Sukcesy i porażki II RP
posted Sep 21, 2011 12:33 PM by Mikołaj Kłodziński [ updated Sep 21, 2011 12:36 PM ]
Sukcesy i porażki II Rzeczypospolitej można rozpatrywać wieloaspektowo. Należy rozpocząć od ukształtowania granic polski, o które walka pochłonęła wiele krwi i trudu. Jako pierwszy sukces uznać trzeba powstanie wielkopolskie; jedyne z polskich powstań narodowych, zakończonych sukcesem. Zorganizowane i przeprowadzone przez świadomych swego pochodzenia Wielkopolan pozwoliło na wcielenie do państwa polskiego jednej z najlepiej rozwiniętych prowincji. Kolejnych sukcesem z czasów walk o ukształtowanie granic II RP było, mimo przegranego plebiscytu trzecie powstanie śląskie, zakończone wcieleniem do młodego organizmu państwowego połowy bogatego w surowce naturalne Górnego Śląska. Wszystkie te sukcesy mogły by jednak zostać zaprzepaszczone w roku 1920, gdyby Polakom nie udało się pokonać bolszewickich hord, które uderzyły na nasz kraj pod wodzą Michaiła Tuchaczewskiego. Arogancja Stalina oraz wspaniały plan polskiej ofensywy znad Wieprza, po heroicznym oporze w bitwie warszawskiej, pozwoliły pobić nieprzyjaciela i w traktacie ryskim ustalić wschodnią granicę Polski. Rada Ambasadorów uznała ją (wraz z okręgiem wileńskim) w roku 1923, kiedy to można mówić o ostatecznym ukształtowaniu się granic II RP. Przejdźmy teraz do sukcesów na niwie gospodarczej. W moim przekonaniu największym osiągnięciem Polski okresu międzywojennego była budowa pełnomorskiego portu w Gdyni, zainicjowana i przeprowadzona przez ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego. Dzięki temu polski handel mógł swobodnie omijać port w Wolnym Mieście Gdańsku, który starali się za wszelką cenę utrudnić rządzący miastem Niemcy. W czasie wo9jny celnej z tym krajem, rozpoczętej w roku 1925 to właśnie Gdynia pozwoliła na nieskrępowany niczym eksport polskich towarów za granicę. Drugim istotnym osiągnięciem jest budowa magistrali węglowej ze Śląska do Gdyni, która pozwoliła ominąć tory leżące w niemieckiej części Śląska. Tym samym przyspieszyło to przewóz tego cennego surowca do portu i jego eksport, wymiernie zwiększając zyski polskiego przemysłu. Jak wiadomo po I wojnie światowej przemysł na ziemiach polskich był zupełnie zrujnowany. Miały na to wlew grabieże obcych wojsk, które przechodząc przez nasz kraj doszczętnie go spustoszyły. Ponadto większa część hut i fabryk skupiona była tuż przy granicy niemieckiej, co było niekorzystne ze strategicznego punktu widzenia. Właśnie dlatego rozpoczęto, z inicjatywy Eugeniusza Kwiatkowskiego, budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego w widłach Wisły i Sanu. Od podstaw wniesiono elektrownie w Porąbce, Rożnowie i Stalowej woli oraz szereg zakładów zbrojeniowych oraz samolotowych w Mielcu i Rzeszowie. Niestety ukończenie tych zakrojonych na szeroką skalę inwestycji przerwał wybuch II wojny światowej. Ostatnim z sukcesów na niwie gospodarczej, który jest często pomijany przez większość historyków, jest w moim przekonaniu przeprowadzenie przez Stanisława Grabskiego zamiany marek polskich na złotówki oraz powstrzymanie szalejącej inflacji, co pozwoliło na przyspieszenie wzrostu gospodarczego. Podobnie bujny rozkwit przeżywała nauka polska. Zreformowane przez Janusza Jędrzejewicza w roku 1932 szkoły kształciły młodych Polaków, powstał między innymi Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W literaturze zauważyć dało się nowe pokolenie twórców skupionych w grupie Skamander oraz prozaicy okresu Młodej Polski, np. Stanisław Żeromski i Maria Dąbrowska. Niestety okres II Rzeczypospolitej nie był tylko i wyłącznie pasmem sukcesów… Największe porażki tego okresu dostrzegam przede wszystkim w polityce. Wiele niejasności i kłopotów wynikało bowiem z błędów, popełnionych przez samych Polaków, którzy rządzili naszym krajem. Słabość systemu parlamentarnego, opartego na konstytucji marcowej spowodowała chaos w rządzeniu krajem, który bezpośrednio przełożył się na częste zmiany koalicji, a co za tym idzie na niestałość ekip rządzących. Częste zmiany premierów powodowały zmiany programów rządzenia krajem i odsunięcie zdolnych fachowców, jak na przykład opisywany już w tej pracy Eugeniusz Kwiatkowski. Nieporozumienia te doprowadziły także do jakże brzemiennego w skutkach przewrotu majowego, w którym władze uchwyciła ekipa pod wodzą marszałka Józefa Piłsudskiego i o mały włos nie doprowadziła do wojny domowej. Nowela sierpniowa i konstytucja kwietniowa doprowadziły do wprowadzenia w kraju autorytarnych niemal rządów prezydenta, który odpowiedzialny był tylko „przed Bogiem i historią”. Kolejną porażką polityki polskiej, tym razem na arenie międzynarodowej, była konferencja w Rapallo, gdzie Polakom nie udało się przeforsować zabezpieczenia i zatwierdzenia przez Niemcy polskiej granicy zachodniej. W wyniku tego pozostawała na ciągle jakoby w zawieszeniu, a po wypowiedzeniu przez III Rzeszę traktatu o nieagresji spowodowała realnie zagrożenie. Moim zdaniem porażki na arenie międzynarodowej, na forum Ligi Narodów czy na konferencjach pokojowych spowodowało niepokój w polskich kołach rządzących. Jako ostatnią, bardzo istotną porażkę Polski w okresie międzywojennym chciałabym omówić relacje z sąsiadami. Po pierwsze, nasza granica zachodnia nigdy nie była pewna. Niemcy tak naprawdę nigdy nie potrafili pogodzić się z porażką w I wojnie światowej i z nowymi granicami państwa polskiego. Na południu, po przejściowych dobrych stosunkach z Czechosłowacją doszło do sporu o Zaolzie, zagarnięte przez ten kraj bez plebiscytu w czasie wojny polsko - bolszewickiej, a odbitej przez Polaków w czasie zajmowania tego kraju przez Niemców. Osobnym zagadnieniem była granica wschodnia. Tam ustalona w Rydze linia graniczna z ZSRR obejmowała wiele ziem niepolskich, zamieszkałych w większej części przez Białorusinów i Ukraińców, co w roku 1939 stało się pretekstem do wkroczenia na te tereny wojsk spod znaku czerwonej gwiazdy. Co więcej, Rosjanie nigdy nie pogodzili się, podobnie jak Niemcy, z porażką w wojnie z Polską w roku 1920. Najgorsza sytuacja dyplomatyczna panowała jednak na granicy z Litwą, która, mogąc stanowić cennego dla Polski sojusznika, była nieprzejednanym wrogiem Polski, którą oskarżała o bezprawne zagarnięcie okręgu wileńskiego. Występując z pozycji silniejszego, starali się Polacy za wszelką cenę wymóc na Litwinach ustępstwa, otwarcie granic i zawieranie układów. Był to wielki błąd… Ogólnie oceniając cały okres międzywojenny, skłaniam się ku twierdzeniu, że mimo wielu nieudanych i ze wszech miar błędnych decyzji, Polska w tym czasie zanotowała więcej sukcesów niż porażek. Co więcej, naród potrafił się zjednoczyć i odbudować kraj z ogromnych zniszczeń, a dobrze prowadzone inwestycje przerwał wybuch II wojny światowej. |