KOMPETENCJE WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ DO STANOWIENIA PRAWA
KOMPETENCJE WYŁĄCZNE - to te które państwa członkowskie przeniosły WE w całości i w pełnym zakresie, w tych dziedzinach WE stała się jedynym ustawodawcą. Kryterium oceny zakresu przeniesienia tych kompetencji na rzecz UE jest zbadaniem do kogo należy inicjatywa ustawodawcza
obszary kompetencji wyłącznych:
Unia Celna
Wspólna Polityka Handlowa
Ochrona Biologicznych Zasobów Mórz
(zawieranie umów międzynarodowych)
KOMPETENCJE NIEWYŁĄCZNE (KONKURENCYJNE) - to te, które państwa członkowskie przekazały częściowo WE. W obszarze kompetencji konkurencyjnych obowiązuje zasada subsydiarności.
Dzielone - państwa członkowskie mogą tak długi i w takim zakresie regulować dane kwestie, dopóki UE sama nie podejmie inicjatywy. Jeżeli regulacja nastąpi na poziomie WE to państwa członkowskie tracą w danej kwestii kompetencje do stanowienia prawa niezgodnego z ustanowionym przez WE w danej dziedzinie (skutek prekluzyjny), np. Rynek wewnętrzny, Polityka spójności, Polityka transportu, Ochrona Środowiska
uzupełniające (koordynujące) - w ramach nich główną kompetencję do stanowienia prawa maja państwa członkowskie, a UE działa jedynie w nieznacznym zakresie, np. zdrowie, ochrona konsumenta, edukacja - np. System Boloński
KOMPETENCJE DOROZUMIANE - (implied powers) oznaczają natomiast dla WE dodatkowe uprawnienia. Wspólnota może powoływać się na nie jedynie wtedy, gdy są one niezbędne dla uzupełnienia uprawnień przyznanych traktatowo. Ten ścisły związek pomiędzy opisanymi dwoma rodzajami kompetencji musi być wykazany przez organy WE, za pomocą obiektywnych faktów, które mogą być poddane ocenie przez Trybunał Sprawiedliwości . Artykuł 308 TWE stanowi dodatkową generalną podstawę działań WE. Stanowi on, iż jeżeli działanie Wspólnoty okaże się niezbędne do osiągnięcia, w ramach funkcjonowania wspólnego rynku, jednego z jej celów, a Traktat nie przewidział kompetencji do działania wymaganego w tym celu, Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, podejmuje właściwe działania. Należy, więc pamiętać, iż do podejmowania działań na podstawie tego przepisu spełnione muszą być wszelkie warunki w nim przewidziane, a zawarta w art. 308 TWE możliwość skorzystania z przyznanego Wspólnocie uprawnienia nie tworzy dla organów WE jakiegokolwiek obowiązku działania. Kompetencją dorozumianą jest także prawo do zawierania umów międzynarodowych.
PODZIAŁ KOMPETENCJI MIĘDZY WSPÓLNOTA A PAŃSTWEM CZŁONKOWSKIM jest zgodna z zasadą enumeratywnego upoważnienia jednostkowego - oznacza ona, ze wspólnota ma takie kompetencje, które zostały jej wyraźnie przekazane przez państwa członkowskie w prawie pierwotnym.
NORMA STANOWI PODSTAWĘ PRAWNĄ wtedy i tylko wtedy kiedy wyraźnie ustala poniższe elementy:
dziedzina, która podlega regulacji
właściwe organy WE
możliwość wydania obowiązującego prawa
procedura przyjęcia normy
PIONOWY PODZIAŁ KOMPETENCJI to podział kompetencji między WE a państwo członkowskie
POZIOMY PODZIAŁ KOMPETENCJI to podział kompetencji między organami wspólnotowymi
KOMPETENCJE WYŁĄCZNE PAŃSTW CZŁONKOWSKICH:
prawo rodzinne
prawo spadkowe
prawo karne
KOMPETENCJE DO ZAWIERANIA UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH PRZEZ WE I PAŃSTWA CZONKOWSKIE
umowy międzynarodowe zawierane przez WE:
WE jest podmiotem prawa międzynarodowego i może zawierać liczne umowy międzynarodowe zarówno jednostronne jak i dwustronne, zagwarantowane to jest w prawie pierwotnym. W TWE wymienione są pewne kategorie umów międzynarodowych, które może zawierać WE (umowy handlowe, celne, o przystąpieniu do UE, o stowarzyszeniu). Oprócz tego w świetle orzecznictwa ETS WE może zawierać umowy, które nie są wyraźnie wymienione w prawie pierwotnym, zawiera je na podstawie tzw. Kompetencji dorozumianych ( sprawa ERTA). Stroną takiej umowy jest jedynie WE ale na bazie ART. 300 ust. 7 TWE umowy te wiążą zarówno instytucje WE jak i państwa członkowskie. Prawo do inicjowania rokowań i zawierania umów przez WE z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi należy do RUE. Negocjacje prowadzi Komisja Europejska.
31 III 1971 Wyrok w sprawie 22/70 Komisja przeciwko Radzie („ERTA”) (skarga o stwierdzenie nieważności)
Sześć państw członkowskich Wspólnoty, działając za pośrednictwem Rady, doprowadziło w 1970 r. do rezolucji, której celem była koordynacja ich stanowiska w negocjacjach z kolejnymi państwami europejskimi w sprawie Europejskiego Porozumienia o Transporcie Drogowym („ERTA”). Komisja Europejska zaskarżyła rezolucję do Trybunału Sprawiedliwości, twierdząc, że określona w Traktacie kompetencja Wspólnoty w sprawach polityki transportowej dotyczy w równym stopniu środków podejmowanych przez Wspólnotę w stosunkach wewnętrznych, jak i stosunków z państwami trzecimi. Rada stała na stanowisku, iż Wspólnota posiada wyłącznie takie kompetencje, które zostały jej przyznane w Traktacie, a prawo zawierania umów z państwami trzecimi nie może być domniemywane w braku wyraźnego postanowienia traktatowego. TS stwierdził, że państwa członkowskie działały w imieniu i w interesie Wspólnoty, i oddalił skargę Komisji o stwierdzenie nieważności aktu Rady.
1. Ustalając w konkretnym przypadku kompetencję Wspólnoty do zawarcia umowy międzynarodowej należy mieć na względzie całość Traktatu, a nie wyłącznie jego poszczególne przepisy. Kompetencja Wspólnoty do zawarcia umowy międzynarodowej może bowiem wynikać nie tylko z wyraźnego upoważnienia zawartego w Traktacie, ale również z innych przepisów Traktatu oraz z katów podjętych przez instytucje Wspólnoty w zakresie dopuszczalnym przez postanowienia Traktatu.
2. Jeżeli Wspólnota decyduje o przyjęciu wspólnych regulacji w celu realizacji określonej w Traktacie polityki wspólnotowej, to państwa członkowskie tracą wówczas kompetencje do zaciągania zobowiązań wobec państw trzecich, gdyby mogło to naruszyć wspomniane regulacje. Od momentu przyjęcia wspólnych regulacji wyłącznie Wspólnota jest uprawniona do zaciągania i wykonywania zobowiązań wobec państw trzecich dotyczących całej sfery stosowania prawa wspólnotowego.
3. W odniesieniu do realizacji postanowień Traktatu system środków przyjmowanych w stosunkach wewnętrznych Wspólnoty nie może być oddzielony od sfery stosunków zewnętrznych. Kompetencje Wspólnoty dotyczące realizacji wspólnej polityki w sferze transportu wyłączają możliwość konkurencyjnych kompetencji państw członkowskich w tej dziedzinie, ponieważ jakiekolwiek działania podjęte poza instytucjami Wspólnoty byłyby nie do pogodzenia z zasadami wspólnego rynku i jednolitego stosowania prawa wspólnotowego.
umowy mieszane - specjalna kategoria, gdyż ich stroną oprócz WE są także państwa członkowskie, przyczyną wyboru takiej formy jest najczęściej sytuacja kiedy przedmiot umowy obejmuje materie mieszczące się w zakresie kompetencji zarówno WE jak i państw członkowskich czy czym granica podziału tych kompetencji nie jest precyzyjna
umowy międzynarodowe państw członkowskich - umowy zawierane przez państwa członkowskie z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi nie są zaliczane do prawa wspólnotowego, natomiast umowy międzynarodowe zawierane między państwami członkowskimi są zaliczane do prawa wspólnotowego
3