Jesień średniowiecza
podręcznik, str. 102-107
Epidemia dżumy- „czarnej śmierci”
a. objawy: ciemne plamy na ciele, powiększenie węzłów chłonnych, wysoka gorączka
b. przyczyny epidemii:
bakterie dżumy zostały przeniesione z Azji przez karawany kupieckie i armie ( oblężenie Kaffy przez Tatarów),
infekcja poprzez szczury i pchły
brak higieny osobistej, złe odżywianie, brudne, zatłoczone średniowieczne miasta
ucieczka przed epidemią ludności w inne rejony
c. bezsilność medycyny wobec dżumy ( charakterystyczne maski „ptasie dzioby” medyków z wonnymi olejkami, by tłumić woń rozkładających się ciał)
d. statystyki epidemii „czarnej śmierci” lata 1347-1351 śmierć około 20 mln mieszkańców Europy czyli 1/3 , na niektórych terenach nawet 75 % ludności
ziemie polskie epidemia dżumy nie dotknęła z uwagi na duże rozproszenie ludności
e. postrzeganie epidemii dżumy jako kary za grzechy - motyw „tańca śmierci” ( memento mori- Pamiętaj ,że umrzesz), pogromy ludności żydowskiej rzekomo winnej zarazie
Wojna stuletnia:
a. przyczyny:
spór polityczny- posiadłości angielskie we Francji- Gujenna- Filip VI Walezjusz anektował ten obszar ( rywalizacja francusko- angielska) ,
spór dynastyczny- rywalizacja o tron Francji władców Anglii ( spadkobiercy dynastii Kapetyngów- Plantageneci posiadali we Francji posiadłości ziemskie- Gujenna)- Edward III był wnukiem Filipa IV Pięknego i francuskiej dynastii Walezjuszy Filip VI
spór ekonomiczny- rywalizacja o bogatą Flandrię, hr Flandrii na rozkaz króla Francji zakazał handlu z Anglią, a w odwecie Anglicy nie eksportowali wełny do Flandrii)
b. przebieg 1337-1453:
siła armii angielskiej : wojska najemne, łucznicy
armia francuska: pospolite ruszenie szlachty
klęski francuskiego pospolitego ruszenia: bitwy: Crecy 1346, Poitiers 1356, Azincourt 1415,
przełom w wojnie: postać Joanny d`Arc ( Dziewicy Orleańskiej)- urodzona w rodzinie chłopskiej , stanęła na czele armii i odbiła Orlean w 1429 r. , przyczyniła się do mobilizacji społeczeństwa francuskiego, schwytana przez Anglików oskarżona o czary i herezję została spalona na stosie, obecnie jest świętą i bohaterką narodową Francji- Karol VII królem Francji .
c. skutki:
wyniszczenie gospodarcze Anglii i Francji,
znaczenie zawodowych armii najemników ( żołdacy)
wzmocnienie pozycji królów Francji ( włączenie Burgundii, andegawenii, Prowansji, Bretanii), wyparcie Anglików z Francji ( poza portem w Calaise)
wojna domowa w Anglii- wojna dwóch róż- 1455-1485- Lancastrów ( biała róża) i Yorków ( czerwona róża)
bunty chłopskie i powstania antyfeudalne ( wojna doprowadziła do biedy społeczeństwo, grabieże najemników, podnoszenie podatków przez władców, upadek handlu, niechęć wobec arystokracji i duchowieństwo, ograniczenie feudalizmu) :
żakieria - powstanie ludowe w północnej Francji 1358, określenie od Jacques Bonhomme ( żak bonom)- Kuba Prostak, jakiego używała francuska szlachta wobec chłopów, wystąpienie antyfeudalne chłopów przeciw feudalizmowi i grabieżom najemników w okresie wojny stuletniej, chwilowo zajęli Paryż
powstanie Wata Tylera- 1381- krwawo słumione i Johna Balla ( bola)
Prereformacja ( herezje późnego średniowiecza) :
a. wikflici - prof. teologii na Oksfordzie, krytyka bogactwa kleru, władzy papieża, prekursor reformacji, żądał wprowadzenia języków narodowych w liturgii, przetłumaczył Biblię, Biblia jako jedyne źródła objawienia, odrzucenie spowiedzi, celibatu, kultu świętych, obrazów, negował władzę świecką papieży,
b. husyci - wojny husyckie 1419-1434:
Jan Hus, prof., rektor Uniwersytetu Praskiego, domagał się wprowadzenia języka narodowego do liturgii, potępiał sprzedaż odpustów, władzę świecką papieży, demoralizację kleru, prawo do głoszenia słowa Bożego, komunia pod dwiema postaciami, sekularyzację dóbr kościelnych
Hus otrzymał od króla Zygmunta Luksemburskiego list żelazny na sobór w Konstancji, lecz pomimo formalnej ochrony został uwięziony, osądzony i skazany jako heretyk na spalenie na stosie, co wywołało wojny husyckie,
przyczyny wojen husyckich to: dominacja niemieckiego patrycjatu, szlachty, duchowieństwa- element narodowy w wojnach, nadużycia Kościoła w Czechach,
sukcesy husytów - taborytów pod wodzą Jana Żiżki w walkach z siłami Zygmunta Luksemburskiego
konflikt między husytami utrakwiści- kalikstyni ( umiarkowani) i taboryci ( radykalni) - zwycięstwo utrakwistó pod Lipanami 1433,
zatwierdzenie tzw. kompaktów praskich- uznanie władzy Zygmunta Luksemburskiego za wprowadzenie w Czechach liturgii narodowej, komunii pod dwiema postaciami, przejęcie przez państwo i szlachtę majątków kościelnych
® Michał Motała