HISTORIA WYCHOWANIA JAKO NAUKA
Nauka historyczna czy pedagogiczna ?
Historia wychowania jest swoistą dyscypliną naukową oscylującą na pograniczu historii i pedagogiki , jednak z wyrażną tendencją w stronę tej drugiej . Historia wychowania rekonstruuje , opisuje i wyjaśnia dzieje pedagogiki . Metody badawcze w zakresie rekonstrukcji procesu dziejowego grawitują ku naukom historycznym , w kwestii zaś jego analizy ku metodom badań charakterystycznych dla nauk o wychowaniu . Problematyka historyczno - pedagogiczna musi być bowiem rozpatrywana na tle ogólnego rozwoju dziejów .
Dzieje historii wychowania i jej twórcy
Historycy , myśliciele pedagogiczni i filozofowie oraz teolodzy i inni pisząc prace poświęcone problematyce historycznej , pedagogicznej , filozoficznej , religijnej , politycznej itp. od dawna wprowadzali do nich informacje o charakterze historyczno - pedagogicznym , poświęcali tej problematyce obszerniejsze wzmianki , a często całe rozdziały .
Powszechnie za pierwszego historyka wychowania uważa się Christiana Schwarza (1766-1837) , profesora teologii ewangelickiej na Uniwersytecie w Heidelbergu , który swe refleksje teoretyczne poświęcił naukom o wychowaniu wydając w 1802 r. znaną pracę pt. Nauki o wychowaniu . Jeden z rozdziałów poświęcił historii wychowania . W 1829 r. wydał obszerniejsze dwutomowe dzieło poświęcone w całości historii wychowania pt. Historia wychowania .
Za twórcę problematyki historii wychowania oraz ojca polskiej historiografii historyczno - pedagogicznej uznawany powszechnie w Polsce jest Hugo Kołłątaj (1750-1812) . Klasycznym jego dziełem , które jest przyjmowane jako faktyczny początek polskiej historiografii historyczno - pedagogicznej , było opracowanie pt. Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750-1764) . Jest to swoisty raport o stanie oświaty , napisany po rozbiorach i opublikowany w wiele lat po zgonie autora , w 1841 r. Praca ta jest fragmentem obszerniejszego studium pt. Pamiętniki historyczne do objaśniania dziejów służące . Autor dokonał nie tylko prezentacji podstawowych problemów oświatowych , jak : dzieje języka polskiego , stan wychowania we wszystkich jego formach , rozwój sztuk wyzwolonych i umiejętności oraz ich oddziaływanie na życie ówczesnego społeczeństwa polskiego , ale także ustalenia swoistej dyrektywy metodologicznej historii wychowania . Przyjął on bowiem w badaniach ścisłą zależność form życia politycznego narodu , jego charakteru jako swoistej zbiorowości , stanu jego kultury materialnej i duchowej - od dobrobytu materialnego , od organizacji , infrastruktury i poziomu oświaty . Według niego wszelkie badawcze prace historyczne i rekonstrukcje minionych okresów rzeczywistości danego narodu , a także analizy dotyczące zagadnień współczesnych w różnych dziedzinach , jak i projektowanie wizji przyszłościowych , muszą brać swój początek w poznaniu szeroko pojętych problemów oświatowych społeczeństwa i ich roli w dziejach , w teraźniejszości oraz ich wpływu na przyszłość .
Rola historii wychowania w kształceniu nauczycieli
Historia wychowania należała zawsze do podstawowego kanony kształcenia nauczycieli . Myśliciele pedagogiczni zwali ją propedeutyką nauk o wychowaniu i wstępem do kultury pedagogicznej .
Zadaniem uniwersyteckiego kursu historii wychowania jest wyprowadzanie genezy współczesnych prądów i kierunków odzwierciedlonych w aktualnych teoriach i praktyce pedagogicznej .
Cele historii wychowania :
wpływanie na zrozumienie przez nauczycieli związku zjawisk pedagogicznych z podłożem społeczno - kulturowym epoki i kraju ;
wyrabianie zmysłu i perspektywy historycznej ;
umożliwianie głębszej oceny , w konfrontacji z przeszłością , dążeń pedagogicznych i oświatowych teraźniejszości ;
umożliwianie lepszego działania pedagogicznego w teraźniejszości ;
chronienie przed „rewelacjonizmem” i swoistym „nowinkarstwem” pedagogicznym ;
lepsze kształtowanie przyszłości w dziedzinie oświaty i wychowania ;
ukazywanie zasadniczych linii prawd pedagogicznych ;
rozpatrywanie materiału historycznego z punktu widzenia aktualnej problematyki oświatowej i pedagogicznej oraz dostrzeganie tej problematyki w perspektywie doświadczeń , osiągnięć i błędów przeszłości ;
ekspozycja zjawisk oświatowych i pedagogicznych wartościowych dla ogólnoludzkiej cywilizacji , a w szczególności dla narodu polskiego .