Akademia Medyczna
im. Piastów Śląskich
wydział Zdrowia publicznego
kierunek: Pielęgniarstwo
Pielęgnowanie dziecka w okresie noworodkowym i niemowlęcym
Marta Smaciarz
Podstawy Pielęgniarstwa
Rok akademicki 2005/2006
Poród jest wydarzeniem będącym olbrzymim stresem dla rodzącego się
dziecka, a jednocześnie wysiłkiem, bólem i ryzykiem dla matki. W jednej chwili cały świat, do którego jest przyzwyczajone zamienia się w zimny, hałaśliwy świat zewnętrzny. Noworodek musi podjąć w tym świecie samodzielnie funkcje życiowe. Odcięcie pępowiny rozpoczyna szereg zmian adaptacyjnych, którym będzie ulegał ustrój nowonarodzonego dziecka.
CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU FIZYCZNEGO I MOTORYCZNEGO W RÓŻNYCH OKRESACH ŻYCIA DZIECKA:
Rozwój dziecka - pierwszy rok życia - załącznik nr 1.
Okres noworodkowy - 28dni życia
Cechy fizyczne i funkcje organizmu noworodka zależą od tego, w którym tygodniu życia płodowego urodził się. Noworodek donoszony (urodzony między 38. a 42. tygodniem ciąży) ma przeciętną:
masę ciała 3300 - 3600g (większa u chłopców niż u dziewcząt)
długość ciała 50 - 52 cm
długość ciemieniowo - siedzeniową 35cm
obwód głowy 35 cm (o 1- 2 cm większy niż obwód klatki piersiowej)
W pierwszych dniach życia dochodzi do ubytku ciała o 6 - 10% (utrata płynu zewnątrzkomórkowego). Większość noworodków osiąga urodzeniową masę ciała około 10. dnia życia.
Proporcje ciała noworodka cechuje duża głowa, krótka szyja, długi tułów, z klatką piersiową o kształcie okrągłym i krótkie koniczyny dolne. Środek ciężkości ciała znajduje się na wysokości pępka.
Noworodek przyjmuje na początku pozycję zgięciową, przypominającą ułożenie płodu, a następnie grzbietowo-wyprostną. Jego aktywność związana jest przede wszystkim z zaspokajaniem uczucia głodu - płacze, odwr4aca głowę, układa usta w :ryjek” pod wpływem każdego bodźca w okolicy ust. Charakterystycznymi cechami motoryki noworodka są:
nieporadność ruchowa, stwarzająca równocześnie wielki potencjał i szansę na wszechstronny rozwój mo9toryczny
uogólnione reakcje ruchowe - na pobudzenie jednej części ciała reaguje cały organizm, zwiększone napięcie mięśniowe
obecność wrodzonych odruchów bezwarunkowych, instynktownych, które można podzielić na trzy grupy:
niezbędne do życia: ssanie, oddychanie, połykanie, kichanie, odruch obronne
dające początek rozwojowi odruchów warunkowych i innych czynności ruchowych: zaciskanie dłoni po podrażnieniu ich wewnętrznej powierzchni, kroczenie
atawistyczne, wywodzące się z rozwoju filogenetycznego, zanikające po kilku tygodniach lub miesiącach: odruch pływania, odruchy Moro, Babińskiego.
2. Okres niemowlęcy - do 12. miesiąca życia
Jest to faza najintensywniejszego rozwoju somatycznego i motorycznego całym okresie życia zewnątrzłonowego, w ciągu pierwszych 12. miesięcy życia niemowlę zwiększa:
długość ciała o 25 cm
masę ciała o 6 - 7 kg
Około 12. miesiąca życia wyrównują się obwody głowy, klatki piersiowej. Ciemiączko przednie zmniejsza się około 6 miesiąca życia, a zamyka się między 9 - 18 miesiącem.
Pierwsze zęby mleczne (dolne siekacze) wyrzynają się przeciętnie w 6. miesiącu życia. W końcu pierwszego roku życia dziecko ma 6 - 8 zębów.
Okres niemowlęcy charakteryzuje szybkie tempo dojrzewania ośrodków motorycznych i sensorycznych w ośrodkowym układzie nerwowym. Znajduje to wyraz w bogactwie przejawów rozwoju psychomotorycznego dziecka. najbardziej charakterystycznych zjawiska:
kształtowanie się krzywizn kręgosłupa - lordozy szyjnej, kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej (siadanie i wstawanie)
rozwój ruchów lokomocyjnych i pionizacja ciała
ukształtowanie „chwytu obcęgowego”, z przeciwstawieniem kciuka, co umożliwia dalszy rozwój ruchów manipulacyjnych
początek rozwoju mowy - od wokalizacji dźwięków spółgłoskowych około 7 miesiąca życia do wypowiedzenia ze zrozumieniem kilku słów pod koniec pierwszego roku życia
stopniowe przechodzenie od ruchów, nazwanych przez S. Szumana „błędnymi” do ruchów manipulacyjnych
nadal niepokój ruchowy i uogólniona reakcja na bodźce.
OCENA NOWORODKA
Zaraz po porodzie dziecko jest badane przez pediatrę, który obserwuje jak wygląda i jak zachowuje się noworodek. Przy badaniu lekarze posługują się skalą Apgar, która ocenia : kolor skóry, oddech, krążenie, odruchy oraz napięcie mięśniowe. Łącznie noworodek może otrzymać maksymalnie 10 punktów ( po 2 za każdą kategorie). Im wyższa suma otrzymanych punktów tym większa pewność, że dziecko podejmie prawidłowe funkcje życiowe. Pediatra ocenia budowę dziecka, wygląd skóry, poszukuje ewentualnych wad rozwojowych możliwych do wykrycia w badaniu fizykalnym. Sprawdzane są odruchy noworodkowe i stan neurologiczny dziecka. Podczas porodu może dojść do obrażeń takich jak: złamanie obojczyka, złamanie kości ramiennej, uszkodzenie splotu ramiennego czy też mięśnia mostkowo- obojczykowo -sutkowego więc badający pediatra dokładnie musi ocenić czy ewentualnie doszło do wyżej wymienionych powikłań porodu. Najpoważniejszym uszkodzeniem porodowym jest natomiast krwawienie do centralnego układu nerwowego, które wymaga specjalistycznego postępowania diagnostyczno-leczniczego.
Odruchy noworodkowe:
Moro - gwałtowne wyrzucenie ramion przy głośnych dźwiękach,
chwytny - zaciskanie dłoni noworodka przy włożeniu palca do rączki dziecka,
chód automatyczny - po oparciu stópek o podłoże dziecko wykonuje ruchy nóżkami imitujące chód,
odruch pełzania - przemieszczanie się do przodu na brzuch przy podparciu stópek o jakiś przedmiot,
uniesienie główki - przy położeniu na brzuchu chwilowe oderwanie głowy od podłoża ( zanika do 2 tyg )
Zakupy dla dziecka:
Odzież i rzeczy podobne:
kilka sztuk bawełnianych koszulek (najlepiej sprawdzają się takie zapinane na zatrzaski) - są one dużo wygodniejsze i praktyczniejsze niż batystowe;
2-3 kaftaniki
2-3 pary śpioszków
2 bawełniane czapeczki
bawełniane rękawiczki, chroniące przed pokiereszowaniem buzi przez małe pazurki
ok. dwie pary malutkich skarpetek, które nadają się i na rączki, i na nóżki
cieplejszy sweterek i czapeczka
kombinezonik oraz ciepłą czapeczkę, gdy jest akurat zima
można zaopatrzyć się w taki kombinezonik do spania (“śpiworki na ramiączkach") - rzecz bardzo wygodna przy rozkopujących się maluchach, zwłaszcza zimą
2 kocyki: większy i mniejszy (mniejszy polecany jest zwłaszcza flanelowy, gdyż jest bardzo wygodny w użyciu, łatwo go wyprać)
rożek
2 duże ręczniki kąpielowe (mogą być takie specjalne dla dzieci, w których rożek zakłada się na główkę) + myjka frotte lub gąbka
jeżeli planujemy dziecko kłaść do łóżeczka - kołderka i bardzo płaska podusia, na początek 2 zmiany pościeli i ok. 2 prześcieradła (wygodne są frotte z gumką)
pieluchy.
Kosmetyki oraz środki higieniczne i zdrowotne:
mydełko dla niemowląt
oliwka (najlepsza, choć niezbyt może wygodna w użyciu jest “Bambino") lub specyfik o nazwie Balneum Hermal, który dodaje się do kąpieli
puder
waciki
patyczki higieniczne (takie z watką na obu końcach)
gaziki jałowe
środek odkażający (głównie do pielęgnacji pępka: zwykle poleca się czysty spirytus)
maść dla dziecka (Alantan, Sudocrem - rewelacyjny na odparzenia, Bepanthen, lub inna)
sól fizjologiczna
Akcesoria przydatne:
nożyczki lub obcinak do paznokci (takie specjalne dla dzieci)
miękka szczotka do włosów
butelki (polecane: Avent)
czasem przydaje się smoczek - gryzaczek
chusteczki nawilżane do pielęgnacji pupy
odciągacz pokarmu
Akcesoria dodatkowe:
wanienka
pozostając przy temacie kąpieli: przyda się (zwłaszcza niedoświadczonym rodzicom) wkładka do wanienki w kształcie misia, lub podkładka pod plecki
przewijak
torba spacerowa z podkładem do przewijania
łóżeczko lub koszyk wiklinowy dla noworodka
PIELĘGNOWANIE NOWORODKA
PUPA
Pupa dziecka jest strategicznym punktem pielęgnacji dziecka. Na skutek kontaktu z wilgocią oraz drażniącego działania moczu jest szczególnie podatna na uszkodzenia.
Pieluchomajtki dzięki swojej dość złożonej budowie zapewniają dziecku długotrwałą suchość. Posiadają specjalne warstwy pochłaniające mocz, dzięki czemu skóra nie jest wyeksponowana na jego niepożądane działanie, ponadto wykonane są z materiałów zapewniających przewiewność. Dodatkowo niektórzy producenci stosują środki pielęgnacyjne w wewnętrznej stronie pieluch np.: balsam z aloesu. W ten sposób łączy się działanie ochronne z działaniem pielęgnacyjnym. W pieluchach jednorazowych stosowane są coraz to nowsze rozwiązania wszystko to aby zapewnić dziecku suchość, komfort a skórze ochronę.
Wilgotne chusteczki są bardzo praktycznym rozwiązaniem umożliwiającym dokładne oczyszczanie i powlekanie skóry substancjami ochronnymi, którym są nasycone. Dokładnie wycieramy nimi pupę pachwiny oraz pozostałą powierzchnię ciała wchodzącą w kontakt z pieluchą.
Kremy przeciwodparzeniowe posiadając substancje ochronne i łagodzące oraz działające antyseptycznie ich zastosowanie rozszerza się na inne regiony ciała gdzie stwierdzimy podrażnienie, istnieją wskazanie w których stosowane mogą być również u dorosłych.
CIEMIĄCZKO
Na główce noworodka znajdują da miękkie pulsujące miejsca. Są to ciemiączka, które odgrywają ważną rolę podczas porodu umożliwiając przedostanie się główki przez drogi rodne. Ciemiączko przednie znajdujące się na czubku głowy ma kształt rombu o szerokości około 5 cm. Jest płaskie , ale może się uwypuklać podczas płaczu, bądź przy wzroście ciśnienia śródczaszkowego, natomiast wgłębienie może sugerować nam odwodnienie( obie sytuacje wymagają wizyty u lekarza). Proces zamykania się przedniego ciemiączka zaczyna się w wieku około 6 miesięcy. Zakłada się, że w wieku 1,5 roku ciemiączko przednie powinno ulec całkowitemu zamknięciu. Ciemiączko tylne jest dużo mniejsze na kształt trójkąta i zamyka się zwykle do 3 miesiąca życia.
TWARZYCZKA
Pielęgnację prowadzi się poprzez przemywanie letnia przegotowaną wodą za pomocą płatka z waty. Gdy stwierdzimy, że skóra policzków jest zbyt sucha smarujemy ją cienką warstwą oliwki lub kremu przeznaczonego dla niemowląt.
OCZY
Oczy ulegają samooczyszczaniu poprzez łzy i nie wymagają specjalnych zabiegów poza przemywaniem przegotowaną letnią wodą. Najlepiej obmywać oczy zmoczonym wacikiem prowadząc go od zewnętrznego kącika oka do wewnętrznego. Utrzymujące się łzawienie oczka bądź widoczna zbierająca się treść ropna wymagają wizyty u pediatry.
USZY
Uszy wymagają oczyszczania jedynie w zachyłkach małżowiny usznej. Niewskazane jest wprowadzanie pałeczek higienicznych do przewodu słuchowego zbyt głęboko w obawie przed uszkodzeniem bębenka. Woskowina znajdująca się w uchu jest wydzieliną ochronną i nie należy jej usuwać za wszelką cenę.
NOS
Nos nie wymaga szczególnej toalety, gdyż ulega samooczyszczaniu podobnie jak przewody słuchowe. Jeśli wymagane jest usunięcie zalegającej wydzieliny np: podczas infekcji najlepiej jest użyć gumowej gruszeczki, które dostępne są w aptece.
PAZNOKCIE
Paznokcie obcinamy zdezynfekowanymi spirytusem nożyczkami najlepiej podczas snu dziecka. Nawet nieznaczne uszkodzenie naskórka w pobliżu płytki paznokciowej może zakończyć się odczynem zapalnym, które będą wymagać kontroli lekarskiej.
OKOLICA NARZĄDÓW ROZRODCZYCH
Główne zabiegi pielęgnacyjne wykonujemy podczas kąpieli. U chłopców nie należy zsuwać napletka, a u dziewczynek szparę przemywamy delikatnie tamponami od przodu w kierunku ku tyłowi. W następnej kolejności prowadzimy toaletę szpary międzypośladkowej. Skóra tej okolicy jest szczególnie narażona na działanie moczu i stolca dlatego często ulega podrażnieniom.
WŁOSY
Włosy obmywamy podczas kąpieli wodą, a 1 do 2 razy w tygodniu myjemy szamponem chroniąc oczy przed dostaniem się specyfiku. Pamiętamy o starannym spłukaniu wodą. Dobrze jest zwłaszcza u starszych niemowląt rozczesać włosy przed kąpielą. Wizyta u fryzjera domowego jest sprawą indywidualną, z reguły odbywać się powinna co 2 miesiące
PĘPEK
Pielęgnacja pępka polega przede wszystkim na osuszaniu i chronieniu przed zakażeniem. Podstawowym działaniem jest umożliwienie dostępu powietrza, oraz ochrona przed drażniącym działaniem moczu. Dezynfekcję prowadzimy 1 do 2 razy dziennie przecierając gazikiem nasączonym 70% spirytusem. Pępka nie moczymy dokąd nie odpadnie kikut pępowiny
KĄPIEL
Mimo że maluszek właściwie się nie brudzi, wymaga codziennej kąpieli. Możemy ją wykonywać o dowolnej porze dnia. Najlepiej jednak kąpać dziecko wieczorem - maluch po takim masażu w ciepłej wodzie I wieczornym posiłku zwykle śpi dłużej.
Co należy przygotować:
plastikową, najlepiej przenośną wanienkę
mydełko i szampon, muszą mieć atesty
myjkę, najlepiej uszytą z tetrowej pieluszki
waciki do przemywanie twarzy
przegotowaną, ciepłą wodę do mycia buzi
alkohol i waciki do pielęgnacji pępka
ręcznik najlepiej z kapturkiem
oliwkę i maść przeciwko odparzeniom
ubranko i pieluszki
gruszkę do oczyszczania noska
Plastikowa przenośna wanienka powinna być ustawiona na stole lub blacie z dobrym dostępem. Na dnie należy położyć tetrową pieluszkę.
Temperatura wody powinna być zbliżona do ciepłoty ciała noworodka czyli około 37 stopni C, najłatwiej zaopatrzyć się w odpowiedni termometr, który dokładnie wskaże czy woda nie jest za zimna lub za gorąca. Przy pierwszych kąpielach nie potrzeba zbyt dużo wody, bezpieczniej będzie nalać do poziomu 10cm od dna wanienki. Przed przystąpieniem do kąpieli wszystko powinno być przygotowane, miejsce gdzie ułożymy dziecko po kąpiel powinno być w pobliżu wanienki umożliwiając swobodny dostęp. Na blat kładziemy suchy czysty i delikatny w dotyku ręcznik.
Temperatura w pomieszczeniu gdzie znajduje się dziecko nie może być zbyt niska. Nie może być przeciągu, unikamy też hałasu. Jeśli dostosujemy odpowiednio temperaturę pokoju do wymagań noworodka nie musimy się martwić, że jest mu za zimno podczas rozbierania przed, bądź pielęgnacji po kąpieli.
Kąpiel zaczynamy od buzi. Najpierw przemywamy oczy - każde oddzielnie, zwilżonym w ciepłej wodzie wacikiem, jednym ruchem od kącika zewnętrznego do nosa. Następnym wacikiem myjemy uszy i kolejnym nosek.
Samo namydlenie można wykonać na blacie, albo bezpośrednio w wanience. Podczas tej czynności pamiętać należy, by dotrzeć do wszystkich fałdek w zgięciach, pod kolanami, w pachwinach, w zaciśniętych piąstkach. Gdy dziecko jest już namydlone i znajduje się w wanience to trzymamy je pewnie jedną ręką podkładając ją pod plecy noworodka, a drugą wykonujemy pozostałe czynności. Główkę po delikatnym zmoczeniu również namydlany bądź myjemy szamponem. Polewanie zaczynamy od główki pamiętając aby spłukiwany szampon nie dostał się do oczu. W następnej kolejności szyja, tułów i kończyny górne a potem dolne. Po zakończeniu tego etapu kąpieli wyjmujemy malucha z wanienki owijamy w ręcznik tak aby główka znalazła się w kapturku jeśli wasz ręcznik go posiada. Kładziemy dziecko na blat i wycieramy do sucha, pamiętajmy aby ręcznik delikatnie przykładać do ciałka a nie pocierać nim gdyż może być to nieprzyjemne. Po kąpieli zajmujemy się zabiegami kosmetycznymi, ubieramy dziecko w czyste ubranko, karmimy i układamy do snu.
Należy unikać kąpieli tuż przed lub zaraz po zjedzeniu. Wstrząsanie malcem, który ma pełny brzuszek, grozi ulaniem pokarmu. Z kolei dziecko głodne będzie niespokojne!!
RADY:
Przy pierwszej kąpieli dobrze jest skorzystać z pomocy osoby, która posiada doświadczenie.
Dzieci, które boją się kąpieli więc krzyczą i prężą się powinny być przyzwyczajane stopniowo. Namydlanie najlepiej jest wykonywać przed włożeniem do wanienki, a wszystkie czynności wykonywane powinny być spokojnie i delikatnie.
Woda z ujęć miejskich często zawiera liczne niepożądane substancje.
Dobrze jeśli tata zaangażuje się w kąpiel dziecka, wzmocni to kontakt i wspólne.
zapoznawanie się, a mamie pozwoli na chwilę wytchnienia.
Stosowanie mydeł alkalicznych zmienia pH skóry i wysuszając ją.
Kosmetyki kąpielowe powinny mieć lekko kwaśny odczyn, pozbawione być barwników oraz zbyt intensywnego zapachu. Niewskazana jest zawartość mydeł i detergentów.
Nie powinno się stosować kosmetyków dających obfitą pianę
Przy zakupie szamponu szukajmy tych, które nie szczypią w oczy.
PRZEWIJANIE
Co będzie potrzebne:
czyste pieluszki;
waciki i ciepła woda oraz mały ręcznik lub suchą myjkę do osuszania;
chusteczki higieniczne dla niemowląt do wycierania zabrudzonej skóry;
bielizna na zmianę
kosmetyki : maść na odparzenia, bądź maści lecznicze jeśli są stosowane;
Przygotowania wymaga też miejsce gdzie zamierzamy położyć maluszka. W tym celu należy rozłożyć dodatkową pieluchę lub jakiś podkład z materiału. Ma to za zadanie uchronić dziecko przed leżeniem na mokrym, zabrudzonym i nieprzyjemnym podłożu.
Nic bardziej mylnego, że malec będzie posłusznie leżeć podczas przebierania. Powinniśmy zapewnić mu pewne atrakcje, bo w innym przypadku szybko znudzi się lub zdenerwuje, a wtedy może prysnąć cała przyjemność. W tym celu jeśli istnieje taka możliwość druga osoba - tata, babcia lub ktoś z bliskich mogą zająć się zabawianiem. Inne przydatne rzeczy to wiszące zabawki, grzechotka, lub cokolwiek co zwraca uwagę
dziecka.
Przystępując do czynności mamy już pewne dane mogące zorientować nas w sytuacji. To że w pieluszce jest kupa możecie spodziewać się gdy dziecko jest po posiłku, cenną wskazówką jest oczywiście zapach. Odwijamy pieluchę i już wiemy co zastaliśmy. Jeśli jest kupa to pozostałą częścią pieluchy, która jest czysta staramy się pupę. Zabrudzona pielucha wędruje do prania, jeśli jednorazowa to do kosza. Mając do dyspozycji chusteczki pielęgnacyjne myjemy starając się dotrzeć do wszystkich fałdów gdzie mogą znajdować się zanieczyszczenia. W pierwszej kolejności zajmujemy się przodem, następne obydwie nóżki i pośladki. Podkładamy czystą pieluchę uprzednio unosząc pupę ku górze. Przed położeniem należy osuszyć skórę. Następnie zawijamy dziecko w
odpowiednio przygotowane pieluchy zwinięte w trójkąt, natomiast przy pieluchach jednorazowych pamiętamy o tym aby taśmy samoprzylepne nie przykleiły się do skóry niemowlęcia. Jeśli pielucha jednorazowa jest dobrze dopasowana i założona mamy gwarancję że nic nie przecieknie, i nie dojdzie do otarcia delikatnej skóry niemowlęcia. U noworodków zawsze zwracamy uwagę na kikut pępowiny, który powinien być odkryty w żadnym przypadku zawinięty w pieluchę. Pieluchy jednorazowe to bardzo duże udogodnienie o czym zaświadczą wam babcie. Nie dość, że łatwiej ją założyć, to można ją dłużej trzymać na pupie dziecka, a do tego po zużyciu wędruje do kosza i nie musimy tracić czasu na pranie. Pieluchy tetrowe zabrudzone stolcem w pierwszej kolejności muszą zostać spłukane zimną wodą, wstępne przygotowanie do prania kończymy przepierką w ciepłej wodzie. Pozostawiamy tak przygotowane pieluchy, aż zbierze się ich więcej i będziecie mogli "hurtem" je wyprać Pieluszki jednorazowe inaczej zwane pieluchomajtkami są tak skonstruowane, że po zużyciu umożliwiają odpowiednie złożenie i sklejenie.
KARMIENIE PIERSIĄ I SMOCZKIEM
Mleko matki to najlepszy pokarm dla dziecka. Zaspakaja wszystkie potrzeby żywieniowe malucha aż do szóstego miesiąca życia! Zawiera ciała odpornościowe zawsze ma odpowiednią temperaturę, jest najlepiej trawione przez maleństwo!!
Przebywanie i trawiarnie pokarmów w żołądku noworodka trawa około 3 godzin. Początkowo pojemność małego brzuszka wynosi 10cm sześciennych, ale pod koniec drugiego tygodnia osiąga już 100 cm sześciennych!
Wiek - Średnia (przedział) ilość na dzień w ml - Średnia ilość na jedno karmienie w ml
Dzień 1 (0-24h) - 37 (7-123) - 7ml
Dzień 2 (24-48h) - 84 (44-335) - 14ml
Dzień 3 (48-72h) - 408 (98-775) - 38ml
Dzień 4 (72-96h) - 625 (378-876) - 58ml
Dzień 5 (96-120h) - 700 (452-876) - 70ml
3 miesiące - 750 (609-837)
6 miesięcy - 800
Dzieci karmione piersią chorują o wiele rzadziej, a kiedy chorują przebieg ich chorób jest lżejszy niż u dzieci karmionych mieszankami. Zdaniem logopedów ssanie brodawki, poprzez specyficzną pracę żuchwy i szczęki noworodka zapewnia ich właściwy rozwój i zapobiega późniejszym wadom zgryzu i wymowy. Dzieci karmione piersią w późniejszym wieku rzadziej noszą aparaty ortodontyczne. Karmienie piersią sprzyja także rozwojowi więzi emocjonalnej między matką a dzieckiem.
Podczas ssania, czy będzie to pierś, czy butelka, dziecko często łyka powietrze. Po karmieniu należy podnieść dziecko do pozycji pionowej i oprzeć na ramieniu. Można też delikatnie pomasować i poklepać plecy czekając, aż maluchowi odbije się.
Zasady karmienia piersią:
palcami pobudź brodawkę, tak żeby wyciągnęła się i stała się twarda.
palcem lub brodawką lekko podrażnij kącik ust dziecka, co wywoła u niego odruch szukania, który spowoduje także, że szeroko otworzy usta.
Po włożeniu brodawki do ust dziecka, odsuwaj palcem pierś od jego buzi, upewnij się, że brodawka nie będzie blokować dostępu powietrza do noska. Skieruj brodawkę nieco ku górze, w kierunku podniebienia.
Jeśli powtórzysz te czynności kilka razy, dziecko w końcu chwyci mocno brodawkę. Upewnij się, że chwyciło ja razem z otoczką - uciskanie dziąsłami otoczki jest niezbędne by mleko wypływało. Wargi dziecka powinny znajdować się dookoła otoczki.
Dziecko ssie prawidłowo i łyka pokarm, jeśli jego policzki pracują rytmicznie. Wypływ mleka odczuwa się także w sutku.
Kiedy dziecko skończyło ssanie, nie wyciągaj gwałtownie brodawki, gdyż jest ona bardzo delikatna i możesz ją łatwo uszkodzić. Uciśnij pierś przy wargach dziecka, co spowoduje, że samo puści brodawkę
Pierwsze karmienia powinny trwać około 5 minut (z każdej piersi). Trzeciego dnia już około 15 minut.
Jedynym sposobem zahartowania delikatnych brodawek jest częste karmienie (nie rzadziej niż co trzy godziny). Należy karmić dziecko krótko, około 15 minut. Dłuższe karmienie z jednej piersi może spowodować poranienie brodawek.
WIEK |
ilość i rodzaj pożywienia |
1 miesiąc |
7 x 90 -120 ml - mleko początkowe |
2 miesiące |
6 x 110 - 130 ml - mleko początkowe |
3 miesiące |
6 x 150 ml - mleko początkowe |
4 miesiące |
6 x 150 ml - mleko początkowe, |
5 miesięcy |
4 x 180 ml - mieszanka mleczna (mleko następne z dodatkiem bezglutenowych złożonych węglowodanów), |
6 miesięcy |
4 x 180 ml - mieszanka mleczna, |
7 miesięcy |
2 x 180 ml - mieszanka mleczna, |
8 miesięcy |
2 x 180 ml - mieszanka mleczna, |
9 miesięcy |
2 x 200 ml - mieszanka mleczna, |
10 miesięcy |
3 x 200 ml - posiłek mleczny, |
11 - 12 miesięcy |
3 x 220 ml - posiłek mleczny (mleko następne), |
Model żywienia niemowląt karmionych sztucznie
Model żywienia niemowląt karmionych piersią
WIEK |
rodzaj pożywienia |
1-6 miesięcy |
wyłącznie karmienie piersią |
7 miesięcy |
3-4 x karmienie piersią, |
8 miesięcy |
3 x karmienie piersią, |
9 miesięcy |
3 x karmienie piersią, |
10-12 miesięcy |
utrzymać karmienie piersią w niewielkiej ilości, |
Wprowadzania produktów bezmlecznych do diety niemowląt
WIEK WPROWADZENIA |
Rodzaj produktu |
od 4 miesiąca |
owoce |
od 5 miesiąca |
warzywa |
od 6 miesiąca |
mięso |
od 7 miesiąca |
rosół, zółtko |
od 9 miesiąca |
biszkopt bezglutenowy |
od 10 miesiąca |
zboża glutenowe, wędliny |
od 11 miesiąca |
jaja(całe), twarożek |
Pozycje karmienia dziecka:
Pozycja, w jakiej karmione jest dziecko, powinna być komfortowa zarówno dla dziecka, jak i dla mamy. Dziecko siedzi lub leży w pozycji zbliżonej do znanej nam już „fasolki“. Pupa oparta na udzie mamy. Główka, ułożona w przedłużeniu linii tułowia, opiera się na zgięciu łokcia jednej z rąk. Nie powinna być odgięta ani do tyłu, ani do przodu. Nie chwytamy ani nie podpieramy szyi, tylko głowę w okolicy potylicy. Dziecko jest ułożone symetrycznie, zwrócone przodem do mamy. Obydwie rączki dziecka ułożone są wzdłuż jego tułowia. Należy pamiętać, że jest ono jeszcze malutkie, dlatego przez kilka pierwszych miesięcy starajmy się układać je w miarę symetrycznie, zmieniając regularnie strony i sposoby trzymania, tak aby tułów malucha był jak
najbardziej stabilny, a rączki i nóżki możliwie najbardziej swobodne, skierowane do przodu i do środka. Ten sposób trzymania ułatwia prawidłowe ssanie i połykanie pokarmu.
Czasami mamy karmią leżąc bokiem na łóżku. Główka dziecka opiera się na ramieniu mamy. Jej dłoń podtrzymuje pupę, aby maluch nie prężył się do tyłu. Warto zmieniać pozycję dziecka przy kolejnych karmieniach i przyzwyczajać je do jedzenia z każdej piersi na zmianę.
Czasami trzeba nakarmić dziecko z butelki. Smoczek nie jest wrogiem dziecka. Jeżeli jest to odpowiedni smoczek, stosowany w odpowiedni sposób, nie powinien zaburzać prawidłowego mechanizmu ssania i połykania. Nie zakłóca również procesu ssania z piersi. Układamy dziecko tak jak przy karmieniu piersią. W miarę możliwości staramy się sprowadzać rączki dziecka do przodu, tak aby chwyciło butelkę. Przez cały czas utrzymujemy kontakt wzrokowy z maluchem. Butelkę z pokarmem układamy prostopadle do twarzy dziecka w linii środkowej jego ciała.
SEN
Najmłodsze dzieci bardzo dużo czasu poświęcają na sen. Noworodek śpi spokojnie, kiedy nie odczuwa głodu a jednocześnie ma zapewniony komfort ciepła i wygody.
Noworodek śpi przez większość doby (średnio 20h) budząc się jedynie na karmienie. Początkowo co 1,5 -3 godziny. Po pierwszych kilku miesiącach zacznie regulować okres snu i czuwania, zwiększając godziny snu w czasie nocnym.
Należy zapewnić dziecku regularny tryb życia .Stałe powtarzające się elementy rytuału zasypiania, uczą maluszka nawyku zasypiania i dają poczucie bezpieczeństwa. Jednocześnie moment zasypiania będzie odbierany przez dziecko jako czynność przyjemna.
Jak i od kiedy zacząć naukę - przygotowanie do snu?
Naukę zasypiania rozpoczynamy od pierwszych chwil pobytu dziecka w domu . Noworodka przed karmieniem przewijamy, karmimy, pionizujemy przytulając do siebie. Delikatnie ruchami okrężnymi masujemy mu plecki przemawiając do niego ściszonym i spokojnym głosem. Następnie układamy do spania, unikając wzbudzenia u maluszka nadmiernych reakcji emocjonalnych. Czynności przy dziecku muszą być wykonywane spokojnie, tak aby nabrało przekonania, że jest bezpieczne. Jeśli sen jest przerywany płaczem, dziecko jest niespokojne, należy sprawdzić przyczynę, która spowodowała zakłócenie snu : mokra pieluszka , zbyt ciepłe pomieszczenie, ubranie, głód?
Musimy pamiętać, że takie maleństwo nie potrafi samodzielnie zmienić pozycji. Pediatrzy zalecają układanie dziecka na pleckach z buzią zwróconą na bok. Taka pozycja ma ochronić malucha przed ewentualnym zachłyśnięciem.
Preferowane kiedyś kładzenie dziecka na brzuchu jest odradzane ze względu na możliwość niedotlenienia maluszka. Jednak nie rezygnujcie z kładzenia dziecka na brzuszku w ciągu dnia. Pod waszą baczną kontrolą nic mu się nie stanie , a zalet jest kilka: po pierwsze dziecko ćwiczy mięśnie grzbietu, po drugie ma naturalny masaż brzuszka, który przeciwdziała kolkom. pozycja ta również sprzyja prawidłowemu układaniu stawów biodrowych.
Są 2 modele spania dziecka:
Osobno- Maleństwo, które nauczy się w pierwszych miesiącach życia "chodzić do łóżeczka" bez zbędnych zabiegów, przeważnie w następnych miesiącach życia nie ma kłopotów z zasypianiem .Dziecko może spać we własnym łóżeczku. Jeśli jest to możliwe mebelek należy ustawić w wydzielonym zacisznym miejscu. Jeśli maluch płacze bądź jest niespokojny najpierw spróbuj znaleźć źródło niepokoju, potem przytul maluszka i kiedy się uspokoi odłóż do łóżeczka. Kilku minutowe krzywienie się, popłakiwanie przed zaśnięciem może być naturalną reakcją maluszka, jego próba wyciszenia się przed zaśnięciem.
noworodek |
20 h snu na dobę |
3 miesiące |
przesypia całą noc |
6 miesięcy |
16 g snu / dobę ( 2 - 3 drzemki w ciągu dnia) |
9 miesięcy |
przerywany sen nocny - ząbkowanie |
12 miesięcy |
14- 16 h snu / dobę ( 1- 2 drzemki dzienne) |
Razem -Czasem decydujemy się na wspólne spanie z dzieckiem. Zalety: poczucie bliskości, jeśli mama karmi piersią ma ułatwione zadanie, nie trzeba wstawać do łóżeczka, nie trzeba wybudzać siebie i maluszka. Dziecko czując zapach mamusi jest spokojniejsze. Naukowcy amerykańscy obalili również argument, że to może być niebezpieczne dla dziecka.
Kłopoty mogą się zacząć w momencie, kiedy zechcemy "pozbyć się" większego juz lokatora z naszego łóżka. Maluch może protestować. Najlepiej "wykwaterowanie" przeprowadzić w 2 roku życia, bo wtedy dzieci są otwarte na zmiany. Musimy jednak pamiętać, żeby być konsekwentnymi.
PIERWSZE SPACERY
Pediatrzy zalecają, aby na pierwszy spacer maluch wybrał się, gdy skończy trzy tygodnie. Latem, kiedy na dworze jest równie ciepło jak w domu, można próbować werandować dziecko trochę wcześniej. Zimą raczej nie - należy odczekać trzy tygodnie, a na dodatek zaczynać przyzwyczajanie malca do wychodzenia na dwór od małych dawek. Najpierw kilka minut przy otwartym oknie, potem kwadrans i stopniowo wydłużamy czas pierwszych spacerów aż do dwóch godzin, jeśli jest sucho i bezwietrznie. Z noworodkiem (tzn. przez pierwszy miesiąc po urodzeniu) nie należy wychodzić, jeśli temperatura spada poniżej zera.
Jeśli maluch nie skończył jeszcze trzech miesięcy, powinien być na zimowym spacerze dobrze opatulony, co wcale nie znaczy, że ma się pocić w futrzanej czapce, przykryty kożuszkiem. Wystarczy ciepły zimowy kombinezon, najlepiej bawełniany, założony na kaftanik i śpioszki, i bawełniana czapeczka, jeśli kombinezon ma ciepły kaptur. Jeśli nie, na bawełnianą czapkę zakładamy wełnianą. Dziecko wkładamy w ocieplany śpiwór i sprawdzamy, czy kark nie jest spocony lub bardzo zimny.
Jeśli planujemy spacer z maluchem w nosidełku, to należy ubrać go trochę lżej - będzie grzany ciałem np. matki.
Zimowy spacer nie powinien być okazją do chodzenia po sklepach, ale jeśli już koniecznie musimy wejść z dzieckiem do ciepłego pomieszczenia, trzeba je trochę rozebrać zdjąć jedną warstwę, rozpiąć kombinezon, wyjąć ze śpiwora.
Latem ubieramy maluszka w cienkie, przewiewne ubranka. Jeśli jest bardzo gorąco, lepiej wyjść z dzieckiem dopiero wieczorem. Kiedy w domu robi się upalnie, można robić dziecku ochładzające kąpiele co kilka godzin, a ubierać je tylko w pieluszkę. Na dworze w ciągu dnia maluch może przebywać wyłącznie w cieniu, pod parasolką i posmarowany odpowiednim dla wieku kremem z bardzo wysokim filtrem chroniącym przed działaniem promieni słonecznych.
Wiosną i jesienią, kiedy pogoda jest zmienna i nieprzewidywalna, dobrze jest ubierać dziecko "na cebulkę", wtedy łatwiej jest zdjąć lub założyć jedną warstwę, jeśli maluchowi robi się za zimno lub zbyt ciepło. Jeśli pada deszcz i zakładamy na wózek foliową osłonę, trzeba pamiętać, że działa ona jak dodatkowa, bardzo ciepła warstwa ubrania.
Z niemowlakiem łatwiej
Starsze niemowlę znacznie lepiej znosi spacerowe wahania temperatury. Coraz wyraźniej widać też indywidualne różnice między dziećmi. Jednym jest ciągle chłodno i lubią być porządnie opatulone, inne czują się dobrze tylko w cienkiej koszulce i pieluszce albo na golasa. Obserwujemy maleństwo i przyglądamy się, w jakiej temperaturze czuje się najlepiej.
Należy zwrócić uwagę na coraz wyraźniejsze sygnały wysyłane przez dziecko zanim będzie umiało powiedzieć, że jest mu za gorąco, może skopywać kocyk, szarpać sweterek, ściągać kurtkę. Kiedy zmarznie, pokaże na przykład, że chce wejść do śpiwora. Oczywiście nie można dziecku pozwolić na chodzenie z gołą głową w trzaskający mróz tylko dlatego, że ściąga czapkę, ale nie można też tych sygnałów ignorować. Często, kierując się troską o malucha i lękiem "żeby się nie zaziębił", dajemy mu do zrozumienia, że to, co on czuje, nie ma żadnego znaczenia. Warto ze starszym dzieckiem, oczywiście w granicach rozsądku, ćwiczyć trudną sztukę przyjmowania do wiadomości jego kategorycznego "nie", w tym wypadku na przykład dla dodatkowego sweterka
BIBLIOGRAFIA:
Krystyna Kulicka, Wanda Kawalec (1999, 2003, 2004), Pediatria. Warszawa: wydawnictwo WLPZWL
A. Eisenberg, H.E. Murkoff, S.E. Hathaway (1996), Pierwszy rok życia dziecka. Poznań: wydawnictwo Rebis
Wszystko o dziecku, Gazeta: Mamo to ja, 1999rok
Encyklopedia zdrowia Gazety Wyborczej, 2005rok
4