STANISŁAW KONARSKI I JEGO REFORMY
Stanisław Konarski (1700 - 1773). Właściwe nazwisko to Hieronim Franciszek Konarski. Wykształcony, wszechstronny, miał światły umysł i szerokie horyzonty. Był pijarem. Po powrocie do kraju rozpoczął reformy szkolnictwa pijarskiego. Prekursor teatrów wolnych. Rozwój teatru. Poprzez teatr szkolny, którym żywo się zainteresował, starał się udostępnić rodakom arcydzieła literatury francuskiej, między innymi tłumaczył sztuki obce i napisał "Tragedię Epaminondy" (1756). Dziedziną jednak, w której najbardziej się zasłużył, było szkolnictwo. Zainicjowana przez niego reforma miała dla oświaty tego okresu znaczenie przełomowe. W 1740 r. Konarski otworzył w Warszawie nowoczesny na owe czasy zakład naukowy dla synów magnackich i zamożnej szlachty z wypracowanym przez siebie programem nauki - Collegium Nobilium. Generalnie jednak przeprowadził reformy wszystkich szkół pijarskich. Pod jego kierunkiem opracowano "Ustawy szkolne", z których czerpali pomysły późniejsi reformatorzy systemu oświaty.
Przeprowadzone reformy:
Językiem wykładowym w miejsce łaciny miał wejść język polski. Unowocześnić programy nauczania. Wprowadzono zajęcia fizyczne. Urządzono także pracownie i obserwatorium astronomiczne. Reformy Konarskiego stały się potem źródłem inspiracji dla szkolnictwa jezuickiego. Zastąpiono metodę wkuwania metodą opartą na zrozumieniu. Obok łaciny uczono języków nowożytnych: niemiecki i francuski.
>> Wprowadzenie logiki, retoryki, etyki. Wprowadzenie przedmiotów: fizyka, matematyka, botanika, historia (powszechna i ojczysta), geografia. Wzorem polszczyzny była literatura współczesna. Wszystkie reformy były kontynowane przez KEN. Głośną polemikę wywołał traktat z dziedziny retoryki pt: "De emendalis elopuentiove cithis" ("O poprawie błędów wymowy" - 1741), gdzie Konarski krytykował makaronizmy, wtrącanie obcych zwrotów panegirycznych, przesadny styl. Za wzór postawił polszczyznę pisarzy XVI wieku. Głównie Jana Kochanowskiego. Autor żąda, aby pisać w sposób komunikatywny, stylem prostym, czystym, walczył o przyszłość polszczyzny.
Reforma Konarskiego miała podwójne znaczenie: zmuszała jezuitów do unowocześnienia ich szkół i przede wszystkim w szkołach pijarskich wychowywano pokolenie przyszłych bojowników o nową postać życia politycznego w Polsce. Zadania bowiem, które stawiał sobie Konarski, obliczane były na cele polityczne, Dowiódł tego w swym anonimowym dziele pt: "O skutecznym rad sposobie". Jest ono o reformie obrad sejmowych, a przede wszystkim przeciwko "liberum veto". Generalnie dzieło było poświęcone reformom ustrojowym. W ten sposób autor torował drogę zmianie ustroju, której dokonać miało następne pokolenie. Konarski uporządkował prawa polskie w "Volumina Legum" - "Zbiory praw". Jest to uporządkowanie praw Rzeczypospolitej ustawionych przez sejm. Postać Konarskiego stawia wzór dla następnego pokolenia. Jego zasługi uznał Stanisław August medalem z napisem "Temu, który odważył się być mądrym".