Pielegnowanie dzieci i niemowląt Marta S


Akademia Medyczna

im. Piastów Śląskich

wydział Zdrowia publicznego

kierunek: Pielęgniarstwo

Pielęgnowanie dziecka w okresie noworodkowym i niemowlęcym

0x01 graphic

Marta Smaciarz

Podstawy Pielęgniarstwa

Rok akademicki 2005/2006

Poród jest wydarzeniem będącym olbrzymim stresem dla rodzącego się

dziecka, a jednocześnie wysiłkiem, bólem i ryzykiem dla matki. W jednej chwili cały świat, do którego jest przyzwyczajone zamienia się w zimny, hałaśliwy świat zewnętrzny. Noworodek musi podjąć w tym świecie samodzielnie funkcje życiowe. Odcięcie pępowiny rozpoczyna szereg zmian adaptacyjnych, którym będzie ulegał ustrój nowonarodzonego dziecka.

CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU FIZYCZNEGO I MOTORYCZNEGO W RÓŻNYCH OKRESACH ŻYCIA DZIECKA:

Rozwój dziecka - pierwszy rok życia - załącznik nr 1.

  1. Okres noworodkowy - 28dni życia

Cechy fizyczne i funkcje organizmu noworodka zależą od tego, w którym tygodniu życia płodowego urodził się. Noworodek donoszony (urodzony między 38. a 42. tygodniem ciąży) ma przeciętną:

W pierwszych dniach życia dochodzi do ubytku ciała o 6 - 10% (utrata płynu zewnątrzkomórkowego). Większość noworodków osiąga urodzeniową masę ciała około 10. dnia życia.

Proporcje ciała noworodka cechuje duża głowa, krótka szyja, długi tułów, z klatką piersiową o kształcie okrągłym i krótkie koniczyny dolne. Środek ciężkości ciała znajduje się na wysokości pępka.

Noworodek przyjmuje na początku pozycję zgięciową, przypominającą ułożenie płodu, a następnie grzbietowo-wyprostną. Jego aktywność związana jest przede wszystkim z zaspokajaniem uczucia głodu - płacze, odwr4aca głowę, układa usta w :ryjek” pod wpływem każdego bodźca w okolicy ust. Charakterystycznymi cechami motoryki noworodka są:

2. Okres niemowlęcy - do 12. miesiąca życia

Jest to faza najintensywniejszego rozwoju somatycznego i motorycznego całym okresie życia zewnątrzłonowego, w ciągu pierwszych 12. miesięcy życia niemowlę zwiększa:

Około 12. miesiąca życia wyrównują się obwody głowy, klatki piersiowej. Ciemiączko przednie zmniejsza się około 6 miesiąca życia, a zamyka się między 9 - 18 miesiącem.

Pierwsze zęby mleczne (dolne siekacze) wyrzynają się przeciętnie w 6. miesiącu życia. W końcu pierwszego roku życia dziecko ma 6 - 8 zębów.

Okres niemowlęcy charakteryzuje szybkie tempo dojrzewania ośrodków motorycznych i sensorycznych w ośrodkowym układzie nerwowym. Znajduje to wyraz w bogactwie przejawów rozwoju psychomotorycznego dziecka. najbardziej charakterystycznych zjawiska:

OCENA NOWORODKA

0x08 graphic
Zaraz po porodzie dziecko jest badane przez pediatrę, który obserwuje jak wygląda i jak zachowuje się noworodek. Przy badaniu lekarze posługują się skalą Apgar, która ocenia : kolor skóry, oddech, krążenie, odruchy oraz napięcie mięśniowe. Łącznie noworodek może otrzymać maksymalnie 10 punktów ( po 2 za każdą kategorie). Im wyższa suma otrzymanych punktów tym większa pewność, że dziecko podejmie prawidłowe funkcje życiowe. Pediatra ocenia budowę dziecka, wygląd skóry, poszukuje ewentualnych wad rozwojowych możliwych do wykrycia w badaniu fizykalnym. Sprawdzane są odruchy noworodkowe i stan neurologiczny dziecka. Podczas porodu może dojść do obrażeń takich jak: złamanie obojczyka, złamanie kości ramiennej, uszkodzenie splotu ramiennego czy też mięśnia mostkowo- obojczykowo -sutkowego więc badający pediatra dokładnie musi ocenić czy ewentualnie doszło do wyżej wymienionych powikłań porodu. Najpoważniejszym uszkodzeniem porodowym jest natomiast krwawienie do centralnego układu nerwowego, które wymaga specjalistycznego postępowania diagnostyczno-leczniczego.

Odruchy noworodkowe:
Moro - gwałtowne wyrzucenie ramion przy głośnych dźwiękach,
chwytny - zaciskanie dłoni noworodka przy włożeniu palca do rączki dziecka,
chód automatyczny - po oparciu stópek o podłoże dziecko wykonuje ruchy nóżkami imitujące chód,
odruch pełzania - przemieszczanie się do przodu na brzuch przy podparciu stópek o jakiś przedmiot,
uniesienie główki - przy położeniu na brzuchu chwilowe oderwanie głowy od podłoża ( zanika do 2 tyg )

Zakupy dla dziecka:

Odzież i rzeczy podobne:

Kosmetyki oraz środki higieniczne i zdrowotne:

Akcesoria przydatne:

Akcesoria dodatkowe:

0x08 graphic
PIELĘGNOWANIE NOWORODKA

Pupa dziecka jest strategicznym punktem pielęgnacji dziecka. Na skutek kontaktu z wilgocią oraz drażniącego działania moczu jest szczególnie podatna na uszkodzenia.
Pieluchomajtki dzięki swojej dość złożonej budowie zapewniają dziecku długotrwałą suchość. Posiadają specjalne warstwy pochłaniające mocz, dzięki czemu skóra nie jest wyeksponowana na jego niepożądane działanie, ponadto wykonane są z materiałów zapewniających przewiewność. Dodatkowo niektórzy producenci stosują środki pielęgnacyjne w wewnętrznej stronie pieluch np.: balsam z aloesu. W ten sposób łączy się działanie ochronne z działaniem pielęgnacyjnym. W pieluchach jednorazowych stosowane są coraz to nowsze rozwiązania wszystko to aby zapewnić dziecku suchość, komfort a skórze ochronę.
Wilgotne chusteczki są bardzo praktycznym rozwiązaniem umożliwiającym dokładne oczyszczanie i powlekanie skóry substancjami ochronnymi, którym są nasycone. Dokładnie wycieramy nimi pupę pachwiny oraz pozostałą powierzchnię ciała wchodzącą w kontakt z pieluchą.
Kremy przeciwodparzeniowe posiadając substancje ochronne i łagodzące oraz działające antyseptycznie ich zastosowanie rozszerza się na inne regiony ciała gdzie stwierdzimy podrażnienie, istnieją wskazanie w których stosowane mogą być również u dorosłych.

Na główce noworodka znajdują da miękkie pulsujące miejsca. Są to ciemiączka, które odgrywają ważną rolę podczas porodu umożliwiając przedostanie się główki przez drogi rodne. Ciemiączko przednie znajdujące się na czubku głowy ma kształt rombu o szerokości około 5 cm. Jest płaskie , ale może się uwypuklać podczas płaczu, bądź przy wzroście ciśnienia śródczaszkowego, natomiast wgłębienie może sugerować nam odwodnienie( obie sytuacje wymagają wizyty u lekarza). Proces zamykania się przedniego ciemiączka zaczyna się w wieku około 6 miesięcy. Zakłada się, że w wieku 1,5 roku ciemiączko przednie powinno ulec całkowitemu zamknięciu. Ciemiączko tylne jest dużo mniejsze na kształt trójkąta i zamyka się zwykle do 3 miesiąca życia.

Pielęgnację prowadzi się poprzez przemywanie letnia przegotowaną wodą za pomocą płatka z waty. Gdy stwierdzimy, że skóra policzków jest zbyt sucha smarujemy ją cienką warstwą oliwki lub kremu przeznaczonego dla niemowląt.

Oczy ulegają samooczyszczaniu poprzez łzy i nie wymagają specjalnych zabiegów poza przemywaniem przegotowaną letnią wodą. Najlepiej obmywać oczy zmoczonym wacikiem prowadząc go od zewnętrznego kącika oka do wewnętrznego. Utrzymujące się łzawienie oczka bądź widoczna zbierająca się treść ropna wymagają wizyty u pediatry.

Uszy wymagają oczyszczania jedynie w zachyłkach małżowiny usznej. Niewskazane jest wprowadzanie pałeczek higienicznych do przewodu słuchowego zbyt głęboko w obawie przed uszkodzeniem bębenka. Woskowina znajdująca się w uchu jest wydzieliną ochronną i nie należy jej usuwać za wszelką cenę.

Nos nie wymaga szczególnej toalety, gdyż ulega samooczyszczaniu podobnie jak przewody słuchowe. Jeśli wymagane jest usunięcie zalegającej wydzieliny np: podczas infekcji najlepiej jest użyć gumowej gruszeczki, które dostępne są w aptece.

Paznokcie obcinamy zdezynfekowanymi spirytusem nożyczkami najlepiej podczas snu dziecka. Nawet nieznaczne uszkodzenie naskórka w pobliżu płytki paznokciowej może zakończyć się odczynem zapalnym, które będą wymagać kontroli lekarskiej.

Główne zabiegi pielęgnacyjne wykonujemy podczas kąpieli. U chłopców nie należy zsuwać napletka, a u dziewczynek szparę przemywamy delikatnie tamponami od przodu w kierunku ku tyłowi. W następnej kolejności prowadzimy toaletę szpary międzypośladkowej. Skóra tej okolicy jest szczególnie narażona na działanie moczu i stolca dlatego często ulega podrażnieniom.

Włosy obmywamy podczas kąpieli wodą, a 1 do 2 razy w tygodniu myjemy szamponem chroniąc oczy przed dostaniem się specyfiku. Pamiętamy o starannym spłukaniu wodą. Dobrze jest zwłaszcza u starszych niemowląt rozczesać włosy przed kąpielą. Wizyta u fryzjera domowego jest sprawą indywidualną, z reguły odbywać się powinna co 2 miesiące

Pielęgnacja pępka polega przede wszystkim na osuszaniu i chronieniu przed zakażeniem. Podstawowym działaniem jest umożliwienie dostępu powietrza, oraz ochrona przed drażniącym działaniem moczu. Dezynfekcję prowadzimy 1 do 2 razy dziennie przecierając gazikiem nasączonym 70% spirytusem. Pępka nie moczymy dokąd nie odpadnie kikut pępowiny

0x08 graphic

KĄPIEL

Mimo że maluszek właściwie się nie brudzi, wymaga codziennej kąpieli. Możemy ją wykonywać o dowolnej porze dnia. Najlepiej jednak kąpać dziecko wieczorem - maluch po takim masażu w ciepłej wodzie I wieczornym posiłku zwykle śpi dłużej.

Co należy przygotować:

Plastikowa przenośna wanienka powinna być ustawiona na stole lub blacie z dobrym dostępem. Na dnie należy położyć tetrową pieluszkę.

0x08 graphic
0x08 graphic

Temperatura wody powinna być zbliżona do ciepłoty ciała noworodka czyli około 37 stopni C, najłatwiej zaopatrzyć się w odpowiedni termometr, który dokładnie wskaże czy woda nie jest za zimna lub za gorąca. Przy pierwszych kąpielach nie potrzeba zbyt dużo wody, bezpieczniej będzie nalać do poziomu 10cm od dna wanienki. Przed przystąpieniem do kąpieli wszystko powinno być przygotowane, miejsce gdzie ułożymy dziecko po kąpiel powinno być w pobliżu wanienki umożliwiając swobodny dostęp. Na blat kładziemy suchy czysty i delikatny w dotyku ręcznik.
Temperatura w pomieszczeniu gdzie znajduje się dziecko nie może być zbyt niska. Nie może być przeciągu, unikamy też hałasu. Jeśli dostosujemy odpowiednio temperaturę pokoju do wymagań noworodka nie musimy się martwić, że jest mu za zimno podczas rozbierania przed, bądź pielęgnacji po kąpieli.

0x08 graphic
0x08 graphic
Kąpiel zaczynamy od buzi. Najpierw przemywamy oczy - każde oddzielnie, zwilżonym w ciepłej wodzie wacikiem, jednym ruchem od kącika zewnętrznego do nosa. Następnym wacikiem myjemy uszy i kolejnym nosek.
Samo namydlenie można wykonać na blacie, albo bezpośrednio w wanience. Podczas tej czynności pamiętać należy, by dotrzeć do wszystkich fałdek w zgięciach, pod kolanami, w pachwinach, w zaciśniętych piąstkach. Gdy dziecko jest już namydlone i znajduje się w wanience to trzymamy je pewnie jedną ręką podkładając ją pod plecy noworodka, a drugą wykonujemy pozostałe czynności. Główkę po delikatnym zmoczeniu również namydlany bądź myjemy szamponem. Polewanie zaczynamy od główki pamiętając aby spłukiwany szampon nie dostał się do oczu. W następnej kolejności szyja, tułów i kończyny górne a potem dolne. Po zakończeniu tego etapu kąpieli wyjmujemy malucha z wanienki owijamy w ręcznik tak aby główka znalazła się w kapturku jeśli wasz ręcznik go posiada. Kładziemy dziecko na blat i wycieramy do sucha, pamiętajmy aby ręcznik delikatnie przykładać do ciałka a nie pocierać nim gdyż może być to nieprzyjemne. Po kąpieli zajmujemy się zabiegami kosmetycznymi, ubieramy dziecko w czyste ubranko, karmimy i układamy do snu.

Należy unikać kąpieli tuż przed lub zaraz po zjedzeniu. Wstrząsanie malcem, który ma pełny brzuszek, grozi ulaniem pokarmu. Z kolei dziecko głodne będzie niespokojne!!

RADY:

Przy pierwszej kąpieli dobrze jest skorzystać z pomocy osoby, która posiada doświadczenie.
Dzieci, które boją się kąpieli więc krzyczą i prężą się powinny być przyzwyczajane stopniowo. Namydlanie najlepiej jest wykonywać przed włożeniem do wanienki, a wszystkie czynności wykonywane powinny być spokojnie i delikatnie.
Woda z ujęć miejskich często zawiera liczne niepożądane substancje.
Dobrze jeśli tata zaangażuje się w kąpiel dziecka, wzmocni to kontakt i wspólne.
zapoznawanie się, a mamie pozwoli na chwilę wytchnienia.
Stosowanie mydeł alkalicznych zmienia pH skóry i wysuszając ją.
Kosmetyki kąpielowe powinny mieć lekko kwaśny odczyn, pozbawione być barwników oraz zbyt intensywnego zapachu. Niewskazana jest zawartość mydeł i detergentów.
Nie powinno się stosować kosmetyków dających obfitą pianę
Przy zakupie szamponu szukajmy tych, które nie szczypią w oczy.


PRZEWIJANIE

Co będzie potrzebne:

0x08 graphic
Przygotowania wymaga też miejsce gdzie zamierzamy położyć maluszka. W tym celu należy rozłożyć dodatkową pieluchę lub jakiś podkład z materiału. Ma to za zadanie uchronić dziecko przed leżeniem na mokrym, zabrudzonym i nieprzyjemnym podłożu.
Nic bardziej mylnego, że malec będzie posłusznie leżeć podczas przebierania. Powinniśmy zapewnić mu pewne atrakcje, bo w innym przypadku szybko znudzi się lub zdenerwuje, a wtedy może prysnąć cała przyjemność. W tym celu jeśli istnieje taka możliwość druga osoba - tata, babcia lub ktoś z bliskich mogą zająć się zabawianiem. Inne przydatne rzeczy to wiszące zabawki, grzechotka, lub cokolwiek co zwraca uwagę 0x08 graphic
dziecka.

Przystępując do czynności mamy już pewne dane mogące zorientować nas w sytuacji. To że w pieluszce jest kupa możecie spodziewać się gdy dziecko jest po posiłku, cenną wskazówką jest oczywiście zapach. Odwijamy pieluchę i już wiemy co zastaliśmy. Jeśli jest kupa to pozostałą częścią pieluchy, która jest czysta staramy się pupę. Zabrudzona pielucha wędruje do prania, jeśli jednorazowa to do kosza. Mając do dyspozycji chusteczki pielęgnacyjne myjemy starając się dotrzeć do wszystkich fałdów gdzie mogą znajdować się zanieczyszczenia. W pierwszej kolejności zajmujemy się przodem, następne obydwie nóżki i pośladki. Podkładamy czystą pieluchę uprzednio unosząc pupę ku górze. Przed położeniem należy osuszyć skórę. Następnie zawijamy dziecko w 0x08 graphic
odpowiednio przygotowane pieluchy zwinięte w trójkąt, natomiast przy pieluchach jednorazowych pamiętamy o tym aby taśmy samoprzylepne nie przykleiły się do skóry niemowlęcia. Jeśli pielucha jednorazowa jest dobrze dopasowana i założona mamy gwarancję że nic nie przecieknie, i nie dojdzie do otarcia delikatnej skóry niemowlęcia. U noworodków zawsze zwracamy uwagę na kikut pępowiny, który powinien być odkryty w żadnym przypadku zawinięty w pieluchę. Pieluchy jednorazowe to bardzo duże udogodnienie o czym zaświadczą wam babcie. Nie dość, że łatwiej ją założyć, to można ją dłużej trzymać na pupie dziecka, a do tego po zużyciu wędruje do kosza i nie musimy tracić czasu na pranie. Pieluchy tetrowe zabrudzone stolcem w pierwszej kolejności muszą zostać spłukane zimną wodą, wstępne przygotowanie do prania kończymy przepierką w ciepłej wodzie. Pozostawiamy tak przygotowane pieluchy, aż zbierze się ich więcej i będziecie mogli "hurtem" je wyprać Pieluszki jednorazowe inaczej zwane pieluchomajtkami są tak skonstruowane, że po zużyciu umożliwiają odpowiednie złożenie i sklejenie.

KARMIENIE PIERSIĄ I SMOCZKIEM

Mleko matki to najlepszy pokarm dla dziecka. Zaspakaja wszystkie potrzeby żywieniowe malucha aż do szóstego miesiąca życia! Zawiera ciała odpornościowe zawsze ma odpowiednią temperaturę, jest najlepiej trawione przez maleństwo!!

Przebywanie i trawiarnie pokarmów w żołądku noworodka trawa około 3 godzin. Początkowo pojemność małego brzuszka wynosi 10cm sześciennych, ale pod koniec drugiego tygodnia osiąga już 100 cm sześciennych!

Wiek - Średnia (przedział) ilość na dzień w ml - Średnia ilość na jedno karmienie w ml

Dzieci karmione piersią chorują o wiele rzadziej, a kiedy chorują przebieg ich chorób jest lżejszy niż u dzieci karmionych mieszankami. Zdaniem logopedów ssanie brodawki, poprzez specyficzną pracę żuchwy i szczęki noworodka zapewnia ich właściwy rozwój i zapobiega późniejszym wadom zgryzu i wymowy. Dzieci karmione piersią w późniejszym wieku rzadziej noszą aparaty ortodontyczne. Karmienie piersią sprzyja także rozwojowi więzi emocjonalnej między matką a dzieckiem.

Podczas ssania, czy będzie to pierś, czy butelka, dziecko często łyka powietrze. Po karmieniu należy podnieść dziecko do pozycji pionowej i oprzeć na ramieniu. Można też delikatnie pomasować i poklepać plecy czekając, aż maluchowi odbije się.

Zasady karmienia piersią: