują nauczycieli i rodziców swoją wiedzą, zasobem słów, znajomością faktów. To ona między innymi pozwala na wyrównanie poziomu wiedzy i wyobraźni dzieci z różnych środowisk, pamiętać musimy jednak, że aby taki skutek osiągnąć korzystanie z takiej formy rozrywki musi odbywać się pod kontrolą osób dorosłych.
Reklamy również mają wielki wpływ na psychikę ludzi, a w szczególności dzieci.
Reklamy oddziałują na współczesne dzieci i to już od najmłodszych lat, tak stopniowo, wraz z rozwojem przybierają coraz szersze rozmiary. Dzieci w wieku przedszkolnym nie rozumieją jeszcze istoty reklamy. Wierzą, że reklamy mówią prawdę, poświęcają tyle samo uwagi reklamom, co innym programom, podchodzą do reklamy jak do informacji, są więc bardzo podatne na ich działanie. Dzieci traktują reklamy jak każdy inny film. Dopiero w wieku szkolnym zaczynają rozumieć, co jest ich celem, Dzieci stanowią znaczną część widowni reklam, i chętnie z nich korzystają. Oglądanie reklam zabiera dzieciom bardzo dużo czasu i bardzo je lubią. Oglądają je nie tylko przed ulubionym i oczekiwanym programem, ale przerywają w domu ulubione zabawy, gdy usłyszą i zobaczą, że na ekranie jest reklama. Orientują się, kiedy i w jakim czasie jest emisja reklam. Ulegają czarowi reklamowanych produktów. Wierzą że reklamowany towar jest dobry, smaczny, piękny, doskonały, wspaniały, trzeba go koniecznie mieć i wreszcie, że reklamy są wiarygodne. Reklamy telewizyjne wzbudzają dążenia do zaspokojenia potrzeb posiadania. Dzieci chcą mieć reklamowane zabawki, słodycze i napoje chcą też jak najczęściej przebywać i korzystać z takich miejsc jak Mc. Donald lub im podobne. Jeść i pić produkty, które są nie zdrowe i w nadmiarze spożywane prowadzą do otyłości, apatii, rozdrażnienia i wielu innych dolegliwości.
Kryzys ekonomiczno- społeczny również ma wpływ na prawidłowy rozwój i wychowanie dzieci. W przedszkolach możemy zaobserwować sytuacje kiedy to dzieci z rodzin biedniejszych są wyśmiewane i odsuwane od grupy. Niestety u takich dzieci rodzi się już poczucie niższości, które prowadzi w konsekwencji do zaniżonej samooceny.
Brak współpracy i wymiany informacji między rodzicami i nauczycielami. Bardzo często bywa tak, iż rodzice nie potrafią się zdobyć na szczerość wobec nauczyciela i porozmawiać z nim o przykrych wydarzeniach z życia dziecka, bo tylko dobrze poinformowany nauczyciel może pomóc takiemu dziecku.
Bywa też tak, że rodzicom bądź opiekunom trudno jest ocenić poziom rozwoju swoich dzieci i porównują je do dzieci znajomych ich osiągnięcia i zdolności, a przecież każde dziecko rozwija się we własnym indywidualnym tempie, i tu rozmowa i współpraca z nauczycielem jest bardzo wskazana, by nie zrobić dziecku krzywdy. Dzieci reagują w różny sposób na trudne sytuacje i problemy, z którymi nie potrafią sobie poradzić. Najczęściej są to zachowania nie pożądane, takie jak: agresja, płacz, brak apetytu lub nadmierny apetyt, smutek, apatia. Dla dorosłych, rodziców i pedagogów takie zachowanie powinno być znakiem, że to dziecko potrzebuje pomocy. Niestety zdarza się, że dziecko agresywne jest postrzegane jako „złe”, a jest to zachowanie wołające o pomoc. Dlatego współpraca przedszkola z rodzicami, opiekunami jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju i wychowania dzieci.
Innymi zagrożeniami występującymi we współczesnym świecie a mającymi wpływ na wychowanie i ukształtowanie osobowości młodego człowieka są :
- alkoholizm w rodzinie. Alkoholizm rodziców, ich niezaradność życiowa, często panujący głód i brak odpowiednich warunków do nauki ogromnie obciążają dziecko i musi ono włożyć wiele wysiłku, aby sprostać wymaganiom szkoły. Dziecko żyjące w ustawicznej niepewności i braku poczucia bezpieczeństwa dzieci alkoholików nie dają sobie rady w życiu z wielu powodów. Na ogół ich rodzice są tak pochłonięci własnymi problemami, że sprawy dzieci schodzą na daleki plan. Nawet jeśli dziecko uczy się dobrze, często musi się obywać bez poparcia i pochwały ze strony rodziców. Dzieci z rodzin patologicznych mają najczęściej zaniżone poczucie własnej godności. Wychowują się wśród pijaństwa, przekleństw, narkotyków, same nie znając innego sposobu na życie. Małe dziecko wymaga troski, rozsądku, umiaru i serca. Jego podstawowe potrzeby to miłość i poczucie bezpieczeństwa. Dlatego na nas nauczycielach spoczywa ogromne i trudne zadanie, aby uczynić wszystko by dzieci z rodzin patologicznych i narażonych na wszelkie zagrożenia odnalazły w przedszkolu inny, lepszy świat i aby mogły czerpać dobre wzorce do naśladowania. To my w naszej pracy powinniśmy wykształcić u dzieci umiejętność unikania sytuacji zagrożenia oraz w miarę możliwości bezpiecznych zachowań. To od nas i naszej współpracy z rodzinami oraz innymi instytucjami mającymi wpływ na wychowanie dzieci zależy to w jakich warunkach żyć będą nasze dzieci.
Bibliografia:
Wychowanie w przedszkolu 1/ 2004
Wychowanie w przedszkolu 5/2001
Wychowanie w przedszkolu 3/2002
J. Bińczycka: Między swobodą a przemocą w wychowaniu.
I. Ramberg- Asboth: Kiedy dusza dziecka płacze.