Zakres i zadania historii wychowania

Zadaniem historii wychowania jest badanie, jak w poszczególnych stadiach różne społeczeństwa organizowały u siebie wychowanie i dlaczego właśnie takie, a nie inne stanowiły systemy pedagogiczne.

Do historii wychowania należą:

• dzieje praktyk wychowawczej

• dzieje teorii wychowawczej

Przedmiot badań historii wychowania:

1. Historia myśli pedagogicznej (dzieje pedagogiki jako nauki, doktryn, prądów pedagogicznych)

2. Historia szkół i instytucji światowych (wraz z historią ustroju i organizacji szkolnej)

3. Historia kultury jako proces formowania się człowieka pod wpływem różnorodnych czynników społeczno - pedagogicznych, politycznych, artystycznych i intelektualnych (dzieje wychowania pozaszkolnego)

Doktryny pedagogiczne - to wszelkie usystematyzowane teoretyczne, uzasadnione i wyposażone w bogatą aparaturę pojęciową hipotezy i twierdzenia dotyczące wychowania człowieka odnośnie do składników ówczesnego rozumienia tego pojęcia.

Myśli pedagogiczne - to nie będące doktrynami wszelkie wyartykułowane poglądy, opinie i przekonania, dotyczące wychowania człowieka i odniesione do składników ówczesnego rozumienia tego pojęcia i będące rozumem, ideami refleksyjnymi.

Interdyscyplinarny charakter historii wychowania

1. Historia wychowania jest specjalizacją historyczną, musi korzystać z tej procedury, która określa się mianem metody historycznej, ale jednocześnie obok historycznej rekonstrukcji, nauka ta powinna socjologicznie interpretować i pedagogicznie wartościować.

2. Historia wychowania winna pokazywać genezę współczesnych dziedzin i kierunków pedagogicznych oraz systemów oświatowo - wychowawczych powinna wyraźnie akcentować rzeczywiste nowatorstwo, źródła wpływów i zapożyczania teorii i praktyk, obrazować rozwój idei i tendencji zmieniających rzeczywisty postęp oświaty i wychowania.

3. Wg Emila Durkheima (1859 - 1917) historia szkolnictwa, a przynajmniej oświaty narodowej jest pierwsza prapeaeutyk do kultury pedagogicznej.

Etapy w rozwoju historii wychowania

1. Historia wychowania jako historia poszczególnych akademii i uniwersytetów, gimnazjów i kolegiów (wiek XVI, XVII i I poł. XVIIIw.) np.:

• Marcina Gliciusza z Plizna, szczegółowe kroniki uniwersytetu

• Jana Brożka (1585 - 1652) studia nad życiem i twórczością M. Kopernika oraz dzieje Uniwersytetu na tle dążeń narodu Polskiego do wyższego wykształcenia

2. Epoka oświecenia:

• H. Kołłątaj (1750 - 1812) i jego dzieło pt. „Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III (1750 - 1764)

• Jan Śniadecki - biografia M. Kopernika (kontynuator badań J. Brożka)

• Józef Sołtykowicz (1762 - 1831) „O stanie Akademii Krakowskiej” z obszernymi biografiami profesorów

3. Początki umiejętności badań:

• Bronisław Trentowski „Chowanna” (1842) - zarys dziejów wychowania w Europie łącznie z potraktowaniem historii nauki i oświaty polskiej.

• Józef Łukaszewicz „Historia szkół w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim” - 4 tomy (Poznań 1849 - 1852)

4. Okres rozkwitu historii wychowania (1870 - 1900):

• prowadzenie badań histograficznych o charakterze syntetycznym, przez specjalistów różnych ośrodków np. w Galicji, Kazimierz Morawski, Antoni Danysz, Antoni Karbowiak (pierwszy docent z historii wychowania w dziejach uniwersytetów polskich 1905r.)

• Powołanie Komisji dla Badań w zakresie Historii Literatury i Oświaty w Polsce - zał. St. Tarnowski i J. Szujski 1876r.

• W Warszawie badania prowadzą uczeni skupieni wokół „Encyklopedii wychowaczej” (od 1879r.)

5. Początek wieku XX (1900 - 1914) oraz okres 1918 - 1939:

• Środowisko lwowskie - St. Lempicki (1886 - 1947 prof. UL)

• Kraków - St. Kot prof. Katedry historii kultury polskiej na UJ); H. Barycz

• Poznań - H. Orsza - Radlińska

• Lublin - Zygmunt Kukulski (KUL)

• W 1919r. - MMRiOP powołuje Komisję do Badania Dziejów Wychowania i Szkolnictwa w Polsce z siedzibą w Krakowie (trwała do 1929r.) po jej rozwiązaniu powołano 2 placówki:

• Komisję Historyczną Naukowego Towarzystwa pedagogicznego (Kraków)

• Z inicjatywy S. Kota w Polskiej Akademii Umiejętności powstała międzywydziałowa Komisja dla Dziejów Oświaty i Szkolnictwa

• Czasopisma pedagogiczne, historyczno - kulturalne i historyczne „Szkoła”, „Muzeum”, „Rocznik Pedagogiczny”, „Przegląd Pedagogiczny”, „Pamiętnik Literacki”, „Kwartalnik Historyczny”

• pierwsze czasopisma były wydane staraniem środowiska lwowskiego (od 1921r.) „Wiadomości z Dziejów Wychowania i Szkolnictwa w Polsce”

• Historia oświaty i wychowania w Polsce po 1945:

Różne ośrodki naukowe prowadzą badania nad dziejami myśli pedagogicznej, pedagogiki jako nauki, dziejami praktyki oświatowej i różnego typu szkolnictwa:

• badania o charakterze regionalnym

• badania biograficzne

• badania monograficzne

• opracowania dotyczące metodologii

historia wychowania: np. J. Hellwig Prolegomena do historii wychowania, Poznań 1995; Metodologia w badaniach naukowych historii wychowania pod red. T. Jałmużny, I. I G. Michalskich, Łódź 1993.

• kontrowersje wokół przedmiotu badań historii wychowania lat 1945 - 1987 (D. Drynda)

Zadania historii wychowania

Bada określony wycinek procesu dziejowego społeczeństwa - minioną rzeczywistość pedagogiczną.

• Historia wychowania ustala fakty z życia pedagogów - teoretyków i praktyków oraz pracowników oświatowych.

• Ustala fakty z działalności szkół i instytucji wychowujących, sprawdza ich autentyczność i wiarygodność, łączy je w proces dziejowy.

• Wyprowadza z faktów prawidłowości i ustala prawa rozwoju teorii i praktyki pedagogicznej.

• Historia wychowania winna ukazywać genezę współczesnych kierunków pedagogicznych oraz systemów oświatowo - wychowawczych

• Historia wychowania jest pomostem między minioną rzeczywistością historyczno - pedagogiczną ze współczesną sytuacją oświatową.

• Zadaniem historii wychowania jest nie tylko dostarczenie określonej sumy wiedzy historycznej, ale także kształcenie kultury pedagogicznej nauczycieli i pracowników oświatowych

• Powinna uczyć wartościować i oceniać zjawiska pedagogiczno - historyczne, ukazywać ich historyczno - społeczną funkcję

• Przyczyniać się do lepszego zorientowania, gruntowego i wielkiego zrozumienia i realizowania współczesnych tendencji w teorii i praktyce pedagogicznej

• Prace z historii wychowania mają walor dydaktyczny - są przydatne w kształceniu pedagogów przez ukazywanie najcenniejszych myśli, idei pedagogicznych, pozytywnych rozwiązań w zakresie szeroko rozumianej oświaty, jednocześnie mogą być przestrogą przed popełnieniem pewnych błędów jakie miały w przeszłości.

---