HISTORIA WYCHOWANIA JAKO NAUKA I JEJ PRZEMIANY

HISTORIA WYCHOWANIA - inaczej mówiąc dyscyplina. Samo pojęcie wywodzi się
z języka greckiego. Historia oznaczała próbę odpowiedzi na pytanie kogoś - etymologię tego pytania, relacje świadka. Z języka greckiego za pośrednictwem łaciny przeszedł do współczesności. DZISIAJ historia utożsamiana jest z dziejami. Dzieje to przeszłość związana z wieloraką działalnością człowieka, przeszłość która uciekła bezpowrotnie. Pozostały pozostałości, czyli źródła historyczne które są podstawą rekonstrukcji przyszłości. Dzieje i przeszłość to przedmiot badań historycznych. Historia to nauka
o dziejach, samą wiedzą przeszłości. Historia wychowania jako dyscyplina naukowa zaczęła się wyodrębniać z nauk historycznych w połowie XIX wieku. Genetycznie ukształtowała się jako dyscyplina pedagogiczna, podpierała teorię pedagogiczną.

WILHERM REIN - pierwszy pedagog w niemieckiej encyklopedii.
Pierwsza klasyfikacja przewidywała dwa działy: pedagogika historyczna, pedagogika systematyczna, pedagogika teoretyczna ( nietypowa, za sztukę wychowania uznał jej teoretyczność), pedagogika praktyczna.Stosując badania źródłowe i metodologię badań historycznych w początkach XX wieku nastąpiło usamodzielnienie historii wychowania. Historia wychowania zaczęła być wykładana na uniwersytetach, gdzie zaczęły powstawać katedry historii kultury i szkolnictwa.
Od tej pory historia wychowania była obowiązkowym przedmiotem w typowych zakładach kształcenia nauczycieli. W historii wychowania mamy do czynienia z nauką interdyscyplinarną, czyli zarazem nauką pedagogiczną, jak i historyczną.

NAUKI HISTORYCZNE MOŻEMY PODZIELIĆ ze względu na ich przedmiot badań
- obejmując określoną dziedzinę procesu dziejowego oraz charakteru źródeł rekonstruujących przedmiot badań.

1.według kryterium szczegółowego, historycznego - wyróżniamy: -historię starożytną, -historię średniowieczną, -historię nowożytną, -historię najnowszą,

2.według kryterium geograficznego - wyróżniamy:

-historię powszechną,

-historię narodową,

-historię regionalną,

3.według kryterium specjalizacji - wyróżniamy:

-historię gospodarczą,

-historię społeczną,

-historię religii,

-historię wychowania.W naukach historycznych historia wychowania zajmuje miejsce jednej z subdyscyplin nauk historycznych, biorąc pod uwagę kryterium metoryczne i przedmiot badań.
Od połowy XIX wieku historia wychowania zaliczana jest do nauk społecznych.KLASYFIKACJA WG RÓŻNYCH KRYTERIÓW I SUBDYSCYPLIN : pedagogika była podstawą, subdyscypliną - historii wychowania, pedagogiki ogólnej, teorii wychowania, dydaktyki.Historia wychowania jest interdyscyplinarną nauką dlatego, że przedmiot jej badań obejmujący ideał, cele, organizacje, metody edukacji ma charakter edukacyjny ze względu na badane treści, ale w badaniach swych opiera się na źródłach historycznych. Bada ona treści o charakterze edukacyjnym za pomocą źródeł i badań.PRZEDMIOT BADAŃ HISTORII WYCHOWANIA - po ponad stukilkuletnim rozwoju historii wychowania jako dyscypliny jej przedmiot badań obejmował następujące kręgi badawcze:

I krąg: to dzieje działalności edukacyjnej w jej różnorodnych formach edukacyjnych, głównie szkolnej,

II krąg: to dzieje myśli pedagogicznej ( prądów, doktryn pedagogicznych) w tym dzieje pedagogiczne jako nauki, zapatrywań teoretycznych człowieka,

III krąg: to dzieje kultury traktowane jako dzieje kształtowania człowieka, czynniki pozostające poza działalnością wychowawczą ( artystyczne, ekonomiczne, religijne ), które wpływają na osobowość człowiekaHistoria wychowania, aż do lat 80-tych miała swój przedmiot badań, miała swoje kręgi, dzieje szkolnictwa, kultury, edukacyjne. Tak było do lat 80-tych na zachodzie i w Polsce. Później jednak nastąpiła rewolucja i zyskała uznanie swoich badaczy.

Społeczna historia wychowania, albo edukacji to nowa tendencja, nowa podstawa badawcza, nowy trend zmieniający przedmiot badań, przedmiot w nauce od lat 80-tch XX w.

DWIE KSIĄŻKI WYDANE W PARYŻU w języku francuskim zapoczątkowały nową tendencję historii wychowania nazwaną społeczną historią edukacji :

-pierwsza książka P. Arie's - „ Historia dzieciństwa - dziecko i rodzina w dawnych czasach”

-druga książka B. Bailan - „ Rola wychowania w kształtowaniu społeczeństwa”

PRZEDMIOTEM HISTORII WYCHOWANIA jest badanie zjawisk przekazywanych przez społeczeństwo z pokolenia na pokolenie nowych wartości kulturowych idei i wierzeń. Nowym przedmiotem badań poszerza się pole badań i na tym polega nowa wzmianka jakie problemy wchodzą w jej zakres. Zajmowano się prawodawstwem, dziejami idei, biografiami ludzi którzy mieli wielkie znaczenie w dziejach myśli. Nowy trend charakteryzuje się idendyscyplinarnym badaniom człowieka ( macierzyństwo, narodziny dziecka i obyczajowość z nią związana, wczesny okres dzieciństwa, rodzina jako zjawisko działania człowieka, podróże edukacyjne, makroprocesy edukacyjne) MAŁŻEŃSTWO, RODZINA I DZIECKO W ŚWIETLE STAREGO I NOWEGO TESTAMENTU

RODZINA - świat starożytny to świat mężczyzn, a ówczesny typ rodziny, to rodzina patriarchalna z główną pozycją tejże rodzinie i wobec społeczeństwa i państw mężczyzny
i tak było w świecie żydowskim, judaizmie, starożytnej Grecji i Rzymie.

W kulturze żydowskiej panem domu był ojciec - patriarcha, a w Grecji - monogamie,

rodzina o charakterze monogamicznym. Ojciec to rzecznik w świecie Bogów. Każdy ojciec uznawał swoje dziecko poprzez podniesienie noworodka z ziemi z nogami w górze, jeżeli tego nie uczynił to oznaczało to, że nie uznaje dziecka i skazuje je tym samym na śmierć, albo przygarnięcie przez jakiegoś niewolnika. Kobieta w Grecji nie miała żadnych praw, ale posiadała szacunek, była panią domu, miała swój udział w wychowaniu dzieci.Także w starożytnym Rzymie na czele rodziny stał paterchomilias - ojciec rodziny - pod jego władzą żona i dzieci, to kapłan rodziny, do niego należało składanie ofiar do bóstw domowych, kierował obrzędami. W starożytnym Rzymie przyznawane mu było prawo życia i śmierci - sankcje stosowane wobec dzieci i w ostateczności uśmiercanie dziecka ( proces w obecności świadka wydarzenia )W I wieku p.n.e. nastąpił rozkład życia w rodzinie - gwałtowny wzrost liczby rozwodów, małżeństw zawieranych kilkakrotnie, obyczaje seksualne. To przyczyniło się do upadku autorytetu paterchomilias. Proces zatrzymany w ówczesnych rodzinach i nie doszło do zaniku władzy nad domownikami. Władza ojca rodziny była charakterystyczna dla wszystkich kultur antyku i przetrwała do końca antyku ( do X wieku n.e.) do upadku cesarstwa rzymskiego.

BIBLIA

STARY TESTAMENT :

MAŁŻEŃSTWO, RODZINA - wysuwa się tu troska o zrodzenie potomstwa.
Istniało powszechne poświadczenie, że kobieta została stworzona do „ stwórczego dzieła Boga”. Nie wydane za mąż dziewice wstydzą się i są poniżane, traktowane są za wyraz

„ bożego zagniewania”. Istniało wówczas przekonanie, że sam Bóg daje przez potomka swoje błogosławieństwo, z pomocą Jahwe. On daje nowe życie, otworzył łono. W tej w tej ingerencji Boga małżeństwo w świetle Starego Testamentu jest sakramentalne. Sam Bóg kieruje wyborem żony.

POLIGAMICZNOŚĆ MAŁŻEŃSTWA - była praktyką, tłumaczymy to tym, że zwykły właściciel mógł posiadać więcej niż jedną żonę ( im większe bogactwa posiadał, tym więcej żon i dzieci mógł mieć ). Posiadanie licznych żon świadczyło o jego znaczeniu politycznym, projektowym, wiązało się z tym, że żona wnosiła mu swój posag.

W czasach starożytnych w dziejach Izraela, judaizmie mamy możliwość rozwiązywania związków - rozwody. Mężczyzna mógł oddalić od siebie pełnoprawną żonę dając jej list rozwodowy (księga powtórzonego prawa). Mąż gdy zauważył cokolwiek niepokojącego mógł ją oddalić, oddając jej tym samym posag który do niej należał.

LIST ROZWODOWY dawał prawo kobiecie wstąpienia w nowy związek. W praktyce największym przesłaniem do rozwodu była bezpłodność. Nienadużywano jednak tego prawa, aby związek małżeński nie został pochopnie rozwiązany, gdyż nawet Abraham trzymał bezpłodną Sarę. Im bliżej czasów nowożytnych to ta sprawa przybiera innego wymiaru. Związek ludzi w Starym Testamencie był mianem berit, związek dwojga ludzi to przymierze Boga z ludźmi.

NOWY TESTAMENT

MAŁŻEŃSTWO, RODZINA - tutaj w nauce Jezusa chodziło o korygowanie innej praktyki, pewnych dewiacji. W nauce Jezusa to opis przez apostołów Marka, Jana, Mateusza w postaci historycznej. W nauce Jezusa w małżeństwie wysuwa się na pierwszy plan nierozerwalność małżeństwa. Wszyscy ewangeliści przytaczali cudzołóstwo ( do tego zdania nawiązuje Święty Paweł - biskup Rzymu nie będący uczniem Jezusa. On jako biskup Rzymu zgłasza się do Koryntian - „ żona nie ma odchodzić od męża, a mąż od żony”). W listach pawłowych mamy interpretację nauk Jezusa. W listach Nowego Testamentu mamy wątek stosunku małżeństwa do dziewictwa. Dziewictwo to stan doskonały od małżeństwa. Sam Jezus żył w dziewictwie. Jego matka Maryja była dziewicą. Św. Paweł zajął się relacją dziewictwo, a małżeństwo w świetle świętości. Małżeństwo jest równym charyzmatem jak dziewictwo ( „ niech każdy ma swoją żonę i męża”). Wykorzystają ten czas w zajęciu się sobą. Chrześcijanie czasów rzymskich żyli w obsesji końca świata. Czas jest krótki i trzeba go jak najlepiej wykorzystać z myślą o życiu wiecznym i w związku z tym starano się ten czas wykorzystać z myślą o życiu wiecznym.

TEMAT: „ Małżeństwo i rodzina w świetle Starego i Nowego Testamentu”

DZIECKO w świetle Biblii - tutaj możemy zauważyć, że apogeum szczęścia rodzinnego jest potomstwo, a niepłodność zauważana jest niestety jako wstyd i pogarda. Dzieci to dar od Boga, to gwarant Bożego szczęścia - Stary Testament. Posiadanie potomstwa to początek drogi ku jego wychowaniu i tylko konsekwentne wychowanie potrafi z dziecka uczynić człowieka.

Nie żałować rózgi - to określenie zaznacza atmosferę w rodzinie, a Bóg jest do ojca porównany. Dzieci wychowywane w atmosferze miłości wymagającej byli przygotowywani do pracy. Wychowanie to nie ma być pobłażliwe. Młody człowiek w toku takiego wychowania zdobywa mądrość życiową dzięki posłuszeństwu.Wyżej wymienione cytaty opatrzone są błogosławieństwem poprzez okazany szacunek i autorytet dla rodziców. Posłuszeństwo jest gwarantem uniknięcia kary Bożej.
Stąd też największym dowodem miłości Ojca wobec dziecka to ich karcenie.

Wychowanie w rodzinie miało zmierzać do otwarcia człowieka na to co mówi do niego Jahwe Bóg w Starym i Nowym Testamencie. W Starym Testamencie było tzw. studium tory, czyli akt który był świętym obowiązkiem, a zarazem stał się jednocześnie religijnym doświadczeniem. „dzieci szkolne nie powinny zaniedbywać nauki nawet kosztem budowy świątyni (...)”

Cechą wychowania chrześcijańskiego było w Nowym Testamencie same jego spełnianie się. W Nowym Testamencie rodzina jest domem. Jej zakładanie było określone zwrotem - budować dom. W Ewangeliach była gloryfikowana miłość ojcowska, pater-ojciec domaga się od synów posłuszeństwa, a zdrowi synowie-słudzy są przedstawiani jako osoby posłuszne. Jezus sam często porównywał świątynię do domu modlitwy. Dom jest chrześcijańską modlitwą rodziny. Dom był pierwszorzędnym miejscem sprawowania kultu. Nowy Testament tam, gdzie nawiązuje do wychowania, nie rezygnuje z karania surowego. Wszelkie karcenie które wydaje się smutne przynosi owoce. Ci którzy byli karceni otrzymują bogi plon sprawiedliwości.

PODSUMOWANIE:

1.W Starym i Nowym Testamencie jest podkreślona sprawa sakralności związku
( Stary Testament - berit, w Nowym Testamencie Jezus uświęca w Kanie Galilejskiej sakralność związku),

2.od strony socjologicznej daje się zauważyć, że małżeństwo to podstawowe komórki życia społecznego,

3.jakie znaczenie przypisuje się w Starym i Nowym Testamencie do potomstwa. Właśnie otóż to zabieganie, posiadanie potomstwa, nie tylko od strony fizjologicznej, ale również wychowanie dzieci, to atmosfera moralna która ma cechować naród. Jakość moralna narodu wybranego zależy od stanu moralnego. Z końcem XVIII wieku bardzo popularne stało się hasło, że „zdrowe narody tworzą silne narody”.

TEMAT: „Rodzina zachodnioeuropejska jako środowisko wychowania u progu epoki nowożytnej XVI-XVIII wieku ”

Charakterystyka demograficzno-geograficzna - zachodnioeuropejska: to w Europie Zachodniej: Anglia, Francja, Banelux, oto wymiar geograficzny tych badań.

WSTĘPNE USTALENIA - jak nauka historyczna pojmuje rodzinę ?, Czym rodzina jest dla nauki historii ?

Ma wspólne funkcje: reprodukcyjną, gospodarczą, konsumpcyjną, socjalizacyjna (opiekuńcza i wychowawcza). Ośrodkiem rodu jest para małżeńska i jej dzieci. W odniesieniu do rodzin spotkanych w epoce nowożytnej można wyróżnić 4 typy rodzin tejże grupy społecznej;

1.rodzina prosta - nuklearna - składająca się z rodziców i dzieci,

2.rodzina wielopokoleniowa - trójpokoleniowa, gdy przy rodzicach pozostają dzieci wraz ze swoim potomstwem,

3.rodzina rozszerzona - gdy pod jednym dachem we wspólnym gospodarstwie, pozostali krewni boczni - zamieszkał ktoś z rodzeństwa współmałżonków, przed podziałem na odejście na inne gospodarstwo sióstr, bądź braci,

4.rodzina wielka - rozszerzona pionowo i poziomo.

W historiografii często używa się pojęcia „ grupa domowa” obejmuje swoim zasięgiem samą rodzinę niezależnie od typu i struktury mieszkającą w tym samym gospodarstwie domowym. W naszym rozumieniu byli to ludzie obcy w stosunku do rodziny, umowę o pracę, ale w tych czasach stanowili rodzaj przedłużenia rodziny na czas kontraktu również podlegając władzy ojcowskiej, czyli głowy rodziny ( rodowych członków rodziny).

CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNO-SOCJOLOGICZNA;

U progu epoki nowożytnej rodziny zachodnioeuropejskiej to nuklearne.
Wbrew stereotypowym schematom matka w chwili urodzenia pierwszego dziecka wtedy kobieta nie była kilkuletnią dziewczyną tylko już kobietą dojrzałą (24-25 lat), mąż był od niej starszy najwyżej kilka lat. Ten typ rodziny był na tych terenach i był spostrzegany jako zasada samodzielności gospodarczej. Musieli oni czekać na przejecie gospodarstwa od rodziców, bądź założyć swoje pracując u kogoś i tym samym zagospodarować. Dlatego też można stwierdzić, iż najsilniejszą grupą zawodową była czeladź. Młodzi ludzie między 15-16 rokiem życia, a 20 lat pracowała w domach obcych, aby w przyszłości założyć rodzinę i się usamodzielnić, stąd te późne małżeństwa, ale efektem była dzietność tych małżeństw.

Na Bałkanach dominowała rodzina wielka, a na wschodzie Europy i w kręgu śródziemnomorskim na tych terytoriach była inna zasada zawierania małżeństw, że młoda dziewczyna kilkunastoletnia była kojarzona z dużo starszym mężczyzną ( nawet kilkunastoletnim, bądź dziesięcioletnim)(terytorium dzisiejszej Rosji, Ukrainy). Na zachodzie zasada samodzielności gospodarczej nie obowiązywała przy wtórnych związkach ( zalecane było, gdy mężczyzna owdowiały brał dużo młodszą od siebie dziewczynę, a wdowy brały za męża parobka który służył na gospodarstwie swojego byłego męża przez co stawał się tylko kmieciem, bądź majstrem). W opinii społeczeństwa w obyczajowych zasadach zalecano związki starszego mężczyzny z młodą dziewczyną. Te młode dziewczyny przekonywano do takich związków, by wyszły za mąż za wdowców poprzez sławne przysłowie szesnastowieczne:

„im kot starszy, tym ma ogon twardszy”

CECHY RODZINY W TYCH WIEKACH: od połowy XVI wieku w Europie zaczęto rejestrować urodzenia, śluby, zgony. Stąd mamy możliwość w sensie demograficznym do ustaleń źródłowych. Rejestrowano wtedy nie urodzenia dzieci tylko chrzty, gdyż nie wszystkie urodzenia były odnotowane w księgach parafialnych (chrzest był w ciągu 3 dni po urodzeniu). W sensie demograficznym liczebność rodziny: przeciętna liczba dzieci urodzonych w małżeństwie wahały się w granicach 4 do 5 potomstwa. Pierwsze dziecko było po niecałym, bądź po roku małżeństwa, a następne w ciągu 2-3 lat. Było tak dlatego, gdyż ówczesna medycyna lansowała powrót, który wiązał się z wyłączonym dla małżeństwa okresem pożycia małżeńskiego, czego powodem było karmienie dziecka przez matkę. Związane to nie było tylko tą przyczyną, ale również tym, że ówczesne małżeństwa trwały krótko ( w granicach 40-stou kilku lat - przeciętna granica). Wielkim problemem społecznym tych czasów był problem urodzeń dzieci nieślubnych w granicach 3-4%, ale los tych dzieci
i matek tych dzieci był w ówczesnych czasach stygmatyzowany. Dzieci nieślubne nie mogły dziedziczyć majątku, były spychane na margines społeczny, spotykał ich gorszy los niż dzieci z prawego łoża. Gorszy los spotykał kobiety z niższego stanu społecznego.

ZAKRES TERYTORIALNY ÓWCZESNYCH ZWIĄZKÓW - tutaj możemy mówić o terytorialnym kojarzeniu małżeństw. Szerszy zakres obejmował szlachtę (najszerszy rynek matrymonialny - magnateria). W rodzinach monarchów związki zawierane były na zasadzie stabilizacji majątkowej.

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA - w krajach katolickich w grę wchodziło albo unieważnienie małżeństwa, albo separacja. Nie było rozwodów. Rozwody były tylko
w krajach protestanckich, ale w ówczesnych czasach dotyczyły uprzywilejowanym warstwom społecznym.

UMIERALNOŚĆ - tylko około 50% narodzonych dzieci dożywało swojego wieku reprodukcyjnego, czyli dorosłości ( w pierwszym roku życia następował zgon 30% niemowląt, a 20% umierało w 13 roku życia - więcej umierało chłopców. Umieralność dzieci związana była z chorobą płuc, a młodzieży z gruźlicą). Wielka umieralność dzieci i młodzieży głównie związana była z klęskami chorób zakaźnych i płodu. Umieralność dzieci związana była ze stanem medycznym i higieny, a to wiąże się z umieralnością połogową kobiet. Tak co 3-4 urodzenie na rok wiązało się ze śmiercią matki.

Do najbardziej wytrwałych cech struktury rodziny należała wiedza ojcowska
i małżeńska. Decyzje matrymonialne odnośnie dzieci: zawodowe, gospodarstwa itd. Tylko ojciec rodziny posiadał osobowość prawną, reszta rodziny była pod jego władzą (mąż i ojciec) - głowa rodziny. Poza ograniczonymi wypadkami odnośnie udziału kobiet, żon w dziedziczeniu takiego zjawiska nie ma. W rodzinach protestanckich ojciec jest również kapłanem. On inicjuje i prowadzi modlitwę w rodzinie, on czyta na głos o komentuje pismo w rodzinie. Kobieta-matka pełniła rolę podporządkowaną. Sytuacja kobiety zmieniała się w czasie, im bliżej 20-tego wieku tym zakres staje się większy. Symbolem w tych wiekach podporządkowania żony przez męża, były kary cielesne zadawane przez męża swojej żonie. Mąż podejrzewający żonę o zdradę, pomimo zadanej żonie kary fizycznej, mógł on oskarżyć ją sądownie, mogła ona nawet odsiedzieć za zdradę należną jej karę. To prawo nie działało natomiast w odwrotną stronę ( prawo nie zakładało zdrady mężowskiej ). Kobieta nie miała w Europie prawa dziedziczenia (nie obejmowało to Skandynawii). Funkcja matczyna
i gospodarcza rosła wraz z biegiem czasu, była wyraźna i miała wyodrębnione zadanie, a dziecko ulegało zmianom. Role dzieci, wraz z ich śmiertelnością pociągały za sobą skutki społeczne, gdyż pedagogowie przestrzegali rodziców, by zbytnio nie cenili dzieci.
W tych wiekach na terenach Polski przeważała obojętność rodziców wobec małych dzieci, a to przejawiało się między innymi brakiem zindywidualizowanego stosunku rodziców do dziecka. Zwyczaj powtarzania imion, że nowonarodzone dziecko otrzymywało imię zmarłego dziecka, np. zmarł syn - Franek, urodziła się córka i odziedziczyła imię po zmarłym bracie - Franciszka. Obowiązywał zwyczaj który przyczyniał się do owej śmiertelności w rodzinach mieszczańskich i szlacheckich na czas karmienia nowonarodzonego dziecka, przekazywano dzieci mamkom na wieś. To zmniejszało żywotność tych dzieci. Dopiero od połowy XVIII wieku sprowadzają mamki do swego potomstwa wraz z dzieckiem którego owa mamka karmi. Był fakt który był bardzo bolesnym zjawiskiem społecznym owych czasów, dzieci porzucane-podrzutki. Matka dzieci z nieformalnego związku porzucała, bojąc się pogardy dalszego losu, ze względów materialnych. Te dzieci wówczas były w szpitalach ówczesnych, które gromadziły dwojakich ludzi ( podrzutków- niechciane dzieci, drugi gatunek - kaleki
i starców których rodzina się pozbywała ). Te dwa gatunki ludzi były w szpitalach.
Tylko w mieście Lion po 30 latach (1650-1780) w samym szpitalu liońskim było 51 tys. podrzutków. Stąd też masowość tego zjawiska była większym ówczesnym problemem społecznym. Wiele ówczesnych rodzin utrzymywały dzieci, które były tanią siłą roboczą. Dzieci te stanowią nie tylko najtańszą, ale silną siłę roboczą w Europie. Dzieci były odsyłane do szkół. Dzieci te kradły, popełniały wielorakie zbrodnie. Ówczesne wychowanie rodzinne nieodłącznie było związane z karą fizyczną. Odnosi się do życia rodzinnego ówczesnej rodziny: bicie, chłosta, wdrażanie posłuszeństwa ( dotyczyła wszystkich stanów społecznych
i płci). Według poglądów protestanckich dziecko nosi w sobie ziarno płodu grzechu pierworodnego. Młodzież między 13-14 rokiem życia, a 30-35 rokiem życia pracowali jako czeladź, słudzy, a dziewki służebne to najliczniejsza grupa zawodowa ówczesnej Europy. Młodzież uzyskiwała zapłatę za pracę, posag. Wiele stwierdzeń często wygłaszanych przez publicystów oparte było na wartościach moralnych. Związki małżeńskie zawierane były na zasadzie interesów ekonomicznych nie biorąc pod uwagę młodszych względem siebie.

TEMAT: „Dziecko w rodzinie i społeczeństwie w okresie staropolskim (XVI-XVIII w.)” W POLSCE - rodzina patriarchalna, ze wszystkimi następstwami. Na synach ciążyła odpowiedzialność, ale syn we wszystkim musiał słuchać ojca. Obowiązywała surowość staropolska. Na podobnych zasadach odbywało się wychowanie córek.

Do matek; „w nagości chowaj i trwogości, jeżeli chcesz się doczekać po niej radości”.

Niedopuszczalne było by siedział w obecności ojca, by odezwał się bez pozwolenia:
Kary cielesne (bicie) stosowano wówczas jako środek przerywania ciąży ( samo bicie żony nie było czymś złym, ale kościół wtedy uważał to za grzech, kiedy dotyczyło spraw brzemiennych). Bicie było na początku dziennym, było akceptowane społecznie, nawet wśród elit: „rózga dzieci rozumu i roboty uczy”. Dzieci bito z większym zapałem: „kara cielesna nie powinna stanowić jedynego narzędzia edukacji”(Piotr Skarga). Konarski nazywa rodziców w XVIII wieku katami bijących dzieci.

J.A. Komeński uważał, że dziecku należy dać czas do zabawy, bo wówczas dziecko będzie się dobrze rozwijało. Do świadomości niewiele to docierało. Dzieci również były najtańszą siłą roboczą. W połowie XIX wieku w Anglii powstała inspekcja pracy i odkryła, że
w kopalniach najwięcej jest dzieci (10-14 godzin pracy). Zaczęto myśleć i stanowić prawa dzieci i młodzieży. Każda rodzina chłopska miała dylemat: dziecko pastuch, czy uczeń. Przepisy szkolne jedynie zabraniały; „zabrania bicie pięścią po gębie kijem po głowie”.

TEMAT: „ Dziecko w rodzinie staropolskiej w Polsce ( XVI-XVIII w.)”

FILIP ARIEA („Historia dzieciństwa”) - on mówi, że wbrew pesymistycznym wobec dziecka postawom Ariea widzi takie inne zachowani, postawy życia rodzinnego, gdzie preferowano wszelkie pieszczoty w stosunku do dziecka i radość samego posiadania potomstwa, urok posiadania dziecka. Wobec praktyki średniowiecza zmienia się tutaj stosunek od współczesnego malarstwa, że dziecko nie tylko przedstawiane jest jako zwykły osobnik, ale również Ariea ukazuje dziecko poprzez jego portrety. On odkrywa urok dzieciństwa. Ariea podaje przykłady innego stosunku do dziecka. W XVI-XVII wieku są to przykłady pojedyncze, które odosobnione są zwiastunami naszego obrazu, ale go nie odzwierciedlają.

PIOTR SKARGA jako pierwszy będzie pisał o dzieciach jako dzieciąteczkach które są małymi ludźmi wartymi uwagi.

KALINA BARTNICKA - pamiętniki szlacheckie, które często wspominają okres dzieciństwa.

S. GROCHOWSKI - nie ma nic piękniejszego od dziecka „kto raz słyszał tej dziecinki szczebiotanie, nie słyszał nic piękniejszego”.

M. REJ - pisze o dzieciach przywołując je do ptaszków, jaka rozkosz, jaka pociecha oglądania dziecka.

POGLĄDY MORALISTÓW:

„wnet temu niemowlęciu przywieszają jakieś krzyżyki (...), jako Jezuskowi” - te stwierdzenie mówi, że dziecko nie jest godne tego typu ozdób, wygodnych ubiorów, że takie rzeczy są tylko dla Jezusa.Po raz pierwszy w Europie wcześniejsze o 30 lat od francuskich nagrobki stawiane małym dzieciom i epitafia (pochwały dziecka) wplatane w obrazy dzieciństwa na grobach dziecka.

ELITY INTELEKAZTUALNE:

MICHAŁ MONTIEN - autor kilkutomowych prób z 1588 roku. Właśnie Montien mówi:

„ straciłem dwoje, czy troje dzieci w kołysce, nie bez żalu, ale bez przykrości” - to zdanie charakterystyczne owych czasów oddawało najlepiej stan rzeczy brakiem zindywizualnemu stosunku do dziecka. Ten przedstawiciel elit intelektualnych w Europie nawet nie pamiętał ile zmarło mu dzieci i stwierdził, że nawet bez żalu przeszedł ich utratę. Mówi, aby do małego dziecka zbytnio się nie przywiązywać.

MYŚLI WOBEC NOWONARODZONYCH DZIECI:

KRÓL POLSKI ZYGMUNT I STARY - dowiedział się o urodzeniu syna przez swoją żonę Bonę. Napisał list gratulacyjny do swojej żony w podziękowaniu za urodzenie jemu syna o następującej treści: „ najjaśniejsza Pani z łaski Boga mamy syna (...). Najukochańszemu synowi nadać imię Zygmunt i teraz dwoje będziemy go nosić”.

NARODZINY WŁADYSŁAWA IV SYNA ZYGMUNTA IV WAZY - tutaj pojawił się specyficzny wyjątkowy rodzaj utworów literackich - genetiakony - utwory wierszowane wyrażające radość nie tylko z narodzin szlachetnego potomstwa, ale też mieszczaństwa. Miały one formę ariacji - wyrażają radość z przyjścia na świat potomstwa, oprócz tego były składane gratulacje z narodzin potomstwa, a nawet gratulacje dotyczące przyszłości dziecka:

RADZIŁŁOWIE - ojciec Krzysztofa zlecił napisanie genetiakonu: „małemu wielkie nadzieje Radziłowi (...)”

JAN SOBIESKI - pisał listy do swojej żony Marysieńki, która wcześniej była żoną Zamojskiego i matką trzech córek z pierwszego małżeństwa (urodziła Zamojskiemu 3 córki). Jak zaszła w ciąże z Sobieskim myślano, że urodzi się kolejna córka, gdyż uważano, że Marysieńka rodzi same córki i nawet przed narodzinami niemowlęcia z przekonaniem, że narodzi się córka było już wybrane dla niej imię - Teresa, ale urodził mu się syn. Sobieski wówczas napisał list do swojej małżonki: „lubą się tedy nagotował przywitać Teresę, a nie Jakuba, ale ja za tę pomyłkę Bogu dziękuję”.

W swoim liście Jan Sobieski dziękuje również za pomyślny poród.

TEMAT: „ Dziecko w rodzinie staropolskiej w Polsce ( XVI-XVIII w.)”

Rewolucja francuska w wielu dziedzinach odrzucała dotychczasowy ład społeczny dotyczący małżeństwa i rodziny. To nie nastąpiło nagle bowiem postulaty dotyczące dziecka w rodzinie były głoszone przez encyklopedystów francuskich. Oni byli autorami haseł do słownika nauk kunsztu, gdyż taki jest pełen właściwy tytuł zwany „encyklopedią francuską”
- słownik sztuki kunsztu. Byli zwolennikami członków rodziny starszego partnerstwa

i postulowali ograniczenia kontroli kościoła nad rodziną. W filologii oświecenia miała służyć wyzwoleniu człowieka spod despotycznej władzy żony i męża. Obalona forma despotyzmu.

Encyklopedyści jako pierwsi postulowali prowadzenie świeckiej rejestracji stanu rodzinnego

sekularyzację - zaświecenie stanu rodzinnego (postulat). Te postulaty były w czasie rewolucji.

WOLTER - żądał wprowadzenia ślubów świeckich, a nawet wprowadzenia rozwodów i za nim poszli inni: Widelo, Halmach, Monteskiusz

Jan Jakub Rousseau - on w tych kwestiach wypowiadał się inaczej. On wypowiada się na temat rodziny opartej na posłuszeństwie, użyteczności społecznej, a przede wszystkim na uczuciu. Potępiał władzę ojcowską będącą cechą pozytywną. Dzieci winne są rodzicom szacunek, a nie posłuszeństwo. Bronił praw kobiet w rodzinie. On doskonale spopularyzował to co można nazwać miłością macierzyńską i ojcowską. Zastąpienie posłuszeństwa miłością
- to główny postulat sformułowania rodziny wobec J.J. Rusoe.

Była ona wprowadzeniem na mocy ustaw zgromadzenia tychże postulatów i zapowiedzi. Rewolucja nadała regulację prawnopaństwową. Rewolucja polegała na świeckiej rejestracji akt stanu cywilnego. Po raz pierwszy w dziejach określała małżeństwo jako umowę cywilną, którą zawiera się przed Urzędami Stanu Cywilnego - reprezentantem państwa.
Rok po ustaleniu rewolucji została uchwalona ustawa rozwodowa, a rozwód dla tych którzy go wprowadzali - jakobini wiązały się z prawem do wolności - „ kobieta nie powinna być niewolnicą mężczyzny” - ta ustawa przewidywała rozwiązanie małżeństwa za obupulną zgodą małżonków. W czasach napoleońskich na jeden rozwód przypadały trzy małżeństwa.

Dziecko mając 20 lat mogło bez zgody rodziców zawrzeć związek małżeński. Do tej pory było to niemożliwe. Mogły wypowiedzieć rodzicom posłuszeństwo. Po raz pierwszy
w dziejach wprowadza prawną równość stron - mąż mógł wymuszać posłuszeństwo żony na mocy sądowej państwa. Zostaje zniesione karanie kobiet przez cudzołóstwo. To prawo istnieje, i za tym miało iść zrównanie prawa, miało być uchwalone prawo majątkowe, równe prawa do zarządzania majątkiem, nawet w okresie rewolucji jakobińskiej - to prawo nawet dla jakobinów stało się zbyt radykalne, nawet pod względem majątkowym, nie zrównało stron małżeństwa, do majątku miał prawo mąż.

PRZYWÓDCY REWOLUCJI JAKOBIŃSKIEJ:

DANTOM - z trybuny zgromadzenia stwierdzał „dzieci należą wpierw do republiki aniżeli do swoich rodziców” - dzieci są własnością państwa i to państwo decyduje o ich wychowaniu.

ROBESPIER - domaga się dla państwa prolongaty, dla dzieci i młodzieży z pominięciem praw rodziców.

Rousseau - w ostatniej swojej pracy pisał „dusza dziecka winna mieć narodową formę” - wychodząc z tych założeń jakobini utworzyli utopię pedagogiczną opartą na kształceniu młodzieży.

KONWENT - projekt reformy oświaty publicznej Luisa M. Lupieletier. Dzieci obu płci między 5-12 rokiem życia miały być wychowane w sposób egalitarny.

Przez jakobinów władza rodzicielska została ograniczona. Powstały sądy do spraw rodziny kierowane przez sędziów pokoju. Od tej pory państwo wycofywało się ze wszystkich reform rewolucyjnych i oświatowych. Ten proces został zniesiony w tzw. „restauracji burbonów” (od Ludwika XVIII). Ten proces odchodzenia odchodzenia od zmian rewolucyjnych objął zniesienie prawa rozwodowego. Te prawa ustalone w czasie rewolucji zostały zniesione i zostały dopiero ponownie w życie włączone we Francji w XX wieku.

Najważniejszą reformą rewolucyjną był fakt oddzielenia kościoła od państwa, oddzielenia instytucji życia publicznego. Do dzisiaj Francja tej zasady ściśle przestrzega.

TEMAT: „ Czy problem rodziny, wychowania rodzinnego był istotny w ówczesnej myśli pedagogicznej ? - Zapatrywania teoretyczne dotyczące wychowania rodzinnego zachodnioeuropejskiej myśli pedagogicznej XVI do XIX wieku”

W każdej z minionych epok począwszy od starożytności można znaleźć takie prace które zawierają wnioski na temat życia rodzinnego. Były to wypowiedzi na temat postulatyw, bazowały na obserwacji życia, różnych wzorów, ale pomijając wypowiedzi wchodzimy
w starożytność. W okresie odrodzenia pojawiają się traktaty pedagogiczne do wzorców starożytności, ale pojawi się przekonanie o wychowawczej doli rodziców.

L.WIVE - w traktacie o wychowaniu niewiasty kreśliły obraz wychowania dziecięcia wobec wzorów. Przedstawiono w traktacie wzór matki. Przestrzega przed demoralizującym, pobłażliwym wychowaniem. W innym dziele Wive „ o poddawaniu umiejętności” wypowiadał się na temat obowiązku ojców postulując jednocześnie, by ojciec oddawał syna do szkół jak najbliżej miejsca zamieszkania, by mógł mieć nad nim kontrolę i mieć nad nim piecze.

M. MONTEIN - w swoich próbach opisywał jak rodzice opisują dzieci swoje, by rodzice traktowali dzieci poważnie, by nie tylko czerpały satysfakcję z obserwacji.

A.F.MODRZEWSKI - „a o tego dzieci uczyć trzeba” - chodzi tu o to, że on jako pierwszy zwraca uwagę na potrzebę przygotowania dzieci do życia w społeczeństwie i do jego uobywatylnienia do życia społecznego. Pojawiły się poradniki dla ojców, wskazówki ojcowskie dla syna i to zapoczątkował John Lock w książce którą dedykował swojemu przyjacielowi, napisane w formie listów dla rodziców arystokracji, burżuazji i do dzisiaj jest szacunek dla dzieci. Lock do dzisiaj ma ideał wychowania dżentelmena, ale były wówczas mniej liczne poradniki dla matek ( traktat księdza Franciszka Fenemena - o wychowaniu dziewcząt). On był spowiednikiem dziewcząt z arystokracji widział złe cechy obyczajowości klasztornej, dzieci które mają być przyszykowane do świata, które mają być żonami
i matkami. W tym traktacie będzie pisał o tym by nie oddawać dziewcząt do klasztorów tylko maja zostać u boku matki i guwernerów i mają być u ich boku wychowywane i kształcone.

JAN AMOS KOMYŃSKI - „ Informatorium o szkole dzieciństwa, o szkole macierzyńskiej” - udziela rad matkom jak zachowywać się w czasie ciąży, jak mu pomagać rozwijać się w poznawaniu rzeczy, jak pomagać w rozwijaniu cnót.

ELILU - będzie propagował J.J.Rusoe, w elilu będzie pisał „ Kochajcie dzieciństwo” opieką otaczajcie zabawę dziecka pozwólcie dzieciom radować się swoim istnieniem. Pierwsze wychowanie jest najważniejsze, wychowanie to należy do kobiet do matek, wszelkie wychowanie należy rozpocząć od wychowania przyszłych matek.

J.H.PESTALOZZI - stwierdzał, że zachowanie dziecka można uznać za ustalone, tylko one są oparte na moralnej zasadzie i ten wniosek wprowadza w macierzyńskie uczucie. Matka i dziecko nie zawahał się stwierdzić , że ważniejsze jest wychowanie domowe, wpływ domowego ogniska. „każdemu któremu szczęście domowego ogniska leży na sercu powinien uznać wychowanie matek”. W „Łabędzim śpiewie” określał macierzyńską siłę i poświęcenie zgodnie z działaniem poświęcenia, miłość i wiarę. Określał warunek który postuluje
o skuteczności wychowania. To miłość, która jest środkiem wychowania przechodząca na coraz wyższe wartości, gdzie nabywa je w domu rodzinnym. Jego uczniem był niemiecki pedagog

W.F.FROEBEL, który kontynuuje i rozwija myśli Pestalozziego w wydanej przez siebie książce „wychowanie człowieka” formułuje hasło pedagogiczne przyjęte przez pedagogów w XIX wieku.

„nie może na nas wpływać większa radość niż z tego, że obcujemy ze swoimi dziećmi, a więc żyjmy dla naszych dzieci” - sens miłości wyrażali ludzie którzy sami wychowali się w niepełnej rodzinie. Pedagogom należy przypisywać prekursorstwo wychowania, że rodzica kształtuje osobowość dziecka także uczuć, wychowanie człowieka zindywiazualnego niezależnego stały się wskażnikami dla pedagogiki XIX weku. Rodzina nie zawsze była przedmiotem afirmacji, uznania, akceptacji.

ELLEN KEY - ona przedstawia własne wyobrażenia wychowania, a swoje wizje przedstawia na badaniach empirycznych. Ona swoje stwierdzenie dziecka dedykuje rodzicom w formie motta. Otwiera swoją książkę „ rodzicom którzy wierzą , że w nowym stuleciu nowego człowieka stworzą” - pisała żeby dać życie dzieciom, uwolnić ich od wychowania od tresury które im przez wieki towarzyszyło.

ELLEN KEY - napisała przełomowa powieść słynnego pedagoga Emil Rusoe, która była przełomowa w XIII wieku i w przededniu wydania 1900 roku, była to książka szweckiej pisarki pt. „Stulecie dziecka”. Była ona prekursorką nowego wychowania, ruchu pedagogicznego, który nosił nazwę progresywizmu - był protestem, który nazwano starą szkołą, pokazywano to o co walczono, przywoływany do dzieła hubertowsko-foumbalskiego. Właściwie opozycją wobec tego spadku była Ellen Key. Ona swój manifest (charakter dzieła) zadedykowała rodzicom:

„ rodzicom, którzy wierzą, że w nowym stuleciu nowego człowieka stworzą” - to jest jej motto.

Ten manifest pedagogiczny poświęcony jest jakości kontaktów dzieci z rodzicami
i wychowawcami. Ona kreśli w niej swoją nową wizję wychowawczą, krytycznie nastawiając się do instytucji wychowawczych. W sensie poprzednika współczesnych przedszkoli F. Wilhelm w połowie XIX wieku wypracował model w sensie pedagogicznymi praktycznym miał pod nazwą „ freblube”, a ona nazwał je „ kin der garden”, czyli ogrody dziecięce, na cześć autora nazwano frebrulkami. Krytykowała je Ellen Key oraz współczesną szkołę.

EUGENIKA - nauka o doborze rasowym. Podstawą wizji, prapodstawą była praktyka pedagogiczna, dziedziczenie, doskonalenie człowieka w sensie doboru, dóbr małżonków, ich uroda i rasa i wszystkie psychiczne i psychologiczne aspekty małżeństwa.

Ellen Key zajęła się eugeniką. Jej wykorzystanie nastąpiło przez osoby, które chciały się zająć kiedyś eugeniką. Akcja polegająca na doborze najczystszej rasy i nie małżeństw wcale. Chodziło o pokolenie najczystsze rasowo. W tym ujęciu Ellen Key nie miała pojęcia
o faszyzmie, była zauroczona taką nauką, miała swoje cele. W tej nauce chodziło
o odkrywanie praw naturalnych od których naprawa, bądź upadek rasy należy ( tutaj opierano się na Darwinie). Ona sytuowała rodzinę w ówczesnych mediach społecznych. Ubolewała nad tym, że masowa, fabryczna praca kobiet niestety powoduje dezorganizację środowiska rodzinnego. Nie była zwolenniczką emancypacji. Dostrzegała w tym zjawisku wiele gróźb wiele złych konsekwencji. Pisała ona tak: „ praca matek bardziej dosięga dzieci w sensie negatywnym ich konsekwencji wywołując ich bezdomność”. Dla Ellen Key bezdomny jest ten również, który ma dom pusty, gdyż pozbawiony jest matki która pracuje zawodowo lub oddaje się życiu towarzyskiemu zaniedbując dom.

Patronem Ellen Key uczyniła Rousseau - naturalistę, a referowanie jego poglądów pedagogicznych opatrzyła w formie „czy nie czas nareszcie usłuchać tej wskazówki natury i zrozumieć, że największa tajemnica wychowania polega na tym, żeby nie wychowywać”. Po manifeście pedagogicznym Ellen Key pojawiają się różni odkrywcy reform w wychowaniu, postmoderniści, antypedagogowie. Okazuje się, że oni tak naprawdę nic nie odkrywają, nie zawsze przyznają się do tego, że ich postulaty dawno zostały wezwane i opisane przez Ellen Key. W swoim „Stuletnim dziecku” Ellen krytykowała instytucje pedagogiczne i wychowawcze. Krytykowała głównie cel nauczania, przedszkola i szkoły za ograniczenie samodzielności dzieci, za uprawianie tuzinkowej edukacji za ich porządek i metodę, za karność, za rozwodnienie i tłumaczenie indywidualności. Pisała: „co ogłupia mózgi uczniów, ogłupia również nauczycieli”. Główna część „Stulecie dziecka” Ellen poświęca swojej wizji, wizji porządkowej szkoły której główną zasadą jest samodzielne uczenie się otwierające oczy ucznia na wielką całość, na wielki byt. Dla osiągnięcia takiego celu prowadzi odmienny dla każdego uczucia plan przez różne formy samodzielnej pracy umysłowe, a towarzyszący tej pracy nauczyciel ma tylko wprowadzać. Chodzi tu o samouctwo dziecka w nauce „ono prowadzi do samodzielności”. W swojej wizji
w „Stuletnim dziecku” szkoły przeszłości uczyniła nie pracownie danego przedmiotu, tylko szkołami przeszłości ma być biblioteka która jest najważniejszą klasą która ma stanowić ważną część nauczania. Ellen Key wyobrażała sobie następująco szkołę XX wieku:

„ szkoły przeszłości zbuduję w wymarzonej przeze mnie szkole, gdzie nie będzie świadectw, nagród, testy przeprowadzane będą na życzenie uczniów. Szkoła przyszłości ma być otoczona wielkim ogrodem, poprzez kwiaty w ogrodzie i rozwijały smak estetyczny. Prócz ogrodu szkoła będzie miała wielką salę, gdzie dzieci swobodnie bawić się będą, nie będą sale, a każdy ma mieć samodzielny kącik każdy uczeń, egzamin tylko wtedy gdy zgłosi się kilku chętnych uczniów”.

„ Stuletnie dziecko” Ellen Key rozpoczęła: „ pierwszym moim marzeniem jest by ogródek dziecięcy wszędzie zastąpiło nauczanie domowe”. Właśnie Ellen podkreślała walory
i korzyści nauczania domowego: „ jednym z zadań przyszłości będzie wykształcenie nowego pokolenia matek”. jeżeli ma być ogródek dziecięcy niech będzie miejscem swobody, by ich nie obarczano sztucznym materiałem dydaktycznym. Celem wychowania powinno być najenergiczniejsze porządania fabrykacji uniformizacji wychowania.

HASŁO ELLEN KEY DLA XIX WIEKU: „ zdanie Frebla żyjmy dla naszych dzieci należy zmienić w obszerniejszą treść, dajmy żyć naszym dzieciom (...), dajmy i uciec od ucisku gromady. Postawić każdą jednostkę wobec jej własnego sumienia, oto jej najwyższy rezultat wyznania”. Dlatego dom rodzinny ma wyższe znaczenie aniżeli ogródek freblowski niż szkoła.

TEMAT: „Rodzina Polska w XIX wieku jako środowisko wychowawcze ”

I cecha rozwoju rodziny:

Dzieje rodziny właściwie prowadzą od rodziny wielopokoleniowej po rodzinę nuklearną. Taki proces miał miejsce w rozwoju historycznym. Proces od zanikania rodu po wyodrębnienie się z rodu rodzin nuklearnych. Taki proces można uważać za skończony na przełomie XVI | XVII wieku.

II cecha rozwoju rodziny:

Różnicowanie jej charakteru i funkcji w zależności od funkcji społecznej i zawodowej jej członków. Droga rozwojowa prowadzi pierwotnie jednolitych funkcji do różnych typów rodziny chłopskiej, mieszczańskiej, rzemieślniczej, inteligencji, po prostu do różnych typów rodzin które wykształcają się w XIX wieku.

III cecha rozwoju rodziny:

Charakteryzuje się zawsze dominującą rolą ojca, ale w szczególności od końca
XVIII wieku przy jednakowo mocnej pozycji żony i matki, mocniejszej w tym czasie aniżeli odpowiedniki rodzin zachodnich.

TEMAT: „ Przemiany rodziny Polskiej jako środowiska wychowawczego ”

Dotyczy dzietności, struktury rodziny - była to rodzina patriarchalna charakterystyczna dla społeczeństw typu rodziny o cechach: stałość, nierozerwalność małżeństw, autorytet głowy rodziny. Z jednej strony daje autorytet, bezpieczeństwo,
a z drugiej siłę. Takie cechy przede wszystkim miały rodziny chłopskie, ale te cechy miały również rodziny szlachecki ( mieszczańskie) w XIX wieku.

Podstawą zwartości rodzin tego typu była ich naczelna funkcja którą nazywamy funkcją produkcyjną. Funkcja produkcyjna rodziny stanowiła podstawę jej bytowania rodzinnego związaną emamentnie z warsztatem pracy. Indywidualizacja członków rodziny nie istniała. Wszyscy byli podporządkowani sprawą gospodarstwa. Nawet rodzenie dzieci nie było sprawą osobistą, było racją istnienia rodziny ( im więcej rąk do pracy, tym lepiej ), rodziny ustanowionej przez Boga. Sytuacja dzieci zależała od ich roli i ich przydatności w gospodarstwie, jako gwarant w gospodarce, a nie jako osoba. Wówczas w tego typie rodzin był prymat dla wspólnego dobra wymagane posłuszeństwa od dziecka, pracy. Tylko małe dzieci od 4 roku życia były obdarzane widocznym przez matkę uczuciem, tylko one były pieszczone przez matkę. Jednak po 4 roku życia zaczynały się obowiązki, począwszy od niańczenia młodszego rodzeństwa, po różnego rodzaju zajęcia. Niektóre dzieci służyły
w obcych domach, a 15-sto latek we wszystkich zajęciach. Stosunki z rodzicami były sformalizowane, ale w razie jakiejkolwiek winy niesubordynacji dziecka stosowano surowe kary. Dzieci otrzymywały marne jedzenie i ubiór, traktowane na równi ze służbą dlatego wolały pracować poza domem, gdyż mogli poszukać innej posady u obcej rodziny.

Rodzice decydowali o małżeństwie dzieci, a kryterium małżeństwa był posag. Podobnie jak na zachodzie młodzi rzadko mieszkali we wspólnym gospodarstwie
z rodzicami. Po uwłaszczeniu szczególnie. Najdłużej na ziemiach Polski na Podlasiu i na Mazowszu. Sytuacja męża i żony rodzinie zależała od wysokości majątku wniesionego w rodzinie. Mąż miał jednak przewagę, mógł traktować żonę jak chciał. Owa przewaga zmieniała się na przełomie XIX wieku w różnych częściach dawnej Polski i zaborach był system dziedziczenia. W zaborze pruskim dziedziczył jeden syn, a reszta synów posyłana do szkół na naukę zawodu lub ten syn mógł spłacić pozostałych synów ( swoich braci).
W Galicji można było wykupić wszystkich synów i córki. Do dzisiaj panuje szachownica poletka. Stąd też tam gospodarstwa karłowate. Czynnikiem autonomizacji dziecka nie była rodzina, była szkoła która rozwijała chęć poszerzania zdolności, wzory pozawiejskie
( pańskie). Chłop dążył do wydostania się ze wsi w której nie widział dla siebie miejsca. To szkoła jak opisuje Józef Chałasiński przeciwstawiała ucznia postulatowi na korzyść ucznia. W pokoleniach dziadków szkoła była potrzebna kontaktów pozawiejskich ( urzędy, gminy, sądy, policje). Od końca XIX wieku i w okresie międzywojennym było że syn najmniej zdatny do prac rolnych, nie zdolny do pracy na roli chciała rodzina wykształcić go „na pana” - MÓWIONO: „on pójdzie na pana, my wykształcimy go na pana”.

„NA PANA” - znaczyło, że rodzina solidarnie, nawet kosztem swoich wyrzeczeń będzie wkładała na jednego syna, będzie utrzymywała by go wykształcić albo na księdza, albo na nauczyciela, albo na podoficera. To były 3 drogi wykształcenia „na pana”. Były one dostępne finansowo. Te szkoły były najtańszymi szkołami w zasięgu rodzin chłopskich.

Taka była dola synów chłopskich: „solidarnie łożąc na rzecz owego wybrańca”.

TEMAT: „ Migracje ze wsi do miast ”

Całe wioski migrowały ze wsi do Ameryki ( za ocean). Te rodziny chłopskie osiedlały się całymi wsiami na ziemi amerykańskiej i żyły w izolacji na ziemiach. Była ona nazywana typową emigracją zarobkową.

TEMAT: „ Rodzina Polska w XIX i początkach XX wieku”

Dzietność i zmiany dzietności w ówczesnej Polsce - płodność była znana, ale równie znaczną była śmiertelność, ale nadal tylko połowa dzieci doczekała się swojego wieku płodnego. Małżeństwo i rodzenie dzieci w opisie ówczesnych ludzi było obowiązkiem. Ojciec to człowiek żonaty, a dzieci darem Bożym, a bezdzietność traktowana jako nieszczęście, dowód Bożej niełaski. W samym XX wieku w latach 20-stych można mówić o tym, że wielodzietność była nie tak ważna, tak ceniona jak wcześniej, mówiono, że jest to miernik zacofania. W opinii miejskiej nie jest symbolem nieszczęścia. Tutaj ukształtował się model rodziny 2+2 i propagowany w środkach masowego przekazu. Im dalej to postępowała emancypacja kobiet, im wyższe wykształcenie, im więcej kobiet pracowało tym dzietność się zmniejszała.

Na wsi nadrzędną, wręcz świętą wartością była ziemia. Ziemia zabezpieczała byt rodziny, a związek chłopa z rodziną było czymś ważnym traktowane jako dar od Boga. Żona była ceniona tym bardziej im większy posag. Im więcej wnosiła tym bardziej doceniona i tym też bardziej miała większą pozycję chłopską. Była ceniona fachowość w gospodarowaniu. Najczęściej była ceniona wiedza rolnicza i pojawiały się szkoły rolnicze. Szkoły ceniono tam gdzie ziemia musiała być podzielona w sensie dziedziczenia, gdzie najstarszy syn dziedziczył. Była kwestia dziedziczenia innych dzieci. W Galicji ( w Małopolsce) duży odsetek ludzi wiejskich w ówczesnych gimnazjach. Cała rodzina musiała wyłożyć na jednego syna który był kreowany „ na pana”.

W mieście rolę nadrzędną miał pieniądz. Ze wsi zubożała szlachta musiała pieniądz cenić jako środek własności. Wielką wartość miało wykształcenie. Młodzież najczęściej kończyła gimnazja, uniwersytety poza granicami zaborów. Długi czas w zaborze nie było możliwości studiowania na Uniwersytecie Polskim. Od tego też czasu od lat
80-tych - 90-tych XIX wieku ważna staje się również kwestia edukacji dziewcząt
( na poziomie średnim ), kończy się maturą, kończą uprawnienia szkoły publicznej. Od tego czasu niektóre wydziały uniwersyteckie uchwalają drzwi dla kobiet. Mamy tutaj początek studiowania kobiet.

Klasa robotnicza - tutaj zauważa się cenioną kwestię wykształcenia dzieci. Możliwość awansu społecznego. Oddawano dzieci do tak zwanego terminu: szkoły rzemiosła, zawodowe. W niektórych rodzinach robotniczych kiedy było stać ojcowie synów mogli wykształcić na księdza, wojskowego, lekarza.

MAŁŻEŃSTWO - W XIX wieku małżeństwa były zawierane na tzw. transakcji ekonomicznej w kwestii łączenia majątku. W sprawach małżeństwa prektaktowali rodzice. Bez pozwolenia zabraniano młodym decydować samodzielnie. Osobiste sympatie nie były brane pod uwagę. Małżeństwo było jako „ służba Boża”, którą trzeba wypełnić. Te wszystkie zasady nie były w powtórnym ożenku. Dopiero zmiany następują od lat 20-stych XX wiek. Od tej pory widać istotne usamodzielnienie się młodych, popieranie rodziców. Najwięcej związków uczuciowych można zaobserwować w sensie własności gospodarstw.
W małorolnych można więcej zaobserwować niezależności młodych w małżeństwie niezależnie od zgody rodziców. Można zauważyć, że Polacy migrujący za ocean tworząc miklawy żenili się między sobą i kultowali to wszystko co nie pomagało im w asymilacji ze społeczeństwem amerykańskim. Przez pokolenia nie było potrzeby znajomości języka miejscowego.

Rola rodziny w zachowaniu tożsamości narodowej w okresie zaborów :

Role i charakter w danym stopniu określała polityka warunków politycznych
w zaborze pruskim i rosyjskim. Mamy do czynienia z polityką i akcją mającą na celu wyradawianie Polaków. Rola rodziny była szczególna. Łatwo wprowadzić wyradawianie Polaków, ale trudniej w ówczesnych rodzinach, była niezastąpiona w pielęgnowaniu rodziny itd. W zaborze austriackim ( Galicja ) właśnie od lat 80-tych mamy do czynienia z polityką autonomii. Mamy do czynienia z liberalną polityką kulturalną, oświatową oraz autonomią polityczną Polaków w Galicji. Polskie było szkolnictwo i Uniwersytety.

Rola rodziny w tym względzie: przywiązanie do rodziny, języka często instektywne. To wszystko sprzyjało właśnie temu, że w rodzinach, w domach kultywowano polską kulturę. Mimo to, że wprowadzano restrykcyjną politykę szkolną. Pojawiające się strajki szkolne. Rodzina była ową instytucją niedostępna dla polityki wyradawiania. Rola kobiet w polskich rodzinach w okresie popowstaniowym w stanie szlacheckim mamy do czynienia ze zjawiskiem niedostatku mężczyzn. W tym też czasie rola ojca była niedopuszczalna. Wzrasta również w tym okresie religijność. Treści religijne wiązały się z patriotycznymi.
Kształtuje się wizerunek Polaka broniącego ojcowizny.

DWÓR SZLACHECKI: wówczas szlachta coraz częściej staje się stanem ziemiańskim, dwór na kresach wschodnich, zachodnich. Mieszkają z ziemianinem krewni, weterani, towarzysze walk ojca bądź dziadka. Atmosfera dworu szlacheckiego, który przechowuje tradycje wspomnienia które kształtuje ową atmosferę. Towarzystwo bojkotowało ziemianina który sprzedawał swoją ziemię. W ówczesnym czasie bez tego pośpiechu, bez zagadnienia, bez urządzeń które odganiają nas od życia rodzinnego, gdzie rodzina żyła zgodnie z naturą rodzina dysponowała czasem który poświęcała dzieciom: wspólne zabawy, gry, śpiewy itd. Dom polski wyrabiał poczucie godności narodowej, wolność, niezależność, wówczas kształtuje się ów model matki polki ( ona ma zastąpić nieobecnego męża i ojca ). Nie było tak jak na zachodzie jak na zachodzie. W tym czasie mamy tutaj do czynienia ze zmożeniem odpowiedzialności. Wzmacnia się matki pozycja polityczna. Taki typ „Matki Polki” występuje w belektrykach. Zazwyczaj to starsza kobieta , która stoi na straży obyczajów, zastępuje nieobecnych mężczyzn. Mówiono wówczas, że mężczyźni są słabsi od kobiet. Synów wychowywały w nieobecność męża matki.

DZIEWCZĘTA - dziewczęta wychowywane poprzez szkoły, świeckie pensje w Secylii Plater tzw. Kuźnica Generałowej Zamojskiej pod Zakopanem. Właśnie w tych szkołach wychowywano dziewczęta według wygórowanych wymogów. Przygotowywano dziewczęta do prowadzenia gospodarstw, domu - kształtowanie wartości narodowej.

...........................................................................................................................................................................................................

TEMAT: „ Historyczne przemiany ideałów wychowawczych i ich uwarunkowań treści ideałów wychowawczych w epoce nowożytnej ”

Zarówno w ideologii wychowawczej i doktrynie wychowawczej podstawową rolę odgrywa teleologia. Podstawowym natomiast czynnikiem jest ideał wychowania. Tutaj chodzi o metody realizacyjne. W doktrynie znajduje się część teologiczna normatywna odnosząca się do celów wychowania.

Sama pedagogika nie tworzy ideałów wychowawczych.

IDEAŁY WYCHOWAWCZE wywodzone są z akcjologii, etyki, czyli innymi słowy
z normatywnych ideałów filozofii: właśnie z ideologii społecznych, przewidywanych trendów rozwoju cywilizacji, wartości, tradycji i kultury, a ponadto wierzeń, obyczajów moralności dominujących znowu w danym miejscu i czasie - to są główne źródła z których wywodzą się abstrakcyjne konstrukty intelektualne które nazywamy IDEAŁAMI WYCHOWAWCZYMI.

IDEAŁ WYCHOWAWCZY tak właśnie nazywany w swej istocie jest ideał człowieka, wizerunkiem wyidealizowanej istoty ludzkiej. Takie obrazy tworzone były
w każdej epoce. Ideał wychowawczy w rozumieniu pedagogiki to odbiór naczelnych celów wychowawczych lub najwyższy cel wychowawczy które powinny być podporządkowane celom treści wychowania. Może być również rozumiany jako określony zbiór osobowy którego cechy uważa się za zwarte, godne naśladowania. Szczególne właściwości określają się tym, że nie jest on zmienny wręcz przeciwnie wciąż się staje. Jego cechą jest ciągła zmienność. Uwarunkowany jest zmianami zachodzącymi w życiu gospodarczo-politycznym narodu, czy też państwa, zmianami cywilizacyjnymi. Uwarunkowany w miejscu i czasie ideologią, filozofią, religią, czy też obyczajowości. Realizuje treści znane i minione od żywych osobowości poszczególnych ludzi. Nie jest żadną matrycą, która wyciska jednakowe ślady. Widzieć go należy inaczej jako projekcję głównych wartości przyjętych w państwie, narodzie, właśnie w danym miejscu i czasie. W sensie urzeczywistnień musimy pozostawić spory margines swobody dla poszanowania indywidualności osoby. Ideały wychowawcze są realizowane przez / w Instytucjach Edukacyjnych, czy publicznych, czy prywatnych. Oficjalne ideały publiczne, czyli przede wszystkim w i poprzez publiczną oświatę.
W mniejszym zakresie w innych środowiskach wychowawczych chodźby w rodzinie. Niewydolność, obłuda, zakłamanie chociażby w polskiej wersji komunizmu przejawia się
w niezgodzie między oficjalnym ich brakiem przełożenia, czy niezgodą między nimi tam gdzie wszczepia się wartości rodzinne. Tutaj właśnie okazało się, że wręcz inne ideały wychowawcze były forsowane w państwach, a inne w rodzinie.

Oficjalny ideał wychowawczy był nieefektywny i właśnie był nieefektywny sam zespół wychowawczy. Każda szkoła co historycy wychowania wiedzą, znają tendencje stagnacji i stąd też biorą się częste sprzeczności poprzez oświatę .

Teleologia jest to dział subdyscypliny teorii wychowania. Sam stan wychowania nie ma swojego źródła w pedagogice tylko na gruncie teleologii wychowania.

Ideologie wychowawcze w Europie i w Polsce w dziejach najnowszych:

NAUKA O WYCHOWANIU :

-poglądy pedagogiczne, filozoficzne, refleksje nad powszechnymi w życiu ludzkimi zjawiskami wychowania ( sięga starożytności i wciąż jest aktualna ),

-wyniki badań empirycznych nad rzeczywistością edukacyjną ( nowe w pedagogice).

PEDAGOGIKA EMPIRYCZNA : stosuje indukcyjne metody, doświadczalne metody do badań pedagogicznych naukowo uzasadnione. Razem tworzą sumę wiedzy
o wychowaniu.

F.W.REIN - II połowa XIX wieku w oparciu o myśl Herabrta dokonał pierwszej klasyfikacji w dziejach.

Pedagogika dzieli się na:

-pedagogikę historyczna,

-pedagogikę systematyczną w której wyróżniamy:

+ pedagogikę teoretyczną: teleologia wychowania, metodologia wychowania

+ pedagogikę praktyczną

TELEOLOGIA - teoria celów wychowania oparta na etyce i antropologii

METODOLOGIA - oparta o psychologię

PEDAGOGIKA - to subdyscypliny czy dyscypliny szczegółowe

KONTEKSTY HISTORYCZNE ROZWOJU PEDAGOGIKI NAUKOWEJ W WARUNKACH POLSKICH

Historia wychowania jest w fundamencie pedagogiki, jest jej podstawową subdyscypliną, działem każde zjawisko pedagogiczne ma swoją genezę. Aktualny stan pedagogiki naukowej wymaga odwołania się do historii. Jest to wiedza rozległa, ale rozproszona, nie zsyntetyzowana. Nie ma zasadniczych wątków. Inne nauki społeczne mają opracowania syntetyczne, pedagogika nie ma. Może dlatego, że ma złożone korzenie filozoficzne, historyczne. Pedagogika ma silny związek z psychologią i socjologią oraz z filozofią człowieka )antropologią filozoficzną). Idee pedagogiczne związane z wychowaniem były tylko cząstką myślenia o świecie i człowieku.

Pramacierzą nauk jest filozofia. Wszystkie nauki mają rodowód filozoficzny. Pierwiastek ten w naukach świadczy o żywotności nauki (ontologia, epistemologia, aksjologia, estetyka). Czasami podważa się związek pedagogiki i filozofii, bo te relacje nie zawsze są jasne. W 1993 w Bydgoszczy odbyła się konferencja na której dokonano oceny tego związku (pedagogiki z filozofią). Uznano, ze ten związek jest asymetryczny. Od tego czasu wiele się zmieniło. Po 1989 doszło do „filozofizmu pedagogicznego. Chciano odejść od pedagogiki naukowej i stworzyć filozofię pedagogiczną.

J. Herbart był filozofem, stworzył paradygmat pedagogiki naukowej. Powstała dyscyplina szczegółowa - pedagogika. Pedagogika w sensie naukowym istnieje od 200 lat. Myśl pedagogiczna zarysowała się już w czasach nowożytnych. Herbart odwołał się do podstaw pedagogiki naukowej:

*Angielskiego oświecenia (Locke - czysta karta, pierwiastek przyrodniczy)

*Wychowania naturalistycznego (Rousseau)

*Filozofii wychowania człowieka - pielęgnacja godności człowieka, podmiotowość (Pestalozzi)

*Filozofii postępu przez powszechną oświatę publiczną, na które odpowiedzialne byłoby państwo (Kant - pedagogika autonomii ludzkiej osoby)

*osoba jako kategoria, filozofia personalistyczna, skrajnie racjonalistyczna, pedagogika woli (Fichte),

*filozofia wychowania międzypokoleniowego, pozytywizm (Ernst Schlaiermacher)

*Dialektyczna filozofia wychowania wolnej osobowości kształconej na obiektywnych formach ducha ludzkiego (Hegel)

*Pedagogika neohumanistyczna (Humboldt), znajomy Herbarta, pomógł mu upowszechnić jego reformy pedagogiki

*Filozofia panteistyczna (Frobel) - nauka o wszystkim w Bogu (w pedagogice wieku przedszkolnego)

Herbart (1776-1841) dokonał tego na przełomie XVIII-XIX w. Herbert oparł pedagogikę na 2 filarach:

*Etyka - filozofia stosowana - stąd cele

*Psychologia - środki na drodze wychowania, kształcenie

Początki XIX wieku to początki pedagogiki jako nauki. Określano więc związki pedagogiki nie tylko z filozofią, ale z całym systemem nauk społecznych - psychologią, socjologią, stąd nurt:

*Psychologizm pedagogiczny

*Socjologizm pedagogiczny

Związek pedagogiki polskiej i zachodniej zwłaszcza z pedagogiką niemiecką. Polska myśl pedagogiczna związała się z nurtami zachodnimi. W okresie zaborów i po II wojnie światowej miała związki z wpływami wschodu. Nigdy te wpływy nie były na tyle trwałe, aby znacząco wpłynąć na pedagogikę w Polsce. Pedagogika polska ma związek z zachodnimi nurtami. Zawsze byliśmy pod wpływem pedagogiki niemieckiej, ale pewne wydarzenia działy się z opóźnieniem np. pierwsza Katedra Pedagogiki powstała w Niemczech w 1783 roku, w Polsce w Poznaniu w 1919 roku. Katedra w Niemczech uprzedziła działania Herbarta, był to ważny akt, rozwój przednaukowy.

Pedagogice polskiej sprzyjały koncepcje filozoficzne i koncepcja filozoficzna Herbarta, unaukowiona.

Idea homo educantus - odwieczna, mówiąca, że człowiek potrzebuje wychowania, musi być wychowywany, chce, rozwija się na fundamencie poznania naukowego, wiedzy naukowej.

Pedagogika - najszersze rozumienie Herbarta - całe dzieło kształtowania ludzi, pojęcia podstawowe:

*„Ukształcalność” wychowanka - wychowanie

*Cele wychowania

*Środki prowadzące do ich osiągnięcia

„Pedagogika ogólna wywiedziona z celów wychowania” - 1806 rok - dzieło Herbarta; odniósł się do jej analizy, pojęć. Podstawowym pojęciem było więc wychowanie, przedmiot pedagogiki naukowej.

Racjonalność, naukowość tego polegała na tym, ze próbował zdefiniować, określić podstawowe pojęcia:

Wychowanie - postępowanie planowe określane pewnymi środkami do celu;

*Etyka - określała Cele

*Psychologia - określała środki.

Na gruncie polskim były nurty, które wyrastały z nurtu Herbarta (z pedagogiki herbartowskiej).

Podręczniki M. Baranowskiego do kształceni nauczycieli obowiązywały przez kilkadziesiąt lat. Dla niego pedagogika była umiejętnością zajmującą się sprawą wychowania, badaniem celu, środków i metod wychowania. Stawiał badanie w centrum (wychowanie fizyczne, społeczne, moralne). Ważny był szlachetny charakter. Mówił, że pedagogika jest sztuką, myślał więc o pedagogii. Uważał, że można ją nabyć ćwiczeniami. Znajomość zasad pedagogiki nie czyni dobrego wychowawcy.

Nie tylko termin pedagogika jest w paradygmacie nauki (nauk o wychowaniu). Są też:

*Teoria

*Metodyka

*Subdyscyplina

*Pedagogia

Jesteśmy, więc w trakcie ustalania, tworzenia nazw. Pierwotnie próbowano wyprowadzić rzetelną wiedzę na drodze poznania, doświadczenia (episte). Teraz wiadomo też o techne - wiedzy praktycznej. Doksa - swobodna, potoczna wiedza, jest też ważna, ale nie jest wiedzą naukową.

Polska pedagogika naukowa odzyskała poziom w okresie międzywojennym. To zmieniła II wojna światowa. Przełom 1989 roku pozwala podjąć próbę powiązania pedagogiki z europejską, światową.

Geneza rozwoju pedagogiki naukowej: rozwój nie był płynny, systematyczny, bo charakteryzował się uskokami, pęknięciami. Ważnymi pedagogami tego okresu byli J. David, Karpowicz. Wtedy też rozwijał się ruch nauczycielski (okres zaborów). Były też tendencje propagujące wychowanie świeckie. W międzywojniu były tendencje wyrównywania strat. Tu powiązania z pedagogiką zachodnią i czołowi reprezentanci - Korczak, Grzegorzewska, Znaniecki, Radlińska. To było najkorzystniejsze dla pedagogiki XX wieku. Zostało przerwane z wybuchem II wojny światowej. To dokonało spustoszenia w inteligencji polskiej (ze strony Niemiec, ZSRR oraz z przyczyn naturalnych). Dlatego dalszy rozwój pedagogiki był trudny. Lata 1944-45 to PRL - marksizm.

S. Wołoszyn to czołowy pedagog tego okresu, dokonał oceny, stwierdził, że pedagogika miała stanąć na usługach pedagogiki zorientowanej w duchu marksizmu, usługiwania, w doktrynie. Cele te były realizowane. Należy dokonać analizy tego aby móc zauważyć, to co stało się po 1989 (ideologizacja i upolitycznienie doprowadziły do odfilozoficznienia i odspołeczniania).

Reakcje po 1989 były i są różne - Kwieciński stwierdził, ze niektórzy zachowywali się tak, jakby się nic nie stało, były adaptacje formalne, przystosowanie, reakcje adaptacyjne czy ucieczkowe, były też indoktrynacje (reakcje wstrząsu na to, co zrobili inni), konwersje (nagłe nawrócenia). Były też próby stworzenia lub zrekonstruowania teorii do nowej rzeczywistości.

Nauka powinna być apolityczna i aideologiczna, a obserwuje się inne tendencje.

W efekcie historycznego rozwoju obserwujemy, że pedagogika (nauki pedagogiczne) i jest nauką społeczną i humanistyczną o filozoficznym statusie. Jest w stanie tworzenia, wieloparadygmatyczna i należy ją rozpatrywać w wymiarze praktycznym, filozoficznym i teoretycznym. Paradygmat pedagogiki jako nauki teoretyczno-praktycznej ma uzasadnienie historyczne i jest ona złożona, usiłuje spełniać twórczą rolę.

WIELOKIERUNKOWY ROZWÓJ PEDAGOGIKI WSPÓŁCZESNEJ.

Wielokierunkowość - wielość szkół, prądów, nurtów wielość i zróżnicowanie, którego nie można jednoznacznie oceniać. Dlatego mówi się, że są to cechy poliwalentne - poliwalentny charakter złożoności struktury pedagogicznej.

Zróżnicowanie i wielość organizują przebieg rozwoju naukowego, dynamizują rozwój pedagogiki, decydują o specyfice naukowej. Umożliwiają pedagogice spełnienie jej podstawowych funkcji. Jednak zróżnicowania i podziały to też dezorganizacja, zakłócenia płynności, harmonii, komplikacja orientacji pedagogicznej. To dezorganizacja i niepokój, to chaos pojęciowy - nowa dziedzina to nowe pojęcia i nowe opozycyjne definicje. Jedni używają starych inni nowych pojęć, jedni używają nowych pojęć do określania starych definicji itd. To destabilizuje myślenie pedagogiczne, zakłóca myślenie o kształceniu i wychowaniu.

Wymaga się, więc renowacji wiedzy, doskonalenia w zakresie metod i realizacji treści programowych. Nowości naruszają stare paradygmaty. Sytuacja może dojść do pewnej równowagi, ale łatwo jest się w tym zagubić. Ogólnie jednak jest to sytuacja korzystna dla tej dyscypliny, bo zmiany można jakoś pokonać a pozytywy są budujące, posuwają pedagogikę do przodu teoretycznie i praktycznie.

Wielość wyraża specyfikę pedagogiki od początku. Pedagogika - oparta na 2 filarach psychologii i etyce, więc herbartyzm - zróżnicowanie wewnętrzne. Zróżnicowania pojawiły się co do punktów rozważań Herbarta i jego uczniów. Herbartyzm został szybko przezwyciężony w praktyce. On też otwierał drogę dla nowych kierunków. Z czasem wyrosły na tym gruncie nowe działy, rodziły się dyscypliny pomocnicze (na gruncie nauk społecznych, humanistycznych).

Ten proces rozpoczęty przez Herbarta doprowadził do twego, że mówi się o systemie nauk o wychowaniu. Złożoność pedagogiki XXI wieku ma źródła w wielokierunkowości - prądy, systemy, koncepcje itd. Kierunki powstają i zanikają, mają założenia teoretyczne, metodologiczne, idealistyczne. Niektóre kierunki całkowicie zniknęły.

Mówimy o kierunkach w pedagogice, w filozofii wychowania, w filozofii edukacji, mówmy o kierunkach, prądach w pedagogice, w teoriach, nurtach, orientacjach czy prądach. Orientacje i nurty to te, które są najbardziej ogólne, i konkretne to kierunki i prądy, stanowiska i szkoły są najbardziej konkretnymi.

Rozwojowi kierunków towarzyszy powstawanie szkół naukowych, te nie tylko współdziałają, ale i rywalizują, są konkurencyjne. Obecnie tę konkurencyjność widać. Rywalizacja dokonuje się przez piśmiennictwo, podejmowanie prac badawczych, publikacje, konferencje naukowe. Osłabło temp namysłu pedagogów nad miejscem pedagogiki w nauce. To wiąże się z inicjowaniem ruchów reformatorskich. Zmiany zachodzą najczęściej najpierw w teorii, czasami jako pierwsze w praktyce, ale to też jest nowość - teoria budowana na praktyce.

Największy wkład w rozwój pedagogiki, wielokierunkowości miał B. Nawroczyński. Pedagogika w latach 20-30 okazywała ożywienie (mowa o prądach pedagogicznych). W 1928 „Główne prądy w pedagogice współczesnej”; 1934 „Współczesne prądy pedagogiczne”.

W uwagach napisał, że nie są to prądy opisane według systemu. Już wtedy było je trudno ogarnąć. Genezy prądów dopatrywał się w badaniach pedagogicznych i myśleniu pedagogicznym (praktyczność i teoretyczność). Jego koncepcja objęła 3 czynniki różnicujące:

Cele - pedagogika religijno - moralna, kierunki empirystyczne (pedagogika indywidualistyczna, personalizm pedagogiczny), społeczeństwo jako cel, pedagogika socjalna (w ujęciu empirystycznym, kierunku idealistycznego), pedagogika klasowa, narodowa i państwa, pedagogika kultury, pedagogika filozoficzna.

Środki - pragmatyczna filozofia wychowania, pedagogika wychowania przez sztukę, pedagogika osobowości, nowe szkoły na wsi, nowe metody wychowania przedszkolnego, szkoła pracy, szkołą jednolita (nie tylko metody pracy, ale i organizacja środowiska).

Teoretyczne założenia o wychowaniu - pedagogika naukowa XX wieku, eksperymentalna, humanistyczna i filozoficzna (czysta i normatywna, psychologizm i socjologizm pedagogiczny, pedagogika filozoficzna).

Eksponował prądy filozoficzno - empiryzm, pragmatyzm, humanizm, kultura, kierunki idealistyczne i marksistowskie. Lata 1900-1933 to okres jego pracy. Dostarcza materiału do charakterystyki ogólnej złożoności pedagogiki. Otworzył drogę do dalszych poszukiwań.

Obecnie jest wielość, rozbudowa, nowe kierunki i klasyfikacje, ale jest też kształcenie pedagogów ze współczesnymi kierunkami pedagogikami. Dostrzeżono wagę tego przedmiotu, stworzono taki w toku studiów, aby synteza mogła zaistnieć. Przedmiot ten dotyczy złożoności kierunków, genezy nowych, doświadczenia autonomii, kontrastów, zinterpretowania nowych idei, nawiązuje do treści historycznych, do pedagogiki ogólnej, porównawczej. Dostarcza wiedzy teoretycznej, ideologicznej, metodologicznej, całej pedagogiki.

Dyferencjacja, dezintegracja, wielokierunkowość były przedmiotem analiz nie tylko na gruncie polskim. Koncepcje pokazują wielość podejść do nauk o wychowaniu. Ale jest potrzeba skupienia uwagi też na innych niż polskie klasyfikacjach.

Kierunek pojawia się, rozkwita, rozwija się, czasami zanika, powraca.

W 1938 roku Nawroczyński powrócił do tematu. „Polska myśl pedagogiczna” jej główne linie rozwojowe, stan współczesny i cechy charakterystyczne, dwukrotnie wznawiana w latach 40 i 80.

L. Chmaj w tym samym roku wydał „Kierunki i prądy pedagogiki współczesnej”. Została ona wznowiona w 1962 roku „Prądy i kierunki w pedagogice w XX wieku”.

Po wojnie, w PRL-u problematyka nie była aż tak obecna, nie było pedagogiki ogólnej z racji politycznych, ideologicznych. Jedyna praca, która podjęła tę problematykę:

K. Sośnicki w 1967 roku wydał „Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX wieku”. Dalej mogła ona istnieć tylko w zakresie historii wychowania:

D. Dryndal „Pedagogika II Rzeczypospolitej warunki, orientacje i kontrowersje”. Ogólne prace z historii wychowania pokazywały ogląd i orientacje pedagogiczne. Dalszy rozwój powinien być szerzej analizowany. Nie ma odniesienia do pedagogiki powszechnej.

Najnowsze tendencje wiążą się z przełomem 1989 - zniósł bariery w zakresie reagowania twórczego, analizy i krytycyzmu. Dzisiaj pedagogika ma cechy nauki otwartej, poszukującej. Próbuje przełamać paradygmat dyscypliny o wymiarze praktycznej, przełamać instrumentalizm w podejściu do pedagogiki i wychowania. Przemianom towarzyszą zwroty zjawiska:

* Zwroty ku dyskursom, namysłom

* Zwroty ku pedagogice ogólnej i filozofii wychowania

* Zwroty ku myśleniu alternatywnemu, odmiennemu

* Przezwyciężanie niedostatków w dziedzinie metodologicznej

W okresie przemian pedagogiki pojawiają się nowe tendencje uprawiania pedagogiki.

* tekstualizacja nieobecności, termin Z. Kwiecińskiego, nawiązywanie do tekstów nieobecnych, dyskursów nieobecnych, przybliżenie lub przypominanie ich, publikowanie, recenzowanie ich.

* reedycje rodzimych dzieł zapomnianych, ponownych edycji np. w latach 90 dzieł Hessena.

* rewitalizacja pedagogiki ogólnej w warunkach faktycznej realizacji.

*Rozwój ideologii wieloparadygmatyczności

* Restytucja i odbudowa fundamentu filozoficznego pedagogiki - powrót do korzeni, pedagogika pozytywistyczna, pedagogika antropologiczna, pedagogika aksjologiczna, pedagogika aksjo-etyczna, deontologia, pedagogika kultury, pedagogika humanistyczna, pedagogika personalistyczna, pedagogika hermeneutyczna, pedagogika fenomenologiczna.

* Otwarcie się na działanie i myślenie inne, krytyczne do klasycznego (antypedagogika, pedagogika kontrkulturowa)

* Odpowiadanie na wyzwania, integracja globalistyczna, glokalistyczna, pedagogika w obliczu demokratyzacji, nadejście nowych wspólnot przeciwdziałania demokratyzacji, wyzwania cywilizacyjne współczesnej pedagogiki

* Poszukiwanie uzasadnienia dla pedagogiki, jej rozwoju, poszukiwanie nowych tematów, tendencji.

Dzięki za wszystko i w/w czynnikom pedagogika podchodzi otwarcie do refleksji nad wychowaniem.

W latach 90 ubiegłego wieku (1992, 1998) miała miejsce klasyfikacja Wołoszyna:

Wielkie nurty teoretyczne:

-Pedagogika psychologiczna

-Pedagogika socjologiczna

-Pedagogika kultury

-Pedagogika egzystencjalna

-Pedagogika marksistowska

Nowe nurty ostatnich dziesięcioleci według Wołoszyna:

-New Age

-Komputery, elektronika

-Radykalna krytyka szkolnictwa

-Poszukiwanie nowych strategii edukacyjnych

-Koncepcje społecznego wychowania i edukacji ustawicznej

-Nowe alternatywne pedagogiki humanistycznej

-Antypedagogika

-Pedagogika hermeneutyczna

-Nurty postmodernistyczne

-Humanizm edukacji nauczycielskiej

-Edukacja globalna

Ideologie:

-Wychowania narodowego

-Wychowania społecznego

-Wychowania państwowego

-Lewicowe (socjalizm, komunizm)

-Religijne (katolickie doktryny wychowania)

Metodologia polska:

Wielość i wielokierunkowość mają znaczenie. Palka mówi o biegunowo różnych metodologiach. Mówi, że należy mieć świadomość dylematów w sferze metodologii. Dylematy w metodologii:

-Podejście scjentystyczne

-Podejście ascjentystyczne

-Przedmiot badań, metod badawczych

-Paradygmat czy korzystać z cudzych badań

-Czy istnieje wiele kierunków poznania

-Sposoby interpretacji

PEDAGOGIKA NAUKOWA I IDEOLOGICZNA

Wielość odnosi się do 3 płaszczyzn:

* Teorii pedagogiki

* Metodologii

* Ideologii

Jest to wymiar ideologiczny, jeden z najtrudniejszych namysłów w pedagogice.

Pedagogika aksjologiczna - rozwijała się i przyjęła formę ideologii (Wołoszyn). Po wojnie do 1989 roku sprawa się skomplikowała. W pedagogice zawszaw były wątpliwości, co jest teorią, praktyką, jak to powiązać, to praktyczno-ideologiczna pedagogika. Kiedy myślenie praktyczne zostaje zastąpione ideologicznym to dziedzina traci na teoretyczności.

Praktyczność ujawniła się w XIX wieku w wyniku zawładnięcia myślenia socjologicznego nad myśleniem pedagogicznym - socjologizm pedagogiczny.

Ideologiczność współczesnej pedagogiki ma korzenie w herbartyzmie - etyka czyli filozofia praktyczna określająca cele i psychologia określająca środki. Pedagogika nabrała wymiaru aksjologicznego wartości (aksjologia pedagogiczna - w sferze wychowania), ale nie mówi się o wartościach pedagogicznych, bo wszelkie wartości należy mieć na uwadze, kiedy mówi się o wychowaniu. Pedagogika aksjologiczna wprowadziła pedagogów w świat uporządkowany, w świat wartości w XIX wieku, ale była obecna już dużo wcześniej. Aksjologiczny nurt zaowocował wielkim ruchem nurtu humanistycznego - pedagogika antypozytywistyczna, humanistyczna, kultury, personalistyczna, egzystencjalna, religii. Zaznaczył się on mocno, chociaż jego nurty są teoretyczna, jednak sfera aksjologii wyraźnie zaistniała w sferze ideologicznej - ideologia wychowania. Powstały różne odmiany pedagogiki ideologicznej. Zawsze pytano jak naukowo uprawiać pedagogikę? Jak propagować pedagogikę? Te pytania są charakterystyczne. Czy może być jedno dobre wychowanie? Np. obywatela świata. Czy wychowanie będzie jednak zrelatywizowane do uprawiania pedagogiki tu i teraz? 1989 roku ten przełom uwzględnił nowe potrzeby. Doświadczenia pedagogów pokazują konieczność wyraźnego odróżnienia ideologii od teorii. Zwraca uwagę na elementy wspólne i te, które ją odróżniają.

Ideologia - gr. Idea, wyobrażenie o czymś, logos - nauka, ideologia nie jest nauką!!! Traktuje się ja jako ważny składnik wyobrażeń społecznych, światopoglądowych. Światopogląd jest mniej precyzyjny niż światopogląd, np. całokształt poglądów o świecie, społeczeństwie, wyrażanych w koncepcjach społecznych, prawnych, etycznych, religijnych, estetycznych, filozoficznych. Można je wiązać z jednostkami lub grupami w określonym czasie, przestrzeni, warunkach społecznych. Tu zarysował się pluralizm - systemy pozytywne, korzystne, etycznie poprawne i ich przeciwieństwa. Poprawnie bazowały na powszechnie uznawanych wartościach. Drugie na wartościach budzących sprzeciw, ale jedne i drugie tworzyły modele wychowania i urzeczywistniania go. Wołoszyn pisze, że pedagogika i wychowanie były i są na rozdrożu. To potwierdza, ze należy poważnie brać pod uwagę ideologię, bo jest to istotny punkt odniesienia w realizacji działalności wychowawczych. Należy stworzyć sferę oglądu na sferę ideologiczną w pedagogice. Dlatego mówi się o ideologiczności, afilozoficzności pedagogiki. Aby pedagogika nie była instrumentem (instrumentalizm pedagogiczny, pedagogika instrumentalna), aby szkoła nie była na usługach państwa. Pedagogika zatracała wtedy swoją teoretyczność, spełniała oczekiwania władzy. Tendencja ta istnieje nadal. Pojawia się jednak problem rozróżniania pojęć.

Czym jest pedagogika teoretyczna a czym ideologia? Może to być jedno i drugie, ale jednocześnie nie są one tożsame, różnią się zasadniczo, choć obie cechuje pluralizm. Ideologie są jednak bardziej ramowe. Różnice miedzy teorią i ideologią są, obie jednak są spluralizowane, a pluralizm wyraża się w wielości kierunków i prądów, orientacji, stanowisk, szkół. Teorię odróżnia od ideologii to, że pedagogika jako teoria jest otwarta, ideologie są zamknięte, hermetyczne, ramowe, sztywny konstrukt. Czasami tej sztywności oczekuje się od nauki. Pedagogika jako teoria ma wiele dyskursów, nie ma dyrektywów, są za to sądy, hipotezy, ale nie dyrektywy, te są charakterystyczne dla praktyki, ideologii. Stad w teorii jest wielość rozwiązań. Uzyskujemy dzięki niej wiedzę opartą na paradygmatach: scjentystycznym, empirycznym, pozytywistycznym. Badamy, doświadczamy - wiedza naukowa. Dzisiaj chcemy poznawać zjawiska różnego typu - przeżywania, rozumienia (pedagogika personalistyczna, kultury, religii), wyjaśniania hermeneutycznego, fenomenologicznego (istota, wgląd i rozumienie zjawisk - pedagogika postmodernistyczna, hermeneutyczna. Ideologia ma ramy, jest zamknięta, jest ekskluzywna, fundamentalna. Wychowanie jest indoktrynacją własnych ideałów. Opracowuje się programy ideologii i dyrektywy praktycznego działania.

W Polsce ideologia ma odzwierciedlenie w klasyfikacjach: Nawroczyński, Chmaj, Wołoszyn (5 odmian ideologii).

Po 1989 roku sfera ideologizmu wcale nie została porzucona, pomimo poczucia bezsensu. Życie społeczne uwzględnia wątki ideologiczne, dlatego np. B. Śliwerski zajął się ta problematyką, analizując sytuację polityczną w Polsce (wyróżnił 3 nurty - liberalny, konserwatywny, lewicowy).

Cechy poznania naukowego:

-Systematyczność, usystematyzowanie poznania, chodzi o podejmowane czynności poddanych rygorom czasowym i treściowym, jest więc określane jakimiś ramami.

-Obiektywizm - w tym poznaniu wyniki nie mogą być od niego zależne, muszą być obiektywne

-Sprawdzalność, powtarzalność badań, pozwalająca na porównywanie wyników

-Utylitaryzm - konkretne trudności i zjawiska, które mają później zastosowanie

-Twórczość i destruktywność - chodzi o to, że twierdzenia, sądy o badanej rzeczywistości badawczej możemy rozwijać i podważać, wiec destruktywność jest wpisana w naukę.

Poznanie naukowe potoczne:

-Brak uporządkowanie

-Duża doza subiektywizmu

-Nieweryfikowalność poznania, wyników

-Ograniczona użyteczność lub brak świadomości gdzie można jej użyć

-Brak niesprzecznych struktur poznania i objaśniania rzeczywistości

Poznanie naukowe teoretyczne i ideologiczne:

Grupy cech wskazujące podobieństwa teorii naukowej i ideologii - te czasami są mylne.

Podobieństwa:

Zbiory przekonań lub założeń wyjściowych

Wyjaśnienie, jakie jest społeczeństwo, jak i dlaczego się zmienia

Teorie i ideologie proponują systemy pojęć i idei

Kwalifikują relacje pomiędzy pojęciami, procesami i przyczynami

Wskazują na powiązania systemu idei

RÓŻNICE POMIĘDZY PEDAGOGIKĄ NAUKOWĄ, A IDEOLOGICZNĄ

IDEOLOGIE

1/ oferują absolutną pewność

2/ maja na wszystko odpowiedź,

3/ mają charakter stały, zamknięty, jest czymś skończonym,

4/ nie ma miejsca na testowanie, nie ma sprawdzania,

5/ jest ślepa na założenia z nią sprzeczne - nie przyjmuje ich do wiadomości,

6/ oferuje swoiste przekonania moralne

7/ jest zawsze wysoce partykularna - reprezentuje interesy określonej grupy

8/ posiada z natury rzeczy sprzeczność

9/ jest zakorzeniona w specyficznej pozycji, orientacji społecznej

Teorie

1/ wyjaśnienia są warunkowane, negocjowane

2/ cechuje je pewna doza niepewności, rozwiązania są niekompletne

3/ nie jest skończona, rozwija się, jest otwarta, obejmuje coraz to nowe pola - dynamizm

4/ chętnie oddaje się sprawdzaniu, które założenia są poprawne etc.

5/ zmienia podstawowe założenia

6/ jest niezależna i bezstronna - nie orzeka o przekonaniach, które są dobre itd.

7/ jest neutralna wobec wszystkich stronnictw

8/ dąży do logicznej spójności i zgodności wszelkich założeń etc.

9/ stara się być ponad wszelkie orientacje społ.

Stąd wiemy, ze pedagogika marksistowska nie była teorią a ideologią, była potoczna, nienaukowa, praktyczna.

IDEOLOGIA I DOKTRYNY WYCHOWAWCZE

- ANALIZA I PRÓBA DEFINICJI:

IDEOLOGIA - powstała w XVII wieku i pierwotnie oznaczała naukę o ideach epoki oświecenia. Różne ideologie stawały się narzędziem kształtowania. To właśnie ideologie dały początek wybuchu rewolucjom. Dała impuls do wybuchu rewolucjom. Wyznaczały ich kierunek, że w każdej z wielkich rewolucji począwszy od amerykańskiej, francuskiej, bolszewickiej, chińskiej, hitlerowskiej w każdej z nich czynnik ideologiczny wykonywał główną rolę. Zawsze chodziło o wychowanie nowego człowieka tylko treść tego nowego człowieka była inna. Od powstania państw narodowych odgrywała rolę w dziedzinie życia począwszy od ekonomi skończywszy na edukacji. Pojawiły się wtedy ideologie wychowawcze.

CZYNNIKI IDEOLOGII - opiera się na kilku założeniach, każda ideologia interpretując przeszłość danej grupy społecznej daje jej określoną grupę przestrzenną zajmuje się określeniem takiej czy innej wizji która jest jej nośnikiem, mogą je tworzyć członkowie danej grupy społecznej. Ma ona kształtować poczucie grupowej solidarności, ma dać historyczną interpretację tejże grupy np. koncepcja historii Niemiec na podstawie nazizmu opierała się sublimacji rasy aryjskiej. Analiza przeszłości jest podstawą na której formułuje się koncepcje przemiany społecznej. Przeszłość tak a nie inaczej zinterpretowana jest postawą na której opiera się koncepcja uznanej za niedobrą nowej przemiany społecznej. Chodzi o to, że ideologia w tym przypadku pełni funkcję normatywną, określa jak ma wyglądać pożądana wizja przeszłości jak należy wypracować koncepcje zmiany społecznej.

Kolejnym czynnikiem w analizie ideologii jest to, iż ona tłumaczy obecną sytuację społeczną, ekonomiczną, polityczną, edukacyjną, gospodarczą hierarchię wartości. Uzasadnia ową sytuację społeczną w duchu liberalizmu przedstawiając dzieje ideologii jako walkę wrogimi przeszłościami. Ta zbiorowość będąca wyznawcą tych wartości skazuje
ich z imienia.

Kolejne kryterium określa również strategię działania. Mamy specjalnie zinterpretowaną przeszłość, jej tok sytuacji, koncepcje zmiany społecznej. Trzeba opracować strategię działań. Jest model przyszłości dzięki danemu dana grupa określa jaką politykę należy prowadzić, aby uzyskać porządane cele ( czy polityczne, czy edukacyjne).

NOŚNIKI GRUPY SPOŁECZNEJ: interpretacja przeszłości, opis sytuacji, wizja przeszłości, opis działania.

DEFINICJE IDEOLOGII - to usystematyzowany zbiór poglądów którego cechą wyróżniającą jest ich funkcjonalny związek z interesami i dążeniami grupy społecznej obejmujący idee opisujące i oceniające, wartościujące rzeczywistość oraz wyprowadzone
z nich dyrektywy działania.

lub

ideologia jest systemem przekonań formułujących wizję przyszłości pożądanej osiągalnej której przeciwstawienie jest uznany istniejący stan rzeczy oceniany negatywnie. Każda ideologia wymaga ruchu społecznego którego celem jest osiągnięcie urzeczywistnienia wypracowanej w sensie normatywnym wizji przeszłości. W każdej ideologii społecznej obecny jest wątek o charakterze edukacyjnym lub rozpoznawczym.

Stanowi ona integralną część ideologii i dlatego też powstaje IDEOLOGIA WYCHOWAWCZA - to rozbudowany wątek edukacyjny w danej dziedzinie wychowawcy. Ideologia wychowawcza obejmuje ideał wychowawczy stanowiący cel akcji wychowawczej
i jego teoretyczne uzasadnienie w tym wszystkie aspekty w myśli teoretycznej które wpływają na treść tego ideału oraz obejmuje metodę do osiągnięcia jego zalecane. Jest to rozbudowanie wątku wychowawczego i edukacyjnego.

Jakie są relacje między ideologią, a edukacją ?

IDEOLOGIA wywiera bezpośredni wpływ na edukację jeżeli jest na nią napierania.
( np. w polskim szkolnictwie dyrektywy które chciały uwzględnić swój program wychowawczy). Jeżeli jest to ideologia oficjalna przez organy to ma bezpośrednie przełożenie na edukację bo kształtuje zasadę polityki państwa, formułuje oczekiwania, standardy, cele wychowania i kształcenia . Za pośrednictwem szkolnictwa chce rozpowszechniać swoje wpisane w ideologię podstawy i wartości. Za pośrednictwem programu szkolnego promuje wybrane, pożądane przez niego umiejętności tworząc je zgodnie z ideologią starają się odpowiedzieć na pytania jakie chce wnieść, czy należy wprowadzić nacisk na pożądaną wiedzę, czy program nauczania który powinien kształtować ideologię. Kiedy odpowie się na te pytania z perspektywy ideologii program nabiera kształtu, a poprzez programy w ideologi trudno mówić o wychowaniu tylko przez idontrykowanie.

DOKTRYNA - w prawie, w naukach o państwie pojęcie używane, w pedagogice nieużywane. W tych naukach o państwie jest związana ściśle z ideologią. Tą zależność odnosimy do pedagogiki. Ona jest podporządkowana do ideologii wychowawczej. Można określić jako wiedze o celach wytyczonych przez ideologie opisującą cele. W pedagogice polega na operacjonalizacji celów, a uzasadnienie tych celów do odwołania do wartości zawartych w ideologii do wiedzy naukowej, a część pedagogiki nazwana jest TELEOLOGIĄ WYCHOWANIA.

Doktryna jest wiedzą o przedmiocie. Jest to wiedza o wychowaniu i jego ukierunkowaniu. Jest dobierana poprzez tezę na rzecz ideologii liberalnej. Bardziej korzystnym dla człowieka jest wychowanie kolektywne, o specjalnie dobranych treściach
o przedmiocie, o warunkach, o sposobie działania które mają prowadzić do osiągania zamierzonych celów, wiedzy o charakterze prakseologicznym. Często odwołuje się struktur naukowych. Możemy powiedzieć o niej, że doktryna to usystematyzowana wiedza o celu przedmiocie i sposobie jego wychowania odnosząca się do teorii naukowej.

Analizując dzieje wychowania można stwierdzić, że rozwój myśli pedagogicznej dokonywał się nie przez budowanie teorii i myśli pedagogicznej, a tylko przez tworzenie doktryn i ich przezwyciężanie.

Równolegle obok pedagogiki naukowej, ale wcześniej niż ona się pojawia,
a równolegle do niej funkcjonowały i funkcjonują ideologię wychowawczą doktryny

Polskie oświecenie jest na równi pochyłej swojego upadku. Wszelkie reformy miały być rozłożone w czasie i miały być wykonane przez kolejne pokolenie.

Ideał wychowania w Polsce zmieniał się głównie w czasach KEN. Powstała Akademia Rycerska na wzór średniowiecznego ideału rycerskiego. Wychowanek Akademii Rycerskiej w Warszawie miał być prawy, biegły w sztukach wojskowych itd. Założycielem był A. Czartoryski.

Został sformułowany nowy ideał wychowania: idealnego męża (w sensie mężczyzny, ojca) i ideał dobrego obywatela. Takie właśnie jednostki chciano wychowywać w zakonach Pijarów. Wychowanek szkoły pijarskiej Konarskiego miał być: sprawiedliwym panem, dobrym obywatelem, miał mieć etykę … itd.

Nowe ideały przyniosły lata 1772 - 1973 (1974) i działalność KEN, po upadku zakonu jezuitów. Poprzedził to wstrząs wynikający z pierwszego rozbioru Polski. Od początku KEN zajmował się stworzeniem nowego ideału wychowania i podporządkowaniem mu metod, treści i programów. Nowy idealny obywatel miał kierować swoimi działaniami tak, „aby jemu było dobrze i z nim było dobrze innym”. Prywatnie dobry gospodarz, człowiek dobroczynny wobec innych, sprawiedliwy, świadomy praw i obowiązków, dobry żołnierz, stawiający dobro publiczne nad interes własny - przede wszystkim miał jednak być dobrym obywatelem.

Warto podkreślić, że realizowany w szkołach ideał zdał swój egzamin praktyczny w czasie rozbiorów i insurekcji Kościuszkowskiej

XIX wiek.

Wiek XIX charakteryzuje wielki rozwój gospodarczy, nazywany jest też często „wiekiem pary”, nowe wynalazki np.: telefon, żarówka itd. One to zmieniły życie ludzkie i sprzyjały umacnianiu burżuazji. Wytworzył się proletariat, zmieniła się ilość mieszkańców wsi.

To też wiek nowych filozofii, które chciały rozwiązać wszystkie problemy ludzkie; np.: Marksizm chciał ulepszać życie ludzkie.

Wraz ze śmiercią Hegla wszystko się zakończyło.

Powstał pozytywizm, na podłożu Comta - wiedza opiera się na doświadczeniu. Pozytywizm zastąpił romantyzm Hegla.

Neohumanizm - neoklasycyzm poprzedzał romantyzm. Głosił, że to, co uniwersalne tkwi w dziełach literatury, malarstwie, muzyce. Nastąpił powrót do greckiego kalokagati; czyli ideał piękna. Materializm dialektyczny stworzony przez Marksa i Engelsa.

Wszystkie te filozoficzne myśli powstały na podłożu przemian społecznych i akcentującego wolność, swobodę, decydowanie o sobie … liberalizm - tu właśnie na arenę wchodzi Herbart i Spencera.

ROZDZIAŁ XV Totalitaryzm a edukacja

Teoretyczna założenia totalitaryzmu:

Totalitaryzm zachował wiele cech dawnej władzy despotycznej, jest jednak nowoczesnym systemem organizacji państwa i społeczeństwa, zawdzięczającym swoje istnienie pojawieniu się masowej technologii, masowego społeczeństwa i środków masowego przekazu.

Totalitaryzm można zdefiniować jako system kierowany przez jedną osobę lub partię, który ma całkowicie, czyli totalnie, kontrolować wszystkie aspekty życia - społeczny, kulturalny, ekonomiczny i edukacyjny. W tym celu wykorzystuje różnorodne instytucje, takie jak sądy, szkoły, środki masowego przekazu, Kościoły, organizacje młodzieżowe oraz sztukę. Ich zadaniem jest realizowanie polityki wodza lub partii.

Przywódca:

Jednym z najważniejszych elementów systemu totalitarnego jest przywódca, osoba sprawująca najwyższą władzę, której często przypisuje się ponadprzeciętne właściwości i zdolności. W społeczeństwie i w państwie totalitarnym do budowania i umacniania wiary w przywódcę wykorzystuję się edukacje nieformalną manipulację w mediach i działalność propagandową a także środki przymusu typowe dla państwa policyjnego. W Związku radzieckim w okresie stalinowskim, nauczyciele mieli za zadanie kształtować świadomość polityczną i moralność swoich uczniów, stawiając im za wzór postać szlachetnego przywódcy. Ze względu na cześć, jaką otacza się przywódcę w systemie totalitarnym, można powiedzieć, że jest on obiektem kultu uważa się, bowiem za źródło prawdy i darzy bałwochwalczym uwielbieniem. Dzięki charyzmatycznym zdolnościom wódz odwołuje się do irracjonalnych instynktów i emocji tłumu, który jest gotów wszędzie za nim podążyć. Oprócz wspomagania działalności propagandowej szkoła i program nauczania w państwie totalitarnym wpajają także młodym ludziom poczucie lojalności wobec wodza. „Chcemy by rządził nami przywódca, prawdziwy wódz, w którego ręce obywatele z własnej woli i z ochota oddadzą władzę, mając pewność, że on jej nie nadużyje, ale będzie ja sprawował dla dobra całego narodu”.

Jedyna słuszna ideologia:

W państwach totalitarnych jedna ideologia posiada monopol na przekazywanie informacji, kształtowanie opinii i edukację. Ponieważ wyrażanie poglądów odmiennych bądź niezgodnych z obowiązującym sposobem mylenia nie jest dozwolone, rzecznicy oficjalnie przyjętej ideologii prowadzą swoją działalność propagandową w swoistej próżni. Chociaż cenzura i kontrola informacji nie są w historii ludzkości nowym zjawiskiem, totalitarny system sterowania umysłami ludzi, opierający się na technikach masowej indoktrynacji, to współczesny wynalazek, którego wdrożenie stało się możliwe dzięki rozwojowi masowej komunikacji i środków przekazu. Tymi ostatnimi radiem, telewizją i prasą można centralnie sterować i za ich pośrednictwem dotrzeć do każdego gospodarstwa domowego. Mass media są ważnym źródłem edukacji nieformalnej we współczesnym społeczeństwie. Jednak w systemie totalitarnym stanowią potężne narzędzie indoktrynacji, którego funkcją jest przekonanie obywateli, co do słuszności określonej linii ideologicznej. Jak sugeruje sama nazwa, totalitaryzm jest systemem , w którym państwo sprawuje kontrolę totalną. W społeczeństwach totalitarnych oficjalna ideologia podlegała rytualizacji i przejawia się miedzy innymi w postaci pewnych wzorców zachowań. Zarówno w faszystowskich Włoszech, jaki i nazistowskich Niemczech członkowie elit partyjnych nosili wyróżniające się mundury. Grupy młodzieżowe były również specyficzne umundurowane.

Moralność w totalitaryzmie:

W społeczeństwach totalitarnych to państwo ustanawia kryteria moralności i decyduje o tym, jakie postępowanie jest etyczne. Od obywateli wymaga się bezwzględnego przestrzegania nakazów wodza, partii czy reżimu. Powodów, dla których należy całkowicie podporządkować się totalitarnej dyktaturze, dostarcza oficjalna propaganda tłumacząc, że wódz dąży do osiągnięcia wspaniałego szczytnego celu. Tym dążeniom stoi na przeszkodzie wróg wewnętrzny lub zewnętrzny.

Państwo policyjne:

Państwo totalitarne jest państwem policyjnym. W tym systemie osoby występujące przeciwko reżimowi lub te, które się o to podejrzewa, są prześladowane, osadzane w wiezieniu, skazywane na dożywotnie wygnanie lub karę śmierci. W obozach koncentracyjnych umieszcza się ludzi posądzanych o nielojalność wobec reżimu i poddaje się ich brutalnemu traktowaniu po to by wychować ich na posłusznych obywateli. W państwie policyjnym metody posługiwania się środkami przymusu i strategie, masowej kontroli charakterystyczne dla państwa totalitarnego zostały dopracowane do perfekcji.

Hitler a wychowanie totalitarne:

Adolf Hitler (1889-1945)zdobył władzę w Niemczech dzięki temu, że forsował ideologię rasistowską, stosował represje wobec opozycji oraz doskonalił metody terroru typowe dla totalitarnego państwa policyjnego. Analiza poglądów Hitlera na wychowanie ukazuje nam współczesnego totalitarnego przywódcę, którego celem było stworzenie narodu marionetkowych supermanów.

Hitler szkic biograficzny:

20 kwietnia 1889 roku w australickim miasteczku Braunau nad rzeką Inn, jako syn Aloisa Hitlera, drobnego urzędnika celnego australijskiej administracji państwowej i Klary Hitler z domu Polzl, córki wiejskiego gospodarza. Formalna edukację rozpoczął w 1895 roku w szkole podstawowej w Fischlam. Po ukończeniu pierwszej klasy przeniósł się do szkoły kościelnej w Lambach prowadzonej przez Benedyktynów. Gdy rodzina wyprowadziła się z Braunau, Adolf po raz kolejny zmienił miejsce nauki do 1900 uczęszczał do szkoły podstawowej w Leonding. Do jego ulubionych przedmiotów należały: historia, geografia i rysunki. Chiał kontynuować studia humanistyczne w gimnazjum, jednak ojciec zapisał go do szkoły realnej w Linz państwowej szkoły średniej przygotowujących chłopców do wykonywania zawodów technicznych. Po ukończeniu szkoły średniej Hitler starał się o przyjęcie do szkoły Malarstwa przy Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. Kiedy nie udało mu się sprostać rygorystycznym kryteriom stosowanym wobec kandydatów , próbował dostać się to Szkoły Architektonicznej, ale tam również odmówiono mu wstępu. Odrzucono go po raz drugi tułał się po stolicy Austrii uczęszczał na lekcje rysunki i zwiedzał galerie sztuki. Gdy wybuchał pierwsza wojna światowa, Hitler wstąpił do niemieckiego regimentu piechoty. Na froncie nosił meldunki awansował do stopnia kaprala, został ranny i otrzymał Krzyż Żelazny. W 1919r Hitler wstąpił do niewielkiej niemieckiej Partii Robotniczej. Przemianował ja na Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotników (NSDAP) zwaną również partia nazistowską, i stanął na jej czele. W 1923 Hitler podjął próbę przejęcia władzy, która zakończyła się niepowodzeniem. Aresztowano go i osadzono w więzieniu, po wyjściu na wolność zajął się przekształcaniem partii nazistowskiej w potężną organizację paramilitarną. W 1933r prezydent von Hindenburg mianował Hitlera kanclerzem Niemiec. Trzy miesiące później nazistowski przywódca został dyktatorem i ustanowił totalitarny system rządów. Hitler i jego partia przekształcili Niemcy w totalitarne państwo policyjne, w którym wobec przeciwników stosowano metody terroru, osadzano ich w obozach koncentracyjnych, a często też mordowano. Hitler stworzył z Niemiec garnizon wojskowy pozostający w pełnej gotowości bojowej, zdecydowany na podbój Europy. Powszechnie znane są wydarzenia, które przyczyniły się do wybuchu II wojny światowej. Rozpoczęła się w 1939 roku, gdy wojska niemieckie wkroczyły na terytorium Polski. Koniec wojny 1945 roku przypieczętowała samobójcza śmierć Hitlera w poziemnym bunkrze pośród ruin Berlina.

Ideologia Hitlera:

Napisana w 1924 roku książka Mein Kampf była dziełem autobiograficznym, w którym Hitler przedstawił swoją filozofię i ideologię. W ideologii hitleryzmu dominował skrajny rasizm przekonanie, że silne rasy są predestynowane przez naturę i historię do panowania nad słabymi, gorszymi narodami. Hitler twierdził, że w przeszłości Aryjczycy dokonali podboju narodów mniej wartościowych pod względem biologicznym podporządkowali je sobie i stworzyli nadrzędną doskonałą kulturę. Teraz nawoływał Hitler nadszedł czas, aby partia nazistowska przeprowadziła kolejna rewolucję rasową, dzięki której w Europie i na świecie zapanuje nowy ład. Hitler odrzucał podstawowe normy etyczne cywilizacji zachodniej, twierdząc, że racja jest po stronie silniejszego i że silniejsi mają prawo rządzić słabszymi.

Twierdził również, że jeśli występują przeciwko sobie całe narody to wygrywają te, które posiadają silniejszy instynkt przetrwania. Uważał, że główną cechą ludzkiego charakteru jest instynktowny rasizm. Celem wychowania było wg niego wyszkolenie młodych Niemców tak, aby okazywali bezwzględne posłuszeństwo. Hitler nakazał, aby wpajano młodym ludziom poczucie lojalności wobec fuhrera. Utrzymywał, że wprowadza nowy rodzaj edukacji, w której kładzie nacisk na „powszechny obowiązek służenia” państwu. W Mein Kampf Hitler wytyczył trzy główne cele wychowania w narodowosocjalistycznych Niemczech: ćwiczenie sprawności fizycznej, kształtowanie charakteru oraz doskonalenie praktycznych umiejętności.

Hitler postulował także pewne zmiany w programie nauczania, na przykład głównym celem kształcenia z zakresu historii miało być rozbudzenie u młodych Niemców dumy narodowej oraz wszczepienie im żarliwego patriotyzmu. Szkoły miały również wpajać doktrynę rasistowską. Przekonania Hitlera stanowiły fundament ideologii nazistowskiej.

Edukacja w systemie totalitarnym:

Według pedagogów nazistowskich ideologiczną bazę dla edukacji w hitlerowskich Niemczech stanowił specyficzny Weltanschauung, czyli światopogląd. Weltanschauung posiada swoiste poczucie tożsamości narodowej, mentalność i uczciwość, które stymulują postęp i rozwój Niemiec. Wg Hitleraedukacja edukacja w duchu narodowego socjalizm, mu miała prowadzić do utworzenia jednolitej rasowo wspólnoty zrzeszającej członków o podobnych cechach fizycznych i psychicznych. Dzięki takiemu wychowaniu miało powstać społeczeństwo totalne, w którym nie byłoby miejsca na odrębne postawy czy odmienny styl życia. Zadaniem wychowania było dyscyplinowanie woli, kształtowanie właściwych postaw ideologicznych oraz tworzenie wspólnoty narodowej. Nauczyciel w państwie nazistowskim musiał być jednocześnie żołnierzem, osobą narzucająca surową dyscyplinę działaczem partyjnym i pedagogiem jego zadaniem było wpajanie młodym Niemcom przekonania, że ich rasa jest bezwzględnie nadrzędna wobec innych. Celem edukacji było także selekcjonowanie i szkolenie osób, które miały wejść w skład elity rządzącej, i poddawanie ich rygorystycznej dyscyplinie i kontroli. Zakładano szkoły Adolfa Hitlera, w których chłopcy w wieku od 12 do 18 lat przygotowywali się do przyszłych przywódców Niemiec. W państwie totalitarnym wychowanie było procesem całościowym, w którym źródła edukacji nieformalnej również podlegały kontroli rządu. Tworzono również partyjne organizacje młodzieżowe, które miały ostatecznie uformować młodych ludzi, czyniąc z nich wiernych wyznawców ideologii nazistowskich. W państwach totalitarnych tylko jeden sposób myślenia uznawany jest za właściwy. Hitler utworzył Izbę Kultury Rzeszy a zwierzchnictwo nad nią powierzył Josephowi Goebbelsowi, swojemu ministrowi propagandy. Dzieci i młodzież niemiecka wychowane zgodnie ze wskazówkami Hitlera miały bez szemrania wykonywać każdy rozkaz. Szkolenie polegało na wpajaniu im wiary w to, że są potomkami rasy panów. Hitler często wskazywał na potrzebę kształtowania charakteru i woli młodzieży niemieckiej. Celem nazistowskiej edukacji było więc przede wszystkim stworzenie narodu żołnierzy odpowiadających jak jeden mąż na rozkazy wodza.

Totalitaryzm a rasizm:

Studia nad genezą i konsekwencjami totalitaryzmu oraz nad stosowanymi w nim metodami dostarczają wielu wskazówek przydatnych przy analizowaniu pewnych współczesnych trendów, a zwłaszcza rasizmu, jak również sposobu, w jaki przejawia się on w polityce i edukacji. W nazistowskich Niemczech Hitler stworzył aryjskiej supremacji - był to istotny element jego ideologii. Rasizm można zdefiniować jako ideologię lub postawę, która polega na otwartym bądź niejawnym propagowaniu dyskryminacji na tle przynależności rasowej i która opiera się na przekonaniu, że niektóre rasy SA z natury gorsze od innych pod względem intelektualnym, społecznym lub kulturowym.

Problem rasizmu zaostrzył się, gdy do niewolniczych stanów Ameryki zaczęto sprowadzać niewolników z Afryki. Rozwinęła się ideologia supremacji białego człowieka, która za pomocą tezy o rasowej i kulturowej wyższości białych uzasadniała ekonomiczna i społeczną deklarację Afrykanów. Rasizm w swoich różnorodnych przejawach, staje się czymś w rodzaju prymitywnego irracjonalizmu, wykorzystywanego po to by nastawić członków jeden grupy przeciwko innej i w ten sposób ich zjednoczyć. Z rasizmem mamy do czynienia wówczas, gdy osoby należące do danej zbiorowości uznają ze ludzie z innej grupy są tak odmienni ze względu na barwę skory przynależność do określonej grupy nacji, język lub wyznanie, że można ich zaliczyć do „gorszego” bądź „mniej wartościowego gatunku”. Rasizm osiąga punkt kulminacyjny w momencie, gdy członkowie jednej grupy stwierdzają, że owe różnice SA tak duże, iż przedstawiciele drugiej grupy nie zasługują już na miano ludzi albo - używając terminologii nazistowskiej nalezą do kategorii podludzi. Rasizm może być zwyczajowy i opierać się na zadawnionych uprzedzeniach przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Przykładem takiego rasizmu SA normy obyczajowe utrwalające supremację białych nad czarnym, które obowiązywały na amerykańskim południu.

Podsumowanie:

Totalitaryzm to współczesny system sterowania umysłami, którego celem jest ujarzmienie ludzi, następnie przekształcenie ich w jednomyślne masowe społeczeństwo. Przedstawiciele totalitarnego reżimu, często głoszący też hasła rasistowskie, wykorzystują system edukacji do ugruntowania swojej represyjnej ideologii.

Ideologia Hitlera jest przykładem wypaczonego światopoglądu, który w jego wypadku był konsekwencją życiowych doświadczeń i stanowił mieszaninę skrajnej postawy rasistowskiej, prymitywnego darwinizmu oraz odpowiednio spreparowanej mitologii.

Hitler uważał, że w edukacji ważniejsze jest emocjonalne warunkowanie niż doskonalenie rozumu. Edukacja polegająca na wpajaniu postaw irracjonalnych była fundamentem totalitarnego ustroju.

15

---