PLAN BADANIA SAMCA REPRODUKTORA
Wywiad
Ocena zootechniczna
Ocena zdrowia
Badanie ogólne
Badanie szczegółowe
zewnętrzne narządu płciowego
wewnętrzne narządu płciowego
pobranie wypłuczyn, zeskrobin z worka napletkowego
badanie endokrynologiczne
badanie odruchów płciowych
badanie i ocena nasienia (spermiogram)
biopsja jąder
sekcja
Rozpoznanie
Podjęcie decyzji: zdatny, niezdatny, warunkowo przydatny
Leczenie
Ad.1 WYWIAD
opis reproduktora
właściciel, czas posiadania, wiek samca, gatunek, rasa, maść, typ neurohormonalny, numer identyfikacyjny, grupa krwi, tatuaż, znaki szczególne, znamiona itp.
pochodzenie
przodkowie samca muszą być zapisani do ksiąg hodowlanych: standard w okręgowej
stacji hodowli zwierząt i elita w Ministerstwie Rolnictwa (rodzice wybitni)
ocena
ocena wstępna potomstwa ocenia się 20-50 cieląt ocenie podlega ich: budowa ciężar ciała, zdrowie, żywotność, nosicielstwo genów letalnych, subletalnych
ocena na podstawie cech użytkowych potomstwa
metoda córka-matka porównuje się laktacje w ciągu 305 dni; wstępnie rozpoczyna się od porównania 15., a kończy na 50. parach
metoda stacjonarna polega na wycenie wydajności córek buhaja w gospodarstwach specjalistycznych przy zastosowaniu standardowego żywienia; istota polega na ujednoliceniu warunków środowiska. Przez 305 dni laktacji ocenia się wydajność mleczną i zawartość tłuszczu w mleku. Ponadto ocenie poddaje się żerność, wykorzystanie paszy, łatwość porodu i zacielenia, budowę gruczołu mlekowego.
metoda córka-córka ma na celu porównanie buhajów z tego samego zakładu unasienniania. Porównuje się 20-50 córek-pierwiastek w jednym gospodarstwie; kryterium w trakcie 305. dni laktacji to: skład mleka, łatwość oddawania mleka.
Otrzymane parametry decydują o wykorzystaniu ojców do rozpłodu.
Selekcja w oparciu o oceny użytkowości potomstwa daje najlepszy postęp
hodowlany..
© Qulok
budowa
ocena według skali 100 pt.:
wygląd ogólny 20
głowa 5
przód 20
środek 15
zad 20
kończyny 10
cechy użytkowości 10
płodność
po unasiennieniu 200 losowo wybranych krów określamy wsk. niepowtarzalności (bad. rektalne) czyli % skutecznie unasiennionych (zapłodnionych) do 60 dnia od unasiennienia
wskaźnik ↓ 60% eliminacja buhaja
wskaźnik 60% wynik dobry
wskaźnik 70% wynik bardzo dobry
wskaźnik u Eq i Su minimum 80%
wiek i eksploatacja:
Terminy: dojrzałość płciowa, dojrzałość hodowlana, dojrzałość fizyczna.
Buhaj:
optymalna płodność : 3-5 lat
zmiany starcze 13-16 lat
Eksploatacja płciowa związana
z wiekiem:
młode do 2-3 lat
3-8 lat 3-4 skoki (ejakulaty) / tydzień
powyżej 8 lat 2 skoki / tydz.
z typem neurohormonalnym:
umiarkowany 8-12 skoków /
żywy 10-16 skoków /
gwałtowny 12-14 skoków /
Na skutek zbyt intensywnej eksploatacji może dojść do wyczerpania zapasów plemników pozajądrowych (najądrzowych) i okresowej bezpłodności.
Organizacja krycia:
krycie ,,z ręki” 80 krów / 1 buhaja
krycie haremowe 20-30 krów/ale max. przez 6-8 tyg.
sztuczna inseminacja 2-3 tys.
Qulok
Ogier:
dojrzałość płciowa (zal. od rasy) 23-27 m-cy
dojrzałość hodowlana pow. 3 lat
optymalna płodność 5-15 lat
zmiany starcze 18-20 lat
Eksploatacja płciowa związana z wiekiem:
do 5 lat 3-4 skoki / tydz
pow. 15 lat j/w
5-15 lat 15-18 skoków / tydz ale tak intensywna eksploatacja może trwać do 2 miesięcy, stosujemy specjalne żywienie (2 j.o. na 100 kg/m.c.) oraz dzień przerwy w tygodniu.
Knur:
dojrzałość płciowa (zal. od rasy) 6-10 m-cy
dojrzałość hodowlana 10-12 m-cy + waga 130-160 kg
optymalna płodność 2 lata
zmiany starcze 5-7-8 lat
Eksploatacja płciowa związana z wiekiem
do 2 lat 10 skoków / tydz.
pow. 2 lat 20
po każdym skoku dzień przerwy, u młodych 2 dni
Organizacja krycia:
krycie ,,z ręki” 50 loch / 1 knura
sztuczna inseminacja kilkaset loch /
(minimum 10 loch z jednego ejakulatu)
Tryk:
dojrzałość płciowa (zal. od rasy) 6-8 m-cy
dojrzałość hodowlana 16-18 m-cy + waga i rasa
merynos 80 kg czerwiec
czarnogłówka niemiecka 80 kg
karakuł 50 kg
cokle ?? 50 kg
polska długowełnista 60 kg
wrzosówka 40-45 kg
zmiany starcze 8-10 lat
Organizacja krycia:
krycie ,,z ręki” 60 maciorek / 1tr
krycie haremowe 20-30 owiec / 1tr / sezon
sztuczna inseminacja do 2tys. / 1tr
Qulok
Ad. 2 OCENA ZOOTECHNICZNA
Żywienie - wykład.
Pielęgnacja i utrzymanie:
higiena zwierzęcia:
kąpiel raz w tygodniu temp. 20°C
czyszczenie min raz dziennie
mycie dzień przed pobraniem nasienia,
dezynfekcja prącia
pielęgnacja racic - korekcja 2 razy w roku
czystość stanowisk - wymiana ściółki raz dziennie, dezynfekcja pomieszczeń raz w miesiącu
ruch - 60-90 minut / dzień
palikowanie
oprowadzanie za kółko nosowe lub kantar
bieżnie szwedzkie
duże okólniki (żłób daleko od koryta)
Ad. 3 OCENA ZDROWIA SAMCA
Buhaj: powinen być wolny od rzęsistnicy, kampylobakteriozy, chlamydiozy, gruźlicy, otrętu (IBR-IPV), brucelozy, białaczki, ureoplazm
Knur : grużlica, bruceloza.
Ogier : zak. zapalenie tętnic
Tryk : gruźlica, bruceloza, chlamydioza
Ad. 4 BADANIE OGÓLNE (status praesens)
Oceniamy : tętno temp., oddechy, budowę wszystkich narządów (bez płciowego)
Ocena dymorfizmu płciowego, kondycji (wyniszczenie, otłuszczenie),
konstytucji (wykład).
Badanie stawów, kopyt, racic (małe racice sprzyjają limaxowi), wykluczamy schorzenia gorączkowe (zły wpływ temp. na spermatogenezę), wykluczamy preparaty siarkowe, streptomycynę.
Ad. 5 SZCZEGÓŁOWE BADANIE ANDROLOGICZNE
1.Badanie zewnętrzne narządu płciowego
można oceniać według klucza hanowerskiego w skali od 2 do 5.
oglądanie i omacywanie narządu płciowego :
moszny: zwisa między udami, kształtu butelki, spłaszczona przednio- tylnie (piersiówka ułożona w poprzek)
5 - symetryczna, odpowiedniej wielkości i kształtu, pokryta delikatnym włoskiem, ocena termoregulacji-przy niskiej temp. pojawiają się namarszczki, przy niskiej jądra są nisko opuszczone
2 - brak, namarszczek, wykwity, obrzęki, bolesność, asymetria, hydrocele, haematocele, brak jądra
Qulok
jąder :
oglądanie: położenie, wielkość, kształt, symetria,
omacywanie: wielkość, przesuwalność, tkliwość, kształt, konsystencja
Parametry oceny:
wielkość: jaja gęsiego
kształt: 5 - podłużnie-owalne, na zewnątrz wypukłe.
2 - okrągłe, cylindryczne
położenie: 5 - równoległe, pionowe
konsystencja: 5 - jędrne, tęgo elastyczne, sprężyste,
u os. starszych bardziej tęgie.
2 - miękkie, niedorozwinięte, twarde.
przesuwalność: 5 - przesuwalne w osłonkach,
2 - nieprzesuwalne - zrosty, trzeszczenia,
fluktuacje
bolesność: 5 - niebolesne
2 - bolesne
symetryczność: dopuszczalna asymetria do 1 cm
najądrzy:
głowa n. - (dostępna omacywaniem),
5 - u buhaja występuje na biegunie górnym, posiada kształt czapeczki, słabo wyczuwalna, gładka, tęgo-elastyczna,
2 - asymetria , bolesność, zrosty, trudne do wymacania.
trzon n. - występuje na margo epidydimidis, bliżej septum scroti,
5 - grubość źdźbła słomy, cienka, elastyczna taśma, słabo wyczuwalna, grubości 0,5-1,5 cm
2 - bolesność, zrosty, asymetria, zgrubienia
ogon n. - najlepiej wyczuwalny, jest rezerwuarem nasienia,
5 - tęgo-elastyczny, symetryczny, przesuwalny, niebolesny, odgraniczony od jądra, wielkości jaja gołębiego
2 - bolesny, niewyczuwalny, asymetria, zrosty.
powrózków nasiennych:
są grubości palca, porównujemy lewy z prawym.
5 - symetryczny, uwarstwiony, niebolesny
2 - bolesny, asymetryczność, zrosty, żylaki, przepukliny, pozostałości po procesach zapalnych
nasieniowodów:
5 - wyczuwalny przez skórę, uwarstwiony, leży po przyśrodkowej stronie jąder w pobliżu septum scroti
2 - zgrubienie, bolesność, zrosty.
prącia :
5 - badanie zwierzęcia stojącego, bad. dolny pokład zgięcia esowatego, na dłoń powyżej worka mosznowego - u młodych jest grubości kciuka, u starzsych gr. 2 palców, glans penis na dłoń do przodu od worka mosznowego.
2 - stulejka, wybroczyny, przekrwienie, wykwity, nadżerki,
Qulok
Błonę śluzową prącia i glans penis oglądamy po wprowadzenie do prowokatora lub samicy, wysunięte prącie należy uchwycić przez ręcznik
Znieczulenie prącia w/g Fathina-Isajewa - wprowadzamy 100-200 ml Polokainy, na dolny pokład zgięcia esowatego, po ok.15 min następuje wypadnięcie prącia
węzłów chłonnych: wielkości orzecha laskowego lub niewyczuwalne.
worka napletkowego:
5 - ujście ostium praeputiale - blisko powłok brzusznych, owłosienie wokół ujścia 3-4 cm , brak wypływu, swobodnie można wprowadzić dwa palce
2 - wykwity, zrosty, zwężenie ujścia - stulejka; genetyczne prolapsus praeput
testometria:
długość między biegunami 10-20 cm
grubość między krawędziami 7-10 cm
szerokość między powierzchniami 6-10,5 cm
obwód taśmą na równiku
objętość w wiaderku z podziałką litrową
|
OBWÓD / cm |
OBJĘTOŚĆ / l |
||
wiek/ocena |
bdb. |
nast. |
bdb. |
nast. |
1 rok |
32,5 |
27 |
1,35 |
0,8 |
1-1,5 |
34,5 |
29 |
1,6 |
1 |
1,5-2 |
36 |
30 |
1,75 |
1,1 |
2-2,5 |
37,5 |
32 |
1,95 |
1,2 |
3 < |
39,5 |
33 |
2 |
1,3 |
znieczulenie prącia,
tonometria,
biopsja,
sekcja,
Badanie wewnętrzne narządu płciowego
badanie per rectum, USG, endoskopia
Pobieranie materiału do badań
Badanie endokrynologiczne
Ocena odruchów płciowych
Pobranie i ocena nasienia
Rozpoznanie
Decyzja; świadectwo przydatności samca do rozrodu
Qulok
2