Cywilizacja starożytnych Chin. podr., s. 21, Oprac. RM
1. Dzieje polityczne Chin w starożytności. - państwo dynastii Szang w dolinie rzeki Huang - ho (1766-1112 r. p.n.e. ) Huang - ho - rzeka żółta - powstanie cesarstwa chińskiego jako monarchii despotycznej pod koniec III wpne (pierwszy cesarz: Szy Huang - Ti w l. 221-210)
„syn niebios” - tytuł cesarza w Chinach, mandaryni - urzędnicy cesarscy
„Wielki mur” chiński - wybudowany z powodu zagrożenia ze strony ludów koczowniczych z północy,
budowa od III w. p.n.e. do XVI w. n.e. , długość - ponad 6 tys. km., jedyne dzieło rąk ludzkich widoczne z księżyca.
2. Osiągnięcia chińskiego rzemiosła: żelazny pług (od VI w. p.n.e.), papier (od II w. p.n.e.),
proch strzelniczy, porcelana (od VII w. n.e.), znajomość techniki wytopu żelaza w temp. 1300 st. C.
jedwab, druk (od IX w. n.e. , pierwsza drukowana książka - 868 r. n.e.), sejsmograf ( ok. 100 r. n.e.)
3. Konfucjanizm - system filozoficzny, zbiór norm etycznych oraz oficjalna ideologia polityczna cesarstwa
chińskiego, konfucjanizm nie jest religią, mógł jednak czasem w Chinach pełnić jej rolę.
Poglądy Konfucjusza (551- 479 p.n.e.) (zob. Kapuściński, Podróże z Herodotem, s. 67 - 71)
- propagowanie lojalności i pokory wobec władzy oraz przestrzegania etykiety
- człowiek z natury jest dobry; powinien dobrowolnie podporządkować się (przestrzegać) w życiu
codziennym ściśle określonej etykiecie - zbiorowi tradycyjnych norm, zasad, wzorców i obyczajów
- powinien zaakceptować rządy rozumnego władcy oraz istnienie hierarchii społecznej gwarantującej
zachowanie ładu i harmonii w relacjach między ludźmi
- propagowanie etosu („ideału”) „dobrego pana” - człowieka szlachetnego
- karą za nieprzestrzeganie zasad etycznych (norm, rytuałów, etykiety ) ma być potępienie przez opinię społeczną
- Konfucjusz wierzy w bogów ale powstrzymuje się od opisu zjawisk nadprzyrodzonych („Nie rozumiesz co
to jest życie, a chciałbyś zrozumieć co to jest śmierć”.„Nie umiesz wypełniać swoich obowiązków wobec ludzi, a chciałbyś je umieć
wypełniać wobec duchów”). Inne myśli Konfucjusza, np:
„Trudno jest znosić biedę bez szemrania, łatwiej bez pychy opływać w bogactwa”
„ W państwie rządzonym dobrze wstyd być biednym, w państwie rządzonym źle - bogatym” „Brakiem odwagi jest wiedzieć co prawe, lecz tego nie czynić” „ Z tego, iż ktoś o cnotach rozprawia, nie można wnosić, że sam cnoty posiadł”
„Zróbcie, by uczciwość opłacała się bardziej niż kradzież, a nie będzie kradzieży”„Oddajcie za dobre dobrem, a za złe - sprawiedliwością”
„Największym powodem do chwały nie jest to, że nigdy nie upadamy, ale to, że potrafimy się po upadku podnieść”, „Człowiek potyka się o kretowiska, nie o góry”
„Błędy człowieka szlachetnego są jak zaćmienie słońca lub księżyca. Wszyscy je widzą”.
„Ten, który się uczy, a nie myśli, jest stracony. Ten, który myśli i nie uczy się, znajduje się w wielkim niebezpieczeństwie”
„Trzy są sposoby zdobywania mądrości. Pierwszy to refleksja - to najbardziej szlachetny, następnie naśladowanie - jest on najłatwiejszy,
a trzeci to doświadczenie - najbardziej gorzki ze wszystkich”
„Wielu szuka szczęścia ponad ludzką miarę, inni poniżej jej, lecz ono znajduje się obok człowieka”
„Gdy władca szanuje obyczaje, łatwo mu ludem kierować”
„Opowiedz mi twoją przeszłość, a ja powiem ci, jaka będzie twoje przyszłość”
„Niewiedza to noc umysłu, ale noc bez gwiazd i księżyca”, „Prawdziwym błędem jest błąd popełnić i nie naprawić go”
4. Taoizm - religia ukształtowana w starożytnych Chinach, jej twórcą był żyjący w VI w. pne Lao-tsy (a więc
żył w czasach Konfucjusza)
- drogą wiodącą do mądrości i szczęścia jest życie zgodne z „tao”, czyli z naturą
- „Księga drogi cnoty” jako ideowa podstawa taoizmu
- taoiści dążyli do odkrycia eliksiru życia zapewniającego długowieczność a nawet nieśmiertelność;
taoizm przyczynił się więc do rozwoju chińskiej alchemii (alchemicy próbowali np. dokonać przemiany
dowolnego metalu w złoto) oraz medycyny ( np. akupunktura, ziołolecznictwo)
„Rządzić wielkim państwem trzeba równie ostrożnie, jak smażyć małe rybki”, Lao - tsy „Kto umie się ograniczyć, jest
prawdziwie bogaty”, Lao - tsy Najlepszy władca to taki, którego prawie nie odczuwają poddani” Lao - tsy
„Konfucjanizm jest filozofią władzy, urzędników, struktury, porządku i stania na baczność, filozofia taoizmu jest mądrością tych, którzy odmówili uczestnictwa w grze i chcą być tylko cząstką obojętnej na wszystko natury.
W pewnym sensie konfucjanizm i taoizm to szkoły etyczne proponujące różne strategie przetrwania. W tych partiach, w których są one adresowane do prostego człowieka, mają wspólny mianownik, a jest nim zalecenie pokory. Ciekawe, że mniej więcej w tym samym czasie, również w Azji, powstają dwa inne ośrodki myśli, które zalecają maluczkim dokładnie to samo co konfucjanizm i taoizm - pokorę (buddyzm i filozofia jońska).
Na obrazach malarzy konfucjańskich oglądamy sceny dworskie - siedzącego cesarza w otoczeniu sztywno stojących biurokratów, szefów pałacowego protokołu, nadętych generałów i kornie schylonych służących. Na obrazach malarzy taoistów widzimy dalekie pastelowe pejzaże, ledwie rysujące się łańcuchy gór, świetliste mgły, morwowe drzewa i - na pierwszym planie - smukły, delikatny, chwiejący się na niewidocznym wietrze liść bambusowego krzewu” Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem, s. 70
A. Na podstawie tekstu R. Kapuścińskiego wyjaśnij różnice między konfucjanizmem a taoizmem
(najlepiej w formie tabeli, której rubryki będą dotyczyły poszczególnych zagadnień)
B. Czy w Chinach (których mieszkańcy wychowani są w tradycji konfucjańskiej) możliwe będzie wprowadzenie kiedyś demokracji?