Miłosz „Rodzinna Europa”
Jest to jeden ze zbiorów Miłosza, w których odnajdujemy wiele kontekstów autobiograficznych. Z tym, że u Miłosza chodzi bardziej o autobiografię intelektualną, a nie sensu stricte. Przedstawia on raczej swoją drogę życiową i zmiany jego postaw, sposobu myślenia i patrzenia na świat i własną twórczość. Dla autora liczą się tylko te fakty, które są ważne z punktu widzenia wewnętrznego rozwoju, systemu przekonań, wyznawanych poglądów.
„Rodzinna Europa” przedstawia przede wszystkim okres wybuchu II wojny światowej (?)
Narracja autobiograficzna jest prowadzona w sposób uwypuklający historyczno- socjologiczne tło, na którym ukazaniu są bohaterowie (ludzie, których spotykał autor). Miłosz opisuje tu siebie jako uczestnika dziejów pewnej zbiorowości- miasta, regionu, państwa, kontynentu. Ważne dla niego jest miejsce, z którego pochodził- Wilno (lokalny patriotyzm). Wypowiada się on na temat relacji polsko- litewskich.
Narracja autobiograficzna w „Rodzinnej Europie” związana jest z prezentowaniem przez autora portretów osób, które były ważne dla jego wewnętrznego rozwoju. Są to chociażby dwaj nauczyciele w gimnazjum- tzw. Chomik i Rożek, którzy wpływają na jego pojmowanie katolicyzmu, religii w ogóle, wiary. Te dwie postaci skontrastowane są ze sobą. Wyznają inne poglądy, inne postawy, inaczej patrzą na świat, a także na uczniów. Tych dwóch nauczycieli toczy bój o umysły szkolnej młodzieży. Sam Miłosz porównuje tych dwóch nauczycieli do bohaterów „Czarodziejskiej góry” Manna.
Dwaj wileńscy nauczyciele, skontrastowani ze sobą to: prefekt Chomski- tz. Chomik (Naphta w „Czarodziejskiej górze”) oraz łacinnik Rożek (Settembrini w „Czarodziejskiej górze).
Chomik wyznaje kult tradycji chrześcijańskiej, jest typowym księdzem, który chce wyplenić zło i grzech wśród młodzieży, wyznaje, że materia to siedlisko grzechu (coś takiego). A Rożek to zwolennik idei humanistycznych, omawiał teksty starożytnych twórców na lekcjach bardzo długo i skrupulatnie. Miłosz przedstawia ich spór na sposób symboliczny- tzn. jakby to był spór dwóch paradygmatów kulturowych- religijnego z laickim.
Chomik- zmuszał uczniów do udziału w obrzędach i spowiedzi, wyznawał tylko jeden określony styl życia, który chciał na siłę wpoić swoim uczniom.
Rożek- socjalista (ale unikał wypowiedzi na tematy polityczne), miłośnik teatru i sztuki. Lekcja łaciny z nim, były, jak sam Miłosz przyznaje, znakomitą szkołą stylu. Dzięki niemu nauczył się także doceniać literaturę jako owoc wielkiego wysiłku.
To przedstawienie dwóch nauczycieli służy też pokazaniu wyboru, którego dokonać musiał Miłosz jako młody chłopak. Przechodził on wtedy kryzys religijny (wzmocniony przez studiowanie biologii i praw Darwina).
Te dwie postacie wpływały na Miłosza- Chomik na sprawy duchowe (Miłosz pisze o religii narodowej, takie, która podkreśla heroiczność, wielkość, która nakazuje być bohaterskim, walczyć za ojczyznę, która bardziej skupia się na obowiązkach względem ojczyzny, a nie na relacjach z drugim człowiekiem, pisze o religii narodowej- warto przeczytać! Ciekawe i trafne spostrzeżenia), Rożek na sprawy literackie (ćwiczenie stylu na przyszłego pisarza).
Postać Tadeusza Juliusza Krońskiego „Tygrysa”
Ważna postać, by zrozumieć ewolucję światopoglądową i artystyczną, jaką przechodzi Miłosz (przynajmniej według książki, z której teraz korzystam ).
W aspekcie osobisty portret tej postaci był formą pożegnania ze zmarłym przyjacielem, a zarazem zamknięciem jednego z najtrudniejszych okresów w życiu Miłosza- pięciu powojennych lat spędzonych w służbie „czerwonej dyplomacji” (Miłosz był urzędnikiem, pisze o tej pracy jak nudnej niesamowicie i bezsensownej, i wymienia przy tym wielu innych twórców, którzy dzielili z nim ten los).
Miłosz opisuje dzieje przyjaźni z „Tygrysem” (przyjaźń poety i filozofa, dwóch odmiennych, ale także wzajemnie się uzupełniających typów wrażliwości i umysłowości).
Początki tej przyjaźni związane są z latami okupacji w Warszawie, gdy Miłosz nie mógł sobie znaleźć miejsca wśród żadnej organizacji konspiracyjnej, z żadną się nie utożsamiał. Pokazuje tu siebie jako człowieka zagubionego, zamotanego w swoich myślach i postawach.
Kroński dla Miłosza był prawdziwym filozofem, takim, który to, co mówił wprowadzał w życie. Dążył on do osiągnięcia jedności umysłu i działania, zgodności między myślą i działaniem. Bardziej dla niego liczyło się praktyczne wykorzystanie swoich własnych przemyśleń, a nie przedstawianie ich w teorii.
Inną ważną postacią jest jeszcze Oskar Miłosz- francuski poeta, myśliciel, wizjoner, krewny Czesława Miłosza.
Oskar Miłosz ukazany jest przez autora jako osoba już ostatecznie ukształtowana, jako osoba, która zna wszystkie sekrety Paryża, będącego jednym z centrów zachodniej kultury wtedy. Oskar Miłosz to dla autora przedstawiciel najlepszych tradycji europejskiej kultury.
Rodzinna Europa to nie tylko chęć przybliżenia Zachodowi Wschodu, ale również próba zdefiniowania samego siebie przez Miłosza. Utwór powstał z potrzeby określenia przez poetę swoich korzeni, nie tylko narodowych, ale i kulturowych. Dlatego też większość materiału w niej zawarta ma charakter autobiograficzny.
Pierwsze wydanie Rodzinnej Europy miało miejsce w Paryżu w 1958 roku. Wydawcą był oczywiście Instytut Literacki prowadzony przez Jerzego Giedroycia.
Rodzinna Europa zbudowana jest z osiemnastu krótszych i dłuższych esejów opartych głównie na wspomnieniach Czesława Miłosza. Każdy z nich poświęcony jest pewnemu etapowi w jego życiu lub jakiemuś zjawisku historycznemu.
Jednak jako całość utwór jest prezentacją zjawiska historycznego określanego mianem dziś Mitteleuropa, czyli Europa Środkowo-Wschodnia, czy Środkowa, którego w latach pięćdziesiątych nikt na Zachodzie nie znał i nie stosował.
I tak poznajemy losy poety od jego narodzin do momentu osiedlenia się we Francji na emigracji. Towarzyszymy mu w jego wspomnieniach z dzieciństwa spędzonego na Litwie, słuchamy o młodości spędzonej w pięknym Wilnie, czy dowiadujemy się jak naprawdę wyglądała wielka rewolucja bolszewicka, gdyż Miłosz był jej naocznym świadkiem.
Ogólnie to Miłosz opisuje swoje życie od dzieciństwa spędzonego na Litwie, poprzez wybuch wojny, okupacje, aż do emigracji. I pokazuje jak zmieniał się jego światopogląd, jak kształtowały się postawy, poglądy na różne spraw.
Dużo pisze o swojej twórczości np. wypowiada się na temat nurtu katastroficznego w swojej twórczości, który według niego był wynikiem osobistego zagubienia we własnym życiu.
Cały zbiór składa się z 18 rozdziałów, w których porusza różną tematykę:
- prezentuje miast swojej młodości
- stosunek do wiary katolickiej
- lata szkolne
- wybuch wojny
- lata okupacji
- praca jak urzędnik
- własna twórczość
- sprawa żydowska
- marksizm
W zbiorze pojawia się bardzo wiele osób, jedne opisywane są bardziej szczegółowo, inne mnie szczegółowo. Zazwyczaj to są osoby, które miały wpływ na zmianę myślenia Miłosz (wyżej są opisanie najważniejsi), ale także opisuje osoby, które pojawiły się gdzieś tam w jego życiu i odegrały można powiedzieć „rolę epizodyczną”.