89.KOMISJA KODYFIKACYJNA W II RP I REZULTATY JEJ PRAC
Z chwilą odzyskania niepodległości na terenie państwa polskiego obowiązywało wiele systemów prawnych. Podstawowym zadaniem było ujednolicenie następnie kodyfikacja nowych systemów prawa karnego, cywilnego, administracyjnego, pracy, wojskowego. Zadanie unifikacji prawa spoczęło na sejmie. W Sejmie Ustawodawczym zwyciężyła koncepcja powołania Komisji Kodyfikacyjnej niezależnej bezpośrednio od rządu, złożonej z fachowców. Obarczono ją przygotowaniem prawa karnego i cywilnego oraz innych projektów ustawodawczych zleconych jej przez sejm. W praktyce komisja ograniczyła swą działalność do przygotowania projektów prawa sądowego. Poza zakresem jej zainteresowań znalazły sie kodyfikacje prawa cywilnego, skarbowego, pracy pozostawione do opracowania właściwym resortom. Przygotowane przez komisje projekty były przedstawiane ministrowi sprawiedliwości, który po wprowadzeniu do nich poprawek i uzupełnień wnosił je do sejmu jako projekty rządowe. Do przewrotu majowego projekty przygotowywane przez Komisję rozpatrywał i uchwalał sejm. Niektóre projekty wydane zostały w formie rozporządzeń prezydenta na mocy pełnomocnictwa przyznanych przez ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej z 1924 roku. Od 1926 roku dokonywał tego rząd w formie rozporządzeń prezydenta lub dekretów prezydenta.
Komisja Kodyfikacyjna została powołana ustawą z 03.06.1919 roku uchwaloną jednomyślnie przez Sejm Ustawodawczy. Składał sie z 44 osób: prezydent, 3 wiceprezydentów i 40 członków. Mianował ich Naczelnik Państwa, a od 1922 roku Prezydent RP. Pierwszym jej prezydent był profesor Ksawery Franciszek Fierich- prof. UJ procedury cywilnej- zmarł w 1928 roku. Kolejnego prezesa mianowano w 1932, był nim prezes SN Bolesław Ponorecki. W sumie przez cały okres działalności Komisji zasiadało w niej 69 teoretyków i praktyków. Komisja dzieliła sie na 2 wydziały: karny i cywilny, a te na szczególne sekcje. Jej struktura i regulamin były kilkakrotnie zmieniane. Początkowo komisja obradowała wspólnie na zebraniu ogólnym. Przewlekłość obrad spowodowała zastąpienie go w 1921 działalnością w ramach Komitetu Organizacji Prac. W 1924 zniesiono wydziały dzieląc komisję na 5 sekcji: prawa cywilnego (3 podsekcje), postępowania cywilnego, prawa handlowego, p. k. i postępowania karnego. W latach późniejszych zasadnicza praca przygotowawcza realizowana była w 3-4 osobowych zespołach, zaś w ramach sekcji i podsekcji rozstrzygano jedynie istniejące rozbieżności i wątpliwości. Od 1932 działano głównie w podkomisjach składających się najwyżej z 26 członków. Komisja Kodyfikacyjna zakończyła swe funkcjonowanie wraz z wybuchem wojny.
Prace nad Kodeksem Prawa Karnego Materialnego prowadził wydział karny, a następnie sekcja karna. Na jej czele stali prof. Juliusz Makarewicz, a wiceprezesem był Wacław Makowski oraz sędziowie St. Emil Rapport i Aleksander Mogilnicki. W pracach uczestniczyło wielu prawników, a także specjalistów innych dziedzin jak lekarzy- psychiatrów, psychologów. Ostateczny projekt kodeksu karnego został przyjęty 14.09.1931 i przekazany ministrowi sprawiedliwości. Komisja ministerialna wprowadziła do projektu uzupełnienia rozszerzając zakres przestępstw skierowanych przeciwko państwu. Obowiązującym prawem stał sie kodeks na mocy rozporządzenia prezydenta z 1.07.1932. Wraz z kodeksem karnym wydane zostało prawo o wykroczeniach i przepisy wprowadzające kodeks karny. Kodeks z 1932 składał sie z 265 art ujętych 42 rozdziałach. Całość podzielona była na 2 części: ogólną i szczególną. 01.09.1932 wszedł w życie.
Równolegle z pracami nad kodyfikacją prawa karnego materialnego prowadzono przygotowania do opracowania k. p. k. Zajęła sie nimi odrębna komisja. W jej skład weszli: Edmund Krzymuski, Aleksander Mogilnicki, Zygmunt Rymowicz, Emil Rapport. Projekt ukończony w maju 1924 roku uzyskał aprobatę komisji w 1926. przekazano go ministrowi sprawiedliwości, który powołał do dyskusji nad nim komisję. Wersje ostateczną uzgodniono w 1927 roku, weszła w życie 19.03.1928. Równocześnie wprowadzono odrębnym rozporządzeniem przepisy o postępowaniu doraźnym. Kodeks p. k. składał się z 676 art ujętych w 11 księgach (od 01.01.1929)
Prace nad kodyfikacja prawa cywilnego spotkały sie z większymi trudnościami niż przy prawie karnym, w 1921 opracowano projekty prawa międzynarodowego prywatnego i międzydzielnicowego. Zawierały zasady rozstrzygania kolizji między różnymi ustawodawstwami. Przygotował je Fryderyk Zoll. Sejm uchwalił projekt z małymi poprawieniami w 1926 roku.
Projekty prawa wekslowego i czekowego opracowała sekcja prawa handlowego. Ich referentami byli: Aleksander Doliński, Antoni Górecki i Roman Kuratowski. Weszły w życie na podstawie rozporządzenia prezydenta w 1924 roku. Oba wzorowane były na konwencji haskiej z 1912 roku. Podpisanie przez RP trzech konwencji genewskich wprowadzających system prawa jednolitego pociągnęło za sobą konieczność zmiany prawa. Nowy projekt prawa wekslowego przygotował S. Wróblewski, a czekowego J. Sułkowski. Sejm uchwalił je w formie ustawy w 1936 roku.]
W 1926 uchwalono ustawę o prawie autorskim. F. Zoll w 1924 roku wprowadzono prawo patentowe, które uzyskało moc obowiązującą na podstawie ustawy z 1924 roku o ochronie wynalazków, wzorów i towarowych znaków. W 1926 przyjęto ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Osiągnięciem Komisji Kodyfikacyjnej był kodeks zobowiązań obowiązujących od 01.07.1934 roku, który przygotowała komisja, w której pracach uczestniczyli prof. Ernest Till, Roman Longchamps de Berier, Maurycy Aerhandt, Aleksander Doliński, Kamil Stefko, Ignacy Koschenbar- Łysowski.
Prace nad kodyfikacją osobowego prawa małżeńskiego rozpoczęto w 1920 roku, zakończono w 1929 wydaniem projektu, którego autorem był Karol Lutostański. W 1937 zakończono prace nad projektem majątkowego prawa małżeńskiego, lecz ze względu na wybuch wojny nie wprowadzono go w życie. W 1938 roku pod przewodnictwem Stanisława Gołąba przygotowano projekt prawa o stosunkach rodziców i dzieci: polepszał sytuacje prawna dzieci urodzonych poza małżeństwem. Przewidywał wykonywanie praw rodzicielskich wyłącznie w interesie dziecka. Projekt przeszkodziła wojna. W 1937 zakończono projekt prawa rzeczowego F. Zolla i Jana Wasilkowskiego, ale nie wszedł w życie.
Prace nad K.P.C. kierował K. Fierich a potem J.J. Litauer. Kodeks Postępowania Cywilnego wydano w formie rozporządzenia prezydenta w 1930 roku z mocą obowiązującą od 01.01.1933. W 1932 roku wydano przepisy o postępowaniu egzekucyjnym. W 1934 roku wszedł w życie projekt prawa upadłościowego i o postępowaniu układowym.