38. Chod i zasady nauki chodzenia

*Definicja

-Seria rytmicznych, zmiennych ruchów kończyn i tułowia powodujących w rezultacie przesunięcie się do przodu środka ciężkości człowieka.

-Rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi w zmieniających się na przemian fazach podporu i przenoszenia

*Cechy chodu fizjologicznego

-Dwunożny

-Naprzemienny

-Przedsiębieżny

-Symetryczny (izometryczny, izochroniczny, izotoniczny) i harmonijny

Izometria - polega na wykonywaniu równej długości kroków prawą i lewą kończyną dolną

Izochronia - polega na równym w czasie obciążania lewej i prawej kończyny dolnej

Izotonia - polega na prawidłowej koordynacji ruchów kończyn górnych i tułowia z praca kończyn dolnych

Cykl chodu to czynności i ruchy wykonywane przez idącego pomiędzy kontaktem pięty z podłożem. Podczas jednego cyklu chodu każda z kończyn dolnych przechodzi przez jedną fazę podporu i przenoszenia kończyny.

Faza podporu zaczyna się dla każdej kończyny dolnej w momencie zetknięcia się pięty z podłożem, a kończy w chwili oderwania palucha. Dla lepszej, pełniejszej analizy faza podporu została podzielona na następujące składowe w odniesieniu do stopy:

-kontakt pięty z podłożem

-”stopa płasko”- sytuacja, w której cała powierzchnia stopy przylega do podłoża

-pełne obciążenie- to sytuacjia, w której środek masy ciała znajduje sie nad środkiem geometrycznym powierzchni styku stopy z podłożem

-tzw. propulsja, czyli przetaczanie stopy- jest to różnica czasu pomiędzy oderwaniem od podłoża pięty obciążonej kończyny dolnej i palców tej samej stopy, jednocześnie z zakończeniem propulsji, w momencie oderwania palucha od podłoża, kończyna kończy fazę podporu i rozpoczyna następną część cyklu

-oderwanie palucha od podłoża

Faza przenoszenia zaczyba się w momencie oderwania od podłoża palucha, a kończy w chwili zetknięcia pięty tej samej kończyny z podłożem. Z tych samych względów co faza podporu została ona podzielona na następujące składowe:

-przyspieszenie- sytuacja, w której kończyna znajdująca się z tyłu w stosunku do tułowia (zakroczna) przemieszczająca się do przodu w płaszczyźnie strzałkowej „goni” ciało.

-przenoszenie właściwe- sytuacja, w której oś poprzeczna stawu skokowo-goleniowego znajduje się w płaszczyźnie czołowej głównej ciała. W tym momencie, ze względów funkcjonalnych, poprzez zgięcie w poszczególnych stawach, przenoszona kończyna jest „najkrótsza”.

-hamowanie- sytuacja, kiedy po „wyprzedzaniu” tułowia następuje zwolnienie tempa ruchu kończyny ku przodowi i przygotowanie jej do przejęcia masy ciała. Podczas hamowania znajduje się ona w wykroku i dlatego określa się to położenie podfazą wykroczną.

Faza podwójnego podparcia- to sytuacja w ktorej kończyna zakroczna (podporowa) jeszcze ma kontakt z podłożem poprzez przedstopie i paluch, a kończyna wykroczna (przenoszona) już zetknęła się z podłożem. Czas fazy podwójnego podparcia zależy od szybkości chodu. Im jest ona większa tym faza ta jest krótsza i odwrotnie. Podczas biegu faza podwójnego podparcia nie występuje i zostaje zastąpiona fazą lotu, podczas której palce kończyny zakrocznej ( podporowej) już się oderwały od podłoża, a pięta nogi przenoszonej (wykrocznej) jeszcze sie z nim nie zetkneła.

Podczas przeciętnie szybkiego chodu, faza podporu jednej kończyny dolnej zajmuje około 60% czasu cyklu chodu, faza przenoszenia okolo 40%. Prędkość chodu w praktyce kinezyterapeutycznej określana jest częstotliwością kroków na minutę. Za chód w tempie wolnym przejmuje się taki, w którym idcy, w ciągu minuty wykonuje 70 kroków, za bardzo szybki- marsz z częstotliwością 130 kroków na minutę.

FAZA PODPORU

1.przyłożenie pięty do podłoża:

- mm.prostownik stopy, prostownik długi palców, prostownik długi palucha, piszczelowy przedni skurcz izometryczny

• m.czworogłowy uda skurcz izometryczny

• mm.kulszowo-goleniowe skurcz koncentryczny przeciw zgięciu stawu biodrowego

2.stopa płasko:

- m.czworogłowy uda rozkurcz ekcentryczny

3.obciążenie właściwe:

• m.trójgłowy łydki koncentrycznie

• m.strzałowy długi koncentrycznie

• m.czworogłowy rozpoczyna pracę koncentryczną

4.oderwanie pięty od podłożą ( propulsja):

• m.trójgłowy łydki - w czasie propulsji koncentryczna

• mm.kulszowo-goleniowe praca izometryczna

FAZA PRZENOSZENIA Podczas całęj fazy na kończynę dolną działa jedynie siłą ciężkości. Równoważy ją siła izometryczna mm.przedniej ściany goleni zapewniająca czynnościowe skrócenie kd:

- m.prostownik długi palców

• m.prostownik długi palucha

• m.piszczelowy przedni

• m.biodr.-lędźwiowy i prosty uda (utrzymuje zakres zgięcia 25°)

• mm.kulszowo-goleniowe (hamujące podudzie)

Wyznaczniki chodu prawidłowego- Prawidłowy chód wymaga spełnienia kilku warunków dotyczących ruchów miednicy i stawów kończyn dolnych. Trzy z nich doityczą zmian położenia miednicy i stawów biodrowych, dwa zakresu ruchu w stawach kolanowych, i jeden stawów skokowo- goleniowych. Są to więc wyznaczniki kinematyczne.

-W Zębatym opisanych jest 9 wyznacznikow, ja nie bede tutaj tego przepisywac, jesli ktos by potrzebowal to- Zębaty TOM II, str. 76

METODTYKA NAUKI CHODZENIA

-przygotowanie do nauki chodzenia

• wlasciwa nauka chodzenia

• doskonalenie chodu

Przed przystąpieniem do nauki chodzenia, w warunkach patologii, trzeba, uzyskać prawidłowe zakresy ruchomości poszczególnych stawów kończyn dolnych. Niespełnienie tego warunku wyklucza możliwość odtworzenia prawidłowego chodu i będzie prowadziło do przyswajania wadliwych wzorców tej czynności.

W pierwszych etapach, nauka chodzenia powinna być przeprowadzana indywidualnnie.

Naukę chodzenia zgodnie z metodyką rozpoczyna się od pionizacji:

-w obrębie łóżka chorego:

unoszenie głowy

siady z ukośnym ustawianiem tułowia

siady płaskie na łóżku

siady płaskie z nogami zwieszonymi

-na stole pionizacyjnym lub przyłóżkowej

Pionizacja powinna poprzedzać właściwą naukę chodzenia wtedy, gdy pacjent, z roznych względów, był zmuszony przebywać dłuższy czas w pozycji leżącej. Stanowi ona potrzebną adaptację głównie układu krążeniowo- naczyniowego.

Właściwa terapia rozpoczyna się od ćwiczeń w barierkach, specjalnie do tych celów skonstruowanych. Jeżeli pacjent ma poważne niedobory w funkcji lokomocji, a diagnnoza pozwala stwierdzić iż nie jest to anomalia krótkotrwała, wtedy taki pacjent powinien opanować lokomocję za pomocą wózka inwalidzkiego, jako etap przejściowy w nauce chodzenia. Przesiadanie się z łóżka na wózek i odwrotnie, jazda na wózku po równym podłożu, zsiadanie z wózka na podłóże i powrót. Jeżeli przewiduje się że jazda na wózku będzie stanowiła jeden ze sposobów poruszania się to doskonalenie tego sposobu lokomocji powinno iść dalej i objąc nauke jazdy po równiach pochyłych.

W barierkach dużą role odgrywają ćw równoważne sterowane górą i dołem (przenoszenie ciezkiej pilki konczynami gornymi, wykroki i stania na jednej nodze). Ważne są ćw z balansem miednicy, osiąga się dzięki nim prawidłowe obciążenie niesprawnej kończyny.

Prowadzenie zajęć w barierkach pozwala na autoasekurację, zwiększając tym samym poczucie bezpieczeństwa. Po opanowaniu prawidłowego rozkładu ciężaru ciała na obie kończyny równomiernie, przechodzi sie do nauki chodzenia z pokonywaniem dystansu.

Te zajęcia także prowadzimy w barierkach, zwracamy uwagę na prawidłowość poszczególnych faz chodu.

Po opanowaniu chodzenia krokiem czteroaktonowym ( to sposob poruszania sie w barierkach albo o kulach, w ktorym z pozycji stojacej ruch do przodu rozpoczyna konczyna gorna po str przeciwnej do sprawnej konczyny dolnej. Nastepnie przesuwa sie zdrowa konczyna dolna, potem konczyna gorna przeciwa do chorej konczyny dolnej) w barierkach, prowadzi się naukę chodzenia poza ich obrębem. Moment wyjścia z barierek wymaga bardzo dobrej asekuracjii. Przy dużych oporach ćwiczonego wyjątkowo można wprowadzic pośredni etap- chodzenie z pomocą balkoników. Przy podejmowaniu takiej decyzji należy się kierować względami obiektywnymi takimi jak podeszly wiek, nasielenie procesow miazdzycy, choroby towarzyszace. Poczatki chodzenia o kulach sa decydujacym momentem w edukacji prawidlowego chodu.

Dalsza nauka to w zasadzie wydluzanie dystansow do jenororazowego pokonania i zmniejszania liczby pomocy ortopedycznych (kule lokcioe. laski) potrzebnych do wykonania tej czynnosci.

Opuszczeniu barierek wprowadza sie nauke trzech elementow:

-chodzenie po podlozach o roznej twardosci

-chodzenie z pokonaniem roznych wysokosci

• nauke padania

Nauke chodzenia po schodach zaczynami od schodow tzw mieszkalnych z porecza. Jezli porecz usytuowana jest z lewej strony pacjenta, poleca sie kule z lewej koczyny przelozyc do prawej i uchwycic ja kolo wsparcia dlowniowego prawej kuli, rownolegle do podloza.

Lewa konczyna gorna oparta o porecz schodow, prawa natomiast przenosi kule na pierwszy stopien. Rozpoczyna wchodzenie zdrowa konczyna dolna lub sprawniejsza funkcjonalnie. Chora konczyne w poczatkowych etapach dostawiamy, nastepnie rezygnujemy z podparcia na poreczy i przejsciu na dwie kule oraz proby chodzenia naprzepiennego. Podczas schodzenia w dol wykonuje sie te same czynnosci, z ta roznica ze chora konczyna zaczyna cykl.

Po wyjsciu z barierek powinno sie przeprowadzic nauke padania, i przestrzegac zasad:

-nie bronic sie przed upadkiem za wszelka cenę,

• w momencie zachwiania rownowagi od razu odrzucic od siebie kule

• kazdy upadek starac sie kontrolowac „wyladowac” w lezeniu przodem

• sile uderzenia o podloze amortyzowac przez ugiecie stawow lokciowych przy odpowiednio ustawionych na podlozu dloniach

• samodzielnie wstawac z pozycji lezac przodem przez unoszenie miednicy i „cofanie” sie na konczynach gornych

Bardzi ważną czynnością w nauce chodzenia jest asekuracja przez prowadzącego te zajecia terapeute. Ma ona zapewnic maksimum bezpieczenstwa. Dzialania z nia zwiazane dziela sie na czynne i bierne, natomiast od instruktora wymagaja one pelnej koncentracji psychicznej, znajomosci rodzajow i faz chodu oraz umiejetnosci przewidywania niebezpieczenstwa.

Zasady

-asekeruacja nie polega na utrzymaniu pacjenta w pozycji stojacej, w momencie kiedy traci on rownowage, tylko na bezpiecznym sprowadzeniu go na podloze. Urzymanie chorego w pozycji stojacaj jest mozliwe w przypadku drobnych zachwian rownowagi lub przy duzej dysproporcji w mozliwosciach fizycznych asekurujacego i asekurowanego na korzysc pierwszego.

• instruktor porusza sie z tylu lub z tylu i z boku pacjenta, mozliwie najblizej, ale tak, by nie krepowac swobody ruchow. W przypadku utraty rownowagi przez asekurowanego powinien chwycic go pod pachy, sciagnac na siebie i po ugietych konczynach dolnych sprowadzic go do pozycji siedzacej.

• przy wchodzeniu na schody asekurujacy porusza sie zawsze z tylu za pacjentem. Przy schodzeniu zabezpiecza go od strony dolu schodow.

Asekuracja czynna charakteryzuje sie kontaktem rak terapeuty z pacjentem albo stanem czuwania, ktory absolutnie nie polega na swobodnym chodzeniu obok asekurowanego. Towarzyszenie- to wlasnie asekuracja bierna.

---