85.PRAWO MAŁŻEŃSKIE W II RP. PRÓBA KODYFIKACJI.
Prawo małżeńskie w II RP stwarzało wiele problemów. Obowiązywały 4 różne ustawodawstwa małżeńskie i 3 typy regulacji prawnych: laicki, wyznaniowy i świecko- wyznaniowy.
Laicki miało prawo w byłym zaborze pruskim opierające się na przepisach kodeksu niemieckiego i węgierskiego. Małżeństwo było traktowane jako związek zawarty przed USC. Wśród przeszkód uniemożliwiających nie były uwzględnione przesłanki natury wyznaniowej. Dopuszczalne były rozwody. Sądownictwo w sprawach małżeńskich wykonywały sądy powszechne.
Wyznaniowy obowiązywał na byłym obszarze Królestwa Polskiego, był przewidziany przez prawo małżeńskie z 1836 roku. Małżeństwo było zawierane z zasadami prawa wewnętrznie uznanego związku wyznaniowego, do którego należeli nupturienci i z dopełnieniem odpowiednich obrzędów religijnych. Przepisy wyznaniowe rozstrzygały o możliwości rozwodu. Prawo małżeńskie nie przewidywało żadnych legalnych form zawarcia małżeństwa przez osoby nienależące do uznanych związków wyznaniowych i bezwyznaniowców.
Laicko- wyznaniowy- prawo obowiązujące w byłej Galicji. Małżeństwo było zawierane przed duchownym uznanego przez państwo związku wyznaniowego. Osoby, które należały do nieuznanych przez państwo związków wyznaniowych lub osoby bezwyznaniowe zawierały ślub cywilny. Prawo austriackie dopuszczało rozwody dla wszystkich prócz katolików. Sądy w sprawach małżeńskich sprawowały sądy powszechne.
Różnice między prawem dzielnicowym, potęgowane prawami związków wyznaniowych spowodowały wykształcenie się mozaiki prawnej. We wszystkich prawach nadrzędna była pozycja męża w stosunku do żony, której przysługiwało posłuszeństwo; była skrępowana przy dokonywaniu czynności prawnych i sprawowaniu władzy rodzicielskiej.
Zmiany nastąpiły w małżeńskim prawie majątkowym. Wprowadziła je ustawa z 01.07.1921. na jej podstawie mężatki uzyskały prawo dysponowania swoim majątkiem, występowania przed sądem i prowadzenia przedsiębiorstwa oraz wyłączenia spod zarządu męża dochodów z pracy i darowizn. W zakresie regulacji stosunków majątkowych były dwa systemy:
ustawowy- gdy małżonkowie nie zawierali umowy majątkowej; opierał się na uznaniu supremacji dóbr- polegała na zachowaniu własności swego majątku, przez czas trwania małżeństwa mąż zarządzał majątkiem żony
umowny-swoboda w kształtowaniu majątkowych kontraktów małżeńskich, małżonkowie w umowie przedślubnej układają stosunki majątkowe
Prace nad kodyfikacją osobowego prawa małżeńskiego rozpoczęte w 1920 roku zakończone zostały przygotowaniem w 1929 roku projektu, którego autorem był profesor Karol Lutostański. Projekt traktował małżeństwo jako instytucję świecką, której regulacja powinna być jednolita dla wszystkich obywateli niezależnie od wyznania. Dopuszczał fakultatywną formę zawarcia związku małżeńskiego, bądź przed urzędnikiem USC, bądź przed duchownym odpowiedniego wyznania. Dopuszczono także rozwody ale po dwuletniej separacji. Sprawy małżeńskie przekazywał sądom powszechnym. Projekt wywołał opozycję Kościoła przeciw ślubom cywilnym i rozwodom. Rząd obawiając się konfliktu z Kościołem nie zdecydował sie na ogłoszenie projektu w formie rozporządzenia prezydenta ani na przedłożenie go izbom ustawodawczym
Prace dotyczące majątkowego prawa małżeńskiego zakończono w 1937 roku opublikowaniem projektu, którego zasadą przewodnią było zrównanie sytuacji małżonków w zakresie stosunków majątkowych. Ze względu na postępowe i oryginalne rozwiązanie wywołał żywą dyskusję. Zakończeniom prac przeszkodził wybuch wojny.
W 1938 przygotowany został przez komisję pod przewodnictwem profesora Stanisława Gołąba projekt prawa o stosunkach rodziców i dzieci. Polepszał sytuację prawną dzieci urodzonych poza małżeństwem. Prace nad projektem przerwał wojna.