Część ogólna - zobowiązania

Źródła stosunku zobowiązującego

- czynności prawne

- czyny nie dozwolone

- bezpodstawne wzbogacenie

Podział: podzielne, nie podzielne (nie można spełnić w częściach) solidarne (po stronie uprawnionej lub zobowiązanej znajduje sie wiecej niż 1 osoba, bierna - kilku dłużników, czynna - kilka osób uprawnionych do świadczenia)

Zmiana podmiotów zobowiązania: przelew wierzytelności (cedent przenosi wierzytelność na cesjonariusza) przejęcie długu (osoba trzecia przejmuje czyli uwalnia dłużnika)

Świadczenie jest przedmiotem zobowiązania może polegać na:

- działaniu lub zaniechaniu (dare-danie, facere-czynienie, nonfacere-nie czynienie, pati-znoszenie)

- może być jednorazowe ciągłe, oznaczone co do gatunku lub tożsamości, podzielnie lub nie, główne - interes wierzyciele, uboczne - uzupełnienie np. odsetki

- pieniężne: zasady: walutowość czyli pieniądz w walucie polskiej, nominalizm czyli suma pieniądza dłużnika musi odpowiadać sumie zobowiązania ustalonej w momencie powstania, waloryzacja czyli przeciwdziałanie spadkowi wartości może być ustawowa, w klauzurze umownej, sądowa, odsetki są świadczeniem ubocznym wysokość w stosunku rocznym do 4 x wys stopy kredytu lombardowego NBP

Wierzytelność prawo wierzyciela którego źródłem jest stosunek zobowiązaniowy, obejmuje uprawnienie które służy do zaspokojenia interesu wierzyciela. Jest pr majątkowym co do zasady, zbywalnym (np. przelew wierzytelności) względnym (obowiązek określonego zachowania dłużnika). Występuje także rozszerzona skuteczność wierzytelności czyli wzmocnienie praw względnych nadaje cechy dla praw bezwzględnych.

Dług jest to zespół obowiązku dłużnika. Odpowiedzialność następuje w przypadku sprzeniewierzeniu się obowiązkowi spełnienie świadczenia. Zabezpieczeniem jest gwarancja przymusowej realizacji uprawnień.

Rodz odp: osobista - dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem, rzeczowa - egzekucja kierowana jest do ściśle określonej rzeczy.

Zobowiązania niezupełne powstają brak jest odp za dług, 2 rodz: roszczenie gdzie nastąpiło przedawnienie, zobowiązania z gier i zakładów nie rejestrowanych podmiotów (np. zakłady bukmacherskie w towarzystwie)

Szkoda jest uszczerbkiem w sferze dób i interesów prawnie chronionych który powstał wbrew woli, Rodz: na osobie - dobra osobiste, na mieniu - przedmioty, majątkowa (konieczność dyferencji porównania stanu przed i po szkodzie, 2 elem strata damnum emergens czyli rzeczywiste zmniejszenie i utracone korzyści lucrum cessans czyli to co by było do uzyskania) nie majątkowa - krzywda

Odpowiedzialność odszkodowawcza nastepuje gdy podmiot który spowodował uszczerbek zobowiązany jest do naprawienia, Rodz: deliktowa ex delicto (obowiązek naprawy pierwotny) kontraktowa ex contracti (następcza w wyniku nie wykonania lub złego wykonania)

Jest możliwość innej odp nie odszkodowawczej może wynika to z postanowień umowy np. ubezpieczenie czy gwarancja

Przesłanki odp: wystąpienie szkody, zdarzenie i przepis z obowiązkiem naprawy, związek przyczynowy obu przesłanek który je łączy

Zasady odp: winy (ten kto popełnił) ryzyka (koniecznośc naprawy brak winy osoby, odp za szkode nie zwalnie z odp) słuszności (konieczność naprawy ze względów na zasady współżycia społecznego brak winy nie zwalnia)

Naprawa szkody: wybór sposobu nalezy do poszkodowanego, może on żądać przywrócenia stanu poprzedniego czyli restytucja naturalna głównie dla mienia lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniędzy czyli restytucja pienieżna dla każdej szkody majątkowej

Źródła zobowiązań

*umowy

*bezpodstawne wzbogacenia

*czyny niedozwolone

1) umowy

*Rodz: zobowiązujące i rozporządzające, jednostronne i dwustronne (wzajemne i nie) konsensualne i realne, odpłatne i nie, nazwane i nie (zależy od tego czy są uregulowane w kodeksie)

*Zasada swobody umów: ograniczenie ustawa zas współż społ,

*Zawieranie umów elem: zgodne oświadczenie woli by doszło do skutku czynność prawna,

*Rodz zawarcia: negocjacje oferta aukcja przetarg

*Wina w kontraktowaniu: czyli przy przygotowaniu do umowy, odp tylko na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych

*Umowa przedwstępna: przyrzeczona nastepuje oznaczenie terminu spełnienie, gdy brak do 1 roku, szkoda tylko damnum emerges

*Wzorce umowne adhezyjne: występuje ochrona konsumenta w postaci obowiązku doręczania wzorców umów, jassne i zrozumiałe formułowanie (gdy występują niejasności interpretacja na korzyść konsumenta) prymat umowy nad treścią wzorca, nie dopuszczalność stosowania niedozwolonych klauzul (sprzeczność z obyczajami dowodzi konsument) a także ochrona przed wyzyskiem polegająca na zmniejszaniu świadczenia, zwiększaniu świadczenia drugiej strony lub unieważnieniu umowy

*Zawieranie umów na odległość, ustawa o ochronie konsumentów, zawieranie poza lokalem konieczność przedstawienia dok o prowadzeniu działalności gosp, dok tożsamości, prawo odstąpienia od umowy do 10 dni bez przyczyny, pisemne potwierdzenie zawarcia umowy, na odległość konieczna zgoda konsumenta, poinformowanie o kosztach, zakaz zapłaty przed świadczeniem, określenie reklamacji, uwolnienie od świadczenia nie zamawianego

*Zastrzeżenia umowne za wolą strony czyli accidentalia negotii (essentialia naturalia)

*Zadatek zaliczka na poczet świadczenia w razie nie wykonania umowy moze przepaść (nie ma wtedy odp odszkodowawczej), dotyczy 1 i 2 strony, jeżeli przedmiotem jest świadczenie nie podzielne to następuje zwrot

*Prawo odstąpienia od umowy, konieczność określenia terminu w jakim może zostać zrealizowane, brak konieczności podawania przyczyn

*Odstęne zapłata określonej sumy pieniedzy

*Kara umowna zależy od nie należytego lub nie wykonania zobowiązania, dłużnik nie może zwolnić sie od zobowiązania przez zapłatę kary, wyjątki dłużnik może domagać się zmniejszenia kary gdy świadczenia zostało wykonane w znacznej częsci lub kara jest zbyt wygórowana, a wierzyciel dochodzić roszczenia uzupełniającego wyrównującego wysokość wyrządzonej szkody

2) bezpodstawne wzbogacenie

*zachodzi konieczność uzasadnienia każdego przesunięcia majatkowego

*elem: wzbogacenie (zwiększenie majątku) zubożenie (zmniejszenie majątku) związek wzbogacenia i zubożenia (wzbogacenie kosztem zubożenia) brak podstaw prawnych wzbogacenia (wynika z prawa orzeczenia sądu decyzji adm czynności pr)

*skutki wierzyciel jest zubożały a dłużnik wzbogacony

*wierzyciel może domagać się zwrotu korzyści dłużnika, zwrot korzyści w następuje w naturze jeśli brak zwrot tego co dłużnik uzyskał, w przypadku zużycia lub utraty następuje zwrot równowartości

*nienależne świadczenie polega na tym ze podmiot świadczący nie był zobowiązany do spełnienia świadczenia, podstawa świadczenia odpadła, cel świadczenia nie został osiągnięty, czynność prawna była nie wazna

*niegodziwe świadczenia jest szczególną formą powyższego, spełnienie następuje w zamian za dokonanie czynu zabronionego i w celu nie godziwym sprzecznym z zasadami współżycia społecznego

3) czyny niedozwolone

*polegają na bezprawnym zachowaniu z działania lub zaniechania, podstawą do odp może myc art 415 kto z winy swojej wyrządził szkode obowiązany jest ją naprawić

*elem: wywołanie szkody, ocena negatywna w prawnym porządku, z mocy prawa jest obowiązek do naprawienia szkody

Rodz:

*odp za czyny własne: ponosi os fiz lub pr (z winy organy anonimowa nie poszczególne osoby) która jest sprawcą szkody, kilka osób to odp solidarna, odp na zasadzie winy (koniecznośc ujemnej oceny zachowania sprawcy i wynikająca z możliwości postawienia zarzutu wina umyślna lub nie czyli niedbalstwo) wyłaczenie odp na zas wyłaczenia winy czyli unimożliwienie przypisania sprawcy, lub wyłaczenie bezprawności (obrona konieczna, stan wyższej konieczności samopomoc - przywrócenie stanu zgodnego z prawem, niepoczytalnośc małoletność)

*odp za czyny cudze:

1) osób zobowiązanych do nadzoru (rodzice a dzieci wina w nadzorze) uniknięcie odp: obalenie winy w nadzorze (ze było staranne) brak związku przyczynowego z wykonywaniem, gdy brak jest przypisania winy sprawcy jak osoby odp do nadzoru wtedy odp na zas słuszności charakter wyjątkowy odp sprawca któremu winy przypisać nie można

2) osób powierzających wykonanie czynności innej osobie, odp za czyny samodzielnego wykonawcy, odp ten kto zlecił i jeśli szkoda jest zawiniona również wykonawca, uniknięcie odp polega na obaleniu winy w wyborze czyli osoba która ma kwalifikacje, nalezy wykazać ze osoba zajmuje sie czymś zawodowo

3) odp za czyny podwładnego przy czynności powierzonej, sprawca wykonuje na rachunek zwierzchników, działanie zawinione, odp solidarna, wina anonimowa nie ustalony pracownik, zas odp ryzyko

4) odp za szkody władzy publicznej powstaje w wyniku niezogdnego z prawem działania lub zaniechania, szkoda musi powstać przy wykonywaniu a nie przy okazji, sprawca anonimowy, odp Skarb Państwa jednosty sam teryt osoby prawne którym zlecono wykonanie zadań, zas odp ryzyko

5) odp za szkody zwierząt dotyczy tylko zwierząt pod władztwem czł, inne zwierzęta regulacje pozaustawowe, szkoda powstaje ze spontanicznego zachowania zwierza, odp osoba która chowa albo sie zwierzem posługuje (nie zależnie od tytuły prawnego) zas odp wina w nadzorze, uwolnienie wykazanie braku winy, szkoda z winy poszkodowanego, os trzeciej, niepoczytalność małoletniość, odp na zas słuszności

6) odp za szkody wyrządzone przez rzeczy *za wyrzucenie spadniecie wylanie, odp ten kto zajmuje (nie ważny tyt pr) lokal wspólny odp solidarna, ogólnodostępny odp posiadacza, goście odp własna i właściciela, odp na zas ryzyka uwolnienie wykazanie siły wyższej, wina poszkodowanego lub os trzeciej, *za zawalenie budowli lub odpadniecie częsci, odp posiadacz samoistny, zas odp ryzyko uwolnienie tylko gdy przyczyny były inne niż wady w budowli lub nienależyty stan utrzymania

7) odp związana z użyciem sił przyrody siły te to para gaz elektryczność paliwa, *ruch przedsiębiorstwa zakłady itp. (nie banki teatry) odp ten kto prowadzi, odp na zas ryzyka, uchylenie siła wyższa wina poszkodowanego os trzeciej, *ruch mechaniczny środka komunikacji (nie dotyczy pojazdów szynowych) odp przedsiębiorca, pojazd jest w ruchu od chwili włączenia silnika, odp posiadacz samoistny (nie ma zanczenia legalnosć ani dobra wiara) oddanie przejście odp na posiadacza zależnego, odp na zas ryzyka, 2 przypadki winy: zderzenie (dwustronna wina to naprawa szkody następuje odpowiednio do stopnia) przewóz z grzeczności

8) odp za produkt niebezpieczny odp producent czyli ten kto wytworzył (podał nazwe) w przypadku pochodzenia zagranicznego importer, na równi z producentem wytwórca surowca (chyba ze przyczyną była wadliwa konstrukcja) odp tych podmiotów jest solidarna, gdy brak jest producenta odp sprzedawca może sie uwolnić od odp gdy wskaże adres producenta, odp na zas ryzyka brak uwolnienia gdy szkody są na osobie, a gdy na mieniu rzecz zniszczona musi należeć do rzeczy osobistych, użytkowana w ramach użytkowania osobistego, wysokość szkody powyżej 500 euro

Naprawienie szkody:

*podmiotem odp może być osoba lub kilka osób solidarnie (w tym przypadku występuje roszczenie regresowe gdy 1 os naprawi szkode moze żądać zwrotu od pozostałych dłużników)

*naprawa szkody majątkowej na osobie: uszkodzenie ciała: zwrot kosztów (leczenia transportu rehabilitacji zarobków) odpowiednia renta (utrata zdolności uzasadnienie gdy realnie zostają zmniejszone szanse życiowe) jednorazowe odszkodowanie (dotyczy głównie wypadków i śmierci) występują roszczenia o zwrot kosztów leczenia pogrzebu, renta obligatoryjna gdy na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny, renta fakultatywna gdy zmarły dostarczał środki utrzymania, odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej członków rodziny

*naprawa szkody nie majątkowej na osobie czyli krzywdy następuje zadośćuczynienie pieniężne, odp na zas winy ryzyka lub słuszności, może to być uszkodzenie ciała, pozbawienie wolności, skłonienie podstępem gwałtem do nadużycia, wyrządzenie krzywdy w sposób zawiniony (naruszenie dóbr osobistych czynem niedozwolonych) występuje zapłata pieniędzy na wskazany cel społeczny, funkcja kompensacyjna

*przedawnienie 3 lata od dnia dowiedzenie się przez poszkodowanego w ciągu 10 lat, dla zbrodni i występków 10 lat od momentu dowiedzenia

Wykonanie zobowiązań: pacta sunt servanda

*kryteria świadczenia: treść zobowiązania (wykonanie zgodnie z treścią - umowa bezpodstwane wzbogacenie czyny niedozwolone) cel społ-gosp, zas współżycia społ, ustalone zwyczaje

*wierzyciel powinien współdziałać lub jeśli nie jest to konieczne powstrzymać od utrudnienia, dłużnik nie ma znaczenia czy spełni zobowiązanie osobiście, możliwość wykonania przez osoby trzecie (upoważnienie dłużnika) osobiste świadczenia dłużnika może być gdy stwierdza to klauzula umowna ustawa świadczenie lub jest indywidualny związek z dłużnikiem np. umowa o dzieło namalowania obrazu. Zazwyczaj wierzyciel przyjmuje świadczenie albo osoba przez niego uprawniona

*przedmiot wykonania: wykonanie zgodnie z treścią, występuje konieczność równowagi interesów dłużnika i wierzyciela: jeśli nie można ustalić jakości rzeczy to jakość musi być średnia, dopuszczalność świadczenia częściowego (wyłączenie jeżeli narusza interes wierzyciela) zarachowanie świadczenia (gdy jest kilka długów wierzyciel może wskazać które pierwsze mają być spełnione jeśli nie wskaże należy spełnić najstarsze)

*miejsce wykonania: zależne od woli stron, świadczenia miejsce zamieszkania, siedziba dłużnika oznaczona w chwili powstania zobowiązania

*termin: decyduje wolna i właściwość świadczenia, należy dokonać zazwyczaj niezwłocznie po wezwaniu, jest możliwość spłaty przed nadejściem terminu gdy występuje niewypłacalność lub zmniejszenie zabezpieczenia, zastrzeżenia terminu dla dłużnika możliwość spełnienie przed terminem, dla wierzyciela żądanie spełnienia przed terminem i dla obu stron termin jednoznacznie określony

*zobowiązanie z umowy wzajemnej: spełnienie jednocześnie, możliwość wstrzymania 1 strony gdy druga strona nie jest gotowa

*dowód wykonania: przeprowadza dłużnik, występuje pokwitowanie na żądanie dłużnika (forma pisemna obciążenie kosztem dłużnika dowód zapłaty i domniemanie zapłaty należności ubocznych oraz spełnienia świadczeń okresowych) dokument stwierdzający zobowiązanie (występuje nie zależnie od pierwszego i może to być np. umowa)

*zmiana stosunków społ-gosp: klauzula adaptacyjna (waloryzacyjna rebus sic stantibus) polega na tym ze zmiana sposobu wykonania zobowiązania stwierdzana jest sądowo, 3 elem: wystąpienie zmiany (wojna klęska żywiołowa strajk itd.) świadczenie jego spełnieniu grozi znaczna strata, stony nie przewidziały że może wystąpić taka zmiana stosunków społ-gosp

Nie wykonanie lub nie należyte wykonanie:

*występuje przymus realnego wykonania zobowiązanie i roszczenia o naprawienie szkody, przesłanki odp: zdarzenie wyrządzające szkode (zachowanie dłużnika sprzeczne z treścią zob) szkoda i związek przyczynowy oby przesłanek (dowód spoczywa na wierzycielu)

*odp dłużnika jest wtedy gdy ponosi odp za spowodowanie okoliczności czyli winę lub wina jest jego za nie zachowanie należytej staranności a także występuje domniemanie winy czyli dłużnik udowadnia ze to nie z jego winy nastąpiło zdarzenie

*niemożnośc świadczenia: pierwotna nie można spełnić już w chwili powstania umowy, stosunek zob nie zostaje wogóle zawiązany i następcza już po zaciągnięciu zob, skutki: dłużnik nie ponosi odp a zob wygasa (wina nie zawiniona przez niego, przepisy zabraniające) lub ponosi odp (odp odszkodowawcza, modyfikacja treści zob i dalszy jego ciąg, 2 żądanie wierzyciela naprawienie szkody i odstąpienie od umowy

*zwłoka dłużnik ponosi odp, obowiązek naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki, utracenie znaczenia świadczenie którego skutkiem jest nie przyjęcie i żadanie naprawienie szkody, odsetki, zastępcze wykonanie na koszt dłużnika i obowiązek naprawienia szkody, w przypadku umowy wzajemnej żadanie odstąpienia ale z koniecznoscią wyzanczenia dodatkowego terminu do wykonania zobowiązania

*opóźnienie dłużnik nie ponosi odp, karane odsetkami, występuje żądanie spełnienia świadczenia, brak naprawienia szkody za wykonanie nie terminowo

*zwłoka wierzyciela (występuje tam gdzie wymaga sie współdziałania wierzyciela) elem: brak współdziałania, uchylenie, odmowa, nie przyjęcie świadczenia, brak powodu (konieczność udowodnienia powodu np. stajki awarie) skutki: żądanie naprawy szkody, złożenie przedmiotu do depozytu sądowego (tak jak spełnienie świadczenie i wierzyciel opłaca koszty)

Ochrona wierzyciela w razie nie wypłacalności wierzyciela:

*skarga pauliańska art 527 gdy w skutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść każdy z wierzycieli może żadać uznania czynności za bezskuteczną

*elem: pokrzywdzenie wierzycieli, uzyskanie korzyści przez os trzecią i os trzecia uzyskuje korzyść w złej wierze czyli wie o tym

*skutki: uznanie bezskuteczności, wierzyciel zaspokaja wierzytelność z wartości którą dłużnik wyprowadził, egzekucja z majątku osoby trzeciej, a jeżeli przekazała ona dalej to zależy czy podmiot który otrzymał wiedział o okolicznościach (chyba ze było bezpłatnie), os trzecia może wskazać inne mienie dłużnika lub sama zaspokoić, termin zawity wynosi 5 lat od daty czynności

Wygaśnięcie zobowiązań:

*zaspokojenie wierzyciela, warunek rozwiązujący, termin końcowy, śmierć - gdy świadczenie ma osobisty charakter, konfuzja długu i wierzytelności, przyczyny gdzie dłużnik nie ponosi odp, rozwiązanie umowy przez sąd, zwolnienie z długu, rozwiązanie za porozumieniem stron

*świadczenie w miejsce wykonania np. zamiast pieniędzy spełnienie w naturze, potracenie dwie osoby względem siebie są dłużnikami a wierzytelności są jednorodne to następuje umorzenie do wierzytelności niższej (nie dotyczy wierzytelności ulegających zajęciu środków utrzymania czynów nie dozwolonych), złożenie przedmiotu do depozytu sądowego dłużnik nie wiem gdzie jest wierzyciel, brak zdolności do czynności prawnej wierzyciela, spór o to kto jest wierzycielem, możliwość wycofanie z depozytu dopóki wierzyciel nie odebrał, koszty ponosi wierzyciel, dłużnik musi poinformować wierzyciela o fakcie złożenia świadczenia, odnowienie czyli nowacja dłużnik zobowiązuje się spełnić świadczenie na tej samej podstawie lub innej podstawie prawnej (powołanie w miejsce starego nowego zobowiązania)

---