Morfologia roślin:

Korzeń - jest to zdrewniały lub zielny, przeważnie podziemny narząd roślin wyższych. Umocowuje on roślinę w glebie i pobiera z niej wodę oraz związki mineralne. Może także pełnić funkcję organu spichrzowego i odgrywać rolę w rozmnażaniu wegetatywnym. Korzeń wydłuża się w wyniku wzrostu wierzchołkowego, zachodzącego dzięki czynności merystemu wierzchołkowego. Tę delikatną tkankę ochrania czapeczka; u wielu roślin wodnych, u których czapeczka nie występuje, wyróżnia się czapeczkę pozorną, utworzoną z resztek pochwy korzeniowej lub resztek kory pierwotnej, którą przebija korzeń powstający endogenicznie.

System korzeniowy - wszystkie korzenie jednej rośliny.

Alloryza - system korzeniowy złożony z korzenia głównego i wszystkich korzeni bocznych.

Homoryza - system korzeniowy złożony wyłącznie z korzeni przybyszowych.

Łodyga - główna, osiowa część pędu rośliny, podtrzymująca liście, kwiaty i owoce. Łodyga pośredniczy w przewodzeniu substancji pokarmowych i wody między korzeniem a liśćmi, niekiedy pełni też funkcje asymilacyjne (u roślin zielnych), spichrzowe (np. bulwy, kłącza), może być przekształcona w organ czepny (wąsy) lub obronne ciernie. Miejsca, z których wyrastają liście, nazywają się węzłami. Dzielą one łodygę na odcinki - międzywęźla. Łodygi mogą być zielne, nietrwałe, obumierające pod koniec sezonu wegetacyjnego (okres wegetacyjny), występują u roślin rocznych, dwuletnich i bylin. U roślin drzewiastych łodygi są zdrewniałe, wieloletnie, łodyga główna nazywana jest wtedy pniem lub kłodziną. Łodygi podziemne to kłącza i bulwy pochodzenia pędowego oraz rozłogi.

Wiązka przewodząca - młoda, nie zdrewniała łodyga charakteryzuje się tzw. budową pierwotną, można w niej wyróżnić trzy warstwy: skórkę, korę pierwotną, zbudowaną głównie z tkanek miękiszowych i wzmacniających (tkanki roślinne), oraz walec osiowy, w którym zlokalizowane są wiązki przewodzące, u roślin jednoliściennych zwykle rozrzucone na całym jego przekroju, u roślin dwuliściennych ułożone w regularny pierścień.

Budowa wtórna łodygi - łodygi starsze, mające zdolność przyrostu wtórnego na grubość, mają tzw. budowę wtórną, charakteryzującą się obecnością w wiązkach przewodzących tkanki twórczej (miazgi), której działalność powoduje odkładanie się drewna (do wewnątrz łodygi) i łyka (na zewnątrz łodygi). Wtórny przyrost na grubość nie zachodzi u roślin jednoliściennych. Zdrewniałe pnie pokryte są korą, powstającą dzięki działalności miazgi korkotwórczej (korek).

Liście - boczne organy pędu u roślin naczyniowych, zwykle o ograniczonym wzroście. Pełnią głównie funkcje asymilacyjne, a także pośredniczą w transpiracji i wymianie gazowej z atmosferą. W trakcie swego rozwoju roślina może wytwarzać różne rodzaje liści: liścienie, liście łuskowate (np. u podziemnych bulw i kłączy) lub łuski pąkowe (pąk) u roślin drzewiastych, liście młodociane, liście właściwe. W obrębie kwiatostanów mogą wyrastać liście przykwiatowe, a w obrębie kwiatu liście kwiatowe, tworzące jego elementy.

 

A - kutikula, B - górna epiderma (skórka), C - mezofil, C1 - miękisz palisadowy, C2 - miękisz gąbczasty, D - chloroplasty, E - tkanki przewodzące, E1 - ksylem (drewno), E2 - floem (łyko), F - pochwa wiązkowa, G - dolna epiderma (skórka), H - szparka.

 

Liść właściwy składa się zwykle z blaszki liściowej, ogonka liściowego i nasady liścia. Typowa blaszka liściowa pokryta jest skórką zaopatrzoną w warstwę kutykuli, a czasem także włoski. Pod skórką górnej części blaszki znajduje się miękisz palisadowy (mezofil), o dużej zawartości chlorofilu, pełniący głównie funkcje asymilacyjne, a w dolnej części blaszki miękisz gąbczasty, o dużych przestworach komórkowych ułatwiających parowanie oraz pobieranie i wydzielanie dwutlenku węgla i tlenu. W skórce, zwłaszcza dolnej części blaszki, znajdują się liczne szparki oddechowe.

Wiązki przewodzące tworzą tzw. nerwację liścia, która może być równoległa (u roślin jednoliściennych), siatkowata (typowa dla roślin dwuliściennych) lub widlasta (np. u niektórych paproci i miłorzębu). W liściach roślin szpilkowych (tzw. szpilkach) są tylko dwie równoległe wiązki przewodzące.

Liście pojedyncze mają pojedynczą blaszkę liściową, często o bardziej lub mniej wcinanych brzegach (karbowanych, ząbkowanych, piłkowanych lub klapowanych). Liście złożone składają się z pojedynczych listków osadzonych na wspólnej osi, mogą to być liście dłoniasto- lub pierzastozłożone.

Ogonki liściowe mają różną długość u różnych gatunków, bywają też liście bezogonkowe. Nasada liścia jest zwykle szeroka i płaska, może być niepozorna lub może tworzyć pochwę liściową obejmującą łodygę (np. u baldaszkowatych i traw). U niektórych dwuliściennych nasada liścia wytwarza przylistki.

Liście mogą ulegać różnym przekształceniom, np. liście pułapkowe u roślin mięsożernych, ciernie i wąsy pochodzenia liściowego u pnączy, itp. Niekiedy liście mogą być organami spichrzowymi (np. u cebul) lub magazynującymi wodę (np. u gruboszowatych). Układ i budowa liści są charakterystyczne dla danego gatunku rośliny.

Liście mogą być czynne tylko przez jeden sezon wegetacyjny (okres wegetacyjny) (u roślin zrzucających liście na zimę) lub przez kilka lat (u wiecznie zielonych drzew liściastych i większości szpilkowych). Wtedy ich wymiana jest stopniowa.

 

Kwiat - pęd lub odcinek pędu służący do rozmnażania płciowego, o ograniczonym wzroście i liściach przekształconych w elementy kwiatu. Kwiaty są tworami charakterystycznymi dla roślin nasiennych inaczej kwiatowych (Anthophyta), obejmujących rośliny nagonasienne i okrytonasienne.

Najważniejszymi częściami kwiatu są organy męskie, czyli pręciki z woreczkami pyłkowymi zawierającymi pyłek, oraz organy żeńskie, czyli owocolistki (u roślin okrytozalążkowych zrośnięte w słupki) z zalążkami zawierającymi komórki jajowe. Organy te tworzą części kwiatu zwane pręcikowiem i słupkowiem. Kwiaty roślin okrytozalążkowych mają też okrywę kwiatową, czyli okwiat, złożoną zwykle z dwóch okółków, niezróżnicowanych (np. u tulipana) lub zróżnicowanych na zielone działki kielicha kwiatowego (okółek zewnętrzny) i barwne płatki korony kwiatowej (okółek wewnętrzny). Okwiat pełni funkcję ochronną w stosunku do organów rozmnażania oraz często rolę powabni dla zapylających kwiat zwierząt.

1

---