PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

1

INFORMACJE PODSTAWOWE

Prawo cywilne- uznana i skodyfikowana gałąź prawa będąca przedmiotem odrębnej dyscypliny naukowej i dydaktycznej. Stanowi trzon prawa prywatnego i reguluje
stosunki cywilnoprawne

1) Prawo prywatne

- autonomia stron- brak podporządkowania stron (strony muszą same się dogadać, kształtowanie praw i obowiązków przez strony)
- brak władczego podporzadkowania jednego podmiotu drugiemu
- relacje strony kształtują same

2) Prawo publiczne

- reguluje stosunki po której z jednej strony występuje organ państwa lub org. sam. ter.
- posiadają kompetencje władczego kształtowania sytuacji prawnej człowieka lub podmiotów zbiorowych
- bezpośredni przymus realizowany przez organy w razie niezastosowania się do norm

Systematyka prawa cywilnego

1) Część ogólna prawa cywilnego- podstawowe instytucje, które są wspólne dla wszystkich pozostałych gałęzi prawa cywilnego

2) Prawo zobowiązań- reguluje stosunki prawne o charakterze względnym (inter partes)

3) Prawo rzeczowe- reguluje prawa o charakterze bezwzględnym, których przedmiotem jest rzecz (erga omnes)

4) Prawo spadkowe- reguluje skutki jednego zdarzenia jakim jest śmierć osoby fizycznej w sferze majątkowej

5) Prawo rodzinne- reguluje stosunki wynikające z małżeństwa, między rodzicami a dziećmi

6) Prawo na dobrach niematerialnych (dot. własności intelektualnej)

Zasięg czasowy i przestrzenny prawa cywilnego

Element czasowy- ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu (również przepisy intertemporalne)

Znaczenie prawa europejskiego wobec prawa cywilnego

- zasada multicentryczności źródeł prawa
- zasada prymatu prawa europejskiego- cel
- prawo polskie w perspektywie prawnoporównawczej

Wykładnia prounijna-

interpretowanie przepisów i innych "składników" prawa krajowego w taki sposób by maksymalnie jak to możliwe dały się one pogodzić z

zawartością prawa Unii Europejskiej.

Rodzaje norm w prawie cywilnym

- ius cogens- norma prawna bezwzględnie obowiązująca, strony muszą się do niej zastosować

- ius dispositivum- norma prawna względnie obowiązująca, strony mogą decydować czy zostanie zastosowana, czy będą same decydowały

- norma semiimperatywna (ius semidispositivum)- norma prawna

wyznaczająca pewne ramy postępowania, dająca swobodę stronom

stosunku prawnego

, ale w

pewnych tylko granicach, zapewnia minimum ochrony stronie słabszej (np. można dać więcej ale nie można dać mniej)

Zasady prawa cywilnego

Wg. Radwańskiego:
- uznania i ochrona osobowości każdego człowieka w równej mierze
- pełna i równa ochrona mienia
- zakaz nadużywania praw podmiotowych
- autonomia woli- autonomiczność ma podstawę w godności i równości (konstytucja- przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło praw i wolności

człowieka i obywatela […])

- ochrona zaufania
- swobody i ochrony umów

Stosowanie prawa cywilnego

1. Ustalenie stanu faktycznego
2. Stan prawny
3. Określenie konsekwencji

Ciężar dowodu- ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (zazwyczaj poszkodowany)

- aspekt formalny- kto musi dostarczyć dowodu
- aspekt materialny- kto ponosi odpowiedzialność

Domniemanie powoduje przeniesienie ciężaru dowodu na drugą stronę.

CYWILNOPRAWNA METODA REGULACJI

- PC opiera się na równości podmiotów (brak władztwa)
- ochrona interesów stron realizowana jest przez odpowiedzialność odszkodowawcza
- przy normowaniu stosunku nie maja doniosłości faktyczne relacje podmiotów

Pomocnicze kryteria:

- spory rozstrzygane przez strony w trybie określonym w KPC
- rodzaj aktu normatywnego- KC jest jednorodny

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

2

ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO

- prawo stanowione (akty powszechnie obowiązujące)
- zwyczaj- zwyczaj sam w sobie nie jest źródłem prawa cywilnego, ale niektóre przepisy będą do niego odsyłać i wtedy nim się stanie
- prawo zwyczajowe- norma prawna (w Polsce jako tako nie jest źródłem prawa bo byłaby sprzeczna z Konstytucja)
- role zasad współżycia społecznego- nie jest źródłem prawa, ale przepisy mogą do nich odwoływać
- role orzecznictwa- nie jest źródłem, ale ma znaczenie ze względów interpretacyjnych, w orzeczeniach wskazuje się jak przepis powinien być interpretowany
- role doktryny- nie jest źródłem ale może wskazywać jak normy powinny być kształtowane i dawać możliwą wskazówkę prawodawcy na przyszłość, opinie itp.

KLAUZEULE GENERALNE

Zwrot nieokreślony zawarty w przepisie prawnym, odwołujący się do pewnych ocen funkcjonujących w danej społeczności w danym czasie, które maja być
uwzględniane przy uwzględnianiu stanu faktycznego podpadającego pod daną normę.

Mogą być to oceny moralne (zasady współżycia społecznego) jak i ekonomiczne (społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa).

Odsyłają one do pewnych wartości pozaprawnych- pozwala to na pozostawienie swobody sądom przy stosowaniu prawa, pozwalają na jego uelastycznienie względem
obecnych sytuacji w społeczeństwie.

WPLYWA NA ELASTYCZNOSĆ PRAWA I JEGO STOSOWANIA

DOMNIEMANIA

Służą ułatwieniu prowadzenia dowodów, gdyż pozwalają na pośrednie ich ustalanie. Domniemanie można rozumieć jako uprawdopodobnienie pewnych faktów,
których nie ma pewności, czy są prawdziwe, jednak wiele przemawia za tym, by je za takie uznać. Jest to zatem założenie prawdziwości danego faktu.

Wyróżniamy:
- domniemania faktyczne- sędzia może uznać za istotny ustalony fakt na podstawie wniosku wyprowadzone z innego dowodu (na podstawie wiedzy)
- domniemania prawne- wyznaczone normą prawna, wskazuje okoliczności, w jakich należy domniemywać, że istnieją określone stany czy zależności

Domniemanie dobrej wiary-

domniemanie prawne, które wskazuje art. 7- jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary domniemywa się istnienie

dobrej wiary (domniemanie dobrej wiary może być obalone dowodami)

Domniemanie dobrej i złej wiary odnosi się do wiedzo osoby o istnieniu jakiegoś stosunku prawnego.

Dobra wiara- przekonanie które jest błędne, ale usprawiedliwione- że przysługuje mu prawo podmiotowe
Zła wiara- osoba działa w zlej wierze jeżeli wie ze jakieś prawo jej nie przysługuje, albo nie wie choć wiedzieć powinien

PRAWO PODMIOTOWE

To prawnie przyznana i zabezpieczona sfera możności postepowania w określony sposób.

W ramach prawa podmiotowego wyróżniamy:

- roszczenie- prawo żądania aby dana osoba spełniała świadczenia na rzecz uprawnionego

(np. żądanie zapłacenia ceny w umowie sprzedaży)

- uprawnienie kształtujące- kompetencje do zmiany lub zakończenia istniejącego stosunku prawnego przez jednostronną czynność prawną (np. umowy najmu)

- zarzut- możliwość odmowy spełnienia świadczenia, przysługuje on osobie przeciwko której roszczenie jest kierowane (zarzut przedawnienia)

Rodzaje prawa podmiotowego

1) Prawo podmiotowe względne (inter partes) i bezwzględne (erga omnes)

2) Prawo akcesoryjne i związane

- akcesoryjne (niesamoistne)- byt prawny jednego prawa zależy od bytu prawnego innego prawa (np. zastaw, hipoteka)
- związane- żeby być podmiotem takiego prawa, trzeba być podmiotem innego prawa (np. ustanowienie służebności na gruncie)

3) Prawo majątkowe i niemajątkowe

- majątkowe- realizują określone uprawnienie o charakterze majątkowym, z reguły zbywalne (np. prawo rzeczowe, wierzytelności, prawo majątkowe małżeńskie)
- niemajątkowe- osobiste, rodzinne, autorskie prawa osobiste

4) Prawo przenoszalne i nieprzenoszalne

- przenoszalne- które mogą przejść na inną osobę (zbywalne i prawa dziedziczne)
- nieprzenoszalne- które nie mogą przejść na inną osobę

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

3

NABYWANIE PRAWA PODMIOTOWEGO

1) Nabycie pierwotne i pochodne:

- pierwotne- nabycie prawa niezależne od poprzednika (bez poprzednika)
- pochodne- nabycie prawa od poprzednika prawnego (poprzednik)

2) Nabycie konstytutywne i translatywne (zakres uprawnień nabywanych):

- konstytutywne- następca uzyskuje wycinek prawa, które przysługiwało poprzednikowi bądź prawo to dopiero powstaje (wycinek)
- translatywne- pełne prawo które przysługiwało poprzednikowi przechodzi na nabywcę (całość)

WYKONYWANIE I NADUŻYCIE PRAWA PODMIOTOWEGO

Wykonywanie- zachowanie podmiotu prawa, które jest zgodne z treścią danego prawa (osobiste wykonywanie czynności lub przez inne osoby)

Art.5 KC- konsekwencje nadużycia prawa podmiotowego
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia
społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony (teoria wewnętrzna)

Teoria zewnętrzna (kiedyś)- nawet

jak przekroczymy te granice to wykonujemy prawo podmiotowe ale nie powoduje to odstąpienia od negatywnych skutków

prawnych za przekraczanie

Ustanie i utrata prawa podmiotowego:
- wygaśnięcia prawa (wskutek śmierci)
- przeniesienie prawa na inną osobę (sprzedaż)
- konfuzja praw (wygaśniecie służebności wskutek nabycia nieruchomości obciążonej)

Najczęściej ochrona następuje przez drogę sądową ale możliwa tez pozasądowa- samopomoc i samoobrona.

PODMIOTY STOSUNKÓW CYWILNOPRAWNYCH

Podmioty:

- osoby fizyczne- mają osobowość prawną i zdolność do czynności prawnych
- osoby prawne- mają osobowość prawną i zdolność do czynności prawnych
- ułomne osoby prawne (niepełne)- nie mają osobowości prawnej, ale mają zdolność do czynności prawnych

Identyfikacja (indywidualizacja) osoby fizycznej

Wyróżnienie osoby przez jej cechy, które mają znaczenie na obszarze stosunków cywilnoprawnych, określając tożsamość człowieka i wyznaczając jego sytuacje
prawną.

-

imię i nazwisko (nie mogą być ośmieszające)- imię powinno wskazywać na płeć dziecka

- dodatkowe dane osobowe (PESEL, msc.zamieszkania itd.)
- stan rodzinny
- płeć
- wiek
- stan cywilny

PIERWOTNE

POCHODNE

T

RA

NSL

AT

YW

N

E

Zasiedzenie

nie nabywa się prawa od poprzednika, ale

nabywa się w pełnym zakresie

(to jedna z form nabycia własności rzeczy

poprzez jej długotrwałe, faktyczne posiadanie)

Umowa sprzedaży

od poprzednika w pełnym zakresie

(nikt nie może przenieść na drugiego więcej

niż sam posiada)

KO

NST

YT

UT

YWN

E

kiedy prawo dopiero powstaje

(np. stworzenie utworu)

Ustanowienie użytkowania

od poprzednika ale na następcę przechodzi

tylko część prawa przysługującemu zbywcy

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

4

DOBRA OSOBISTE

Są to uznane przez system prawny wartości obejmujące fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność oraz godność i pozycję w społeczeństwie, co
stanowi przesłankę samorealizacji osoby ludzkiej.

- spojrzenie obiektywne nie subiektywne- nie dochodzi do naruszenia dobra osobistego gdy wyrządzona drugiemu przykrość jest przykrością malej wagi (ktoś może

z błahostki i z własnego egoizmu kogoś pozwać)

- są nieodłącznie związane z człowiekiem

- dobra niemajątkowe nie dają się wycenić w pieniądzu

- są podmiotowo bezwzględne – są skuteczne erga omnes – każdy ma obowiązek powstrzymania się od ich naruszenia, a także od zachowania stanowiącego zagrożenie

dla takiego dobra

Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji,

nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony
przewidzianej w innych przepisach- katalog niewyczerpujący.

Przesłanki ochrony

Przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione łącznie, są:

1) istnienie dobra osobistego,
2) zagrożenie lub naruszenie tego dobra
3) bezprawność zagrożenia lub naruszenia

Uchylenie bezprawności:

•

Zgoda uprawnionego-zgoda pacjenta na zabieg lekarski, na udział w zawodach sportowych, zgoda może być udzielana wyłącznie zgonie z bezwzględnie
wiążącymi normami prawnymi lub zasadami współżycia społecznego, zgoda może dotyczyć jedynie własnego dobra osobistego.

•

Działanie na podstawie przepisu lub wykonaniu prawa podmiotowego np wyjątkowe przypadki przymusowego leczenia, jak i obowiązkowego
szczepienia; ogłaszanie listów gończych z fotografią osoby poszukiwanej; prawem przewidziane przypadki ograniczenia wolności człowieka w zakładach
karnych lub zakładach dla psychicznie chorych.

Środki ochrony

W razie bezprawnego naruszenia lub zagrożenia prawa osobistego uprawnionego służą następujące środki ochronne w postaci powództw o:

- ustalenie (przyznanie przez sad potwierdzenia istnienia dobra)
- zaniechanie (np. przestanie dalszego druku)
- usunięcie skutków naruszenia (np. przeprosiny)
- zadośćuczynienie pieniężne (za szkodę niemajątkową) lub zapłatę na cel społeczny
- naprawienie na zasadach ogólnych (za szkodę majątkową)

ZDOLNOŚĆ PRAWNA

Jest to możność prawna stania się podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego, nie można jej ograniczyć, posiada się ją od urodzin aż do śmierci.

• Nabycie- urodziny (Każdy człowiek posiada od chwili urodzenia zdolność prawną)- akt urodzenia: sporządza się w dniu zgłoszenia, nie sporządza się aktu

urodzenia jeśli dziecko urodziło się martwe, sporządza się na podstawie karty urodzenia (podstawy)

Urodzenie może być żywe albo martwe, a w tym ostatnim wypadku człowiek umiera przy urodzeniu i nie uzyskuje zdolności prawnej, ale jego ciało ma szczególny
status zwłok ludzkich.

Urodzeniem żywym określa się całkowite wydalenie lub wydobycie z ustroju matki noworodka, niezależnie od czasu trwania ciąży, który po takim wydaleniu lub
wydobyciu oddycha lub wykazuje jakiekolwiek inne oznaki życia, takie jak czynność serca, tętnienie pępowiny lub wyraźne skurcze mięśni zależnych od woli, bez
względu na to, czy sznur pępowiny został przecięty lub łożysko zostało oddzielone.

•

Ustanie

Zdolność prawna osoby fizycznej kończy się wraz z jej śmiercią.
Śmierć czyli śmierć mózgowa, polegająca na trwałym i nieodwracalnym ustaniu czynności mózgu.
Dokumentem stanowiącym dowód śmierci jest akt zgonu (ma charakter deklaracyjny), sporządzony na podstawie wystawionej przez lekarza karty zgonu lub protokołu
zgłoszenia zgonu.

NASCITURUS

Dziecko poczęte nienarodzone

Warunkowa zdolność prawna nasciturusa- dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe- warunek narodzin żywych
pt. zawieszone, przyszłe i niepewne (Nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur)

Przypadki kiedy się liczy czy ktoś jest nasciturusem:
• Nc może być spadkobiercą, jeśli urodzi się żywe.
• Ochrona dziecka poczętego w płaszczyźnie obliczania należnego mu zachowku.

• Może być zapisobiercą.
• Może być zapisobiercą windykacyjnym.

• Naprawienie szkód doznanych przed urodzeniem.
• Można na jego rzecz obdarować darowiznę.

• Dziecko ma prawo żądać odszkodowania od zakładu ubezpieczeń wynikającego z umowy ubezpieczenia zawartej przez ojca, który zmarł przed urodzeniem się

dziecka na skutek wypadku objętego umowa ubezpieczeniowa.

• Dziecko ma prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułów wypadków przy pracy w razie gdy ojciec dziecka zginął w czasie zanim się ono urodziło.
• Można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka.

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

5

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Jest to możność nabywania praw i zaciągania zobowiązań w drodze czynności prawnych.

BRAK ZDOLNOŚCI DO

CZYNNOŚCI PRAWNYCH

OGRANICZONA ZDOLNOŚĆ DO

CZYNNOŚCI PRAWNYCH

PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO

CZYNNOŚCI PRAWNYCH

KTO

„POS

IA

D

A

”

- osoby do 13 roku życia
- osoby ubezwłasnowolnione całkowicie

- osoby od 13 do 18 roku życia
- osoby ubezwłasnowolnione częściowo

- osoby pełnoletnie*
- osoby nieubezwłasnowolnione

*pełnoletni to osoba powyżej 18 roku życia i
małoletni który po uzyskaniu małżeństwa zyskuje
pełnoletność, a nie traci jej nawet po zerwaniu
małżeństwa

S

KU

T

KI

czynność prawna dokonana przez taka osobę
jest nieważna

(

wyjątkiem są czynności w drobnych

bieżących sprawach życia codziennego, jeżeli
nie powodują rażącego pokrzywdzenia takiej
osoby)

- może bez zgody przedstawiciela ustawowego

zawierać umowy należące do umów powszechnie
zawieranych w drobnych bieżących sprawach
życia codziennego

- jeżeli taka osoba dokona czynności prawnych

zobowiązujących to wymagana jest zgoda
przedstawiciela ustawowego (warunek ważności
umowy)

- może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu

pełniej zdolności do czynności prawnych

mogą wykonywać wszystkie czynności prawne
bez ograniczeń

Osoba Ograniczona w zdolności do czynności prawnych może:

• Sama:

- rozporządzać swoim zarobkiem (chyba ze sad postanowi inaczej)
- zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego
- jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta

uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą

• Nie może- dokonywać jednostronnych czynności prawnych do których ustawa wymaga zgody przedstawiciela

• Za zgodą: zaciąganie zobowiązań i rozporządzanie prawem

UBEZWŁASNOWOLNIENIE

CZĘŚCIOWE

CAŁKOWITE

KTO MOŻE

BYĆ

Osoba pełnoletnia

Osoba po ukończeniu 13 roku życia

PRZESŁANKI

- z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego, innego

rodzaju zaburzenia psychicznego w szczególności pijaństwa lub
narkomanii

- nie jest w stanie kierować swym postępowaniem, ale stan tej

osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego

- z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego,

innego rodzaju zaburzenia psychicznego w szczególności
pijaństwa lub narkomanii

- nie jest w stanie kierować swym postępowaniem

SKUTKI

- ograniczenie zdolności do czynności prawnych

 czynności jednostronne- wymagalna zgoda najpóźniej w

chwili zawierania czynności prawnej

 czynności dwustronne- zgoda może zostać wyrażona w

dowolnym momencie

- ustanowienie kuratora

- pozbawienie zdolności do czynności prawnych
- ustanowienie opiekuna, chyba że osoba pozostaje pod władzą

rodzicielską

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

6

UZNANIE ZA ZMARŁEGO

Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże
gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu.

Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy.

10 lat- standardowo
5 lat- jeżeli ma co najmniej 70 lat w chwili uznania za zmarłego
Gdy osoba nie ma jeszcze 23 lat nie może być uznana za zmarłego bez względu na upływ 10 lat

Sytuacje wyjątkowe:

WYDARZENIE

OKRES CZASU

katastrofa statku lub okrętu albo inne szczególne zdarzenie

6 miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne

zdarzenie

zaginięcie w związku z zaginięciem statku lub okrętu

• Ma port przeznaczenia- z upływem 1 roku od dnia, w którym

statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia

• nie miał portu przeznaczenia – z upływem lat 2 od dnia, w którym

była ostatnia o nim wiadomość

bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia

(zaginięcie w związku z katastrofalną powodzią, pożarem lasu,

trzęsieniem ziemi, obsunięciem się lawiny, zaginięcia w związku z

wyprawami eksploratorskimi w puszczach tropikalnych)

1 rok od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według

okoliczności powinno było ustać

Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego.

Jako chwilę domniemanej śmierci zaginionego oznacza się chwilę, która według okoliczności jest najbardziej prawdopodobna, a w braku wszelkich danych – pierwszy
dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe.
Jeżeli w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego czas śmierci został oznaczony tylko datą dnia, za chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia.

Kommorienci-

osoby które zginęły jednocześnie podczas grożącemu im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemanie jednoczesnej śmierci (np. umiera małżeństwo

które nie ma dziecka- jeżeli mąż zmarł pierwszy to spadek przechodzi na żonę, żona umiera na osoby od strony żony).

STWIERDZENIE ZGONU

Przesłanki: następuje gdy nie mamy aktu zgonu (czyli i ciała), a śmierć osoby jest niewątpliwa.
W postanowieniu stwierdzającym zgon sąd ściśle oznacza chwilę śmierci, stosownie do wyników postępowania. Jeżeli dokładne ustalenie chwili śmierci nie jest
możliwe, przyjmuje się chwilę najbardziej prawdopodobną.

Postanowienie ma charakter deklaratywny.

OSOBA PRAWNA

Wyodrębniona strukturalnie i majątkowo,

powstała w celu realizacji określonych zadań gospodarczych lub społecznych

jednostka organizacyjna

, która przez normę

prawną została wyposażona w

osobowość prawną,

a zatem i

zdolność prawną, mogąca być podmiotem stosunków cywilno-prawnych.

Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

TWORZENIE OSÓB PRAWNYCH I ICH USTANIE

•

Typ normatywny

- polega na tym, że inicjatorzy muszą spełnić warunki zawarte w określonym akcie normatywnym. Tak utworzona jednostka organizacyjna musi uzyskać wpis do

rejestru. Sąd rejestrowy sprawdza, czy dana jednostka spełnia określone wymagania. Jeśli spełnia, to musi zostać wpisana do rejestru. Nie ma mowy o indywidualnej
decyzji. Wpis do rejestru jest konstytutywny, a bez wpisu osoba prawna nie istnieje. Dopiero dzięki wpisowi uzyska osobowość prawną

•

System koncesyjny

- z inicjatywy tzw. założyciela, na podstawie koncesji, czyli zezwolenia właściwego organu państwa, muszą oni spełnić wymagania określone w przepisach prawnych i

wpisać się do rejestru

•

Tryb aktów organów państwa

- państwo kreuje jednostki za pomocą aktów normatywnych i decyzji administracyjnych

Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną w chwili wpisu do właściwego rejestru chyba że przepisy szczegółowe stanowią inaczej.

Ustanie- likwidacja, rozwiązanie, wykreślenie z rejestru

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

7

RODZAJE OSÓB PRAWNYCH

1) Państwowe osoby prawne (Skarb Państwa itd.)

Skarb Państwa

To osoba prawna, która w stosunkach cywilnoprawnych jest podmiotem praw i obowiązków dotyczących mienia państwowego nienależącego do innych państwowych
osób prawnych .

Skarb Państwa jest reprezentowany przez organy administracji publicznej oraz inne podmioty uprawnione, zgodnie z ich właściwością określoną w przepisach prawa.

- brak rejestru- osobowość prawna przyznana na mocy przepisów prawnych
- skarb państwa istnieje tak długo jak istnieje państwo
- nie ma swojej siedziby
- działa przez stationes fisci (stacjo fisci)

Domniemanie podmiotowości- jeżeli z przepisów prawnych nie wynika jasno z której z państwowych osób prawnych przysługuje prawo podmiotowe należy ono do

skarbu państwa

Inne osoby prawne- inne niż skarb państwa jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawna, których mienie jest w całości mieniem państwowym (np. banki

państwowe)

2) Jednostki samorządu terytorialnego

Mają one osobowość prawną. W jej skład wchodzą: gminy, powiaty i województwa.

- działają poprzez swoje organy:

w gminie- rada gminy oraz w zależności od jej wielkości wójt/burmistrz/prezydent miasta
w powiecie- rada powiatu, zarząd powiatu ze starosta jako przewodniczącym
w województwie- sejmik i senat, któremu przewodniczy marszałek województwa

- nie jest potrzebna ich rejestracja, gdyż powstają one w trybie aktów organów prawnych

Jednostkami samorządu terytorialnego są również związki międzygminne- powstają poprzez rejestracje we właściwym rejestrze.

3) Korporacyjne i fundacyjne

Korporacyjne

(np. spółdzielnie, stowarzyszenia)

Fundacyjne

(szkoły wyższe, fundacje)

w ich strukturze organizacyjnej funkcjonują członkowie

w ich strukturze organizacyjnej nie ma instytucji członków, ale jest instytucja
założyciela

o celach i założeniach korporacji decydują członkowie

cel i kierunek działalności założony jest z góry przez wole założyciela

skład korporacji da się określić liczbowo

krąg osób nie jest możliwy do określenia

cele gospodarcze i niegospodarcze

reprezentatywny rodzaj tych osób prawnych to fundacje i państwowe osoby
prawne

są zbiorowością osób fizycznych, związanych z osoba prawna przez
członkostwo i realizujących ich wspólny cel

podmioty zaspakajające potrzeby osób fizycznych nie będących ich członkami

Identyfikacja osoby prawnej

- nazwa (jest oznaczeniem)
- siedziba- miejscowość, w której ma siedzibę organ zarządzający, musi znajdować się na terytorium RP
- majątek
- odpowiedzialność

ORGANY OSÓB PRAWNYCH

Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie.

Organem osoby prawnej jest osoba fizyczna (organ indywidualny) albo grupa osób fizycznych (organ kolegialny), których działania w obrocie prawnym są uznawane
przez przepisy prawa za własne działania reprezentowanej osoby prawnej.

Teoria organów-

te osoby które tworzą zarząd, działają jako organ a nie jako one same, nie są przedstawicielem, decyzja jaka zapada przez nie jest na rzecz osoby

prawnej

Brak organów

Jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora (do roku, a w szczególnych przypadkach
na czas oznaczony)

Kiedy nie mamy organów- gdy nie zostały powołane wcale albo nie zostały dobrze obsadzone (za dużo lub za mało).

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

8

Fałszywy organ (rzekomy)

Kto jako organ osoby prawnej zawarł umowę w jej imieniu nie będąc jej organem albo przekraczając zakres umocowania takiego organu, obowiązany jest do zwrotu
tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku
umocowania. Nieważna bezwzględnie.

- przypisywanie sobie przez kogoś członka zarządu
- brak osoby prawnej
- przekroczenie zakresu kompetencji, która jest członkiem zarządu


Organ a pełnomocnik:
-organ wchodzi w skład osoby prawnej
- zarząd organu działa na podstawie statutu ustawy
- gdy nie mamy organu osoba prawna nie może funkcjonować

UŁOMNE OSOBY PRAWNE

Podmiot

stosunku cywilnoprawnego

nieposiadający

osobowości prawnej

, lecz posiadający na mocy ustawy

zdolność prawną.

Rodzaje ułomnych osób prawnych

- spółki osobowe- spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna
- spółki kapitałowe w organizacji- spor w doktrynie: wspólnoty mieszkaniowe
- oddziały główne zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji

W prawie polskim jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej są:

•

spółka jawna

•

spółka partnerska

•

spółka komandytowa

•

spółka komandytowo-akcyjna

•

wspólnota mieszkaniowa

•

spółka akcyjna w organizacji

•

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji

•

partia polityczna niewpisana do ewidencji

•

stowarzyszenie zwykłe

•

jednostka budżetowa

DOBRA OSOBITE OSÓB PRAWNYCH

Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.

Jednakże osoby prawne posiadają inne dobra osobiste od osób fizycznych, mogą nie posiadać takich samych (zdrowie), albo posiadać zupełnie inne:
- dobre imię
- nazwa
- nietykalność pomieszczeń
- tajemnica korespondencji

Zadośćuczynienie

Jeżeli możemy stosować katalog z art. 24, to czy możemy stosować również przepisy dot. zadośćuczynienia. Spór w doktrynie- przyjmuje się że osoby prawne nie
mogą żądać zadośćuczynienia (wykładowca tak nie twierdzi)

KONSUMENT

Za konsumenta uważa się

osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej

niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Osoby prawne

Ułomne osoby prawne

mają osobowość prawną

nie mają osobowości prawnej

mają zdolność prawną

mają zdolność prawną

powstają z chwilą wpisu do rejestru

niektóre powstają z chwilą wpisu do rejestru

może chronić swoje dobra osobiste

może chronić swoje dobra osobiste

ma zdolność sądową

ma zdolność sądową

działają tylko za pośrednictwem organów

mogą być one reprezentowane przez organy lub przez przedstawicieli

ustawowych. Ułomne osoby prawne mogą także, na zasadach ogólnych, być

reprezentowane przez pełnomocników.

siedziba i kurator

Siedzibą ułomnej osoby prawnej, która posiada organ zarządzający, jest siedziba

tego organu, Jeżeli ułomna osoba prawna nie ma organów, a według

regulujących jej ustrój przepisów albo statutu są one wymagane, sąd ustanowi

dla niej kuratora

zasadniczo za zobowiązania osoby prawnej ponosi odpowiedzialność tylko ta

osoba

członkowie ponoszą subsydiarną odpowiedzialność za jej zobowiązania

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

9

PRZEDSIĘBIORCA

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Kryteria pojęcia przedsiębiorcy

- podmiotowe- przedmiot przedsiębiorcy może przysługiwać każdemu podmiotowi stosunków cywilnoprawnych, tj. osobie fizycznej, osobie prawnej oraz jednostce

organizacyjnej

- funkcjonalne- wiąże się status przedsiębiorcy z rodzajem aktywności podmiotu prawa cywilnego. chodzi mianowicie o prowadzenie, we własnym imieniu,

działalności gospodarczej lub zawodowej.

Działalność gospodarcza cechy

- zarobkowy charakter działalności
- działalność zorganizowana
- działalność profesjonalna prowadzona przez przedsiębiorcę (w sposób „zawodowy”, we własnym imieniu, na własne ryzyko)

FIRMA

Przedsiębiorca działa pod firmą- firma jest oznaczeniem przedsiębiorcy.
W przypadku osoby fizycznej firmą jest jej imię i nazwisko. Firmą osoby prawnej jest jej nazwa.

Podwójny charakter prawny prawa do firmy

- prawo podmiotowe o charakterze bezwzględnym

- dobro osobiste (?)

- ma charakter niezbywalny

Firma nie może być zbyta- przedsiębiorca może upoważnić innego przedsiębiorcę do korzystania ze swej firmy, jeżeli nie wprowadza to w błąd.

Powstanie i ustanie firmy

- powstanie: wpis, użycie w obrocie

- ustanie: zmiana lub wykreślenie

Zasady prawa firmowego

1) zasada jawności firmy – obowiązek ujawnienia firmy w odpowiednim rejestrze, chyba ze przepisy odrębne stanowią inaczej

2) zasada wyłączności firmy– firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym

rynku (wymiar terytorialny jak i branżowy)

3) zasada ciągłości firmy– to możliwość korzystania przez przedsiębiorcę z dotychczasowej firmy, która jest kontynuacją dobrej sławy, marki, jakości poprzez np.

przekształcenie osoby prawnej

4) zasada prawdziwości firmy- firma nie może wprowadzać w błąd, zasada prawdziwości firmy oznacza jej zgodność z rzeczywistym stanem faktycznym i

prawnym (art. 43

3

§2)

5) zasada jedności firmy- zasada jedności firmy sprowadza się do zakazu posługiwania się przez przedsiębiorcę więcej niż jedną firmą (1 osoba= 1 firma)

Ochrona firmy

Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać

zaniechania

tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne.

W razie naruszenia może żądać:

- usunięcia jego skutków
- złożenia oświadczenia woli lub oświadczeń o odpowiednej treści i formie
- naprawnienia szkody majątkowej na zasadach ogólnych
- wydania korzyści uzyskanej

Majątkowa ochrona firmy

Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy,
godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.

PRZEDMIOTY STOSUNKÓW CYWILNOPRAWNYCH

Przedmiotem stosunku cywilno-prawnego

jest dozwolone, nakazane lub zakazane zachowanie się podmiotu prawa oraz obiekty materialne i niematerialne

których

dotyczy to zachowanie (odróżnienie osobowości a podmiotowości).

- rzeczy i zwierzęta
- postacie energii
- dobra niematerialne (patenty, znaki towarowe)
- zorganizowane kompleks majątkowe

+ wartości cyfrowe: dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

10

RZECZY

Część przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, wyodrębnione spośród innych (naturalnie lub sztucznie) w sposób umożliwiających samoistne traktowanie w
stosunkach społeczno-gospodarczych wyrażonych przez prawo rzeczowe, zobowiązaniowe i inne.

Rzeczami nie są:
- res extra commercium- wyłączone z obrotu ze względów moralnych lub w interesie publicznym- zwłoki, komórki, tkanki, narządy, krew

- zwierzęta- nie są rzeczą ale przepisy dotyczące rzeczy stosuje się odpowiednio

- res omnibus communes- rzeczy wspólne np. powietrze

- części składowe

- zbiory rzeczy

- człowiek

- dobra niematerialne

Grunty- części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności

Nieruchomości budowlane- wyjątkowo stanowią odrębny od gruntu przedmiot wartości (pyta na egzaminie!)

Nieruchomości lokalowe- gdy komuś przysługuje odrębne prawo lokalu (jestem właścicielem lokalu, ale jest to prawo związane z pewnym udziałem współwłasności lub
współużytkowania wieczystego całej nieruchomości w której lokal jest położony)

CZĘŚĆI SKŁADOWE

Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany
przedmiotu odłączonego (np. drzwi od szafy, silnik auta)

Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.

Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.

Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością.

Superficies solo cedit

Art. 49. § 1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części
składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

§ 2. Osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do
swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń
może wystąpić także przedsiębiorca.

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

11

PRZYNALEŻNOŚCI

Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym
związku odpowiadającym temu celowi
(np. klucz do drzwi, futerał na okulary, koło zapasowe)

Cechy kiedy rzecz jest przynależnością:

- właścicielem rzeczy głównej i przynależności jest ta sama osoba
- są to wyłącznie samoistne rzeczy ruchome
- przynależność jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem
- przynależność jest z rzeczą główną w faktycznym stałym związku odpowiadającym wspomnianemu celowi
- przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną nie powoduje utraty charakteru przynależności

Rzeczy oznaczone co do gatunku jabłko, ziemniaki, koń

wyścigowy

Rzeczy oznaczone co do tożsamości Koń wyścigowy X w stajni

X, dane jabłko leżące na blacie

Definicja

Przedmioty określone wg ich cech rodzajowych,

właściwych dla większej liczby przedmiotów- rzeczy

zastępowalne.

Rzecz niezastępowalna, charakteryzująca się indywidualnymi

właściwościami.

Taka rzecz może być oznaczona co do tożsamości poprzez jej

indywidualne cechy (jest jedyna) albo przez wyodrębnienie jej z

masy rzeczy oznaczonych co do gatunku.

Mechanizm

przeniesienia własności

Stajemy się właścicielami rzeczy gdy ją dostaniemy.

Stajemy się właścicielami rzeczy gdy zawrzemy umowę.

Zwłoka dłużnika

Wierzyciel może:
- nabyć na jego koszt taką samą ilość rzeczy tego samego

gatunku

- żądać od dłużnika zapłaty ich wartości

zachowując w obu wypadkach roszczenie o naprawienie
szkody wynikłej ze zwłoki.

Dłużnik odpowiedzialny jest za utratę lub uszkodzenie

przedmiotu świadczenia, chyba że utrata lub uszkodzenie

nastąpiłoby także wtedy, gdyby świadczenie zostało spełnione w

czasie właściwym.

PRZEDMIOTY NIEMATERIALNE

Nie maja one postaci materii w sensie fizycznym. Zaliczamy do nich:

- energie (elektryczna, jądrowa itp.)
- dobra intelektualne
- pieniądze
- papiery wartościowe

DOBRA O CHARAKTERZE INTELEKTUALNYM

- dzielą się na: osobiste (nieoderwalnie związane z człowiekiem) i majątkowe
- stanowią wytwór umysłu ludzkiego
- nie mają postaci materialnej
- nie mają one postaci materialnej ale mogą znajdować się na rzeczach, które będą służyły jako ich nośnik
- ochrona: prawo własności autorskich, ustawa o prawach autorskich

(np. utwory literackie, artystyczne, naukowe, wynalazki)

PAPIERY WARTOŚCIOWE

Dokumenty, których posiadanie stanowi niezbędną przesłankę wykonywania praw wyrażonych w ich treści (tylko posiadacz może wykonywać prawa z nim związane.

CZĘSCI BUDYNKÓW

Wyjątkowo części budynków trwale związanych z gruntem mają charakter samodzielnych nieruchomości- gdy na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od
gruntu lub budynku przedmiot własności

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

12

POŻYTKI

Są to dochody z rzeczy lub z praw.

1)

z rzeczy:

- naturalne- pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód

z rzeczy (np. jabłko które spadło z drzewa, drzewa gdy zostały wyrąbane w ramach racjonalnej eksplantacji

- cywilne- pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego

(np. czynsze z najmu, wynagrodzenia)

2) z praw- pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (

np. pożytkami z wierzytelności

pieniężnej mogą być odsetki)

Uprawnionemu do pobierania pożytków przypadają pożytki naturalne, które zostały odłączone od rzeczy w czasie trwania jego uprawnienia, a pożytki cywilne – w
stosunku do czasu trwania tego uprawnienia.

Jeżeli uprawniony do pobierania pożytków poczynił nakłady w celu uzyskania pożytków, które przypadły innej osobie, należy mu się od niej wynagrodzenie za te
nakłady. Wynagrodzenie nie może przenosić wartości pożytków.

PIENIĄDZ

Pieniądz ma moc praną umarzania zobowiązań- spełnienie świadczenia może nastąpić poprzez zapłatę sumy pieniężnej. Ma postać niematerialną- sam pieniądz jako
wartość jest niematerialna natomiast papier na którym się znajduje jest materialny (sam papier nie ma wartości jako takiej)

Zasada nominalizmu- jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej,

chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej

Zasada waloryzacji- strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości

Art. 358. § 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania

podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik

może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie
świadczenia wyłącznie w walucie obcej.

Waloryzacja- uwzględnienie zmian siły nabywczej pieniądza

- ustawowa-

wynika z przepisów ustawy

- umowna-

w umowie znajduje się klauzula waloryzacyjna (nie wyłącza możliwości waloryzacji sądowej)

- sądowa-

waloryzacji dokonuje sąd (art.358

1

§3)- nie dot. przedsiębiorców w związku z prowadzeniem ich przedsiębiorstwa

MIENIE I MAJĄTEK

Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe (tylko aktywa)
Własność i inne prawa majątkowe, stanowiące mienie państwowe, przysługują Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobą prawnym.

Majątek:

- w wąskim znaczeniu- ogół aktywów majątkowych przysługujących danemu podmiotowi
- w szerokim znaczeniu- ogół pasywów i aktywów

W doktrynie przyjmuje się aby posługiwać się majątkiem sensu stricto.

PRZEDSIĘBIORSTWO

Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej (może być
przedmiotem obrotu cywilnoprawnego).

Obejmuje ono w szczególności:

- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
- oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo (nazwa)
- własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości
- wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne
- patenty i inne prawa własności przemysłowej
- koncesje, licencje i zezwolenia
- tajemnice przedsiębiorstwa

Sposoby zbycia przedsiębiorstwa:

- sprzedaż
- wniesienie przedsiębiorstwa jako wkładu do spółki
- darowizna

Zbycie przedsiębiorstwa- w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

13

Kumulatywne przystąpienie do długów (odpowiedzialność)

Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego

jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania

związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub

gospodarstwa,

chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności.

Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do

wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można
bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.

ZDARZENIA CYWILNOPRAWNE

Fakty, z którymi hipotezy norm prawnych wiążą określone w dyspozycjach norm konsekwencje cywilnoprawne- które maja doniosłość prawną na obszarze stosunków
cywilnoprawnych.

Skutki mogą przejawiać się w następujący sposób:

- powstanie stosunku cywilnoprawnego
- ustanie stosunku
- zmiana treści stosunku
- zmiana podmiotu stosunku

Typy zdarzeń prawnych:
- czynności prawne
- działania prawne zbliżone do czynności prawnych
- orzeczenia sądowe lub decyzje administracyjne
- niewykonywania uprawnień w określonym czasie.

CZYNNOŚĆ PRAWNA

Czynność prawna to

stan faktyczny

w skład którego wchodzi

co najmniej jedno oświadczenie woli

które ukierunkowane jest na

wywołaniu określonych skutków prawnych.

Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów

Przesłanki ważności czynności prawnej

- osoba zawierająca musi posiadać zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych
- musi być zgodna z prawem (nie może mieć na celu obejścia ustawy, musi być zgodna z ius cogens)
- musi być zgodna z zasadami współżycia społecznego
- powinna być wolna od wad
- jeżeli przepisy wskazują wymóg formy- musi być w odpowiedniej formie

Rodzaje czynności prawnych

Podział I:

- jednostronne- do których dokonania wystarczy oświadczenie woli jednej ze stron (testament)
- dwustronne- do których dokonania wymagane jest oświadczenie woli dwóch lub więcej stron (umowa najmu)
- uchwały- czynności do których dokonania wymagana jest zgoda większości
- umowy- czynności dla których dokonania wymagane są zgodne oświadczenia woli co najmniej dwóch stron

- zgoda osoby trzeciej- przypadki kiedy do zawarcia umowy oprócz zgodnych oświadczeń stron, wymagana jest zgoda osoby trzeciej

Podział II:

- inter vivos- czynność prawna dokonywana miedzy żyjącymi, czynność powoduje skutki w chwili jej dokonania co do zasady (umowa najmu)
- mortis causa- wywołują skutki prawne w chwili śmierci osoby dokonującej czynności (testament)

Podział III:

- konsensualne- czynności dla których dokonania wystarczą zgodne oświadczenia woli stron, ustawa może również wymagać spełnienia innych okoliczności jak

wydanie rzeczy (sprzedaż)

- realne- czynności dla których dokonania oprócz zgodnych oświadczeń woli stron konieczny jest dodatkowy element jakim jest zmiana faktycznego władztwa nad

rzeczą lub innym przedmiotem materialnym (przechowanie)

Podział IV:

- rozporządzające- polegają na przeniesieniu, obciążeniu, zmianie lub zniesieniu prawa podmiotowego (przeniesienie własności)
- zobowiązujące- polegają na tym, że jedna strona zobowiązuje się do określonego działania lub zaniechania na rzecz innej strony

Zasada podwójnego skutku czynności zobowiązujących- przez jedną czynność dokonuje się zobowiązanie ale i rozporządzenie

Podział V:

-

przysparzające- czynności, które realizują korzystną zmianę w sferze majątkowej (nabycie prawa podmiotowego lub zwolnienie z obowiązku lub ciężaru

ograniczającego (sprzedaż)

-

upoważniające- to czynności które upoważniają inna osobę do działania dla osoby trzeciej (udzielanie pełnomocnictwa)

Podział VI:

- odpłatne- obie strony mogą uzyskać korzyść majątkową
- pod tytułem dartym- jedna strona uzyska korzyść majątkową

Podział VII

(rodzaj przysparzających):

- abstrakcyjne (oderwane)- czynność prawna zawarta bez względu na jakakolwiek przyczynę, causa nie ma wpływu na ważność
- kauzalne- dla skuteczności czynności konieczne jest istnienie causa, czyli przyczyny prawnej tej czynności

Kauza jest elementem treści czynności prawnej przysparzającej albo elementem innej czynności ze względu na która dokonano czynności przysparzającej. Wskazuje
przyczynę.

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

14

Rodzaje kauz:

- causa obligandi vel acquirendi- przysporzenie znajduje podstawę w nabyciu prawa lub innej korzyści
- causa solvendi- podstawa w zwolnieniu z zobowiązania, które obciążało osobę
- causa donandi- podstawa obdarowania

TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ

Treść czynności prawnej- składa się na nią oświadczenie woli (lub kilka) w pełni zrekonstruowana w drodze wykładni

Elementy czynności prawnej

•

essentialia negotii

(przedmiotowo istotne)- elementy przez które umowa nie doszłaby do skutku (np. umowa sprzedaży- zobowiązanie do przeniesienia własności i

wydania rzeczy w zamian za zobowiązanie się drugiej strony do zapłaty ceny

•

naturalia negotii

(elementy nieistotne)- określone w ustawie konsekwencje dokonania czynności danego typu (przepisy o rejkojmi wady rzeczy sprzedanej)

•

accidentalia negotii

(elementy dodatkowe, podmiotowo istotne)- elementy których zamieszczenie w treści czynności prawnej jest warunkiem koniecznym

wystąpienia skutku zamierzonego przez strony:

- uregulowane samoistnie- bez związku z typem czynności- określony termin oraz warunki, kara umowna
- uregulowane wraz z konkretna czynnością prawną- polecenie w testamencie lub umowie darowizny

Swoboda kształtowania treści czynności prawnej

Podmioty maja możliwość kształtowania swobodnie treści czynności prawnej, decydowania o niej- przepisy prawne dot. tej kwestii należy interpretować na rzecz tej
kompetencji.

Ograniczenia:

- prawa przyrody- umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna
- normy bezwzględnie wiążące
- gdy czynność ma na celu obejście ustawy
- gdy treść godzi w zasady współżycia społecznego

Treść czynności prawnej a jej ważność

- sprzeczna z ustawą, mająca na celu obejście ustawy- czynność jest

nieważna

(chyba, że właściwy przepis przewiduje inny skutek- szczególnie ten ze w miejsce

nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy)

- sprzeczna z zasadami współżycia społecznego- czynność jest

nieważna

- gdy nieważnością jest dotknięta tylko część czynności-

czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części

(chyba, że z okoliczności wynika, że bez postanowień

które stały się nieważne czynność by nie została dokonana- wtedy jest nieważna w całości)*

*w praktyce pojawiają się klauzule salwatoryjne- strony zastrzegają sobie, że gdyby poszczególne postanowienia umowy stały się nieważne, to nie wpływa to na
nieważność pozostałej części umowy

OŚWIADCZENIE WOLI

Oświadczenie woli-

to każde zachowanie się osoby z którego wynika jej wola w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej

Elementy oświadczenia woli

- wola wewnętrzna polegająca na podjęciu decyzji
- uzewnętrznienie woli
- ukierunkowane zazwyczaj na wywołanie określonych skutków prawnych

Wymogi istnienia oświadczenia woli

- złożone w sposób swobodny (bez przymusu)
- zrozumiałe (można ustalić jaki skutek chce osoba wywrzeć)
- musi dotyczyć zakresu prawa cywilnego
- rzeczywista wola wywołania skutku- jest na serio

Składanie oświadczeń woli

W dowolnej formie (też per facta concludentia): wyraźne, dorozumianie, milczenie (?)
OW złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób że mogła zapoznać się z jego treścią.
OW wyrażone w postaci elektronicznej- gdy wprowadzono je do środka komunikacji w taki sposób, że osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.

Wykładnia oświadczenia woli

Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć,

jak tego wymagają

ze względu na okoliczności, w których złożone zostało,

zasady współżycia społecznego oraz ustalone

zwyczaje.

W umowach należy raczej badać,

jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy

, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

OW składane indywidualnym osobą- powinno się interpretować tak jak zrozumiały obie strony (jak zrozumiały inaczej- tak jakby zrozumiał potencjalny adresat)
OW składane do nieoznaczonej liczby osób- uwzględnia się jak by to odebrał typowy przeciętny adresat (obiektywnie), a jeżeli jest skierowane do jakiejś grupy osób (np.
lekarzy)- to tak jak oni by to zrozumieli wg. ich reguł interpretacyjnych

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

15

UMOWA

Umowa jako czynność prawna dochodzi do skutku przez zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron (tzw konsensus) i stanowi samodzielną i integralną całość.
Konsensus decyduje o zawarciu umowy.

Umowa wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.
- niezbędna przesłanką dojścia każdej umowy do skutku jest określenie stron, między którymi złożone zostało zgodne oświadczenie stron

Zasada swobody zawierania umów- swoboda w decydowaniu o zawarciu umowy i z kim ma być zawarta (chyba że ustawa stanowi inaczej)

OFERTA

Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy- może określać termin ale nie musi- może być
elektroniczna (wtedy wiąże składającego jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie).

W stosunkach między przedsiębiorcami oferta może być odwołana przed zawarciem umowy, jeżeli oświadczenie o odwołaniu zostało złożone drugiej stronie przed
wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty.

Invitatio

- odróżnienie od oferty- ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości

nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy.

Ale wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży.

Skutki: oferta wiąże oferenta- adresat sam może decydować o przyjęciu oferty

OŚWIADCZENIE WOLI O PRZYJĘCIU OFERTY

Przyjęcie oferty dokonuje się przez złożenie oświadczenia woli, które zawiera całkowitą aprobatę treści umowy- oferentowi.

OW o przyjęciu oferty składa się:
- gdy oferta wskazuje termin- w tym terminie
- gdy nie wskazuje terminu:

 niezwłocznie (jeżeli oferta jest złożona w obecności drugiej strony lub przez komunikator bezpośredniego porozumiewania się)

 oferta przestaje wiązać gdy oferent nie otrzyma oświadczenia w zwykłym toku czynności bez nieuzasadnionego opóźnienia

Jeżeli nie będzie złożone jak wskazane zostało powyżej- nie wywołuje złożenie skutków prawnych

Wyjątki:
- gdy tak wskazuje zwyczaj
- gdy wynika to z treści oferty

W razie gdy dla określonej umowy została przewidziana forma szczególna- oświadczenie o przyjęciu powinno być w tej samej formie złożone.
Oferent może zastrzec, że przyjęcie oferty powinno nastąpić w określony sposób.

Oświadczenie woli w którym adresat przyjmuje ofertę z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuję się za nową ofertę. Pierwotny adresat staje się
oferentem a oferent przestaje być związany swoją ofertą i staje się adresatem.

NEOCJACJE

Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta

, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień,

które były przedmiotem negocjacji.

Jeżeli w toku negocjacji strona udostępniła informacje z zastrzeżeniem poufności, druga strona jest obowiązana do nieujawniania i nieprzekazywania ich innym osobom
oraz do niewykorzystywania tych informacji dla własnych celów, chyba że strony uzgodniły inaczej.

CULPA IN CONTRAHENDO

Strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia
szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy.

AUKCJA I PRZETARG

Umowa może być zawarta w drodze aukcji albo przetargu.
W ogłoszeniu aukcji albo przetargu należy określić:
- czas
- miejsce
- przedmiot
- warunki aukcji albo przetargu albo wskazać sposób udostępnienia tych warunków.

Ogłoszenie, a także warunki aukcji albo przetargu mogą być zmienione lub odwołane tylko wtedy, gdy zastrzeżono to w ich treści.

Aukcja- polega na tym, że

osoby zamierzające zawrzeć umowę składają oferty w ten sam sposób

(słownie lub znakami

)- w miejscu aukcji, lub za pomocą komunikatora

-

zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje w chwili przebicia (oferta przestaje wiązać gdy ktoś złoży ofertę korzystniejszą)

Przetarg- oferty osób zamierzających zawrzeć umowę

nie są składane w toku ich równoczesnego i bezpośredniego komunikowania się-

organizator oczekuje składania

ofert

w określonym okresie i miejscu przez niego wskazanym

Organizator jest obowiązany niezwłocznie powiadomić na piśmie uczestników przetargu o jego wyniku albo o zamknięciu przetargu bez dokonania wyboru.

Oferta złożona w toku przetargu przestaje wiązać, gdy została wybrana inna oferta albo gdy przetarg został zamknięty bez wybrania którejkolwiek z ofert, chyba że w
warunkach przetargu zastrzeżono inaczej.

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

16

ZASADA BRAKU FORMALIZMU

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, strony mogą same decydować co do formy zawarcia czynności prawnej- jest to element zasady swobody zawierania umów- jest to
reguła.
Istnieją jednak od niej wyjątki:

- kiedy ustawa tak stanowi- (zachowanie formy ad solemnitatem np. sprzedaży nieruchomości- akt notarialny)
- kiedy strony tak postanowiły:

Pactum de forma

Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy
zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, nie określając skutków
niezachowania tej formy, w razie wątpliwości poczytuje się, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych.

RODZAJE WYMAGAŃ CO DO FORMY

- z mocy ustawy- ustawa może wskazywać, że do dokonania czynności prawnej wymagana jest określona forma szczególna
- z mocy umowy- jeżeli forma nie zostanie dochowana, czynność prawna nie dochodzi do skutku


Formy szczególne (formy czynności prawnych):
•

Forma pisemna

- zwykła- do zachowania tej formy wystarczy

własnoręczny podpis

przez osobę dokonująca czynności

zawierającym jej oświadczenie woli,

Do zawarcia umowy

wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy
obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.

- kwalifikowana- oprócz podpisu, muszą być spełnione inne warunki:

o

Z poświadczeniem urzędowym daty-

uzupełnienie formy pisemnej zwykłej przez urzędowe poświadczenie daty jej dokonania (np.notariusz)

o

Z poświadczeniem podpisu-

notariusz lub właściwy organ zamieszcza na dokumencie klauzulę stwierdzającą własnoręczność podpisu osoby

o

Aktu notarialnego- potwierdza dokonanie czynności prawnej, zostaje sporządzony jeżeli wymagają tego przepisy prawa lub taka jest wola stron, sporządzony
w języku polskim, powinien zawierać oświadczenia woli stron, być przez nie podpisany jak i przez notariusza

•

Forma dokumentowa-

- do zachowania wystarczy

złożenie oświadczenia woli w formie dokumentu

, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej

oświadczenie woli (dokument- nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią

•

Forma elektroniczna-

do zachowania wystarczy

złożenie oświadczenia woli w formie elektronicznej

i opatrzenie go

kwalifikowanym podpisem

elektronicznym

(zrównana z formą zwykła)

SKUTKI NIEDOCHOWANIA FORMY

Ad solemnitatem

- forma czynności prawnej zastrzeżona pod rygorem nieważności

Ustawa wskazuje, że pewna czynność prawna musi być dokonana w określonej formie- niezachowanie tej formy powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej
(np. pełnomocnictwo ogólne musi być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności, umowa sprzedaży nieruchomości, która musi być w formie aktu notarialnego)

Ad eventum-

forma czynności prawnej zastrzeżona w celu wywołania określonych skutków prawnych

- niezachowanie nie powoduje nieważności czynności
- niezachowanie powoduje niewystąpienie niektórych skutków prawnych wskazanych w ustawie, które by wystąpiły gdyby została zachowana
- np. umowa najmu na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta w formie pisemnej- w przypadku niezachowania uznaje się ją za zawartą na czas nieokreślony

Ad probationem-

forma czynności prawnej zastrzeżona dla celów dowodowych

- niezachowanie- konsekwencje na płaszczyźnie procesowej
- co do zasady, skutkuje ograniczeniem korzystania z dowodów z przesłuchania stron i zeznań świadków w celu wykazania, że czynność prawna została dokonana
- np. umowa dostawy powinna być stwierdzona pismem

WADY OŚWIADCZENIA WOLI

•

Brak świadomości lub swobody w podjęciu decyzji i wyrażeniu woli

Przyczyny: złożenie oświadczenia woli przez osobę która z jakiekolwiek powodów znajdowała się w czasie składania w stanie wyłączający świadome lub swobodne

powzięcie decyzji i wrażenia woli (np. nadużycie alkoholu, przymus fizyczny, choroba psychiczna), nawet jeśli zaburzenia miały przemijający charakter

Skutki: Bezwzględnie nieważne

Przebłysk świadomości (lucidum intervallum)- oświadczenie woli złożone przez osobę np. chorą psychicznie, która w chwili jego składania była świadoma swojego
działania, powoduje że jest ono ważne

•

Pozorność

Przesłanki: złożenie oświadczenia woli drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru (potajemnie)- musi istnieć druga strona (umowy i jednostronne cz. pr. składane innej
osobie)

Skutki: Bezwzględnie nieważne- pozorne oświadczenie woli pomimo ze jest nieważne ma doniosłość prawną wobec osób trzecich, które nabyły prawo lub zostały
zwolnione z zobowiązania w dobrej wierze
Ochrona osoby trzeciej: pozorność OW nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia , jeżeli wskutek
tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku chyba że działa w złej wierze

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

17

Zastrzeżenie potajemne (reservatio mentalis)- przemyślane i niezakomunikowane nikomu zastrzeżenie, ze czynność prawna nie wywoła skutków prawnych (nie ma

doniosłości prawnej)

OW nie na serio- nie ma na celu wywołania skutków prawnych

•

Błąd

Niezgodność między obiektywną rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka.

Przesłanki prawnej doniosłości błędu:

- musi być istotny (subiektywnie- gdyby strona nie działała pod wpływem błędu nie złożyłaby oświadczenia woli, obiektywnie-nikt znający rzeczywisty stan nie złożyłby

oświadczenia woli)

- musi dotyczyć treści czynności prawnej

Rodzaje błędu:
- istotny (tak jak wyżej)
- nieistotny (przeciwieństwo)
- dot. treści czynności prawnej (kupujemy obraz myśląc ze oryginalny a to podróbka)
- nie dotyczący treści czynności prawnej (np. wyobrażenie o czymś)

Skutki: możliwość uchylenia się od skutków oświadczenia woli

•

Podstęp

Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie- możliwe uchylenie się od skutków prawnych OW złożonego pod wpływem błędu nawet jak nie był istotny i nie dot. treści
czynności prawnej.

•

Groźba

Zapowiedź wyrządzenia komuś krzywdy, zła jeżeli nie wykona jakiejś czynności prawnej- może pochodzić od drugiej strony lub od osoby trzeciej.
Skutki: Uchylenie się od skutków oświadczenia woli
Przesłanki prawnej doniosłości groźby:
- celowość
- bezprawność
- dostatecznie poważna (uzasadnia obawy)

SANKCJE WADLIWEJ CZYNNOŚCI PRAWNEJ

•

nieważność bezwzględna

- od samego początku nie wywołuje skutków (ex tunc)

Cechy:

-

istnieje z mocy prawa (sąd uwzględnia z urzędu)

- nie może być konwalidowana (nie może stać się ważna, uzdrowiona)
- nieważność jest skuteczna erga omnes
- może odnosić się tylko do części czynności prawnej
- jest definitywna- każdy i zawsze może się na nią powołać

Kiedy czynność jest nieważna bezwzględnie:

- strona nie ma zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnej
- brak zachowania formy ad solemnitatem
- przy braku świadomości i swobody
- jeżeli czynność ma na celu obejście ustawy, jest sprzeczna z ustawą lub zasadami współżycia społecznego

Konwalidacja

- przywrócenie ważności czynności prawnej- „uzdrowienie” czynności, uchylenie wadliwości uprzednio dokonanej czynności prawnej

Sposoby (gdy przepis tak stanowi):
- upływ czasu
- zrzeczenie się zarzutu (prawa do wzruszenia)
- spełnienie świadczenia

Konwersja- dokonywana w drodze wykładani oświadczeń woli; zabieg interpretacyjny w celu uratowania nieważnej czynności prawnej

•

nieważność względna

- wywołuje określone w jej treści skutki prawne, ale może zostać unieważniona (ex tunc)

Cechy:

- unieważnienia następuje gdy strona powoła się na tą przesłankę (nie z urzędu) lub na podstawie konstytutywnego orzeczenia sądu
- możliwość uchylenia lub zmiany

Kiedy czynność jest nieważna względnie:

- oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu, groźby lub podstępu

•

bezskuteczność zawieszona

- czynność prawna jest uzależniona od zgody (np. w przypadku osób zawierających czynność prawna z ograniczona zdolnością do cz.pr),

nie wystarczy samo złożenie oświadczenia woli- wymagane jest potwierdzenie

- zgoda może zostać wyrażona przed w trakcie lub po dokonaniu czynności prawnej
- zgoda powoduje ze czynność prawna wywołuje skutki prawne ex tunc
- brak zgody w terminie powoduje nieważność czynności

Negotium claudicans- czynność prawna niezupełna, do której skuteczności wymagana jest zgoda właściwej osoby
Przyczyny: np. ograniczona zdolność do czynności prawnych

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

18

•

bezskuteczność względna-

jeżeli dwie osoby zawarły umowę w ten sposób, w który to co stanowi przedmiot umowy będzie czyniło uniemożliwieniu

zadośćuczynieniu os. trzeciej

- czynność prawna nie wywołuje skutków oznaczonych skutków prawnych jedynie w stosunku do określonych osób
- w stosunku do pozostałych osób jest w pełni skuteczna
- następuje z mocy prawa lub orzeczenia sądowego

Dla wyjaśnienia o co chodzi:

A- najemnca lokalu
B- wynajmnujacy lokal
C- kolejny najemca tego samego lokalu

B zawarł A umowę najmu lokalu. A ma roszczenie do B o wydanie lokalu. Ale potem B zawarł z C też umowę najmu na ten sam lokal. Teraz A nie może go dostać.

WARUNEK

Zawarte w treści czynności prawnej zastrzeżenie które uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od zdarzenia

przyszłego i niepewnego.

Rodzaje warunków

• zawieszający- zastrzeżenie uzależniające powstanie skutków od zdarzenia przyszłego i niepewnego (jeżeli wyjdziesz za mąż dostaniesz auto)

• rozwiązujący- zastrzeżenie, wg którego skutek czynności prawnej ustaje jeżeli nastąpi zdarzenie przyszłe i niepewne (jak rzucisz studia- odbiorę ci samochód).

Warunek potestatywny- warunek, którego ziszczenie się zależy od woli stron (zależy, ale nie zależy wyłącznie bo byłby niezgodny z art.89- wyrok SN)

Skutki zastrzeżenia warunku niedopuszczalnego

Jeżeli warunek jest niemożliwy, wbrew ustawie lub zasadom współżycia społecznego czynność jest:

-

nieważna

gdy jest zawieszający

- uważa się czynność za

niezastrzeżoną

gdy jest rozwiązujący

(stosunek prawny dalej się utrzymuje)

Jeżeli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ziszczeniu się warunku, następują skutki
takie, jakby warunek się ziścił.
Jeżeli strona, której zależy na ziszczeniu się warunku, doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego do ziszczenia się warunku, następują skutki
takie, jakby warunek się nie ziścił.

OCHRONA OSOBY TRZECIEJ- jeżeli osoba trzecia, na podstawie czynności prawnej zawartej pod warunkiem nabyła prawa bądź została zwolniona z obowiązku, a
działa w dobrej wierze (nie wiedziała o zawarciu umowy pod warunkiem albo nie mogła się dowiedzieć), przysługuje jej ochrona jak osobie, która w dobrej wierze
dokonała czynności prawnej z osoba nieuprawniona do rozporządzania prawem (art. 92§2)

TERMIN

Termin to zawarte w treści czynności prawnej zastrzeżenie, które uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od zdarzenia

przyszłego, ale pewnego.

Do terminu początkowego- z nadejściem którego nastąpić ma skutek – stosuje się odpowiednio przepisy o warunku zawieszającym.
Do terminu końcowego- z którym łączy się ustanie skutków czynności prawnej – odpowiednio przepisy o warunku rozwiązującym.

Zastrzeżenie może wskazywać: konkretną datę, określony upływ czasu, moment ten można ustalić nie znając jego w chwili czynności prawnej.

Termin oznaczony w :

• dniach- kończy się z upływem (północ) ostatniego dnia (ale nie liczy się dnia w którym zdarzenie prawne nastąpiło)
• tygodniach, miesiącach ,latach

-

kończy się z upływem dnia który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było-

w ostatnim dniu tego miesiąca (wyjątkiem jest obliczanie wieku os fizycznej bierze się pod uwagę początek ostatniego dnia)

• początek, środek, koniec miesiąca- pierwszy, 15 lub ostatni dzień miesiąca

• miesiącach lub latach- a ciągłość terminu nie jest wymagana- miesiąc liczy się za 30 dni rok za 365dni

(termin półmiesięczny zawsze 15 dni)

• jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy lub sobotę- termin upływa z dniem następnym (o północy)

PRZEDSTAWICIELSTWO

Przedstawicielstwo-

działanie w cudzym imieniu- przedstawiciel dokonuje czynności prawnej z osobą trzecią

- z treści czynności prawnej musi wynikać ze osoba która jej dokonuje jest przedstawicielem- w przeciwnym razie należy przyjąć ze działa we własnym imieniu
- w zasadzie może dotyczyć każdej czynności prawnej, poza wyjątkami przewidzianymi w ustawie lub wynikających z czynności prawnej

Przesłanki prawnej skuteczności działania przedstawiciela:

- przedstawiciel musi działać w imieniu reprezentowanego
- musi mieć umocowanie (wynikające z ustawy lub z oświadczenia)
- brak zakazu przedstawicielstwa (przepisy ograniczają możliwość występowania przez przedstawiciela w niektórych sytuacjach)
- przedstawiciel musi mieć zdolność do reprezentowania ( ustawowy- zdolność do czynności prawnych, pełnomocnik może mieć ograniczoną)

Źródła umocowania

Przedstawicielstwo ustawowe- umocowanie do działania w cudzym imieniu opiera się na ustawie (np. rodzice są przedstawicielami małoletniego zgodnie z KRO)

ustawa może przyznawać organom państwowym kompetencje do ustanawiania przedstawiciela

Pełnomocnictwo- umocowanie do działania w cudzym imieniu opiera się na oświadczeniu woli reprezentowanego- mocodawcy (jednostronna czynność prawna)

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

19

Instytucje pokrewne do przedstawicielstwa

• posłaniec- nie składa oświadczenia, tylko je przenosi
• organ osoby prawnej- działanie samej osoby prawnej

• zastępca pośredni

• osoba pomagająca przy dokonywaniu czynności
• osoba upoważniona do odbioru oświadczeń woli

• podpisujący dokument- wyraża zgodę na wypełnienie go przez inną osobę

PEŁNOMOCNICTWO

Udzielane w dowolnej formie- również per facta concludentia, z wyjątkiem sytuacji:

- jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma- pełnomocnictwo w tej samej formie powinno być udzielone
- gdy ustawa wskazuje na określaną formę udzielenie pod sankcją nieważności

- pełnomocnictwo ogólne powinno być zawarte na piśmie pod rygorem nieważności.
- pełnomocnik musi mieć zdolność do czynności prawnych (wystarczy ograniczona)

Ustanie pełnomocnictwa

- odwołanie- pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że treść stosunku prawnego wskazuje co innego
- okoliczności wynikające z treści pełnomocnictwa - termin, dokonanie czynności
- śmierć mocodawcy lub pełnomocnictwa- chyba ze zastrzeżono inaczej
- zrzeczenie się pełnomocnictwa
- utrata zdolności do czynności prawnej pełnomocnika- spór w doktrynie

Po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik

obowiązany jest zwrócić mocodawcy

dokument pełnomocnictwa.

Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania

, czynność prawna jest ważna,

chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć.

Rodzaje pełnomocnictwa

• ogólne- obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu (pod rygorem nieważności na piśmie) np. pobieranie czynszu

• rodzajowe (gatunkowe)- wskazuje określone kategorie czynności prawnych, do których umocowany jest pełnomocnik (nie można gdy ustawa wymaga udzielenia

szczególnego pełnomocnictwa)

• szczególne- dot. indywidualnie oznaczonej czynności prawnej (np. sprzedaż nieruchomości A)- wszystkie czynności prawne co do zasady

CZYNNOSCI PRAWNE Z SAMYM SOBĄ

Może nastąpić to gdy:

- A występuje we własnym imieniu, a równocześnie jako reprezentant osoby B, która jest druga stroną umowy
- gdy A sam nie jest stroną umowy, lecz równocześnie reprezentuje obie strony

Dopuszczalność:
- gdy ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesu mocodawcy
- gdy mocodawca na to zezwoli

FALSUS PROCURATOR

Pełnomocnik rzekomy- gdy osoba dokonuje czynności prawnej w cudzym imieniu

bez umocowania lub przekraczając jego granice.

Skutki

- jednostronna czynność prawna- zawarta przez pełnomocnika rzekomego jest nieważna (chyba ze strona wiedziała o tym przyjmująca to wtedy stosuje się przepisy jak

przy zawieraniu umowy bez umocowania)

- umowa może zostać potwierdzona przez reprezentowanego- może zostać wyznaczony przez stronę termin potwierdzenia- jak nie potwierdzi jest wolna

- w przypadku braku potwierdzenia- falsus procurator jest obowiązany do zwrócenia tego co otrzymał i do naprawienia szkody, która druga strona poniosła

SUBSTYTUCJA

Ustanowienie dalszego pełnomocnika dla mocodawcy. Działania substytuta wywołują skutki prawne względem pierwotnego mocodawcy.

Pełnomocnik może- ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników (gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, ustawy, stosunku pełnomocnictwa)
Jeżeli mocodawca ustanowi kilku pełnomocników z takim samym zakresem umocowania-

każdy może działać samodzielnie

(chyba ze co innego wynika z

pełnomocnictwa). Stosuje się ten przepis również do ww. regulacji.

Dla Substytuta, podobnie jak do pierwotnego pełnomocnika nie wymaga się pełnej zdolności do czynności prawnej. W obu przypadkach pełnomocnik może posiadać
jedynie ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

20

PROKURA

Pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę, podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców (obejmuje umocowanie do czynności sądowych i
procesowych jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa).
- swoiste pełnomocnictwo- dot. działalności gospodarczej przedsiębiorców
- przepisy stosuje się jako lex generalis

Udzielanie

Wyłącznie udziela przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru. (os. fizyczna, prawna, ułomne osoby prawne)- jednostronna czynność prawna. Pod rygorem
nieważności na piśmie.

Prokura może być udzielona kilku osobą łącznie lub oddzielnie.

Prokurent

- osoba fizyczna (pełna zdolność do czynności prawnych)
- można ustanowić kilku prokurentów- łączne lub oddzielnie
- zakaz substytucji

Zakres prokury i jej granice

Prokura odnosi się tylko do reprezentacji przedsiębiorcy w zakresie:

- związanym z prowadzeniem przedsiębiorstwa (wewnętrznie nie)
- czynności materialnoprawnych, procesowych, odbioru świadczeń woli skierowanych do przedsiębiorcy

Granice:
- zbycie przedsiębiorstwa
- oddanie do tymczasowego korzystania
- zbywanie i obciążenie nieruchomości
Wymagane w tych przypadkach jest pełnomocnictwo do poszczególnych czynności.

Wygaśniecie prokury

- może być w każdym czasie odwołana
- wygasa wskutek wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru, ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji, przekształcenia przedsiębiorstwa
- śmierć prokurenta, utrata zdolność prawnej

Prokura nie wygasa wskutek śmierci przedsiębiorcy lub utraty przez niego zdolności do czynności prawnej.
Udzielanie i wygniecie prokury- zgłoszenie do rejestru przedsiębiorców.

STOSUNEK PODSTAWOWY

Stosunek podstawowy- jego podstawą nie jest pełnomocnictwo lecz odrębne zdarzenie prawne, jest sprzężony z pełnomocnictwem. Stosunek ten wskazuje, w jakim celu
pełnomocnictwo zostało udzielne (umowa o pracę, z mocy której sprzedawca sklepowy jest zobowiązany do zawierania określonych umów z klientami)

- nie jest konieczną przesłanką ważnego ustanowienia pełnomocnictwa
- treść stosunku podstawowego może różnic się od treści stosunku pełnomocnictwa
- stosunek pełnomocnictwa jest odrębnym i niezależnym od stosunku podstawowego stosunkiem prawnym

Przykłady:
- umowa zlecenia
- umowa o pracę
- umowa menadżerska

DAWNOŚĆ- RODZAJE

•

prowadzące do nabycia prawa

- zasiedzenie- nabycie prawa wskutek długotrwałego faktycznego wykonywania prawa przez osobę nieuprawnioną
- przemilczenie- wiąże się z bezczynnością uprawnionego

•

prowadzące do utarty lub osłabienia przysługującemu komuś prawa

- przedawnienie
- terminy zawite

Zasiedzenie i przemilczenie regulują sposoby nabycia prawa podmiotowego, ale zarazem powodują utratę tego prawa przez kogoś innego.

PRZEDAWNIENIE

Przedawnienie polega na tum że po upływie określonego w ustawie terminu ten, przeciwko któremu kieruje się roszczenia (dłużnik) może uchylić się od jego
zaspokojenia.

PRZEDMIOT: Przedawnieniu podlegają wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe (czyli nie: roszczenie nie mające charakteru cywilnoprawnego,
uprawnienie cywilnoprawne innej postaci niż roszczenia, roszczenia niemajątkowe, gdy ustawa tak wskazuje: roszczenia windykacyjne i negatoryjne (RZECZÓWKA)

Terminy przedawnienia

Są bezwzględnie wiążące- nie mogą być skracane ani wydłużane przez czynność prawną.

Terminy przedawnień

(gdy przepis szczególny nie stanowi inaczej)

- 3 lata- dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
- 10 lat- wszystkie inne roszczenia
- inne terminy wskazane przez przepisy szczególne (3 lata- szkoda ex delicto, szkoda na osobie)

PRAWO CYWILNE CZ. OGÓLNA

21

Początek biegu przedawnienia

- gdy roszczenie stało się wymagalne:

- w przypadku roszczenia o zaniechanie- od dnia, w którym ten przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści zobowiązania
- w przypadku podjęcia czynności prawnej- od dnia w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie

Zawieszenie biegu przedawnienia

Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
- co do roszczeń, które przysługują

dzieciom przeciwko rodzicom

– przez czas trwania władzy rodzicielskiej

- co do roszczeń, które przysługują

osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę

– przez czas

sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli

- co do roszczeń, które przysługują

jednemu z małżonków przeciwko drugiemu

– przez czas trwania małżeństwa

- co do wszelkich roszczeń, gdy

z powodu siły wyższej

uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego

rodzaju – przez czas trwania przeszkody

Bieg przedawnienia przerywa się

- przez dochodzenie roszczenia- każda czynność podjęta przed sadem, organem lub sadem polubownym w celu dochodzenia roszczenia (zabezpieczenia, ustalenia)
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje
- przez wszczęcie mediacji

SKUTKI PRZEDAWNIENIA

Na skutek upływu terminu przedawnienia roszczenie nie wygasa. Roszczenie istnieje nadal i może zostać dobrowolnie zaspokojone przez dłużnika. Nie może natomiast
zostać zaspokojone w drodze przymusu państwowego. W przypadku skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia na etapie postępowania sądowego, powództwo
powinno zostać oddalone.

W przypadku dobrowolnego spełnienia przez dłużnika przedawnionego roszczenia (na przykład na skutek braku świadomości upływu terminu przedawnienia), nie może
on żądać zwrotu spełnionego świadczenia.
Roszczenie to przedawnia się w zobowiązanie naturalne- takie które nie może być dochodzone w drodze przymusu państwowego)

UZNANIE ROSZCZENIA

Jest to czynność (nie dodawać prawna) dłużnika i wierzyciela:

Istnieją dwa poglądy w doktrynie:

- uznanie to ma charakter czynności prawnej

(uznanie właściwe- jednostronna czynność)- jest to oświadczenie woli dłużnika złożone wierzycielowi, że spełni on

świadczenie i wie o jego istnieniu (zwykle umowa)

-

działanie podobne do czynności prawnej

(uznanie niewłaściwe)- nie jest to oświadczenie woli, a oświadczenie wiedzy (dlatego nie stosuje się przepisów dot. wad

oświadczenia woli), może być wyrażone w różny sposób- Jednakże osoba składająca takie oświadczenie musi działać z dostatecznym rozeznaniem i bez przymusu.

Przedawnienie roszczenia przerywa uznanie roszczenia przez dłużnika, czyli osobę przeciwko której przysługuje roszczenie.

Oświadczenie to może być wyrażone w dowolnej formie. Ze względów dowodowych celowe jest uzyskanie uznania roszczenia w formie pisemnej. Uznanie roszczenia
może również nastąpić w umowie zawartej przez dłużnika z wierzycielem – w umowie takiej dłużnik wyraża wolę zaspokojenia roszczenia wierzyciela.

Uznanie roszczenia ma tylko ten skutek, że przerywa bieg terminu przedawnienia roszczeń. Nie wywiera ono żadnych skutków prawnych poza tym. Dłużnik nie traci
więc innych uprawnień, które ma wobec wierzyciela. Może na przykład powoływać się na nieważność umowy stanowiącej podstawę roszczenie, na nieziszczenie
się przesłanek odpowiedzialności deliktowej itp.

TERMINY ZAWITE

Termin zawity- niepodjęcie określonej czynności przez uprawniony podmiot w okresie zakreślonym tym terminem, powoduje definitywne wygaśnięcie przysługującego
podmiotowi prawa do tej czynności - tylko w wyjątkowych okolicznościach możliwe jest przywrócenie uprawnienia- dotyczy to głównie niedotrzymania terminu w
wyniku zdarzeń losowych, na które nie miało się wpływu (ciężar uprawdopodobnienia tych okoliczności spoczywa na podmiocie)

Brak przepisów ogólnych ,uregulowane w przepisach szczególnych, z reguły są krótkie i mają charakter norm bezwzględnie wiążących choć wyraźnie przewidzianych

przypadkach mogą mieć charakter norm względnie wiążących

Rodzaje:

- termin wygaśnięcia praw podmiotowych (np. służebność gruntowa)
-

terminy do dokonywania czynności pozasądowych (np. wydanie zaświadczeń)

- terminy do dochodzenia praw przed organem państwowym (np. dochodzenie roszczeń o ochronę posiadania)

Termin zawity a przedawnienie- upływ terminów zawitych powoduje wygaśniecie uprawnienia w przeciwieństwie do przedawnienia