Pozycja leku roślinnego na tle suplementu diety

Wiedza o leku roślinnym → farmakognozja - naukowe podstawy stosowania surowców roślinnych w farmacji (farmakologia, toksykologia, tpl) → fitoterapia - kliniczne zastosowania surowców roślinnych,leczenie racjonalne, część medycyny konwencjonalnej.

Lek roślinny → prawidłowa nazwa: roślinny produkt leczniczy - produkt o wysokiej powtarzalnej jakości, skuteczności i bezpieczeństwie stosowania.

Lek roślinny ↔ lek syntetyczny

Monoekstrakty - ekstrakty z pojedynczych surowców roślinnych, na nich opiera się fitoterapia:

• standaryzacja,

• badania kliniczne.

Standaryzacja:

• potwierdzenie tożsamości surowca (budowa anatomiczna, morfologiczna, smak, zapach wg Farmakopei),

• badania fitochemiczne wg normy farmakopealnej,

• analiza czystości (wilgotność, zawartość popiołu, zanieczyszczeń organicznych i mineralnych, zanieczyszczeń pochodzenia roślinnego i zafałszowań wg norm farmakopealnych),

Liście miłorzębu japońskiego - obecność alkilofenoli < 5ppm - gdy więcej działania niepożądane, dlatego

• oznaczenie zawartości związków odpowiedzialnych za działania niepożądane wg normy farmakoepalnej,

• oznaczenie zawartości związków czynnych wg normy farmakopealnej.

Kontrola jakości

- otrzymywanie surowca, kolejne etapy produkcji, wyrób gotowy, badania stabilności w okresie ważności,

Nowoczesny lek roślinny:

GAP - Dobra Praktyka Rolnicza (Good Agriculture Practice) - zbiór norm pozwalających otrzymać bezpieczny surowiec roślinny z zachowaniem wymogów ochrony środowiska.

GMP - Dobra Praktyka Wytwarzania (Good Manufacturing Practice) - zespół podstawowych norm organizacji produkcji, który zapewnia odpowiednią jakość i bezpieczeństwo i skuteczność leków,

- zaopatrzenie w surowiec, magazynowanie, wytwarzanie, pakowanie, kontrola jakości, dystrybucja.

Schemat mono- i multitargetowych efektów monoekstraktu zawierającego różne związki ukierunkowane na jeden lub różne cele w komórce

ekstrakt roślinny →

Jeden cel (target) różne cele (multitargeting)

Lek roślinny - pojedynczy ekstrakt lub mieszanina ekstraktów roślinnych

↓

synergizm

Klasyczna farmakologia, badania molekularno - biologiczne, badania kliniczne

↓

synergizm - mechanizmy

• synergistyczne, wielokierunkowe (targetowe) efekty,

• farmakokinetyczne lub fizykochemiczne efekty - wzrost rozpuszczalności, poziomu wchłaniania i biodostępności związków czynnych obecnych w ekstraktach roślinnych,

• eliminacja lub częściowa neutralizacja działań ubocznych jako wynik obecności odpowiednich związków w ekstrakcie roślinnym.

Lek roślinny:

• zabezpieczenie trwałości korzeń waleriany, kłącze imbiru, cebula czosnku, ziele chmielu.

• Spadek toksyczności (korzeń żywokostu) → obecność alkaloidów pirazolinowych, można stosować do 6 tyg., uszkadzają wątrobę, nie dowiedziono że powoduje nowotwory wątroby

↓

Wieloskładnikowe mieszaniny związków chemicznych

↓

synergizm - potęgowanie efektu leczniczego(efekt addytywny),

korzeń wierzby, korzeń kozłka (za działanie odpowiadają kwasy walerenowe i olejek eteryczny).

Efekt kumulujący (terapia długoterminowa) - antydepresanty

Terapia kombinowana (wielolekowa) - model leczenia nowotworów, HIV, nadciśnienie,

• olejek rumiankowy - przeciwwrzodowo, rozkurczająco, przeciwzapalnie

badania farmakologiczne metaanaliza badania kliniczne

↓

lek roślinny ← surowiec roślinny ← preparatyka organiczna, chromatografia, badania strukt.

↑

mechanizm działania, biochemiczny, molekularny

działania uboczne, interakcje - lek syntetyczny ↔ lek roślinny

Ostropest plamisty - sylibina, sylimaryna, działanie przeciwnowotworowe na cykl komórkowy

Lek roślinny - wieloskładnikowe mieszaniny związków chemicznych:

Harpagophyti Radix - korzeż hakorośla - interakcje z lekami nasercowymi (harpagozyd - działa tylko w ekstrakcie - przeciwbólowo i przeciwzapalnie, wyizolowana substancja sama nie działa)

Hyperici herba - na początku stosowany jako żółciopędny i żółciotwórczy a później jako przeciwdepresyjny (hyperycyna) - efekt ten może nie wystąpić gdy w wyciągu zabraknie flawonoidów (flawonole) i procyjanidyn - decydują o biodostępności

Interakcje: obniżenie stężenia środków antykoncepcyjnych, leków zapobiegających odrzuceniu przeszczepu (immunosupresantów) - wpływa na to hyperforyna z dziurawca.

Wymagania jakościowe produktów leczniczych roślin:

• Ustawa Prawo Farmaceutyczne,

• dyrektywy unijne,

• farmakopea europejska i polska,

• wytyczne EMEA - Europejska Agencja do Spraw Leków,

• WHO.

Urząd rejestracji Produktów Leczniczych Medycznych i Materiałów Biobójczych.

Produkt leczniczy roślinny - produkt leczniczy zawierający jako składniki czynne jedną lub więcej substancji roślinnych albo jeden lub więcej przetworów roślinnych albo jedna lub więcej substancji roślinnych w połączeniu z jednym lub więcej przetworem roślinnym.

Substancja roślinna (produkt roślinny) - wszystkie głównie całe albo podzielone na części lub pocięte rośliny, części roślin, glony, grzyby, porosty nieprzetworzone, zazwyczaj wysuszone lub świeże, niektóre wydzieliny które nie zostały poddane określonemu procesowi, mogą być uznane za substancje roślinne, są szczegółowo definiowane przez użytą część rośliny i nazwę botaniczną.

Przetwór roślinny - przetwór otrzymany przez poddanie substancji roślinnych procesom tj. ekstrakcja, destylacja, wyciskanie, frakcjonowanie, oczyszczanie, zagęszczanie i fermentacja; przetworami są w szczególności rozdrobnione lub sproszkowane substancje roślinne np. olejki eteryczne, wyciśnięte soki, nalewki, wyciągi.

Rodzaje substancji czynnej roślinnej:

• Substancja roślinna - Valeriana radix

• wyciągi - Valerianae radicis extractum siccum

• inne przetwory, np. maceraty, soki, olejki

Kategorie produktów leczniczych roślinnych:

• ugruntowane zastosowanie medyczne (pełna dokumentacja - bezpieczeństwo, skuteczność: dokumentacja bibliograficzna),

• tradycyjny roślinny produkt leczniczy - uproszczona procedura, bezpieczeństwo, skuteczność na podstawie długotrwałego stosowania

Tradycyjny roślinny produkt leczniczy- stosowany tradycyjnie przez co najmniej 30lat, przed złożeniem wniosku, w tym co najmniej 15 lat w państwie członkowskim UE lub państwie członkowskim EFTA.

Ugruntowane zastosowanie medyczne- w Wspólnocie od co najmniej 10lat z potwierdzoną skutecznością i przy akceptowanym poziomie bezpieczeństwa, spójność ocen naukowych

Procedury rejestracyjne

Wymagania dla leków roślinnych = leczniczych produktów roślinnych

Rodzaj produktu/wymagania	Nowy produkt	Produkt o ugruntowanym zastosowaniu medycznym	Produkt tradycyjny
skuteczność	Nowe badania	Dane bibliograficzne	Tradycyjne stosowanie
bezpieczeństwo	Nowe badania	Dane bibliograficzne	Raport eksperta, dane bibliograficzne lub nowe badania

Monoekstrakty - lek roślinny z pojedynczego surowca:

• standaryzacja,

• badania farmakologiczne i kliniczne,

• ekstrakty z kwiatostanów głogu, liści miłorzębu, ziele dziurawca

lek roślinny = lek syntetyczny

Preparaty z wyciągiem z Ginkgo biloba, Hypericum perforatum w grupie 5 najlepiej sprzedawanych fitofarmaceutyków.

Panax Ginseng, Anthodium Chamomillae, Cynarae herba (p/miażdżycowe), Echinacea purpurea, Harpagophytki radix, Salicis cortex, Valerianae radix, Sylibi Mariani fructus (regeneruje komórki wątroby), Alii sativi bulbus (np. p/miażdżycowo), Sennae folium, Aesculi hippocastani semen, Serenoe repentis fructus - owoc boczni piłkowanej (w przeroście gruczołu krokowego)

Fitofarmaceutyki - leki roślinne

Wymagania (Niemcy, Austria, Francja, Szwajcaria, Polska)

Urząd Rejestracji produktów leczniczych, Medycznych i Materiałów Biobójczych

Główny inspektor farmaceutyczny.

Suplement diety - środek dietetyczny (USA, Skandynawia, Dania):

• brak kontroli jakości (gorsza jakość, działania niepożądane),

• brak wskazań oraz opisu działania,

• sposób użycia oraz dawkowanie.

Ustawa o Bezpieczeństwie Żywności i Żywienia

Suplement diety, nutraceutyk, żywność funkcjonalna:

• profilaktyka chorób układu krążenia i serca, chorób nowotworowych,

• korzystny wpływ na zdrowie żywnościowych surowców pochodzenia naturalnego,

• przyprawy,

• antocyjany,

• katechiny.

Dietary Suplement Health and Education Act (1994 USA)

Definicja suplementu diety: witaminy, związki mineralne, aminokwasy, surowce roślinne ( z wyjątkiem tytoniu) oraz składniki pochodzenia roślinnego jako pojedyncze lub preparaty złożone.

Suplement diety USA:

• profilaktyka chorób serca i układu krążenia,

• poprawa ogólnej kondycji organizmu, wzrost sprawności fizycznej,

• walka z nadwagą, nadmierną tuszą, profilaktyką nadwagi,

• wartość rynku 16 bilionów dolarów rocznie,

• 130 produktów zawierających witaminy, związki mineralne, aminokwasy, surowce roślinne.

Suplement diety:

• nie spełnia norm leku roślinnego, brak kontroli jakości,

• prosta i niekosztowna droga wprowadzenia na rynek leczniczy surowców roślinnych,

• brak potwierdzenia bezpieczeństwa i skuteczności działania

Regulacje prawne:

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie rejestracji produktów wprowadzanych po raz pierwszy do obrotu na terytorium RP jako środki spożywcze,

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie składu oraz oznakowania suplementu diety,

• Ustawa Prawo Farmaceutyczne,

• Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia - oznakowanie środka spożywczego, nie można przypisywać mu właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia lub odwoływać się do takich właściwości.

Suplement diety USA:

Ephedra sinica, Ginkgo biloba (alkilofenole, biflawonoidy), huperzyna A - w mchu, hamuje aktywność ACHE stosowana w celu poprawy pamięci (ale brak badań), Salix alba - salikortyna uczulenia, Scutellaria laterifolia - anksjolitycznie, źle zbierany może zawierać ożankę - szkodliwa.

Suplement diety - środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin, składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy albo inny fizjologiczny.

Informacje:

• określenie suplement diety,

• nazwa kategorii składników odżywczych lub substancji charakteryzujących produkt lub wskazanie ich właściwości,

• porcję produktu zalecaną do spożycia w ciągu dnia,

• ostrzeżenie dotyczące nieprzekraczania zalecanej w ciągu dnia porcji dziennej,

• stwierdzenie że substytut diety nie może być stosowany jako substytut (zamiennik) zróżnicowanej diety.

W Polsce suplementy diety z wyciągami: Ginkgo folium, Echinacea herba, Valerianae Radix, Millefoli herba, Cimifugae radix, Sennae folium, kora kruszyny, kłacze rzewienia i wiele innych

Procedury rejestracyjne

↓

Główny Inspektor Sanitarny

• powiadomienie o pierwszym wprowadzeniu do obrotu jako suplement diety,

• projekt etykiety,

• skład jakościowy i ilościowy

↓

Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Medycznych i Materiałów Biobójczych

Obowiązek wydawania opinii o właściwości środka spożywczego objętego powiadomieniem (nie ustala zalecanej dawki dziennej do spożycia substancji roślinnej w suplementach diety)

• brak listy suplementów diety objętych powiadomieniem do Głównego Inspektora Farmaceutycznego,

• stworzenie rejestru suplementów diety dopuszczonych do obrotu i jej ciągła aktualizacja,

• nadzór nad jakością i bezpieczeństwem stosowania suplementów występujących w obrocie,

• np. importowane mieszanki ziołowe na odchudzanie zawierające sibutraminę, NLPZ i hydrokortyzon.

Przetwory stosowane jako suplementy diety: Aloe aborescens, Ginseng radix, Cinchonae radix, Paulinia cupana, Colae embryo, Cynarae folium i herba, Eucalypti folium.

Krajowa Rada Suplementów i Odżywek - brak dawek, warunków stosowania.

Pojedyncze produkty jako suplementy: Absinthi herba, Fenugraeci semen, Fucus - ważna zawartość jodu (może powodować zaburzenia tarczycy)

Producenci: Aboca (zwraca uwagę na jakość surowców), GAL, Herbapol, Aflofarm, Tymofarm.

Aboca:

• organiczna uprawa roślin leczniczych,

• kontrolowany zbiór surowca,

• kontrolowana ekstrakcja i liofilizacja,

• zgodnie z GMP.

• kontrola jakości.

Polski Rynek leków roślinnych:

• 1/4 rynku leków OTC , 1/3 wydatków Polaków przeznaczona na produkty roślinne,

• 250 mln EURO,

• tradycyjne produkty zielarskie, mieszanki ziołowe (duża rola) oraz syropy i tabletki otrzymywane ze sproszkowanych ziół,

• Ranga w grupie krajów Europy Środkowej i Wschodniej podobnie jak rynek niemiecki w Europie Zachodniej,

• nowoczesne postacie leku - w mniejszości,

• specyfika rynku - preparaty roślinne w chorobach układu krążenia i serca (Cardiol, Neocardina, Cardiobonisol, farmakopealne krople nasercowe Gutta Cardiacae),

• preparaty aloesowe jako leki o działaniu immunostymulujące (ze świeżego surowca) Biostymina, Bioaron C, Aloes arborescens,

• preparaty ze świeżych roślin oraz sproszkowanych surowców roślinnych - duże znaczenie

• leki roślinne w chorobach przewodu pokarmowego - od kilkudziesięciu lat najlepsza sprzedaż: wyjątkowo duże znaczenie: Sylimarol - u pacjentów z WZW a nie z niestrawnością, uszkodzenia wątroby, Rapacholin - na niestrawność (silnie żółciopędnie, żółciotwórczo), Alax,

• tabletki uspokajające,

• Amol.

Leki roślinne najczęściej stosowane w Polsce:

• w przewlekłych chorobach przewodu pokarmowego,

• w przewlekłych chorobach układu oddechowego,

• w profilaktyce i leczeniu wspomagającym schorzeń układu krążenia,

• w profilaktyce i leczeniu schorzeń układu moczowego,

• w leczeniu wspomagającym zaburzenia samopoczucia,

• w leczeniu łagodnego przerostu gruczołu krokowego,

• w leczeniu wspomagającym schorzenia układu ruchu (zwłaszcza średnio nasilonych bólów mięśniowych i stawowych) : p/reumatycznie - korzeń hakorośli,

• środki pomocnicze uzupełniające terapię, łagodzące przykre objawy, usuwające przyczynę schorzeń.

Aktywność farmakologiczna izoflawonoidów

fitoestrogeny: polifenole, terpeny, izoflawony

Izoflawonoidy - jedna z najczęściej badanych grup związków naturalnych.

Liczne badania epidemiologiczne w obrębie populacji wschodnioazjatyckiej wykazują na szereg korzyści wynikających z diety sojowej (bogatej w izoflawony) - korzystnie na układ rozrodczy oraz sercowo-naczyniowy.

• niższa zapadalność na nowotwory hormonozależne,

• mniejsze zagrożenie chorobami układu krążenia,

• zmniejszenie ryzyka wystąpienia osteoporozy,

• łagodny przebieg menopauzy

Kilka tysięcy publikacji dotyczących działania farmakologicznego izoflawonoidów w ciągu ostatnich dwudziestu lat.

Typy aktywności związków izoflawonoidowych:

1. aktywność hormonalna

2. wpływ na procesy związane z różnicowaniem, proliferację i wzrost komórek

Izoflawony wykazują strukturalne podobieństwo do endogennych estrogenów zwierzęcych

17β-estradiol, genisteina - wzory

• podobieństwo genisteiny względem estradiolu wiąże się z przestrzennym rozmieszczeniem gr. OH.

• Wykazują powinowactwo do receptora ERα (gonady płciowe) i ERβ(OUN, płuca, grasica, przysadka, podwzgórze, przewód pokarmowy)

• Nowo odkryte ERγ - OUN

• działają antagonistycznie na te receptory w dużych stężeniach a w małych agonistycznie,

• 4% związków ma większe powinowactwo do rec. Α a 87% do rec. Β,

• w przeciwieństwie do estradiolu (działa głównie na α) izoflawony oddziałują głównie na rec. Β,

Składowe estrogennego działania izoflawonów:

• wiązanie z rec. ER: regulacja hormonów płciowych na poziomie transkrypcji,

• kompetytywne blokowanie dostępu endogennego estradiolu do ER: działanie antyestrogenowe

• ponadto na drodze receptorowej mogą ingerować w proces uwalniania gonadotropin i przerywać sprzężenie zwrotne osi przysadka-podwzgórze.

• Wiązanie z rec ER → regulacja hormonów płciowych na poziomie transkrypcji → kompetytywne blokowanie dostępu endogennego estradiolu do ER.

Efekty hormonalnej aktywności izoflawonów:

• stymulują ogólnie szlak rozrodczy u samic ssaków - na drodze receptorowej ingerowanie w uwalnianie gonadotropin,

• u kobiet w wieku przedmenopauzalnym wpływają na długość cyklu menstrualnego i koncentrację hormonów płciowych,

• u miesiączkujących kobiet dochodzi do przedłużenia fazy folikularnej, obniżają poziom LH i zwiększają osoczowe stężenie prolaktyny (zmniejszenie napięcia przedmiesiączkowego, regulacja cyklu)

• nie stwierdzono wyraźnego wpływu fitoestrogenów sojowych na równowagę hormonalną u kobiet po menopauzie.

Izoflawony a naturalny estradiol:

• izoflawony charakteryzują się niższym powinowactwem do rec. ER niż naturalny 17β-estradiol,

• w równoważnych dawkach działanie hormonalne izoflawonów jest 100000-500000 słabsze od estradiolu,

• regularna dieta sojowa dostarcza izoflawony w stężeniu 100-1000 wyższym niż endogenny estradiol - konkurencja z estradiolem w tych stężeniach o wiązanie z rec. ER

• najsilniejszą aktywność estrogenną wykazują: genisteina, daidzeina, glycyteina, formononetyna, biochanina A,

Źródła fito estrogenów:

• surowce roślinne: nasiona soi, Cymicifuga racemosa (aktywność hormonalna) - w preparatach homeopatycznych nie działa, pluskwica groniasta - ma seskwiterpeny o działaniu fitoestrogenów,.

Nie każdy izoflawonoid jest fitoestrogenem - gdy zablokowane gr. OH lub inny ich układ nie ma takiego efektu.

W suplementach diety brak fitoestrogenów.

Najlepsze są preparaty jednoskładnikowe te które mają najwyższą zawartość genisteiny (Sojfem dobry).

Koniczyna czerwona - ma dużo tych związków ale powoduje wiele działań niepożądanych (przerost endometrium, krwawienia)- w Polsce niezarejestrowana.

• niepokój budzi fakt stosowania u niemowląt diety wyrównawczej opartej o preparaty mlekozastępcze przygotowane na bazie białek sojowych,

• dzieci karmione wyłącznie mlekiem sojowym - ok. 20mg/kg m.c. przekracza to 13000-20000 razy poziom estradiolu w surowicy, może to w przyszłości zaburzać funkcję układu rozrodczego tych dzieci ( niedorozwój narządów płciowych u chłopców, a dziewczyn zaburzona równowaga hormonalna i ciągłe poronienia),

b) wpływ izoflawonów na przekaźnictwo komórkowe:

• regulują przewodzenie sygnalizacji komórkowej w różnych modelach doświadczalnych in vitro,

• genisteina, daidzeina, biochanina A hamują aktywność: kinazy tyrozyny, czynnika wzrostowego dla śródbłonka naczyń (VEGF), transformującego czynnika wzrostowego β (TGF β).

• w zależności od dawki ≥25μg/ml hamują lub ≤0,25μg/ml stymulują wzrost komórek!

• Powyższe typy aktywności świadczą o potencjalnym zastosowaniu jako związki przeciwnowotworowe.

Wielokierunkowe aktywności izoflawonów warunkują ich złożone działanie farmakologiczne:

a) przeciwnowotworowe:

• mechanizm złożony,

• wiąże się z hormonalną aktywnością tych związków,

• ważne w nowotworach hormonozależnych,

• obniżanie w dawkach terapetycznych (113-207 mg/dobę) o 25% poziomu krążącego w osoczu 17β-estradiolu i o 45% stężenie progesteronu,

• hamowanie aktywności dehydrogenazy 3β i 17β-hydroksysteroidowej, 5α-reduktazy oraz aromatazy

• selektywne wiązanie z rec. ER (zwłaszcza β)

• powodowanie zwiększenia ekspresji rec. ER,

• przeciwnowotworowego działania fitoestrogenów nie można w pełni wyjaśnić na podstawie aktywności hormonalnej tych związków.

Izoflawony mogą zapobiegać procesom nowotworzenia poprzez:

• przekształcanie genotoksycznych metabolitów w formy nieaktywne,

• wpływ na białka uczestniczące w przekazywaniu sygnałów komórkowych

• hamowanie ekspresji rec. EGF (czynnik wzrostowy dla śródbłonków naczyniowych) na poziomie transkrypcji bądź przez bezpośrednią inhibicję kinazy tyrozyny aktywnej w wielu tkankach zmienionych nowotworowo,

• indukcję czynnika transkrypcyjnego białka p53, uznanego za jeden z najważniejszych supresorów karcenogenezy,

• hamowanie aktywności topoizomerazy I i II DNA, odpowiedzialnych za uszkodzenie DNA.

Hamują wzrost komórek nowotworowych poprzez:

• stymulację produkcji transformującego czynnika wzrostowego β,

• indukcję apoptozy komórek m.in. za pośrednictwem hamowaniem aktywności kinazy (Akt),

• antyproliferacyjne działanie związane z blokadą cyklu komórkowego w fazie G2-M,

• modulowanie aktywności białek regulujących cykl komórkowy zmniejszając ekspresję cyklazy β i zwiększając ekspresję białka p21,

• hamowanie angiogenezy

Izoflawony jako potencjalne leki przeciwnowotworowe:

• aktywność przeciwnowotworową izoflawonów badano w warunkach in vitro i in vivo na szeregach linii nowotworowych pochodzenia ludzkiego i zwierzęcego,

• najwięcej prac dotyczy wybranych linii komórkowych ludzkiego nowotworu sutka z obecnym rec. estrogenowym (MCF-7 ER+) - drobnokomórkowy, 70% przypadków, bądź bez rec. ER (MDAMB 231-ER-),

• wyniki badań są bardzo niejednoznaczne,

• uogólniając wydaje się, że efekt działania izoflawonów w modelu raka piersi zależy bezpośrednio od dawki fitoestrogenu oraz schematu i czasu podania omawianych związków

• genisteina może pełnić istotną rolę w zapobieganiu powstania nowotworu sutka jedynie w przypadku podawania jej za pośrednictwem diety sojowej u kobiet przed osiągnięciem dojrzałości płciowej,

• niskie dawki genisteiny przyjmowane przez chore z rozpoznanym nowotworem sutka mogą stymulować proliferację estrogenozależnego nowotworu, także u kobiet które przeszły nowotwór

Inne badania:

• genisteina była aktywna w przypadku przeszczepionego oktotropowo ludzkiego raka gruczołu krokowego (SMN) wrażliwego na androgen hamując proliferację komórek nowotworowych i wykazując działanie antyandrogenne i antyangiogenne ,

• działania protekcyjnego genisteiny nie wykazano jednoznacznie na linii komórkowej ludzkiego nowotworu jelita grubego,

• ciekawe efekty w raku żołądka, przełyku, czerniaku (hamowanie inwazyjności)

• genisteina oraz daidzeina hamowały adhezję komórek czerniaka myszy do macierzy pozakomórkowej, co wiązało się bezpośrednio z utratą inwazyjności tego nowotworu,

• genisteina oraz daidzeina wywierały działanie antyprzerzutowe i antyproliferacyjne w modelu raka płuc LLC oraz w raku pęcherza moczowego oraz przełyku.

• korzystnie w czerniaku.

Wnioski:

• ostateczne wyjaśnienie roli izoflawonów 3 prewencji oraz leczeniu chorób nowotworowych wymaga dalszych badań opartych o ujednolicone schematy doświadczalne,

• omawiane związki w szczególności genisteina mogą być stosowane w prewencji pierwotnej, w zapobieganiu powstawania zmian nowotworowych oraz ostrożnie w prewencji wtórnej, w celu ograniczenia powstawania nawrotów i przerzutowania.

b) łagodzenie skutków menopauzy,

• u Azjatek bardzo rzadko występują dolegliwości związane z klimakterium (napady gorąca, wahania nastojów, tachykardia, bezsenność) - brak objawów wiąże się z dietą bogatą w produkty sojowe (uzupełnienie niedoboru estrogenów podczas menopauzy),

• genisteina i inne pochodne izoflawonów hamują nadmierną aktywność podwzgórzowego generatora impulsów GnRH, występującą m.in. w przebiegu niedoboru endogennych estrogenów

• systematyczne stosowanie izoflawonów prowadzi do redukcji charakterystycznych dla nadmiernej aktywności GnRH skokowych wyrzutów LH, uderzeń gorąca oraz do ustąpienia nadpobudliwości nerwowej oraz tachykardii,.

• Stosowanie preparatów zawierających wyciągi z soi oraz pluskwicy groniastej stanowi alternatywę dla Hormonalnej Terapii Zastępczej,

100. zapobieganie osteoporozie:

• badania na zwierzętach (samice szczurów pozbawione jajników) - osteoprotekcyjnie - genisteina i daidzeina,

• zapobiegają utracie masy kostnej stymulując różnicowanie osteoblastów oraz hamując resorpcję kości przez osteoklasty,

• pozytywny wpływ na biochemiczne wskaźniki metabolizmu kostnego we krwi u szczurów,

• w przypadku kobiet w wieku około menopauzalnym - nie obserwowano takich wyników jak u zwierząt

• Cimicifuga - zwiększa gęstość i wytrzymałość tkanki kostnej w okolicy lędźwiowej z indukowaną osteopenię,.

Aktywny metabolit - EKWOL (alkoholowa pochodna izoflawonoidów) - ludzie w różny sposób go metabolizują,

• dzienna dawka 50-90mg - w znacznym stopniu osłabiają utratę masy kostnej w odcinku lędźwiowym (inne badanie - minimalne działanie naprawcze)

• korzystne w osteoporozie podawanie łączne niewielkich dawek estrogenów w połączeniu z dużą ilością izoflawonów,

• w prewencji osteoporozy i w zaawansowanym stadium,

W wyniku syntezy chemicznej - otrzymano szereg pochodnych:

- 7-izopropoksy-izoflawon (ipriflawon) - niedostępny w Polsce, 4000zł terapia miesięczna

W leczeniu osteoporozy stosuje się bisfosfoniany i preparaty wapnia - najlepiej wchłania się węglan wapnia - Calcium Sandoza; pochodne kalcytoniny.

• W okresie około menopauzalnym: hamowanie tworzenia osteoklastów, stymulował różnicowanie osteoblastów,

• ipriflawon hamuje obrót masy kostnej w przebiegu choroby Pageta oraz wydalanie z moczem hydroksyproliny.

• Stosowanie ipriflawonu i innych pochodnych izoflawonoidowych jest szczególnie celowe w przypadku tolerancji terapii estrogenowej w dawkach chroniących kości.

d) wpływ na układ sercowo-naczyniowy:

• ochronne, prewencja nadciśnienia, miażdżycy i ChNS,

• wpływ na metabolizm lipidów, regulując zarówno poziom całkowitego cholesterolu, frakcji LDL, VLDL,

• obniżają stężenie triacylogliceroli w surowicy krwi,

• genisteina i jej pochodne hamuje agregację płytek krwi u pacjentów w wieku >40 lat, redukując jednocześnie poziom serotoniny w trombocytach

• dieta sojowa obniża ciśnienie rozkurczowe, wpływa korzystnie na czynniki krzepnięcia, redukuje przepływ krwi w naczyniach, przeciwdziała wylewom

• wyizolowane izoflawony, podawane regularnie, wpływają na układ regulujący oksytocyny i przedsionkowego peptydu natriuretycznego.

Na poziomie komórkowym:

• redukcja poziomu mRNA (wątrobowego) kodującego Apolipoproteinę A1 (badania na Rezusach)

• testy kliniczne na mężczyznach i kobietach w okresie okołomenopauzalnym wykazały że fitoestrogeny powodują zmianę ekspresji genu związanego z lipidami i wzrost aktywności rec. LDL,

• wtórny efekt p/cukrzycowy

• zapobieganie miażdżycy - wzrost syntezy NO w komórkach śródbłonka naczyń, powodując ich rozkurcz

!wpływ na syntezę cholesterolu - fitosterole, kwasy omega-3

• chronią przed oksydatywną modyfikacją LDL i przez to hamują wychwyt LDL przez makrofagi w ścianie tętnic, blokada tworzenia blaszki miażdżycowej

• do wyników badań należy podchodzić z ostrożnością - większość doświadczeń prowadzono nie w oparciu o wyizolowane izoflawonoidy ale produkty sojowe zawierające znaczną ilość peptydów mogących wpływać na końcowy wynik eksperymentu.

e) wpływ na OUN:

• zdecydowanie korzystny wpływ na procesy pamięciowe, koncentrację i dobre samopoczucie, regularna dieta sojowa poprawiła w w grupie ochotników pamięć krótkotrwałą i długotrwałą oraz procesy kognitywne. Fakt ten wiąże się z obecnością w mózgu rec. Erβ docelowych dla fitoestrogenów,

• Sklareol - zw. Seskwiterpenowy z szałwi muszkatołowej (Salvia sclarea), fitoestrogeny wzmagają pamięć krótko i długoterminową,

• duże dawki powodują spadek aktywności MAO oraz wzrost stężenia serotoniny - pomocniczo w zespole depresji przebiegającej ze stanami lękowymi

• Rozważa się podawanie w chorobie Alzheimera (poprawienie nastroju pacjenta) i Parkinsona, chorobie dwubiegunowej

• Doniesienia wiążące regularne spożywanie tofu ze starczą atrofią mózgu (nie wiadomo czy wpływ na to mają izoflawony)

f) działanie antydipsotropowe- hamuje objawy upojenia alkoholowego:

• korzenie Pueraria lobata (KUDZU) w leczeniu uzależnień od alkoholu np. dzaidzeina i daidzina,

• mechanizm działania: silne hamowanie przez zablokowanie w pozycji 7 przez izoflawony mitochondrialnej dehydrogenazy aldehydowej (mALDH)

• w leczeniu uzależnień - nikotynizmu, kokainizmu.

g) immunostymulująco - przeciwzapalnie:

• szereg chorób immunologicznych ma podłoże hormonalne np. zachwiana równowaga estrogenowa (roślinne fitoestrogeny mają zastosowanie najczęściej w okresie pokwitania, ciąży, laktacji i menopauzie),

• zwiększają aktywność limfocytów oraz komórek NK - ochrona przed nowotworzeniem,

• w leczeniu wielolekooporności (oporności wielolekowej) o podłożu immunologicznym - hamowanie nadmiernej ekspresji P-glikozydazy odpowiedzialnej za inaktywację szeregu chemioterapeutyków związanej z aktywnością wielolekowego przenośnika ABC błony cytoplazmatycznej (ATP-binding casette).

h) przeciwdrobnoustrojowo.

Preparaty i mieszanki ziołowe stosowane w leczeniu ostrych i przewlekłych infekcji górnych dróg oddechowych

Choroby z przeziębienia „grypopodobne” - infekcje górnych dróg oddechowych o podłożu wirusowym (łagodne, nieżytowe) zapalenie gardła, śluzówki nosa, zapalenie krtani, zapalenie zatok, tchawicy i oskrzeli.

Fitoterapia chorób z przeziębienia

Leki pochodzenia roślinnego - pojedyncze surowce roślinne, mieszanki ziołowe (mieszanina pojedynczych surowców wysuszonych), preparaty roślinne złożone.

Mechanizm działania: postacie leku roślinnego:

• przeciwgorączkowy, - napary, odwary - mieszanki ziołowe,

• przeciwzapalny, - ekstrakty suche, sproszkowane surowce - tabletki

• napotny, - krople do inhalacji,

• immunostymulujący, - sztyft do nosa,

• przeciwdrobnoustrojowy - syropy,

• przeciwkaszlowy, - maści, żele.

Charakterystyka odpowiedzi immunologicznej na infekcję wirusową GDO

Leczenie infekcji o podłożu wirusowym - surowce i preparaty roślinne napotne oraz osłaniające i przeciwgorączkowe:

a) surowce flawonoidowe:

1. Sambuci flos - kwiat bzu czarnego

Sambucus nigra L. Caprifoliaceae

- flawonoidy (kwercetyna),

- kwasy hydroksyfenylokarboksylowe,

- saponiny,

- triterpeny

Działanie: napotne, wspomagające wydzielanie oskrzelowe, nieswoiste przeciwbólowe, przeciwzapalnie, moczopędnie.

Zastosowanie: choroby przeziębieniowe w formie naparów.

Pyrosal - preparat (syrop)

Skład:

• wyciąg płynny z liścia podbiału,

• wyciąg płynny z kwiatu bzu czarnego,

• wyciąg płynny z kwiatostanu lipy,

• wyciąg płynny z kory wierzby

• pomocniczo: koncentrat z porzeczki, kondensat aromatu soku z porzeczki.

Nie stosować w ciąży i podczas karmienia piersią.

Wskazania: stany podgorączkowe w przebiegu zapalenia GDO.

2. Sambuci fructus - owoc bzu czarnego

Sambucus nigra L. Caprifoliaceae

- antocyjany - pochodne 3-O-glikozydy cyjanidyny

- proantocyjanidyny - przeciwzapalnie,

- witamina C (aktywizuje system immunologiczny, zwiększa ilość interferonu, skraca czas infekcji, pobudza wzrost i sprawność komórek odpornościowych T i B i innych białych krwinek),

- flawonoidy.

Działanie: hamuje hemaglutyniny wirusa (białko umożliwiające przyczepienie się wirusa do komórki gospodarza), hamują hialuronidazę przez co uszczelniają naczynia krwionośne (antocyjany, flawonoidy), zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych, przeciwzapalnie, napotnie, przeciw gorączkowo, nieswoiście przeciwbólowo, przeciwwirusowo.

Preparaty: Sambucol Kids - wit. C + wyciąg z bzu - dla dzieci > 3 r.ż.

Sambucol Immunoforte - wit C + cynk - dorośli i dzieci > 12 r. ż.

3. Tiliae inflorescentia - kwiatostan lipy

Tilia cordata Mill.

Tilia platyphyllos Scopoli Tiliaceae

- flawonoidy (pochodne kemferolu)

- garbniki,

- śluzy,

- olejek eteryczny (farnezen) - uspokajająco,

- kwasy fenolowe (kawowy),

- związki terpenowe.

Działanie: napotne, wzmagają perspirację i transpirację skóry, pobudza czynność gruczołów potowych, przeciwzapalnie, przeciw wolnorodnikowo, uspokajająco, przeciwkaszlowo, napotny.

Zastosowanie: w chorobach z przeziębienia oraz w związanym z tym kaszlu

Preparaty: przetwory galenowe do użytku wewnętrznego; wycisnąć saszetkę i długo trzymać by śluzy się wydzieliły,

Agryflos,

Bronchial-fix

Infekton

Gryposan

Tiliros - tabletki do ssania ze sproszkowanym kwiatostanem lipy i róży - na stan zapalny gardła - skuteczny.

Termasil - wyciąg złożony

Lipomal - syrop - wyciąg suchy kwiatostanu lipy - napotny, przeciwgorączkowy, skuteczny - dla dzieci od 3 r. ż.

Termasil - preparat syrop

Skład:

• wyciąg płynny z kwiatu dziewanny,

• wyciąg płynny z kwiatu lipy,

• wyciąg płynny z kory wierzby,

• wyciąg płynny z kwiatu bzu czarnego.

Zawiera flawonoidy w przeliczeniu na hiperozyd nie mniej niż 0,015%.

Napotny w stanach gorączkowych.

Przeciwwskazania: nadwrażliwość na salicylany i inne NLPZ, astma, choroba wrzodowa, ciężkie zaburzenia funkcji nerek i wątroby, zaburzenia krzepnięcia, niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, nie stosować u dzieci (kora wierzby).

Pyroaktin - preparat syrop

Skład:

• wyciąg z kory wierzby,

• sok z malin,

• sok z aronii,

• ekstrakt z kwiatostanu lipy,

• witamina C (kwas askorbinowy).

Suplement diety o działaniu napotnym, rozgrzewającym, przeciwzapalnym.

Przeciwwskazania: uczulenie ma salicylany.

b) Surowce salicylowe:

1. Filipendulae herba (syn. Spiraeae Flos)

Filipendula ulmaria

Rosaceae

- flawonoidy: spireozyt, rutyna, hyperozyd (1-3% herba, 6% flos),

- tanniny - 20% estry glukozy z kwasem galusowym i heksakydroksydifenowego, nigozyna D,

- glukozydy kwasów fenolowych - ksyloglukozydy salicylanu metylu

- monotropitozyd oraz aldehyd salicylowego

- olejek eteryczny - salicylan metylu, aldehyd salicylowy,

Działanie: napotny, moczopędny (poprawa eliminacji wody przez nerki), przeciwgorączkowy, przzeciwbólowy, depresyjnie na OUN (?),

Zastosowanie: przeziębienie, grypa, bóle głowy, zębów, stawów (doustnie i miejscowo).

Idiosynkrazja - salicylowe.

2. Salicis cortex:

- salikortyna,

- kwas salicylowy

Działanie: przeciwgorączkowo, przeciwbólowo, przeciwzapalnie,

Metabolizm: powolna degradacja salikortyny - przedłużone w czasie,

Zastosowanie: przeziębienie, grypa, bóle głowy, zębów, stawów (doustnie, miejscowo),

Komisja E: gorączka, choroby reumatyczne, bóle głowy.

c) surowce olejkowe o działaniu przeciwzapalnym:

1. Millefoli herba

Achillea millefolium Compositae

- olejek eteryczny - laktony seskwiterpenowe, proazuleny (achillicyna), prekurory chamazulenu, kariofylen, α-pinen, β-pinen,

Działanie: przeciwzapalnie, spazmolitycznie, wykrztuśnie (?),

Efekty uboczne: reakcje alergiczne - laktony.

2. Marticariae flos - kwiat rumianku,

Marticaria Chamomillaa L. Compositae

- olejek eteryczny 0,3 - 1,5% - bisabolol i jego tlenki A i B, matrycyna = chamazulen,

- flawony,

- kumaryny.

Działanie i zastosowanie: przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo na błony śluzowe, spazmolitycznie, przeciwbakteryjnie, do inhalacji w stanach zapalnych błony śluzowej gardła i nosa oraz GDO, wzrost temperatury w inhalacjach powoduje zabicie bakterii, hamowanie rozwoju wirusa, zmniejszenie obrzęku błony śluzowej nosa.

d) surowce antocyjanowe i witaminowe

1. Rubi idaei fructus - owoc maliny

Rubus idaeus L. Rosaceae

- kwasy organiczne - kwas askorobowy,

- pektyny,

- śluz,

- antocyjany,

- sole mineralne,

Działanie i zastosowanie: napotne w stanach gorączkowych, przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe

Preparaty: Rutimal - wyciąg z malin i czosnku,

Immunaron

Nursea odporność

Profilactin

Pyroactin

napar z suszonych

syrop ze świeżych owoców.

2. Ribis nigri fructus - owoc porzeczki czarnej

Ribes nigrum L. Saxifragaceae

- witamina C

- antocyjany

- pektyny,

- sole mineralne,

- kwasy organiczne,

- cukry.

Działanie: wirusobójczo działa sok ze świeżych owoców.

3. Rubi fruticosi fructus - owoc jeżyny

Rosae fructus - owoc róży

Rosa sp. Rosaceae

- witamina C, A, B, K, E,

- flawonoidy,

- karotenoidy,

- garbniki,

- kwasy organiczne,

Działanie i zastosowanie: choroby nerek i dróg moczowych, wątroby, słabe działanie żółciopędne, moczopędnie w reumatyzmie, dnie rwie kulszowej, w chorobach przeziębieniowych w chorobach goraczkowych jako witaminowy.

Preparaty: Immunaron:aloes, malina, aronia, żurawina, dzika róża - profilaktyka i wspomagająco

Pyroaktin, Profilaktin - wierzba, aronia, malina, lipa, wit. C - przeziębienia

Pyrosal - syrop - podbiał (alkaloidy pirolizydynowe), bez czarny, wierzba, porzeczka czarna,

Pyrotex fix - kora wierzby, bez czarny, krwawnik, rumianek, tymianek, róża, bobrek trójlistny.

Infektofen - bez czarny, wiązówka, wierzba

Agrofylos - mieszanka ziołowa - bez czarny, rumianek, tymianek, lipa, wierzba,

Aronox - aronia, antocyjany z aronii - na układ krążenia.

e) Immunostymulatory:

- wzrost aktywności systemy immunologicznego,

- wpływ niespecyficzny i stymulacja komórek pośredniczących czynników układu immunologicznego, makrofagów, granulocytów, leukocytów oraz

- stymulacja mediatorów uwalnianych przez komórki systemu immunologicznego.

Działania niepożądane:

- niebezpieczeństwo supresji układu immunologicznego,

- choroby przewlekłe,

- autoimmunologiczne

1. Echinaceae pallida

Echinacea purpurea

Echinacea augustifolia

Radix et herba Asteraceae

- echinakozyd,

- cynaryna,

- estry kwasów fenolowych - kwas cykoriowy,

- alkiloamidy,

- poliiny,

- glikozydy flawonowe,

- polisacharydy,

- alkaloidy pirolizydynowe nasycone (uważane za nietoksyczne)

Działanie:

- immunostymulujące - polisacharydy, alkaminy,

- stymulacja aktywności fagocytarnej makrofagów, bakteriobójczej i metabolicznej,

- stymulacja odporności nieswoistej - makrofagi,

- stymulacja odporności swoistej - przeciwciała, limfocyty.

Wskazania:

- choroby z przeziębienia, grypy

Przeciwwskazania: gruźlica, kolagenozy, stwardnienie rozsiane, okres ciąży i karmienia piersią, choroby wątroby, choroby autoimmunologiczne.

Dawkowanie: 8-10 dni lub 20 dni co drugi dzień, 3x 1 tabl, dzieci 2x1 tabl.

Gdy zbyt długo stosowane odnotowywano białaczki u dzieci.

2. Thujae herba (folia)

Thuja occidentalis - żywotnik zachodni

Cupressaceae

- olejek eteryczny,

- flawonoidy - dimery pochodne amentoflawonu,

- lignany,

- polisacharydy,

Zastosowanie: homeopatia, allopatia,

Nalewka - stany zapalne tchawicy, zatok, układu moczowego

E. coli, Listeria monocytogenes, Proteus miliabilism S. aureus, wirus opryszczki HSV,

Leczenie chorób skórnych - grzybice, pleśniawki. Choroby reumatyczne

Esberitox N - preparat (krople, tabletki)

Skład:

• suchy wyciąg z żywotnika (tuja)

• suchy wyciąg z korzenia indygo (babtista) - przyspiesza syntezę przeciwciał, hamuje namnażanie wirusów i bakterii

• suchy wyciąg z jeżówki, hamuje namnażanie wirusów i bakterii,

Zastosowanie: pomocniczo w kuracji antybiotykami, w zakażeniach GDO, w zakażeniach wywołanych wirusem Herpex simplex, u osób z obniżoną odpornością.

działanie uboczne: stany astmatyczne (kwasy pilkatowe - stymulacja uwalniania histaminy z komórek tucznych).

Preparaty: nalewka - w leczeniu wirusowych i bakteryjnych infekcji,

3. Babtisiae radix

Babtisia tinctoria - bratwa barwierska (dzikie indygo)

Leguminoseae

- polisacharydy,

- glikoproteiny - arabinogalaktanoproteiny,

- alkaloidy chinolizydynowe,

- kumaryny,

- olejki eteryczne.

Działanie: immunostymulujące, pobudzają produkcję interferonu i fagocytozę, podnosi miejscową i ogólną odporność na infekcję.

f) preparaty do inhalacji:

Droga aerogenna - najcenniejsza droga podania leku w schorzeniach układu oddechowego ze względu na miejscowe działanie w narządzie oddechowym

Wskazania do aerozoloterapii:

- choroby o charakterze przewlekłym i nawracającym

- działanie inhalacji,

- działanie substancji czynnych oraz działanie nawilżające

1. Terebenthinae rectificatum Oleum - olejek terpentynowy

destylacja z parą wodną żywicy z gatunku Pinus sp.

- olejek eteryczny: α-pinen, β-pinen (80-90%), Δ3 - karen, limonen, kamfen, terpineol,

Działanie: antyseptycznie, zmniejsza wydzielanie śluzu, silnie rozgrzewająco, rumieniąco.

Efekty uboczne: Δ3 karen wywołuje alergie,

Nie wolno stosować na dużej powierzchni - objawy zatrucia, uszkodzenia nerek i OUN

Przeciwwskazania: przewlekłe schorzenia oskrzeli z silnym wydzielaniem śluzu.

2. Menthae Oleum - olejek miętowy

Mentha piperita

Labiatae

- olejek eteryczny: mentol i jego estry, menton, izomentom, piperyton.

Działanie: przeciwdrobnoustrojowe, miejscowo znieczulające, chłodzące.

Mentholum - mentol, alkohol terpenowy

- nie wolno stosować w nieżytach dróg oddechowych u bardzo małych dzieci - ryzyko skurczu oskrzeli.

3. Cajeputi oleum - olejek kajeputowy

Melaleucae folium

Melalecua leucadendron L. Myrtaceae

- olejek eteryczny - cyneol,

działanie: przeciwdrobnoustrojowo, bakteriostatycznie, powoduje przekrwienie,

zastosowanie: zewnętrznie, bóle stawów, mięśni przy schorzeniach reumatycznych, nerwobólach, choroby przeziębieniowe - katar, ból gardła, kaszel

wewnętrznie: przeziębienie, kaszel.

4. Caryophylli flos - kwiat gożdzikowca

Syrygium aromaticum L. Merr. Myrtaceae

- olejek eteryczny 15-20%: eugenol 85-95%, octan eugenolu, kariofylen i jego tlenek, humulen,

- flawonoidy,

- garbniki,

- kwasy fenolowe (galusowy, protokatechowy),

- sterole, olej tłusty.

Zastosowanie: jako wykrztuśny rzadko stosowany, środek w zaburzeniach układu pokarmowego, żołądkowy, wiatropędny, tonizujący, do otrzymywania olejku eterycznego i preparatów galenowych (nie naparów).

Działanie: antyseptyczny, przeciwgrzybiczy, przeciwwirusowy, miejscowo znieczulający, rozkurczowy.

g) maści rozgrzewające

Z maści i żeli nanoszonych na ciepłą skórę uwalniają się olejki, które są wdychane przez chorego usprawniając oddychanie poprzez działanie:

- wykrztuśne, antyseptyczne,

- stymulację wydzielania gruczołów błon śluzowych,

- przywrócenie prawidłowych ruchów nabłonka rzęskowego,

- upłynnienie gromadzącego się w drogach oddechowych śluzu i przyspieszenie jego wydalania.

Działają też rozgrzewająco, pobudzają krążenie obwodowe - drażniąco na skórę m.in. poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych.

Przeciwwskazania:

- nie wolno u małych dzieci < 2 r. ż.

- jeżeli stosujemy unikać kontaktu ze skórą twarzy i szyi, chronić błonę śluzową nosa przed kontaktem z preparatem,

- smarować cienką warstwą,

- nie wolno stosować w przypadku uczuleń na związki terpenowe (surowce z rodziny Pinaceae, Compositae) oraz salicylany (Salicaceae),

- mentol, kamfora, olejek koprowy, olejek eukaliptusowy - wzmożone skurcze oskrzeli, obrzęk i skurcz krtani,

- kamfora i olejek terpentynowy - możliwość ostrych zatruć przy przedawkowaniu.

Herbolen D dla dzieci >2 r. ż.

1. Balsamum peruvianum - balsam peruwiański

Myroxylon balsamum L.

Balsam wyciekający z opalanych pni

Działanie: przeciwbakteryjne, przyspieszające gojenie się ran.

Działania uboczne: skórne odczyny alergiczne (estry kwasu cynamonowego)

Okres stosowania: nie dłużej niż 1 tydzień w przetworach galenowych zawierających 5-20% balsamu.

Preparaty galenowe do użytku zewnętrznego.

2. Camphora - kamfora

Cinnamonum camphora L. Sieb. - cynamonowiec kamforowy (kora i korzeń)

Lauraceae

- keton terpenowy 50%,

- olejek kamforowy - borneol, felandren, safrol

Zastosowanie: zewnętrznie rozrzedzają wydzielinę, powodują przekrwienie, działanie miejscowo znieczulające (poraża zakończenia nerwów czuciowych i rozgrzewające (zaczerwienienie skóry i rozszerzenie naczyń krwionośnych)

Nie wolno stosować w przypadku nieżytów dróg oddechowych na skórę nosa i twarzy u bardzo małych dzieci i niemowląt, obrzęk i skurcz krtani, drgawki epileptyczne, zatrucia ostre u małych dzieci per os.

Działanie toksyczne i kumulacja w organizmie - preparaty z kamforą nie mogą być stosowane u dzieci poniżej 3 roku życia.

Maści rozgrzewające - preparaty:

Herbolen - balsam - olejek eukaliptusowy, majerankowy, sosnowy, terpentynowy, kamfora,

Herbolen D - maść - olejek eukaliptusowy, majerankowy, sosnowy, terpentynowy, anyżowy. Wykrztuśnie, mukolitycznie, rozgrzewająco, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, pomocniczo w nieżytach GDO.

h) Leki roślinne stosowane w leczeniu bólu gardła i stanów zapalnych błony śluzowej

- surowce garbnikowe: Quercus cortex - kora dębu, Rubi fruticosi folium - owoc jeżyny,

- surowce olejkowe: eukaliptusowy, goździkowy, anyżowy, miętowy, szałwiowy, jałowcowy, tatarakowy, brzozowy, rumiankowy,

- roślinne surowce olejkowe o działaniu przeciwzapalnym: ziele krwawnika, kwiatostan rumianku,

- roślinne surowce o działaniu przeciwuczuleniowym i znoszącym obrzęk błon ,śluzowych: kwiat rumianku.

1. Salviae folium - liść szałwi

Salvia officinalis L. Labiatae

- olejek eteryczny 1-2,5% (tujon 50%, cyneol 15%, kamfora, borneol, estry borneolu, pinen)

- garbniki Labiatae,

- flawonoidy,

- fenolokwasy,

- diterpeny.

Działanie: antyspetycznie, fungistatycznie (olejek), przeciwzapalne, ściągające (garbniki)

Leki stosowane w stanach zapalnych błony śluzowej:

Gargaroten - mieszanka fix - rumianek, babka lancetowata, liść jeżyny,

Septosan - sypkie - mięta, szałwia, tymianek,

Neoangin - tabletki do ssania - alk. Dihlorobenzylowy, mentol, amylokrezol, olejek anyżowy, miętowy, kamfora.

Olbas Pastilles - tabl. do ssania - olejek eukaliptusowy, miętowy, brzozowy, jałowcowy, goździkowy, mentol

Olbas Oil - krople

Septolete - tabletki do ssania - chlorek benzalkoniowy, mentol, tymol, olejek miętowy i eukaliptusowy.

Strepsils Mentol-Eukaliptus - tabletki do ssania - alk. 2,4-dichlorobenzylowy, aminometakrezol,

Tymianek-Podbiał - tabletki do ssania - wyciągi z tymianku i podbiału (śluzy, garbniki),

Salviasept - płyn - olejek szałwi, tymianku, majeranku, goździkowy, wyciągi z rumianku, szałwi, krwawnika, mięty, kopru, cyneol, mentol.

Dentosept - płyn:

Skład, wyciąg płynny złożony z:

• kwiatu rumianku,

• kory dębu,

• liścia szałwii,

• ziela arniki,

• kłącza tataraku,

• ziela mięty pieprzowej,

• ziela tymianku.

Wyciąg etanolowy do płukania jamy ustnej w zapaleniu jamy ustnej, dziąseł, gardła, powierzchniowe zapalenie przyzębia i paradontoza. Działa przeciwzapalnie, ściągająco, przeciwbakteryjnie, odkażająco.

Leki roślinne stosowane w schorzeniach układu moczowego

Nerka - najważniejszy narząd wydalniczy ustroju:

• wydala z ustroju związki chemiczne krążące we krwi w stanie rozpuszczonym,

• nerki są narządem regulującym ciśnienie osmotyczne, kwasowość i wzajemne stosunki ilościowe między zjonizowanymi solami,

• produkcja moczu odbywa się w nerkach na drodze: ultrafiltracji, wydzielania, zagęszczania.

• kłębki nerkowe spełniają rolę ultrafiltratów przez które przechodzi do kanalików nerkowych bezbiałkowy przesącz krwi w ilości 130ml/min.

• przesączanie moczu przez kłębki nerkowe jest zależne od: kłębuszkowego ciśnienia krwi, szybkości przepływu krwi przez nerki, składu krwi,

• drugim narządem biorącym udział w wydzielaniu moczu są kanaliki kręte, których nabłonki mają zdolność: wybiórczej absorpcji niektórych związków chemicznych wartościowych dla organizmu (glukozy, soli sodowych itd.) z przepływającego przez nie przesączu, wybiórczego wydzielania zbędnych związków chemicznych do przepływającego moczu.

W kanaliku krętym odbywają się dwie czynności - resorpcja i wydzielanie - przesącz kłębuszkowy, który przeszedł przez kanalik jest więc uboższy od krwi o potrzebne ustrojowi substancje, natomiast jest bogatszy w związki ustrojowi niepotrzebne,

• w schorzeniach serca lub naczyń krwionośnych płyn krwi przechodzi razem z solami do tkanek; do nerek dochodzi krew zagęszczona ponieważ przy tym ciśnienie tętnicze jest często w nerkach niskie, moczu wydziela się mało,

• na przykład w schorzeniach kłębuszków nerkowych ich śródbłonki przepuszczają również białko; nabłonki kanalików krętych nie resorbują przesączonego białka, krew traci przez nerki coraz więcej białka i następuje hipoproteinemia; ciśnienie koloidoosmotyczne maleje, skutkiem czego maleje resorpcja wodna wody w kanalikach i mocz jest słabo zagęszczony; woda przechodzi do tkanek - powstają obrzęki pochodzenia nerkowego; mechaniczny ucisk niszczy narządy.

Jakie czynniki zmniejszają wydzielanie moczu:

• zmniejszenie przepływu krwi przez nerkę spowodowane: skurczem naczyń nerkowych (w bezmoczu odruchowym), ogólną niedomogą krążenia (nerka zastoinowa), uszkodzenie kłębuszków nerkowych (drobnoustroje, mechaniczne - sporty walki, choroba zawodowa - kontakt z toksynami, stolarze, kleje)

• ogólny spadek ciśnienia krwi (hamuje przesączanie moczu z kłębuszków nerkowych),

• zagęszczanie koloidów krwi/białek (podnosi ciśnienie onkotyczne i osmotyczne i hamuje przesączanie moczu),

Jakie czynniki powodują zwiększona wydzielanie moczu:

• zwiększony przepływ krwi przez nerkę - przyjmowanie ksenobiotyków np. kawa,

• wzrost ciśnienia krwi,

• rozwodnienie krwi (hydremia).

Zalety leków roślinnych:

• zawierają związki naturalne, do których organizm człowieka jest przyzwyczajony od tysięcy lat,

• wykazują działanie zespołowe,

• zawierają składniki uzupełniające niezbędne do normalnego funkcjonowania ustroju, zwłaszcza trawienia, przyswajania pokarmów, bądź odtruwania produktów przemiany materii.

Podział leków roślinnych stosowanych w schorzeniach dróg moczowych:

• moczopędne,

• dezynfekujące drogi moczowe,

• stosowane w kamicy nerkowej,

• stosowane w przeroście gruczołu krokowego.

Kiedy stosujemy leki moczopędne:

• w obrzękach spowodowanych: niedomogą krążenia, schorzeniami nerek i wątroby (obrzęki te powstały na skutek zatrzymania wody, soli i azotowych produktów przemiany materii w ustroju)

• w nadciśnieniu tętniczym (zwłaszcza saluretyki), <liście brzozy, sok z brzozy>

• przy wzroście ciśnienia śródczaszkowego (obrzęk mózgu) - nigdy roślinnych leków tylko furosemid,

• przy wzroście ciśnienia śródgałkowego (jaskra),

• w zatruciach - w celu przyspieszenia wydalania trucizny. - w zatruciu alkaloidami podaje się duże ilości czarnej herbaty.

Podział leków diuretycznych:

I. Leki o poza nerkowym punkcie uchwytu (powodują hydremię - rozwodnienie krwi):

• woda, wody mineralne, NaCl - izoton.,Na₂SO₄, krystaloidy w stężeniach hiperosmotycznych (glukoza, leki zakwaszające np. NH₄Cl),

II. Leki o nerkowym punkcie uchwytu (działające na śródbłonki nerkowe):

• zwiększające filtrację przez rozszerzenie naczyń kłębuszków nerkowych i tym samym zwiększające przepuszczalność śródbłonków,

• działające na nabłonki kanalików krętych, czyli hamujące resorpcję zwrotną (drażnienie, inaktywacja enzymów).

Z punktu widzenia klinicznego leki moczopędne dzielimy na:

• Leki diuretyczne - zwiększające ilość wydzielonego moczu przez pierwotne zwiększenie wydalania wody (np. leki wywołujące hydremię); stosujemy je w obrzękach i zatruciach,

• Leki salidiuretyczne - zwiększające pierwotnie ilość wydalanych soli mineralnych, zwłaszcza chlorków i dwuwęglanów (salidiureza).

Jakie związki naturalne wykazują działanie diuretyczne:

• flawonoidy - wypadkowa różnych działań m.in. spazmolitycznego i kardiotonicznego - głód C-glikozydy,

• saponiny - w wyniku drażnienia śródbłonka nerek, a także łączenia się z cholesterolem, co ułatwia dyfuzję wody z tkanek (ułatwia dyfuzję wody, obniża stężenie cholesterolu we krwi, zwiększa ilość koloidów ochronnych w nabłonku naczyń krwionośnych, staje się łatwiej przepuszczalna dla wody i substancji w niej rozpuszczalnych)

• olejki eteryczne - wykazują własności drażniące (monoterpeny - przekrwienie, wzrost wydalania moczu, niszczy drobnoustroje zwiększając przepuszczalność błon komórkowych mikroorganizmów - liza i ich wydalanie) i spazmolityczne (seskwiterpeny),

• polisacharydy - nieznany mechanizm działania - owies, mannitol.

Świat roślinny reprezentuje bardzo szeroki asortyment surowców o działaniu moczopędnym (ok. 70). Spośród ważniejszych należy wymienić:

• Betulae folium - liść brzozy

Betula verrucosa - brzoza brodawkowata

Betula pubescenc - brzoza omszona

Betulaceae - brzozowate

Skład:

- flawonoidy - hyperozyd - rozkurczowo,

- olejek eteryczny - triterpeny - drażniąco, regulują gospodarkę koloidalną

- garbniki poch. Pirokatechiny,

- saponiny,

- wit. C,

- żywice.

Zastosowanie: lek diuretyczny, napotny, przeciwreumatyczny, u osoby zdrowej nie działa diuretycznie,

Zbiór - nie działa w momencie gdy listki się już nie kleją.

• Fragariae folium - liść poziomki,

Fragaria vesca - poziomka pospolita

Rosaceae - różowate

Skład:

- flawonoidy - hiperozyd,

- olejek eteryczny,

- saponiny,

- garbniki - pochodne pirokatechiny,

- wit. C,

- żywice

Zastosowanie: diuretyczny, przeciwreumatyczny, napotny.

• Urticae folium

Urtica dioica - pokrzywa zwyczajna

Urtica urens - pokrzywa żegawka

Urticaceae - pokrzywowate

Skład:

- flawonoidy,

- związki o charakterze hormonów roślinnych obniżające poziom cukru we krwi,

- kw. Krzemowy i mrówkowy - wzmacniają nabłonek dróg moczowych

- chlorofil, karoten, ksantofil,

- witaminy B, C, K,

- związki garbnikowe,

- związki aminowe,

- sole Fe, K, Ca i inne.

Zastosowanie: przeciwkrwotoczne, krwiotwórcze (chlorofil), moczopędne, przyspieszają przemianę materii, obniżają poziom cukru we krwi.

Bardzo groźne dla osób starszych z miażdżycą - nie wolno pić pokrzywy i jeść pokarmów z Fe i chlorofilem - szpinak brokóły - zwiększają blaszkę miażdżycową, urwanie blaszki.

• Vitis ideae folium - liść borówki brusznicy

Vaccinum vitis idea - borówka brusznica

Ericaceae - wrzosowate

Skład:

- arbutyna,

- hydrochinon - ten składnik działa po hydrolizie arbutyny i metyloarbutyny

- metyloarbutyna,

- garbniki,

- wit. C,

- flawonoidy: hyperozyd, izokwercytyna, mirycetyna,

Zastosowanie: w kamicy żółciowej, w reumatyzmie, jako środek dezynfekujący drogi moczowe i moczopędny, w cukrzycy i biegunkach.

Preparat: Urosept - alkalizuje mocz, dobry w nawrotowych schorzeniach dróg moczowych ze śluzówką atroficzną. Preparaty tego typu stosuje się po posiłku u osób z chorą śluzówką żołądka.

• Uvae ursi folium - liść mącznicy

Arcostaphylos uva ursi - mącznica lekarska

Ericaceae - wrzosowate

Skład:

- arbutyna, metyloarbutyna, hydrochinon,

- garbniki poch. Kwasu elagowego i galusowego,

- flawonoidy - hyperozyd, izokwercytyna,

- kwasy triterpenowe i fenolowe.

Zastosowanie: w chorobach nerek, pęcherza i moczowodów jako środek dezynfekujący drogi moczowe (tylko przy alkalicznym odczynie moczu) i moczopędny, hydrochinon uwalnia się dopiero w nerkach wywierając działanie dezynfekujące, działanie moczopędne przypisuje się flawonoidom, jako lek ściągający (adstringens).

• Juniperi fructus - szyszko jagoda jałowca

Juniperus communis - jałowiec pospolity

Cupressaceae - cyprysowate

Skład:

- olejek eteryczny: α i β-pinen, sabinen, mirycen, limonen, terpineol - 4, kadinen i inne,

- cukry, żywice, woski, kwasy organiczne, garbniki,

- związki flawonoidowe

Zastosowanie: moczopędny - terpineol-4, żołądkowy i żółciopędny - olejek eteryczny, przy długotrwałym stosowaniu może powodować podrażnienia nerek a w dużych dawkach poronienia u ciężarnych, w cukrzycy i biegunkach, frakcja pinenowa z sabinenem i mirycenem ma działanie hipotensyjne, oleje jest stosowany zewnętrznie jako drażniący skórę.

• Petroselini fructus - owoc pietruszki

petroselinum sativum - pietruszka zwyczajna

Apiaceae - selerowate

Skład:

- olejek eteryczny - apiol,

- kumaryna,

- sole K,

- flawonoidy.

Zastosowanie: dzięki apiolowi działa diuretycznie, apiol działa poprzez drażnienie kanalików nerkowych, apiol może nieodwracalnie uszkadzać komórki mózgowe.

Natka pietruszki jest zdrowa a korzeń nie, może mieć działanie narkotyzujące.

• Rosae fructus - owoc róży, szypszyna róży

Rosa canina - róża dzika

Rosaceae - różowate

Skład:

- witaminy C, B, E, K

- cukry,

- garbniki,

- kwasy organiczne,

- związki flawonoidowe,

- karotenoidy,

Zastosowanie: środek witaminizujący, stosowany w chorobach wątroby i nerek.

• Sambuci fructus - owoc bzu czarnego

Sambucus nigra - bez czarny

Caprifoliaceae - przewiertnikowate

Skład:

- związki antocyjanowe typu cyjanidyny,

- witamina C i zespół wit. B

- cukry, pektyny - polisacharydy,

- garbniki,

- kwasy organiczne: cytrynowy, walerianowy,

- aminokwas - taurozyna.

Zastosowanie: przeczyszczająco, moczopędnie, odtruwająco, nieswoiście przeciwbólowo.

• Equiseti herba - ziele skrzypu polnego

Equisetum arvense - skrzyp polny,

Equisetaceae - skrzypowate

Skład:

- flawonoidy, pochodne kemferolu - ekwizetryna, kwercetyny - izokwercetyna, luteoliny - galuteolina,

- dole mineralne - rozpuszczalne w wodzie związki Si,

- ślady alkaloidów - nikotyna,

- kwasy organiczne.

Zastosowanie: moczopędnie (synergizm działania flawonoidów i saponin), remineralizująco, pomocniczo w schorzeniach płuc oraz jako przeciwkrwotoczny.

• Herniariae herba - ziele połonicznika

Herniaria glabara - połonicznik nagi, żabie gronko,

Equisetaceae - skrzypowate

Skład:

- flawonoidy: pochodne kwercetyny - rutozyd, izoramnetyna,

- kumaryny: umbeliferon, eter metylowy, herniaryny,

- saponiny triterpenowe,

- ślady olejku eterycznego i małe ilości alkaloidów.

Zastosowanie: moczopędny - w stanach zapalnych nerek i pęcherza moczowego, kamicy i kolce nerkowej, gdyż wykazuje działanie przeciwskurczowe, rzadko stosowany jako środek wykrztuśny w nieżytach oskrzeli, korzystny u osób ciepiących na schorzenia dróg moczowych typu bakteryjnego.

• Violae tricoloris herba - ziele fiołka trójbarwnego

Viola tricolor - fiołek trójbarwny

Violaceae - fiołkowate

Skład:

- flawonoidy - rutozyd,

- antocyjany: pochodne delfinidyny i peonidyny,

- ślady olejku eterycznego,

- saponiny,

- karotenoidy,

Zastosowanie: moczopędny, zwiększa wydzielanie moczu i potu, pobudza metabolizm - w wypryskach skórnych trądziku, przy złej przemianie materii.

• Agropyri rhizoma - kłącze perzu

Agropyron repens - perz właściwy

Poaceae - wiechlinowate

Skład:

- polisacharydy: trytycyna (fruktozan),

- olejek eteryczny: kapilen,

- związki mineralne,

- dużo wit. K,

Zastosowanie: słabo moczopędny (głównie ze względu na zawartość potasu), kapilen ma słabe działanie antybiotyczne.

• Ononidis radix - korzeń wilżyny

Ononis spinosa - wilżyna ciernista

Fabaceae - bobowate

Skład:

- związki flawonoidowe, przy czym dominują tu izoflawonoidy: ononina i onospina,

- olejek eteryczny: onokol - słabo zbadany,

- ononid - związek o budowie zblizonej do kwasu glicyryzynowego,

- sole mineralne.

Zastosowanie: surowiec działa moczopędnie i wykrztuśnie, ale nie jest w pełni wyjaśnione czy działanie to warunkują olejki czy flawonoidy, surowiec ten nie drażni nerek, a więc nie ma działania typowego dla olejków eterycznych.

• Solidaginis herba - ziele nawłoci

Solidago virgaurea - nawłoć pospolita

Solidago serotina - nawłoć późna

Asteraceae - astrowate

skład:

- olejek eteryczny,

- flawonoidy: astragalina, rutyna,

- saponiny,

- garbniki,

- gorycze i zw. Mineralne.

Zastosowanie: obniżające ciśnienie krwi i sedatywnem, działa w kwaśnym pH moczu rozpuszcza szczawiany, fosforany i węglany, wszechstronny lek przeciwko zaburzeniom dróg moczowych, uważa się, że nawet silne kolki nerkowe można leczyć zielem nawłoci (często w połączeniu z Ononidis radix i Bardanae radix).

Surowiec nie działa pół roku po zbiorze - ilość astragaliny spada z 11% do ok. 0,5%, w preparatach nie działa.

• Foenugraeci semen - nasienie kozieradki

Trigonella foenum graecum - kozieradka grecka

Fabaceae - bobowate

Skład:

- śluz,

- saponiny poch. Diosgeniny, jamogeniny, trigoneliny i gitogeniny (do produkcji hormonów płciowych),

- substancje azotowe - trigonelina, cholina, lecytyna, zw. białkowe

- C-glikozydy flawonoidowe,

- wit. PP,

- olej,

- gorycze.

Zastosowanie: działa jako metabolicum, wzmaga resorpcję w jelitach oraz pobudza procesy odtruwania organizmu.

Inne surowce moczopędne:

• Maydis stigma - znamiona kukurydzy

Zea mays - kukurydza zwyczajna

Poaceae - wiechlinowate

Zastosowanie: moczopędny, przeciwzapalny i rozkurczowy stosowany w trudnościach w oddawaniu moczu,

Mechanizm działania: obniżają napięcie mięśni gładkich dróg moczowych i nieznacznie pobudzają wydalanie moczu.

• Cucurbitae semen - nasiona dyni

Cucurbita pepo - dynia zwyczajna

Cucurbitaceae - dyniowate

Skład:

- miąższ dyni: karoteny, prowitamina A, pektyny, sole K, Ca, Mg, Fe, witaminy A, B, C, PP i inne,

- nasiona (głównie odmiany oleiste): 60% tłuszczu podobnego do oliwy, witamina E, 30% białek, fitosterole, kwasy organiczne, żywice, kukurbitacyny, sole mineralne, pierwiastki śladowe.

Zastosowanie: miąższ jako lek moczopędny, w leczeniu obrzęków pochodzenia sercowego i nerkowego.

Preparaty:

1. Fitolizyna

- lek ten jest odpowiednikiem importowanego preparatu Rowatinex, który działa przeciwzapalnie i wpływa na rozpuszczanie kamieni nerkowych, stosuje się u chorych, którzy nie chcą operować kamieni, gdy są w postaci piasku, po zabiegach operacyjnych by dezynfekować drogi moczowe.

- skład: lek jest stosowany w formie pasty: jest to wyciąg wodno-alkoholowy z:

• Rhizoma Agropyri,

• Squama Alli cepe,

• Folium Betulae,

• Semen Foenugraeci,

• Radix Petroselini,

• Herba Solidaginis,

• Herba Polygoni avicularis,

• Herba Equiseti,

• Radix Levistici

• Oleum Aurantii, Oleum Salviae, Oleum Pini, Oleum Menthae, Glycerinum.

Dawkowanie: 1 łyżeczka do herbaty, rozmieszać z małą ilością wody i rozpuścić w 0,5 szklanki ciepłej ocukrzonej wody; przyjmować 3-4 razy dziennie po jedzeniu; dzieciom podajemy 0,5 łyżeczki.

- obecne w fitolizynie olejki eteryczne są po przyjęciu wydalane z moczem jako estry kwasu glukuronowego, dzięki czemu wywierają działanie moczopędne i bakteriobójcze,

- zespół składników w fitolizynie warunkuje działanie diuretyczne, a przy kamicy następuje wypłukiwanie drobnych złogów z miedniczek i moczowodów,

- korzystne jest stosowanie tego preparatu w kamicy nerkowej nie nadającej się do leczenia operacyjnego ponieważ działa również przeciwzapalnie,

- u chorych operowanych daje również dobre wyniki ponieważ ustępuje ropomocz i krwiomocz oraz zanikają z moczu składniki krystaliczne,

- profilaktycznie stosuje się w celu zapobiegania nawrotom kamicy,

- nie należy stosować tego preparatu w kamicy fosforanowej, ostrych stanach zapalnych nerek i nerczycach,

- może być stosowany przez dłuższy czas, rzadko występują objawy uboczne tj. swędzenie.

2. Urosan

Skład: granulat ziołowy o składzie:

• Folium Betulae (diuretycznie - flawonoidy),

• Herba Equiseti (diuretycznie - saponiny, krzemionka, kwas krzemowy, flawonoidy),

• Radix Cichorii (diuretycznie - olejek eteryczny),

• Folium Vitis Ideae (odkażająco - arbutyna, diuretycznie - flawonoidy)

Zastosowanie: ze względu na obecność wszystkich składników mieszanka stosowana jest jako diureticum, antiphlogisticum i urodesinficiens.

Wskazania:

- zapalenie nerek i pęcherza moczowego,

- skąpomocz,

- obrzęki,

- kamica nerkowa,

- nieżyt miedniczek nerkowych i przewodu moczowego,

- zaleca się stosowanie w schorzeniach przewlekłych, szczególnie wtedy, gdy utrwaliła się oporność drobnoustrojów w moczu na stosowane antybiotyki.

3. Urogran:

Skład:

• Radix Cichorii,

• Radix Levistici,

• Rhizoma Agropyri ?

• Folium Betulae,

• Herba Equiseti,

• Herba Solidaginis,

• Rhizoma Calami,

• Mass. Granul. Et corrigentia

- granulat lepszy, w każdej łyżeczce ta sama ilość związków czynnych,

- mieszanka wykazuje działanie odkażające drogi moczowe i moczopędne,

- może być stosowana zarówno w alkalicznym jak i kwaśnym odczynie moczu,

- sucha forma zapewnia pełny i niezmienny kompleks wszystkich związków aktywnych,

- urogran łagodzi stany zapalne drug moczowych, podnosi poziom koloidów ochronnych w moczu,

- reguluje zakłóconą przemianę materii, zapobiega tworzeniu się kamieni nerkowych,

- na uwagę zasługuje wybiórcze działanie ziela nawłoci w leczeniu zapale nerek (maleje ono w czasie przechowywania leku - po roku może całkowicie zaniknąć).

4. Succus Betulae:

• jest to sok ze świeżych stabilizowanych liści brzozy brodawkowatej i omszonej; zawiera mieszaninę związków flawonoidowych, triterpenów, garbników i żywic; ponadto występują wit. C, cukry redukujące, saponiny i ślady olejku eterycznego,

• działanie: sok pobudza filtrację w kłębuszkach nerkowych i zwiększa ilość wydalanego moczu oraz jonów sodu i chlorków,

• działa jako diureticum, antirheumaticum, diaphoreticum i cholereticum,

• stosuje się w przewlekłych i infekcyjnych schorzeniach dróg moczowych, schorzeniach miąższu wątroby, stanach zapalnych woreczka i dróg żółciowych,

• pomocny wówczas, gdy konieczne jest usuwanie z organizmu toksycznych metabolitów (np. w chorobie gośćcowej),

• sok działa moczopędnie tylko u ludzi chorych.

5. Nefrosept:

Skład:

• Uvae ursi folium,

• Solidaginis herba

Zastosowanie:

• przewlekłe zakażenia układu moczowego,

• przewlekłe kłębuszkowe zakażenia nerek,

• przewlekłe stany zapalne pęcherza moczowego (Proteus),

• kamica układ moczowego.

6. Nefrol

Skład:

• Solidaginis herba,

• Taraxaci herba cum radix,

• Ammi visnagae fructus,

• Petroselini fructus,

• Phaseoli pericarpium,

• etanol

Działanie: moczopędne, rozkurczowe, przeciwzapalne, stosowane głównie w kamicy układu moczowego, przeciwcukrzycowo.

7. Ginjal

Skład:

• Hippocampus coronatus - konik morski (hormony steroidowe działające poprzez cholesterol)

• Ginseng radix,

• Sonchi folium,

• Orthosiphonis folium,

• Strobilanthi folium,

• methylthionini chloridum - barwnik niebieski (błękit metylenowy) o działaniu dezynfekcyjnym, sikanie na niebiesko,

Zastosowanie:

• kamica nerkowa,

• stany zapalne dróg moczowych,

• dna moczanowa,

• w przeroście gruczołu krokowego.

Podsumowanie:

• wzrost oporności drobnoustrojów na antybiotyki powoduje obniżenie skuteczności stosowanych w zakażeniach dróg moczowych antybiotyków i chemioterapeutyków,

• zakażenie dróg moczowych wymagają zazwyczaj długiego leczenia, a stosowane długotrwale leki mogą wywierać działanie toksyczne na organizm; celowe jest zatem stosowanie leków roślinnych,

• większość omówionych leków jest skuteczna w leczeniu zakażeń pałeczkami gram (-): Escherichia coli, Proteus mirabilis, Enterobacter cloceae, Klebsiella pneumoniae, Serratia marescens i Pseudomonas aeruginosa. Z grupy ziarniaków gram (+) toksycznie działają na Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Streptococcus pyogenes, Streptococcus faecilis, z grupy maczugowców - Corynebacterium species i drożdżaków: Candida albicans.

Kamica nerkowa:

• jest chorobą bardzo rozpowszechnioną,

• przyczyny kamicy są jak dotąd niezupełnie poznane - wynikają z tego trudności w doborze leku,

• opracowanie leku rozpuszczającego złogi narządu moczowego może uchronić chorych przed koniecznością wielokrotnych zabiegów operacyjnych a nawet usunięciem nerki,

• wyróżniamy następujące rodzaje kamieni nerkowych: szczawianowe, moczanowe, fosforanowe i węglanowe,

• za przyczynę powstawania kamieni przyjmuje się:

• zakłócenie przemiany materii,

• nadmierne wydzielanie z moczem różnych produktów przemiany materii z niewykorzystaniem innych dróg wydalania,

• zakażenia dróg moczowych,

• urazy nerki,

• zmniejszenie się ilości koloidów ochronnych w moczu,

• niedobór witaminy A,

• osady łatwo powstające podczas nieprawidłowego leczenia sulfonamidami.

Z najważniejszych preparatów stosowanych w kamicy nerkowej należy wymienić:

• Rubinex,

• Rubiolizyna,

• Debelizyna,

• Rovatinex

Dwa pierwsze preparaty przygotowane są na bazie Radix Rubiae tinctorium

Rubiae tinctorium - korzeń marzanny barwierskiej

Rubia tinctorum - marzanna barwierska

Rubiaceae - marzanowate

Skład:

• pochodne hydroksy i metoksyhydroksy antrachinonów występujące w formie glikozydowej: alizaryna, purpuryna, ksantyna, rubiadyna, munistyna, pseudopurpuryna, kwas ruberytrynowy,

• kwasy organiczne,

• garbniki,

• pektyny,

• cukier,

• białko,

• nieco oleju.

Działanie:

• podanie kłącza powoduje zakwaszenie moczu i rozpuszczanie znajdujących się w nim kamieni (fosforanów i szczawianów wapnia),

• jednocześnie obniża się napięcie mięśni gładkich miedniczek nerkowych i moczowodów oraz wzmożenie ich ruchów perystaltycznych, co ułatwia bezbolesne odchodzenie kamieni,

• zdaniem niektórych autorów działanie marzanny uwarunkowane jest obecnością hydroksy- i hydroksymetoksyantrachinonów w postaci wolnej lub zglikozydowanej; inni uważają, że biologicznie czynne są tylko formy glikozydowe.

Preparaty:

1. Rubinex (tabletki)

Skład tabletki:

• suchy ekstrakt marzanny barwierskiej, zawierający 7% związków antrachinonowych,

• sproszkowany korzeń po ekstrakcji,

• skrobia ziemniaczana,

• stearynian magnezu.

Działanie:

• preparat ma właściwości rozpuszczania kamieni fosforanowo-szczawianowych,

• wzmaga wydzielanie moczu (działa łagodnie salidiuretycznie - w moczu zwiększa ilość Na, K i Cl,)

• powoduje zwiększenie aktywności koloidalnej moczu (potwierdza to teorię koloidoochronną Lichwitza, która tłumaczy zjawiska powstania kamieni na skutek braku koloidów w moczu),

Wskazania:

• kamica układu moczowego zwłaszcza fosforanowo-szczawianowa,

Dawkowanie:

• dorośli 3 razy dziennie 2 tabletki, dzieci 3 razy dziennie 1 tabletka,

2. Rubiolizyna

Skład:

• Extr. Rubiae tinct.

• Acidi citrici,

• Saccharum alb.

• glycerolum,

• amylum triticum,

• gelatinum

• Agar-agar

• nipagina A

Działanie: moczopędne, salidiuretyczne, spazmolityczne, hamuje wzrost kamieni, nie zmienia odczynu moczu; dodatek kwasu cytrynowego zwiększa izolację antraglikozydów, a także doprowadza pH moczu do optymalnego dla rozpuszczania kamieni szczawianowych i fosforanowych.

Wskazania: kamica układu moczowego, zwłaszcza fosforanowo-szczawianowa.

Przeciwwskazania: ostrożnie stosować w przypadku dolegliwości wątrobowych i z przewodu pokarmowego.

Dawkowanie 0,5 łyżeczki do herbaty 3 razy dziennie 30 minut po posiłku popijając ciepłym płynem.

3. Debelizyna (pasta) - rozpuszcza się w wodzie i pije

Skład:

• Extr. Dolichos biflorus - saponiny (hormonalnie, diuretycznie, dezyfekująco)

• constituents, corrigentia.

Działanie:

• przeciwzapalne w kamicy nerkowej, doprowadzające do ustąpienia ropomoczu i obecności bakterii w moczu,

• w czasie stosowania debelizyny nie stwierdzono powiększania się kamieni,

• u większości chorych następuje znaczny wzrost wydalanego moczu, nie powodując przy tym zaburzeń gospodarki elektrolitowej ustroju,

• u większości chorych zaobserwowano zmniejszenie wydalania fosforanów w moczu, co jest korzystne u chorych z zasadowym odczynem moczu, wywołanym obecnością drobnoustrojów,

• ogólnie debelizyna ma własności przeciwbólowe i rozkurczowe oraz antybakteryjne.

Dawkowanie: doustnie 3 razy dziennie po łyżeczce pasty w 0,5 szklanki wody.

Taraxacum officinale - korzeń i część nadziemna mniszka

Zastosowanie:

• stosowany przy schorzeniach woreczka żółciowego, wątroby (chroni miąższ wątroby),

• zapobiega powstawaniu kamieni żółciowych to samo dotyczy kamieni nerkowych i pęcherzowych,

• mniszek aktywuje czynność nerek stąd działa diuretycznie,

• usuwanie piasku z pęcherza moczowego za pomocą kuracji wodnej (2 łyżki mniszka zalać 0,5 l wrzątku i pozostawić na 20 minut do przesączu dodać 1 l wody letniej i całość wypić w ciągu 15-20 minut, następuje silne wydalanie wody wraz z piaskiem),

• mniszek spełnia również ważną rolę w leczeniu reumatyzmu degeneracyjnego,

• stosuje się kuracje wiosenne i jesienne wraz z folium Urticae i folium Betulae.

4. Rovatinex

Skład:

• α-pinen, β-pinen,

• kamfen,

• cyneol BPC 1973,

• fenchon,

• borneol,

• anetol USP 1990,

• substancje pomocnicze: oliwa, żółcień pomarańczowa i żółcień chinolinowa.

Zastosowanie:

• kamica dróg moczowych, kamica nerkowa (leczenie i profilaktyka), objawy subiektywne związane z kamicą,

• pomocniczo w stanach zapalnych układu moczowego u zakażeniach układu moczowego,

• w czasie stosowania preparatu należy podawać dużo płynu,

• lek na receptę - po nim rodzenie kamieni.

Leki stosowane w łagodnym rozroście gruczołu krokowego:

• jedno z najczęściej występujących schorzeń u mężczyzn w starszym wieku, dotyczy panów >60 r. ż. (70%M powyżej 70 r. ż.),

• etiologia niezupełnie wyjaśniona - zaburzenia równowagi między androgenami i estrogenami,

• korzystne pestki dyni i słonecznik,

• gruczoł krokowy położony jest bezpośrednio pod pęcherzem: przerost → udtrudnia odpływ moczu,

• panowie z krajów arabskich nie cierpią na to (noszą luźne spodnie, jedzą pestki z dyni i słonecznika - fitosterole)

3 stadia choroby:

I - częstsze oddawanie moczu w nocy niż w dzień, trudności w oddawaniu moczu rano,

II - zaleganie moczu w pęcherzu, utrudnienie oddawania moczu (retencja 50-200 cm³)

III - retencja w pęcherzu od 2-3 l rozdęcie pęcherza, przewlekła niewydolność nerek z kwasicą metaboliczną

Inne dolegliwości: bóle zakażenie układu moczowego, zaburzenia ogólnoustrojowe.

• leczenie operacyjne jedyną skuteczną metodą, hormonoterapia (podanie estrogenów - panowie nie chcą takiego leczenia, dużo działa ubocznych),

Środki stosowne do obniżenia poziomu cholesterolu (działanie podobne do β-sitosterolu) zapobiegają przerostowi gruczołu krokowego.

My możemy pomagać tylko w pierwszym stadium - β-sitosterole.

Stosowane są rośliny o dużej zawartości sterydów - leki przeciw przerostowi gruczołu krokowego:

• wyciąg z korzenia jeżówki - Extr. Radix Echinaceae angustifolium, Compositae,

• owoc palmy amerykańskiej - Fructus Sabalis serrulatae Sabal serrulata Arecaceae

• kora śliwy afrykańskiej - Cortex Pygeum africanum, Pygeum africanum - śliwa afrykańska Rosaceae

• korzeń pokrzywy zwyczajnej - Radix urticae dioicae, Urtica dioica - pokrzywa zwyczajna Urticaceae

• nasienie dyni - semen cucurbitae, Cucurbita pepo - dynia zwyczajna Cucurbitaceae

• znamiona kukurydzy (Stigma maydis, Zea mays - kukurydza zwyczajna) Graminae - trawy

β-sitosterol:

• hamowanie uwalniania cholesterolu który jest prekursorem komórek sterydowych,

• zmniejsza przekrwienie, obrzęki i zaleganie moczu w pęcherzu,

• obniża poziom PG w tkankach gruczołu krokowego co dowodzi działania przeciwzapalnego,

• diureticum, spazmoliticum, antiphlogisticum, sedativa

Fructus sabalis serrulate - owoc palmy amerykańskiej

Skład:

• olej tłusty zawierający mieszaninę kw. Tłuszczowych,

• fitosterole,

• olejek eteryczny,

• polisacharydy

Działanie: przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie, antyandrogennie (β-sitosterol, lipidy), immunostymulująco (polisacharydy).

Preparaty: Permixon, Prostamol, Kapisen,

Preparaty na bazie nasion dyni:

• olej tłusty i fitosterole,

• kukurbitacyny - wypierają dihydrotestosteron z wiązania z jego rec.

• triterpeny,

• witamina E, białka, żywice, pierwiastki śladowe.

Działanie: znosi zaburzenia w oddawaniu moczu, zwiększa napięcie mięśni pęcherza i zmniejsza przekrwienie gruczołu krokowego.

Preparat: Prostogal - olej z pestek dyni

Podobne działanie wyciąg ze znamion kukurydzy (też zawiera β-sitosterol)

1. Prostosan

Skład:

• Equiseti herba, diuretycznie,

• Urticae radix, β-sitosterol

• Lupuli strobili uspokajające

2. Prostapol

Skład:

• Valerianae radix - uspokajające

• Urticae radix - β-sitosterol

• Hyperici herba (diuretycznie),

• Solidaginis herba - zmniejsza objawy towarzyszące

• Agrimoniae herba - rozkurczowo,

• Arnicae flos - immunostymulująco zapobiega nowotworzeniu

Działanie wielokierunkowe - substancje czynne zawarte w mieszankach zmniejszają lub całkowicie usuwają dolegliwości związane ze strony gruczołu krokowego,

Zmniejszają nadmierne napięcie mięśnia prostaty i umożliwiają prawidłowy przepływ krwi,

Właściwości bakteriobójcze (przeciw bakteriom powodującym zakażenia i stan zapalny (przedłużające się stany zapalne mogą prowadzić do nowotworu),

Wzrost produkcji interferonu (czynnik obronny organizmu przed zmianami nowotworowymi).

3. Prostaherb oraz Prostalizyna

Skład:

• Urticae extractum fluidum

• Carragen

• Glycerolum

• Natrii benzoicum

• Aurantii oleum

We wszystkich stadiach przerostu gruczołu krokowego,

Blokuje rec. Testosteronowe SHGB (globuliną wiążącą hormony płciowe we krwi)

Poprzez zablokowanie rec. Wewnątrzkomórkowych w tkankach gruczołu krokowego dochodzi do zahamowania metabolizmu testosteronu i inaktywacji tkanki.

Leki roślinne i preparaty stosowane w dermatologii i kosmetyce

1. Skóra:

• naskórek - nabłonek płaski składający się z powierzchniowej warstwy rogowaciejącej i czterech głębszych - nierogowaciejących,

• skóra właściwa - zbudowana z tkanki łącznej i elementów komórkowych,

• tkanka podskórna - zbudowana z tkanki włóknistej wiotkiej i komórek tłuszczowych.

2. Budowa skóry - schemat

3. Podstawowe funkcje skóry:

• ochrona głębiej położonych tkanek,

• regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej,

• resorpcja,

• recepcja,

• termoregulacja.

4. Racjonalne odżywianie:

• pełnowartościowe białko: 2/3 białko roślinne (nasiona roślin strączkowych) + 1/3 białko zwierzęce (mięso, nabiał),

• produktu zbożowe m.in. ciemne pieczywo, kasze (cukry, błonnik, witaminy),

• umiarkowane ilości tłuszczu, z przewagą tłuszczu pochodzenia roślinnego (NNKT),

• owoce, warzywa, kiełki (surowe, kieszonki),

• nutraceutyki (biodynamiczne związki roślinne).

5. Choroby skóry:

• ropne zakażenia np. liszajec, wyparzenia, zapalenie mieszków włosowych, czyrak,

• gruźlica skóry: toczniowa, wrzodziejąca,

• grzybice - łupież pstry, parch woszczynowy,

• drożdżyce: błon śluzowych, paznokci,

• wywołane przez pasożyty: wszawica, świeżb,

• wywołane przez wirusy: opryszczka, półpasiec, brodawki,

• rumienie: wielopostaciowy, guzowaty,

• alergie: pokrzywka, świerzbiączka, wyprysk, atopowe zapalenie skóry,

• uszkodzenie skóry: mechaniczne, termiczne,

• kolagenozy - liszaj rumieniowaty, twardzina,

• choroby z nadmiernego rogowacenia - rybia łuska,

• łuszczyca, owrzodzenia podudzi,

• znamiona i nowotwory łagodne skóry - włókniaki, naczyniaki, bliznowiec, tłuszczak,

• zaburzenia barwnikowe skóry: bielactwo nabyte, piegi, ostuda,

• choroby gruczołów potowych: pocenie nadmierne, potówki,

• choroby łojotokowe: łojotok, łupież, trądzik, trądzik różowaty,

• choroby włosów: łysienie plackowate, siwienie, nadmierne owłosienie.

6. Czynniki wpływające na wchłanianie leków przez skórę:

• stopień zrogowacenia skóry,

• stan zdrowia skóry (istniejące urazy, stany zapalne),

• dodatek substancji powierzchniowo-czynnych do podłoża,

• odpowiednio dobrane podłoże.

7. Leki roślinne w chorobach skóry:

a) stosowanie wewnętrzne:

• środki uspokajające,

• moczopędne,

• poprawiające trawienie,

• suplementy diety,

b) stosowane zewnętrznie:

• pielęgnacja i ochrona,

• leczenie zmian powierzchniowych,

• podłoża,

• systemy przez skórne.

8. Odtruwanie organizmu:

• konsumpcja żywności fabrycznie przetworzonej,

• skażenie środowiska,

• lecznicze preparaty syntetyczne.

↓

przeciążenie organizmu związkami trującymi i metabolitami - „syndrom skażenia środowiskowego”

• zły stan i wygląd skóry: zapalenie, wyprysk, świąd, osłabiona odporność.

Zioła czyszczące krew - zawiera związki czynne, które wiążą substancje toksyczne we krwi, działają moczopędnie, przeciwzapalnie i rozkurczowo:

• Bardanae radix - korzeń łopianu,

• Taraxaci radix - korzeń mniszka,

• Cnici benedicti herba - ziele drapacza,

• Millefolii herba - ziele krwawnika,

• Betulae folium - liść brzozy,

• Hyperici herba - ziele dziurawca.

9. Preparaty:

• Acneflos, Acnevulten, Degrosan, Degrotex fix, Fito-Mix VIII, Zioła metaboliczne (mieszanki),

• Fito-Mix VIII (mieszanka): korzeń łopaianu, koszyczek rumianku, ziele skrzypu, dziurawca, pokrzywy, fiołka trójbarwnego,

• succus Bardanae, Succus Betulae, Succus Urticae, Succus taraxaci (płyny),

• Betasol (płyn) wyciąg płynny z korzenia łopianu, wilżyny, liścia brzozy, ziela skrzypu, gryki, owocni fasoli, kłącza rzewienia, owocu bzu czarnego),

• Betagran (granulat).

10. Surowce o działaniu przeciwzapalnym

I. Chamomillae anthofium - koszyczek rumianku

Chamomilla recutita - rumianek pospolity

Asteraceae - złożone

• olejek eteryczny - seskwiterpeny: matrycyna → chamazulen (hamują tworzenie leukotrienu B4) , bisabolidy, spiroetery,

• flawonoidy: apigenina i jej 7-glukozyd

• śluzy, hydroksykumaryny, cholina.

Preparaty:

• Azulan (płyn) wyciąg z koszyczka rumianku 1:2,

• Azuseptol (płyn) wyciąg z koszyczka rumianku 0,5g/100g

• Chamomilen (maść) wyciąg parafinowy z koszyczka rumianku 70 g/100g

• Kamagel (żel) wyciąg z kwiatu rumianku 0,01g/1g octanowinian glinu 0,05g/1g

II. Millefolii herba - ziele krwawnika

Achillea millefolium - krwawnik pospolity

Asteraceae - złożone

• olejek eteryczny - seskwiterpeny: achillicyna → chamazulen,

• poliiny, kumaryny, flawonoidy,

• składniki mineralne (sole manganu)

Preparaty:

• Aflogistan (maść) wyciąg parafinowy z ziela krwawnika 70g/100g

• Sanofil (aerozol) wyciąg z koszyczka rumianku, nagietka, kwiatu krwawnika, ziela skrzypu, kory dębu, liścia szałwii, mentol, benzokaina,

• Cicaderma (maść) wyciąg z ziela krwawnika, koszyczek nagietka, ziele dziurawca,

• Bobo Balneosan (mieszanka) ziele krwawnika, skrzypu, macierzanki, koszyczek rumianku, rumianku rzymskiego, nagietka, liść prawoślazu, babki lancetowatej.

III. NNKT - niezbędne, nienasycone kwasy tłuszczowe

NNKT - kwasy: linolowy, arachidonowy (AA), γ-linolenowy (GLA)

Rola w skórze:

• składniki błon komórkowych,

• transport lipidów i przemiany tłuszczowe,

• synteza prostaglandyn i prostacyklin

Arachidis oleum - olej arachidowy,

Lini oleum - olej lniany

Linum usitatissimum - len zwyczajny

Linaceae - lnowate

• glicerydy kwasu linolenowewgo 60%, i linolowego 25%, olejowego 5%, glicerydy kwasów nasyconych 5-15% (mirystynowy, stearynowy, palmitynowy), fitosterole, wit E.

Olivae oleum - olej oliwkowy

Ricini oleum - olej rycynowy

Helianthi oleum - olej słonecznikowy

Sojae oleum - olej sojowy

Oenotherae oleum - olej wiesiołkowy

Hippophae oleum - olej rokitnikowy

Kwas γ-linolenowy (GLA)

• stymuluje wytwarzanie prostaglandyn, tromboksanów i leukotrienów,

• działanie przeciwzapalne.

Niedobór GLA:

• nadmierne rogowacenie skóry,

• nadmierne złuszczanie naskórka,

• zmniejszona odporność, wzmożona reakcja alergiczna,

• spowolnienie procesów regeneracyjnych.

Zastosowanie:

• atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, trądzik, nadmierne wypadanie włosów, łamliwość paznokci, alergie, swędzące egzemy, świerzbiączka.

Dawka: 1000 mg oleju wiesiołkowego - 80 mg GLA

Interakcje: leki wydłużające czas krwawienia NLPZ,

Przeciwwskazania: hemofilia, leczenie pochodnymi fenotiazyny,

Objawy niepożądane: nudności, spadek ciśnienia krwi, efekt przeczyszczający.

Źródła kwasu γ-linolenowego:

• Boraginis semen - nasienie ogórecznika, Borago officinalis, Boraginaceae,

• Oenotherae semen - nasienie wiesiołka, Oenothera biennis, O. paradoxa, Oenotheraceae,

• Ribi nigri semen - nasienie porzeczki czarnej, Ribes nigrum, Saxifragaceae

• Biogal, Boracelle 250, 500, Boragoglandyna 100, Borage Oil (kapsułki) olej z nasion ogórecznika,

• Oeparol - olej z nasion wiesiołka (kapsułki)

• Balneum hermal (płyn) 84,75% oleju sojowego,

• Balneum Hermal Plus (82,95% oleju sojowego, 15% polidokanolu)

• Balneum Hermal F (46,45% oleju arachidowego, 47% parafiny płynnej),

• Dermovit F(maść) 2,5% wit. F - mieszanina kwasów linolowego i arachidonowego,

• Limagin (zasypka, emulsja) 2% wit. F

• Linoeparol (maść, krem, płyn) olej wiesiołkowy 20%, wit E 0,5%,

• Linola (maść, krem) NNKT 815 i 500 mg na 100 g odpowiednio

• Linomag (maść, krem, zasypka, kapsułki) 20% wit. F w oleju lnianym.

IV. Oleum Jecoris Aselli tran

Gadus morrhua dorsze

• NNKT 85% olejowego, linolowego, palmitoleinowego, i nieco glicerydów kwasów nasyconych m.in. palmitynowego i mirystynowego, wit. A i D3.

• Maść tranowa (tran wazelina żółta, parafina stała, lanolina bezwodna) na oparzenia i odparzenia.

11. Surowce o działaniu ściągającym (remedia adstringentia):

Garbniki:

• związki o charakterze polifenoli, będące pochodnymi fenolokwasów (garbniki hydrolizujące) lub katechiny (garbniki skondensowane),

• są rozpuszczalne w wodzie, mają zdolność wiązania się z białkami, alkaloidami i metalami ciężkimi; ulegają polimeryzacji przekształcając się we flobafeny,

• działają ściągająco, przeciwzapalnie, bakteriobójczo, hamują drobne krwawienia.

I. Theae folium - liść herbaty

Thea sinensis L. - krzew herbaciany

Theaceae - cistronkowate

• garbniki katechinowe do 25% - działają łagodniej niż hydrolizujące (w czarnej herbacie więcej garbników - działa zapierająco, w zielonej herbacie więcej przeciwutleniaczy działających uszczelniająco na naczynia krwionośne, dobre dla cery naczynkowej),

• kofeina, teofilina, teobromina,

• zasady purynowe: adenina, ksantyna

• flawonoidy.

II. Hamamelidis folium, cortex - liść kora oczaru

Hamamelis virginiana L. Oczar wirginijski

Hamamelidaceae - oczarowate

• garbniki 12% hamamelitaniny,

• kwas galusowy,

• flawonoidy,

• leukoantocyjanidyny

Preparaty:

• Phloderm (maść) wyciąg z oczaru wirginijskiego - 0,3% hamamelitaniny

• maść szałwiowa (wyciąg z oczaru wirginijskiego i szałwii).

III. Quercus cortex - kora dębu

Quercus robur - dąb szypułkowy

Q. sessilis - dąb bezszypułkowy

Fagaceae - bukowate

• garbniki do 20% pochodne kwasu elagowego i katechiny,

• żywice,

• tłuszcze,

• fenolokwasy.

Preparaty:

• Hemostin (aerozol) wyciąg z kory dębu, kwiatu nagietka, ziela dziurawca,

• Zioła ułatwiające gojenie ran (mieszanka): ziele nostrzyka, kora dębu, ziele dziurawca, koszyczek arniki, ziele krwawnika 25:25:20:15:15,

IV. Galla - dębianka (galasy)

Quercus lusitanica - dąb galasowy

Fagaceae - bukowate

• garbniki hydrolizujące - galotaniny 40-75%,

Preparaty:

• Tanninum (tanina) mieszanka estrów kwasu galusowego i glukozy, głównie 6 i 7- galoiloglukozy)

• Arnisol (płyn) nalewki z: dębianki, koszyczka arniki, wyciąg z kasztanowca.

V. Anserinae herba Tormentillae rhizoma - kłącze pięciornika

Potentilla anserina - pięciornik gęsi Potentilla tormentilla - pięciornik kurze ziele

Rosaceae Rosaceae

• garbniki katechinowe 10-23%,

• fenolokwasy (elagowy, chinowy),

• saponiny,

Preparaty:

• maść pięciornikowa złożona,

• Neo-Tormentiol (maść),

• Tormentiol (maść) (wyciąg z kłącza pięciornika, ichtiol, tlenek cynku, czteroboran sodu)

VI. Salviae folium - liść szałwii,

Salvia officinalis - szałwia lekarska

Labiatae - wargowe

• garbniki katechinowe tzw. salwiataniny 3-8%,

• fenolokwasy (kawowy, galusowy, ferulowy, rozmarynowy),

• olejek eteryczny - tujon, kamfora, pinen, linalol,

• flawonoidy di i triterpeny.

Preparaty:

• Maść szałwiowa (wyciąg z liści szałwii 200mg/g),

• Tinctura salviae nalewka z szałwii,

• Pediflos (mieszanka) liść szałwii, ziele glistnika, ziele tymianku, liść mięty.

12. Surowce o działaniu antyseptycznym (remedia antiseptica):

I. Balsamum peruvianum - balsam peruwiański

Myroxylon balsamum - wioniawiec balsamowy

Fabaceae

• benzoesan benzylu i cynamonylu (50-70%)

• kwas cynamonowy, benzoesowy i ich estry,

• wanilina.

Preparat:

• Balsolan (maść) 10% balsamu peruwiańskiego

Przeciwwskazania i działania niepożądane:

• odczyny alergiczne - reakcje krzyżowe z cynamonowcem, cynamonianami, benzoesanami,

• uszkodzenie nerek - nie można stosować na duże powierzchnie skóry,

• nie stosować u dzieci.

II. Pix liquida, Betulae oleum - dziegcie sosnowy i brzozowy

Pinus silvestris Pinaceae

Betula verrucosa Betulaceae

• fenol, gwajakol, pirokatechol, krezol,

Preparaty:

• Cocois (maść) dziegcie 12%, siarka 4%, kwas salicylowy 2%,

• Polytar (szampon) dziegcie 1%,

• Polytar AF (szampon),

• Freederm Zinc (szampon) dziegcie 1%, pyrytion cynku,

• Freederm Tar (szampon) dziegcie 0,5%

Preparaty z dziegciem mają być powoli wycofywane, jednak są bardzo skuteczne w łuszczycy u niektórych osób.

III. Allii sativi bulbus

Alium sativum - czosnek pospolity

Liliaceae - liliowate

• aliina (→ allicyna),

• olejek eteryczny (disiarczek diallilu),

• związki mineralne (selen).

Działanie:

• bakteriobójczo, przeciwgrzybiczo,

• pobudza regenerację komórek i gojenie ran.

Preparaty:

• Alliogel (wyciąg z czosnku, β-hydroksyetylorutozyd, alantoina)

Przeciwwskazania, działania niepożądane:

• odczyny alergiczne - pieczenie skóry,

• zmiany przypominające półpasiec.

IV. Propolis - kit pszczeli

Apis mellifica

• woski,

• żywice,

• lipofilne fenole,

• estry fenolokwasów,

• flawonoidy.

Preparaty:

• Apiderm, Apipropol, Maść propolisowa, Propolan, Propolis (maść) - wyciąg z propolisu,

• Apipropol, Propolan, Propolis, Propolisol (płyn) - wyciąg z propolisu.

Przeciwwskazania, działania niepożądane: odczyny alergiczne, (ester dimetylowy kwasu kawowego).

V. Thymi herba - ziele tymianku,

Thymus vulgaris, Lamiaceae

• olejek eteryczny - tymol, karwakrol, borneol,

• fenolokwasy: kawowy, ferulowy, kumarowy,

• garbniki

Preparaty:

• Sonol (płyn) tymol, kwas salicylowy

• Afrodyta Adonis (płyn) Afroni: tymol, mentol, kwas borowy, etanol - stosować sporadycznie, nie długotrwale

VI. Eucalypti aetheroleum - olejek eukaliptusowy

Eucalyptus globulus Myrtaceae

• 1,8-cyneol, p-cymen, α-pinen, limonen,

VII. Caryophylli aetheroleum - olejek goździkowy

Eugenia caryophyllata Myrtaceae

• eugenol do 95%, acetoeugenol, seskwiterpeny.

13. Surowce o działaniu przeciwwirusowym i hamującym mitozę (remedia antiviralis et antimitotica):

I. Melissae folium - liść melisy

Melissa officinalis - melisa lekarska

Labiatae - wargowe

• kwas rozmarynowy, kawowy, ferulowy,

• garbniki,

• triterpeny (kwas ursolowy, oleanolowy),

• olejek eteryczny.

Działanie:

• przeciwwirusowo (Herpes simplex, H.zoster) przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo,

• zmniejsza swędzenie, obrzęk, zaczerwienienie, skraca czas choroby.

Preparat: Meliherb (maść) wyciąg suchy z liści melisy 14mg/g

II. Echinaceae herba - ziele jeżówki

Echinacea purpurea - jeżówka purpurowa

Asteraceae - złożone

• fenolokwasy: kwas cykoriowy, kaftarowy, chlorogenowy,

• polisacharydy, flawonoidy, poliacetyleny, alkiloaminy.

Działanie:

• wzmaga produkcję interferonu,

• profilaktyka i leczenie chronicznych stanów zapalnych skóry, egzemy, łuszczyca, owrzodzenia podudzi, trudno gojące się rany.

Preparaty:

• Echinapur (maść),

• Purex (maść), ekstrakt suchy z ziela jeżówki 5g/100g

III. Podophylli resina (Podophyllinum)

Podophyllum peltatum, P. emodi - stopkowiec biedrzyga i tarczowaty,

Berberidaceae - berberysowate,

• 3-8% żywice (lignany: podofilotoksyna, α- β-peltatyna,

działanie:

• hamuje podział mitotyczny komórek (działanie cytotoksyczne),

• przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, pierwotniakobójczo,

• usuwanie kłykci kończystych, kurzajek i brodawek.

Preparaty:

• Condylina, Wartec- Wolff (płyny) 0,5% podofilotoksyny,

• Wartec (krem) 0,15% podofilotoksyny

Obszar leczonej skóry nie może przekraczać 25cm2 - zatrucia.

IV. Chelidoni herba

Chelidonium majus - glistnik jaskółcze ziele

Papaveraceae - makowate

• 0,2-0,6% alkaloidów izochinolinowych (chelidonina, izochelidonina, chelerytryna) aminy, fenolokwasy.

Przeciwwskazania: ciąża, okres karmienia ze względu na działanie cytotoksyczne.

14. Surowce o działaniu przeciwgrzybiczym (remedia antifungica):

I. Tea tree oil - olejek drzewa herbacianego

Melaleuca alternifolia

Myrtaceae

• terpinen-4-ol, α-γ-terpinen, 1,8-cyneol,

• TO - aerozolem pudry kremy

II. Citri oleum - olejek cytrynowy

Citrus limonum

Auranti oleum - olejek pomarańczowy,

Citrus sinesis

Rutaceae

• triterpeny - limonidy, limonen, cytronellol i geraniol.

III. Avenae herba - ziele owsa,

Avena sativa

Poaceae

• saponiny triterpenowe - awenozydy

15. Surowce o działaniu osłaniającym i powlekającym (remedia protectiva et mucilaginosa):

Skrobia (Amylum)

• polisacharyd złożony z dwóch polisacharydów: amylozy i amylopektyny, będących w różnym stosunku ilościowym zwykle 1:4.

I. Solaniu amylum - skrobia ziemniaczana

Solanum tuberosum

Solanaceae

II. Oryzae amylum - skrobia ryżowa,

Oryza sativa

Poaceae

III. Tritici amylum - skrobia pszeniczna

Triticum vulgare

Poaceae

Surowce śluzowe:

Śluzy są mieszaniami różnych związków o charakterze polisacharydów pod względem chemicznym dzieli się je na:

• obojętne złożone z cukrów prostych,

• kwaśne które oprócz cukrów zawierają kwasy uronowe lub reszty siarczanowe czy fosforanowe.

Do śluzów zalicza się także gumy.

Posiadają właściwości pęcznienia i tworzenia żeli.

Stanowią substancje zapasowe roślin mające zdolność magazynowania wody, a gumy ponadto posiadają właściwości zabliźniania ran.

Działają powlekająco, ochronnie i zmiękczająco, wchłaniają wodę (pęcznieją).

I. Althaeae radix et folium

Althaea officinalis

Malvaceae

• śluzy do 10% (kwas galakturonowy, galaktoza, arabinoza),

• flawonoidy,

• fenolokwasy.

II. Lini semen

Linum usitassimum - len zwyczajny

Linaceae - lnowate

• śluz 6%,

• olej tłusty 45%,

• białka 27%,

• 1,5% glikozydów cyjanogennych (linamaryna).

III. Foenugraeci semen

Trigonella foenum graecum - kozieradka pospolita

Fabaceae - bobowate

• śluz 45-60%,

• olej tłusty,

• białka,

• saponiny steroidowe,

• witaminy,

• minerały.

Krótkotrwałe kuracje (kilka tygodni).

IV. Plantaginis lanceolatae folium

Plantago lanceolata - babka lancetowata

Plantaginis majoris folium

Plantago major - babka zwyczajna

Plantaginaceae - babkowate

• śluzy, glikozydy irydoidowe: aukubina

• garbniki,

• kwasy fenolowe i ich pochodne: werbaskozyd,

• miedź, cynk, kwas krzemowy.

V. Verbasci flos

Verbascum thapsiformae - dziewanna wielkokwiatowa,

V. phlomoides - dziewanna kutnerowata

Scrophulariaceae - trędownikowate.

• Śluzy,

• saponiny triterpenowe,

• irydoidy,

• kwasy fenolowe.

16. Surowce przyspieszające ziarninowanie (remedia dermatoplastica):

Alantoina - pochodna mocznika (5-ureidohydantoina),

• działanie ziarninujące, pobudza regenerację tkanek, przyspiesza gojenie, ran.

I. Symphyti radix - korzeń żywokostu,

Symphytum officinale

Boraginaceae

• alantoina 1%, śluz 15%, garbniki, fenolokwasy, kwas krzemowy, alkaloidy pirolizydynowe.

II. Meliloti herba - ziele nostrzyka

Melilotus officinalis

Fabaceae

• kumaryny (kumaryna 0,9%, melilotyna 0,2%, dikumarol), alantoina

• zmniejsza krzepliwość krwi → poprawia przepływ krwi przez naczynia żylne i włosowate, zmiękczający skórę, przyspieszający gojenie ran, przeciwzapalnie.

Preparaty:

• Comfrey Gel - żel żywokostowy

• Alantan, Alloget, Decubitol, Dernilan, Tointex,

• Zioła ułatwiające gojenie ran, maść na odciski,

• Emplastrum Melliloti.

III. Alii cepae bulbus

Alium cepa - cebula

Liliaceae

• związki siarki: alliiny (→ estry kwasu tiosulfinowego), disiarczek sulfinylowe (cepaeny), saponiny triterpenowe, witaminy C, B, E, K, minerały: Si, K, Ca.

• Przyspiesza podziały komórkowe i syntezę kolagenu, poprawia ukrwienie skóry, rozmiękcza, działa przeciwdrobnoustrojowo.

Preparaty:

• Alcepalan: wyciąg z cebuli, heparyna,

• Cepan: wyciąg z cebuli, alantoina, wyciąg z rumianku, heparyna, - na blizny,

• Contractubex: wyciąg z cebuli, alantoina, heparyna.

IV. Silybi mariani fructus - owoc ostropestu plamistego

Silybum marianum

Asteraceae

• flawonolignany - sylimaryna, fosfolipidy, kwasy tłuszczowe: linolowy, olejowy, tokoferol,

• łuszczyca, stany zapalne, świąd, przesuszenie skóry

• Flexiderm krem

V. Hydrocotylis asiaticae herba (Gotu Cola) - ziele wąkroty azjatyckiej

Hydrocotyle asiatica syn. Centella asiatica

Apiaceae

• kwasy triterpenowe: azjatykowy, betulinowy i ich glikozydy - azjatykozyd

• flawonoidy, olejek eteryczny, hydrokotylina (alkaloid).

• Zaniedbane rany, zakażenia bakteryjne skóry, oparzenia.

• 1-2% maści lub pudry.

VI. Arnicae anthodium - koszyczek arniki

Arnica montana

Asteraceae

• laktony seskwiterpenowe typu gwajanu: arnikolidy ABCD, karotenoidy, olejek eteryczny, związki fenolowe,

• uczulenia kontaktowe (helenalina i jej pochodne estrowe).

VII. Calendulae flos - kwiat nagietka

Calendula officinalis

Asteraceae

• saponiny triterpenowe: kalendulozyd A i B, flawonoidy, karotenoidy, poliacetyleny, olejek eteryczny (menton, terpinen),

• przeciwdrobnoustrojowo, pobudzają ziarninowanie,

• urazy tępe, wylewy podskórne, odmrożenia, obolałe mięśnie

• Arcalen, Arnisol, Arnica Gel, Arnica Ointment, Escalar, Kalenduliss, Marigold Gel, Marigold Ointment, Maść Nagietkowa, Maść Arnikowa, T inctura arnicae, Tinctura Calendulae.

VIII. Hippocastani semen cortex et flos

Aesculus hippocastanum - kasztanoweic

Hippocastanaceae

Nasienie:

• saponiny triterpenowe pochodne protoescygeniny i baryngtogenolu C,

• α-escyna, procyjanidyna, sterole,

Kora:

• kumaryny: eskulina, fraksyna i ich aglikony, garbniki

Kwiat:

• flawonoidy: pochodne kemferolu i kwercetyny.

• Zmniejsza stany zapalne, lepkość krwi, usprawnia przepływ w naczyniach krwionośnych, zwiększa napięcie żylne,

• pochłania promieniowanie UV i jonizujące (eskulina),

• owrzodzenia podudzi, wylewy podskórne, kruchość naczyń włosowatych, preparty światło ochronne,

• Aescin, Esceven, Reparil, Venastat, Venescin, Sapoven.

IX. Aloe folium - liść aloesu (mleczko żel)

Aloe vera (syn. A. barbadensis), A. arborescens - aloes zwyczajny i drzewiasty

Liliaceae (Asphodelaceae)

• mleczko (sok): polisacharydy, glikoproteiny (aloektyny A i B), antranoidy (aloina), pochodne fenylo-2-pironu (aloenina A),

• żel (miąższ lub ekstrakt ze świeżych liści): polisacharydy (polimannany, poliglukany), glikoproteiny (lektyny=fitoaglutyniny), polipeptydy, enzymy, aloenina, pochodne chromonu, aminokwasy, mikroelementy, witaminy,

Działanie żelu:

• przeciwzapalnie (glikoproteiny, aloina, aloenina),

• zwiększa fagocytozę (glikoproteiny),

• wspomaga wiązanie wody w skórze, stymuluje produkcję cytokin, formowanie się włókien kolagenowych, angiogenezę, immunotropowo (polisacharydy).

• Odmrożenia, oparzenia, zmiany skórne po rentgenoterapii, owrzodzenia podudzi, preparaty kosmetyczne.

• Biostymina (ampułki) wyciąg wodny z liści aloesu - domięśniowo przez 2-3 tygodni.

X. Papainum

Carica papaya - melonowiec właściwy

Caricaceae

• proteolityczne, przeciwzapalne, bakteriobójcze, antykoagulacyjne, rozpuszcza martwicze tkanki, drobne skrzepy i wydzielinę ropną, przyspiesza gojenie, oczyszczanie się ran z mikroorganizmów i stymuluje wzrost żywej tkanki,

• owrzodzenia podudzi, trudno gojące się rany.

XI. Borowina i inne preparaty torfowe

• kwasy huminowe (humusowe i fulwokwasy), fenolokwasy, fitohormony, woski, żywice, składniki minerlane,

• przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwbólowo, regenerujące, immunomodulujące.

• Kąpiele borowinowe,

• preparaty Tolpy.

17. Surowce stosowane w chorobach owłosionej skóry głowy (remedia dermatica cutis hirsutae capitis):

I. Bardanae radix

Arctium lappa, A. tormentosum, A. minus - łopian większy, pajęczynowaty, mniejszy

Asteraceae

• poliacetyleny, laktony seskwiterpenowe, - arktopikryna, fenolokwasy, olejki eteryczne, sterole, inulina, sole mineralne

• hamują rozwój bakterii, grzybobójczo,

• trądzik, łuszczyca, wypadanie włosów łojotokowe i toksyczne.

• Succus Bardanae (sok ze świeżego korzenia łopianu 1:1)

II. Raphani sativi var niger radix

Raphanus sativus var niger - rzodkiew czarna

Brassicaceae - kapustowate

• glukozynolaty, rafanina, rafanozyna, olejek eteryczny, witamina C, prowitaminy wit. B, związki mineralne,

• odkażające, przeciwłojotokowo, poprawia krążenie krwi w skórze, zapobieganie bliznowaceniu i nadmiernej keratynizacji

• Seboravit, Seboradin (szampon, płyn, ampułki).

III. Saponaria radix

Saponaria officinalis - mydlnica lekarska

Caryophyllaceae - goździkowate

• saponiny triterpenowe: saporubina (zespół glikozydów)

• w preparatach kosmetycznych do pielęgnacji skóry głowy podrażnionej i przesuszonej.

18. Leki wzmagające pigmentację (remedia hyperpigmentativa):

• furanokumaryny typu psoralenu: bergapten, ksantotoksyna, psoralen

• hamują replikację DNA → zahamowanie podziałów komórkowych → wzrost produkcji melaniny.

Ammi majus - aminek większy,

Apium graveolens - seler

Pastinaca sativa - pasternak zwyczajny

Levisticum officinale - lubczyk ogrodowy

Apiaceae

Ruta graveolens - ruta zwyczajna,

Rotaceae

Kelina

Ammi visnaga, Apiaceae

Preparaty:

• Oxaralen (kapsułki, płyn), Geralen (kapsułki) 8-metoksypsoralen,

• Seboren, Beroksan - wyciąg z owocu pasternaka

• Meladynina - wyciąg z owoców aminka większego

Zastosowanie:

• ciężka łuszczyca, bielactwo, łysienie plackowate, atopowe zapalenie skóry, hartowanie skóry wrażliwej na słońce.

• Terapia: preparaty doustne + naświetlanie promieniowaniem UVA = terapia PUVA - kontrola przez lekarza bo mogą wystąpić oparzenia.

Leczenie przebarwień

I. Uvae ursi folium Bergeniae folium

Arctostaphylos uva irsi Bergenia crassifolia, Saxifragaceae

Vitis ideae folium Pyri folium

Vaccinum vitis idaea Pyrus communis

Ericaceae Rosaceae

• arbutyna - glukozyd antrachinonu,

• inhibicja tyrozynazy → spadek syntezy melaniny

• synergizm z Glycyrhizae radix (izoflawon - glabrydyna).

Surowce roślinne o działaniu uspokajającym

1. Valerianae radix

Valeriana officinalis

Velrianaceae

• tradycyjnie stosowany jako: uspokajający, na trądzik, w chorobach układu mcozowego, w anginie, na wzdęcia,

• korzenie cenniejsze niż kłącza, lepsze surowce gdy większy udział korzenia,

• 0,1-0,2% olejku eterycznego: monoterpeny, pineny, kamfen, limonen,

• alkaloidy,

• mieszaniny lipofilne...

Działanie surowca:

• wpływ na poziom GABA: wzmaga uwalnianie GABA, blokuje wychwyt zwrotny, hamuje aktywność GABA transaminazy - kwas walerenowy,

• oddziaływanie na receptor GABA typu A: przez część benzodiazepinową - walepotriaty,

Co działa?

• Kwas walerianowy,

• walepotriany,

• 6-metyloapigenina - oddziałuje na receptor benzodiazepinowy - uspokajająco,

• hesperydyna - ułatwia zasypianie, uspokajająco.

Dawkowanie:

• można stosować kilka razy dziennie (herbata z 2-3g surowca = 1 łyżeczka, lub 0,5-1 łeżeczki nalewki lub ekstraktu),

• zewnętrznie uspokajające kąpiele (100g/wannę),

• polecany w geriatrii w przypadku:

• trudności w zasypianiu (30 dni): 400-900 mg wodnego lub wodno-etanolowego ekstraktu (1,5-3g) surowca na 30-60 min. przed snem,

+chmiel lub dziurawiec

• niepokój 28 dni,

+męczennica lub dziurawiec

• w rozdrażnieniu 14 dni.

Działania uboczne:

Ale przy krótki stosowaniu 2-6 tygodni:

• bóle głowy, żołądka, uczucie zmęczenia, duszność, obniżenie temperatury ciała,

• zmniejszenie refleksu,

• można się uzależnić?

• Dłuższe stosowanie: surowiec należy stopniowo ograniczać,

• nalewki są z alkoholem - nie prowadzić samochodu.

• Pomocne przy odstawianiu barbituranów i benzodiazepin.

Interakcje:

• nasilenie senności wywołanej benzodiazepinami, barbituranami, narkotykami, antydepresantami i alkoholem,

• + propranolol = ograniczenie refleksu,

• + fluoksetyna (+alkohol) = przypadki roztrzęsienia, niepokoju i samookaleczania.

W preparatach na dolegliwości krążeniowe uspokaja pracę serca: Cardiol C, Cardiosan, guttae Cardiacae.

Preparaty w zaburzeniu trawienia: Gastrosan, guttae stomachicae.

W preparatach o działaniu uspokajającym.

2. Passiflorae herba

Passiflora incarnata

Passifloraceae

- flawonoidy,

- kumaryny (umbeliferon),

- alkaloidy indolowe (harman, harmina),

- maltol 0,05% pochodna γ-pironu,

Działanie:

- uspokajające - wpływ na poziom GABA i oddziaływanie z rec. Benzodiazepinowym,

- także rozkurczowo, obniżająco ciśnienie krwi, przeciwastmatycznie.

Zastosowanie: uspokajająco, łagodząco stres, ułatwia zasypianie w bezsenności o podłożu nerwicowym.

Działania uboczne:

- nie stosować u osób <12 r.ż. I kobiet w ciąży,

- przyspieszenie akcji serca,

- mdłości,

- wymioty,

- senność i wyciszenie,

- ograniczenie refleksu,

- wzrost ryzyka krwawień,

- uszkodzenie wątroby + kava kava - wycofany z obrotu w Polsce.

Interakcje:

- alkaloidy harmanowe - nasilenie działania inhibitorów MAO,

- nasilenie działania leków uspokajających i przeciwdepresyjnych,

- + aspiryna, heparyna, clopidogrel (PLAVIX), naproxen, ibuprofen = wzrost ryzyka krwawień,

3. Strobuli lupuli

Humulus lupulus

Cannabaceae

Lupulinum

Surowiec olejkowo-gorzki:

- olejek 1-3%: myrcen,

- żywica do 80%,

- flawonoidy - fitoestrogeny, 8-prenylnaryngenina,

Działanie:

- uspokajająco

metylbutenol - antyoksydacja składników żywicy (po 2 latach 0,04% tego związku),

- hipotensyjnie,

- ujędrniająco na piersi (powiększająco),

- obniżenie poziomu cukru.

Bezpieczeństwo stosowania surowca - działania uboczne:

- suchy kaszel,

- trudności w oddychaniu,

- zapalenie oskrzeli,

- depresyjnie na OUN,

- ograniczenie refleksu,

- dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, hypertermia,

- spadek poziomu cukru we krwi.

Interakcje:

- benzodiazepiny, barbiturany, narkotyki, antydepresanty, alkohol,

- leki przeciwcukrzycowe w tym insulina.

4. Melissae folium

Melissa officinalis

Labiatae

- stosowane w nerwicach wegetatywnych - rozkurczowo działa,

Surowiec olejkowy:

- olejek (0,02-2%): citronelal 40%, citral A i B, linalol, β-kariofylen,

- fenolokwasy: kawowy, ferulowy, chlorogenowy,

- flawonoidy,

- związki triterpenowe.

Działanie:

- uspokajające i wiatropędne,

- zewnętrznie w nerwobólach min. Mellisana,

- także bakterio i wirustatycznie.

5. Flos Lavandulae

Lavandula officinalis

Labiatae

- olejek eteryczny 3%: estry linalolu, borneol, cyneol, α-terpineol, geraniol,

Działanie olejku lawendowego:

- uspokajająco, usposabiające do snu - aromaterapia,

- żółciopędnie,

- antyseptycznie,

- przeciwzapalnie,

- przeciwświądowo,

- repelent.

Surowiec składnikiem mieszanek ziołowych, działa uspokajająco - aromaterapia.

6. Herba Leonum

Leonorus cardiaca

Labiatae

Skład chemiczny:

- związki protoalkaloidowe, leonuskardyna,

- glikozydy bufadienlidowe,

- triterpeny kwas ursolowy,

- glikozydy gorzkie

Stosowany doustnie w mieszankach.

Działanie i zastosowanie:

- uspokajająco i hipotensyjnie - protoalkaloidy,

- nieznaczne działanie nasercowe: zmniejszenie częstości skurczów mięśnia sercowego.

Nie stosować u dzieci <18 r.ż. I nie dłuzej niż 4 tygodnie u osób dorosłych.

7. Chamomillae anthodium

Chamomilla recutita - rumianek pospolity

Asteraceae

Skład chemiczny:

- olejek eteryczny: chamazulen,

- flawonoidy (glikozydy apigeniny, luteoliny, kwercetyny, patuletyny),

- kumaryny,

- poliacetyleny (m.in. cis i trans en- in- dicykloeter).

Działanie i zastosowanie:

- antiphlogisticum: bisabolol, chamazulen, farnezen, flawonoidy, śluz,

- spasmolyticum: bisabolol, en-in-dicykloeter, hydroksykumaryny i flawonoidy,

Zastosowanie:

- stany zapalne przewodu pokarmowego, pęcherza moczowego, jamy ustnej,

- medycyna ludowa.

- delikatnie uspokajający.

Może wywoływać ALERGIE.

8. Archangelicae radix

Angelica officinalis - arcydzięgiel lekarski

Apiaceae

Skład chemiczny:

- olejek eteryczny do 1,5%: felandren, α-pinen,

- kumaryny: angelicyna, ostol, ostenol, imperatoryna, ksantotoksyna, bergapten,

Działanie i zastosowanie:

- aromaticum-amarum - choroby przewodu pokarmowego, pobudzenie wydzielania soku żołądkowego,

- diureticum - olejek eteryczny powoduje wzrost stężenia cukru w moczu,

- sedativum - kumaryny (angelicyna),

- rozkurczowo i hipotensyjne - kumaryny (angelicyna),

- blokująco kanały Ca.

Preparaty jednoskładnikowe:

Lupulina kaps. - skład: kwasy goryczowe zawarte w żywicach,

Valdispert drażetki - 45mg suchego wyciągu z kozłka,

Preparaty wieloskładnikowe:

Herbosan 5: korzeń kozłka, koszyczek rumianku, ziele krwawnika, ziele mięty pieprzowej, ziele melisy.

HOVA: Valerianae extractum siccum, Lupuli,

Kalus tabl.: Lupuli, Valerianae, gentianowe - extrakty,

Klimaktogram: koszyczek rumianku, kwiat malwy, liść melisy, liść ruty, ziele pokrzywy, ziele jemioły, kwiatostan głogu - waleriana serca.

Melisana klosterfrau: olejek eteryczny z liści melisy, korzenia arcydzięgla itp...

Krople uspokajające: Lupuli, Valerianae, Angelicae radix,

Melisal syrop: Extractum fluidum Hyperici herba, Melissae herba, Crataegi inflorescentia, Tiliae inflorescentia, Archangelicae rdix, Chamomillae anthodium, Concentratum Ribis fr, aroma Ribis fr.

herbata przeciwnerwicowa - NERMOVIT,

Surowce wykorzystywane w terapii depresji:

1. Hyperici herba

Hypricum perforatum

Hypericaceae

- składniki antranoidowe - hiperycyna,

- flawonoidy: hyperozyd, rutozyd, kwercetyna, biflawonoidy,

- olejek eteryczny (kwiaty), garbniki katechinowe, kwasy fenolowe,

- ksantony.

Wyciągi i napary - wodne:

- zawierają związki o charakterze hydrofilnym,

- flawonoidy, fenolokwasy, garbniki - na schorzenia przewodu pokarmowego, wątroby i dróg żółciowych,

- efekt ściągający, przeciwzapalny, spazmolityczny.

Sok z dziurawca Succus Hyperici - hyperforyna ma i lipofilne i hydrofilne składniki.

Roztwory olejowe i alkoholowe:

- działanie przeciwdepresyjne: hiperycyna, ksantony, olejek eteryczny,

- do leczenia oparzeń - roztwór olejowy,

- działanie wirustatyczne i przeciwbakteryjne.

Wyciągi wodne nie działają przeciwdepresyjnie!!!

Leki z którymi wchodzi w interkacje:

- doustne leki antykoncepcyjne = krwawienia między miesiączkowe, nieplanowane ciąże,

- leki przeciwdepresyjne - nasilenie efektu serotoninowego z inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny np. fluoksetyna,

- leki przeciwbólowe np. tramadol,

- leki przeciwmigrenowe,

- anestetyki,

- leki stymulujące OUN - metylfenidat - depresja, agresja, spadek koncentracji,

- leki przeciwzakrzepowe,

- leki immunosupresyjne,

- hormony tarczycy,

- inhibitory reduktazy HMG-CoA - atorwastatyna,

- teofilina,

- digoksyna,

- imanivir,

- omeprazol.

2. Kava kava

Choroby reumatyczne

II miejsce w grupie chorób najbardziej zagrażających człowiekowi:

I. Choroby nowotworowe

II. Choroby reumatyczne

III. Choroby układu krążenia

Dane statystyczne: Osteoartroza (gościec postępujący) - 80% ludności powyżej 65 roku życia

Dekada 2000-2010 wg ONZ i WHO: Dekada Kości i Stawów

Metody leczenia:

• NLPZ - skuteczność przeciwbólową NLPZ ocenia się po 5 dniach, a przeciwzapalną po 3 tygodniach, leki chondroprotekcyjne (działanie regenerujące chrząstki stawów - ciągle w fazie badań)

• Odciążenie stawu: (użycie kuli, obniżenie wagi ciała, w przypadku bólów kręgosłupa odciążenie w pozycji leżącej)

• Fizykoterapia: (działanie przeciwbólowe, rozluźniające mięśnie, poprawiające ukrwienie) wpływ pola elektrycznego, elektromagnetycznego, ultradźwięków, naświetlania promieniami podczerwonymi, ultrafioletowymi, biostymulacja laserowa, ciepłe i chłodne kąpiele oraz masaż

• Kinezyterapia: (dla utrzymania ruchomości stawu i masy odpowiednich mięśni, ruch powoduje odżywianie chrząstki stawowej) wytwarzanie płynu przez błonę maziową, którego zadaniem jest zmniejszenie tarcia między elementami tworzącymi staw

• Balneologia: (wpływ surowców naturalnych na układ ruchu i proces zapalny)

• Zabiegi operacyjne

• FITOTERAPIA - leczenie wspomagające leki syntetyczne, remisja - leczenie podstawowe

NLPZ - hamowanie aktywności cyklooksygenazy - COX-1 i COX-2, działanie p/zapalne i p/bólowe, dz. niepożądane: uszkodzenie błon śluzowych układu pokarmowego

COX-1 - synteza prostaglandyn, chroniących przed uszkodzeniem błonę śluzową żołądka

COX-2 - synteza prostaglandyn wywołujących stan zapalny stawów i ból, działanie nefroprotekcyjne, procesy gojenia owrzodzeń, synteza prostacyklin

Fitofarmaceutyki: monoekstrakty, mieszaniny monoekstraktów, pojedyncze surowce roślinne, złożone mieszaniny surowców roślinnych - mieszanki ziołowe

Działanie: p/zapalne, p/bólowe, metaboliczne (usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii z moczem i potem np. kwas moczowy w dnie moczanowej), wpływ regenerujący na chrząstkę stawową.

Leki roślinne:

1. Leki o działaniu p/zapalnym i p/bólowym - Remedia anthreumatica - Salicis cortex, Harpagophyti radix, Ziingiberis rhizoma

2. Leki o działaniu moczopędnym i usuwającym kwas moczowy - Remedia diuretica - Urticae folium, Equiseti herba, Polygoni avicularis herba, Fraxini cortex, Solidaginis herba

3. Remedia rubefacientia et emollientia - Capsici fructus, kamfora, olejki eteryczne, alkaloidy tropanowe (o działaniu p/zapalnym)
   

Slicis cortex - Kora wierzby

Salix daphnoides, Salix purpurea

Salicaceae

Skład:

• Pochodne alkoholu salicylowego: salicyna, salikortyna, 3'-14'-acetylosalikortyna, tremulacyna (produkt częściowego rozpadu - tremuloidyna), populina, fragilina, grandy dentyna (2'-cynamoilosalicyna), salicylotremulacyna, 2''-O-acetylosalikortyna, 2'-cynamoilosalikortyna

• Flawonoidy: chalkony (rozkurczające), pochodne flawanonowe

• Fenolokwasy

• Katechina

• Proantocyjanidyny

Działanie: p/bólowe, p/zapalne, p/reumatyczne, p/gorączkowe

Mieszanki ziołowe i preparaty:

- Assalix - Niemcy - wyciąg z kory wierzby z odpowiednią ilością salicyny 120mg

- Salicortex - mniejsza ilość salicyny bo tu sproszkowany suroweic 10mg

- Reumosol (płyn do kąpieli) - wyciąg z kory wierzby

- Capsiplex (maść), Reumoflos, Rheumosan, Reumogran, Fito-mix XI,

Kora wierzby wchodzi w skład mieszanek p/reumatycznych:

Salicyna (prolek) - hydroliza w przewodzie pokarmowym → alkohol salicylowy → kwas salicylowy → COX, fosfolipaza A₂ - nie ma uszkodzeń błony śluzowej żołądka i dwunastnicy

ASA (aspiryna) → kwas salicylowy → COX

Salicortex + NLPZ → można zmniejszyć dawkę NLPZ

Dawka aktywna salicyny 120mg EMEA, 240mg - dawka dzienna salicyny (2 tabletki Assalix rano w godzinnym odstępie)

Badania kliniczne:

Podwójna ślepa próba, kontrolowana placebo, randomizowane grupy osteoartroza kolana i biodra, efekt analgetyczny - 14% kory wierzby wobec placebo 2% (2 tyg.), diklofenak -23% (2 tyg. 3×50mg)

Zaostrzenie bólu lędźwiowo-krzyżowego, placebo, 4tyg., dawki 120mg salicyny, 240mg salicyny

Oznaczenie pacjentów bez bólu (podawanie tramadolu) w finalnym tygodniu badań

27 pacjentów wśród 67 - dawka 240mg

15 pacjentów wśród 67 - dawka 120mg

4 pacjentów - placebo

Zastosowanie: dolegliwości bólowe w przebiegu osteoartrozy, ból lędźwiowo-krzyżowy przewlekły - w efekt leczniczy włączają się też flawonoidy - czysta salicyna nie daje takich efektów jak kora wierzby

Reumosol - plyn do kąpieli:

Skład wyciągi alkoholowe z:

• kory wierzby,

• ziela rdestu ptasiego,

• ziela skrzypu,

• koszyczka rumianku,

• koszyczka nagietka,

• ziela krwawnika,

• korzenia mydlnicy,

• siana,

• salicylamid,

• olejek sosnowy,

• kamfora,

• mentol,

• wyciąg płynny z borowiny.

Działanie rozgrzewające, w schorzeniach reumatycznych.

Nie stosować w ciąży i w okresie karmienia piersią.

Populi tremulae cortex - kora osiki

Populi tremulae gemmae et folium - pączki i liście topoli osiki

Populus tremuloides

Salicaceae

Kora:

• Salicyna (2-4%), salikortyna, salirepozyd

• Pochodne kwasu benzoesowego - populina (salicyny 6-benzoesan)

• Tremuloidyna (salicyny 2-benzoesan)

• Tremulacyna (salikortyny 2-benzoesan)

• Tanniny = garbniki

• Triterpeny

Działanie: p/reumatyczne, p/zapalne

Kora osiki lub wyciąg z liści: Phytodolor N, Skład: Populi folii et corticis extractum Fraxini cortini extractum Solidaginis virgaureae herbae extractum , Postać farmaceutyczna: krople doustne, badania potwierdzające skuteczność w chorobach reumatycznych (dz. p/bólowe, p/zapalne, p/obrzękowe, p/utleniające)

Pączki topoli:

• Olejek eteryczny: kariofylen, cyneol, seskwiterpeny

Działanie: wykrztuśne, zastosowanie: infekcje dolnych dróg oddechowych, ch. reumatyczna

Ulmariae flos - kwiat wiązówki

Filipendula almaria

Rosaceae

Skład:

• Flawonoidy - spiereozyd (4'-glukozyd kwercetyny), pochodne kemferolu i kwercetyny, mirycetyny - pochodne flawonoli (wykazują działanie moczopędne)

• Garbniki

• Olejek eteryczny (aldehyd salicylowy 75%, alkohol benzylowy, aldehyd anyżowy 2%, salicylan metylu 1,5%)

• Substancje zapachowe częściowo jako glikozydy: spireina (salicylowego aldehydu prymwerozyd)

Działanie: napotne, moczopędne, w bólach mięśniowych i stawów w chorobach reumatycznych

Preparaty i mieszanki: Reumoflos, Reumosan, Reumogran

Violae tricoloris herba

Viola tricolor

Violaceae

Skład:

• Kwas salicylowy i jego ester- wiolutozyd (glukozoarabinozyd salicylanu metylu)

• Flawonoidy (rutyna, wiolatyna, C-glikozydy flawonowe) dz. moczopędne

• Saponiny

• Antocyjany - dz. p/zapalne

• Kumaryny (umbeliferon) - dz. rozkurczowe

• Śluz, garbniki

Działanie: p/zapalne, moczopędne, napotny, metaboliczny

Mieszanki ziołowe: Fito-mix XI

Harpagohyti radix - korzeń hakorośli rozesłanej, korzeń „czarciego pazura”

Harpagophytum procumbens

Petaliaceae

Występowanie: pustynia Kalahari w Południowej Afryce

W medycynie ludowej Afryki - lek p/reumatyczny oraz w schorzeniach nerek i pęcherzyka żółciowego i wątroby

W latach 70-tych składnik leków homeopatycznych

Surowiec: wtórne korzenie spichrzowe, po oczyszczeniu i sfermentowaniu trafiają do obróbki w postaci kawałków korzeni przypominających korek (brązowa barwa i gorzki smak)

Skład:

• Glikozydy irydoidowe: harpagozyd (głównie na niego standaryzowany wyciąg), harpagid i prokumbit (0,5-3%)

• Flawonoidy

Synergistyczne działanie składników - sam harpagozyd nie działa silnie

Działanie: p/zapalny, p/bólowy

Choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa, gościec przewlekły postępujący, zapalenia ścięgien, schorzenia tkanki łącznej okołostawowej, schorzenia o charakterze przewlekłym a nie stany ostre (kuracja 2-3 miesiące)

Mechanizm działania: nieznany, brak wpływu na syntezę eikozanoidów (PGE₂ i leukotrienu LTB₄)

P/wskazania: wrzody żołądka i dwunastnicy, kamica żółciowa - tylko po konsultacji z lekarzem, arytmia serca i nadciśnienie (działanie inotropowe dodatnie na mięsień sercowy)

Preparaty:

- Reumaphyt: suchy wyciąg z korzenia diabelskiego pazura (standaryzowany na harpagozyd)

- Rheumaherb (tabl.) - wyciąg gęsty z korzenia diabelskiego pazura, ziela jeżówki, kwiatu wiązówki (standaryzowany na harpagozyd, flawonoidy, polifenole, )

p/wskazania: uczulenia na surowce z rodziny Compositae - Jeżówka

Badania kliniczne:

- duża ilość badań klinicznych ekstraktu (podwójnie ślepe)

- kontrolowanych placebo, kontrolowanych substancją referencyjną, badanie niekontrolowane

- stany artretyczne, bóle lędźwiowo-krzyżowe/lumbalgia, różne dolegliwości reumatyczne

- wyniki: zmniejszenie odczuwania bólu, poprawa ruchomości

Dawkowanie: 1-3g surowca/24h lub 50mg dziennie ekstraktów wodno-etanolowych przez 2-3 miesiące

Zingiberis rhizoma

Zingiber officinalis

Zingiberaceae

Skład:

• Olejek eteryczny 2,5-3% (węglowodory seskwiterpenowe o aromatycznym ostrym zapachu np. zingiberen, α-kurkumen, β-bisabolen, β-seskwifelandren, monoterpenowe aldehydy, alkohole - cytral, α-,β-felandren, kamfen, α-,β-pinen

• Zingiberol - mieszanina cis, trans β-eudesmolu

• Żywice zawierające ostre substancje nielotne: gingerole i szogaole (produkty ich degradacji) - decydują o działaniu

• Skrobia, białka, tłuszcze

Mechanizm działania:

- hamowanie COX-2: ↓ LTB4

- inhibicja prozapalnych cytokin TNF-α oraz IL-1β

- hamowanie aktywacji genu NF-κβ

- hamowanie degradacji IκB-α

- hamowanie reakcji prowadzących do niszczenia chrząstki i zmian w nasadach kostnych, likwidacja uszkodzenia stawu, sztywności oraz bólu

Właściwości lecznicze:

- działanie p/zapalne,

- żółciopędne,

- profilaktyczne w chorobie lokomocyjnej,

- p/bakteryjne - może uszkadzać naturalną florę bakteryjną

- p/grzybicze, p/wirusowe,

- p/bólowe, p/migrenowe,

- zapobieganie agregacji płytek krwi,

- zmniejszenie poziomu cholesterolu, zmniejszenie oksydacji frakcji LDL

- p/wrzodowo - gingerole i szogaole

! może nasilać uszkodzenia żołądka w przypadku długotrwałego stosowania ( duża ilość olejku)

- p/rakowe - indukcja apoptozy, dz. chemoprewencyjne,

- immunosupresyjne (hamowanie syntezy IL-2)

- w kosmetykach - p/zmarszczkowe

- napotnie, wykrztuśnie

Preparaty: Zinaxin - standaryzowany wyciąg z kłącza imbiru

Maść z ekstraktami z Zingiber officinalis i Alpinia galanga - wspomagająco w chorobach reumatycznych

Dz. uboczne: dyspepsja, zgaga, nieprzyjemny smak w ustach,

P/wskazania: uczulenie, ciąża, choroba pęcherzyka żółciowego

Interakcje: z lekami p/zakrzepowymi - ↑ czasu krwawienia; przed zabiegiem operacyjnym - odstawić na 2 tygodnie

Dz. niepożądane: mutagenne 6-gingerolu niwelowane komponentą antymutagenną ….)

Rosae fructus

Rosa canina - Róża polna, cierniowa, psia

Rosaceae

Działanie: p/zapalne, p/bólowe w dolegliwościach stawowych

Galaktolipid - GOPO - hamuje chemotaksję peryferyjnych, wielojądrzastych monocytów i leukocytów, wytwarzających enzymy proteolityczne niszczące tkankę stawową i indukujące powstawanie wolnych rodników tlenowych

Preparaty: Cynorhodor, Litozin

Mieszanki ziołowe o działaniu przeciwreumatycznym:

Reumogran	kora i liść brzozy, pokrzywa, kwiat wiązówki rdest ptasi, skrzyp polny
Reumosan	liść brzozy, kora kruszyny, ziele rdestu, liść pokrzywy, kwiat wiązówki, skrzyp polny
Reumoflos	ziele rdestu, skrzypu, liść brzozy, pokrzywy, kora wierzby, kwiat wiązówki, bzu
Fito-Mix XI	skrzyp, fiołek trójbarwny, perz, porzeczka czarna, pokrzywa, wierzba

Skład:

• Surowce salicylowe

• Surowce flawonoidowe: dz. moczopędne - ↑ diureza - szybsze wypłukiwanie szkodliwych produktów przemiany materii

• Surowce krzemionkowe - utrzymują prawidłową elastyczność i odporność naskórka, błon śluzowych, tkanki łącznej oraz kości, działa jako koloid ochronny i p/działający odkładaniu krystaloidów

Betulae folium - liść brzozy

Betula pubescens, B. verrucosa

Betulaceae

Skład:

• Flawonoidy - hyperozyd, myricetyna i luteolina

• Saponiny (młode liście)

• Garbniki katechinowe

• Ślady olejku eterycznego

Działanie: moczopędne, p/gorączkowe, p/reumatyczne, metaboliczne, żółciotwórcze w schorzeniach wątroby

Wspomagający w dolegliwościach reumatycznych, chorobie gośćcowej oraz skazie moczanowej

Poprawiający przemianę materii z liściem pokrzywy i korzeniem łopianu

Succus Betulae - sok z świeżego liścia brzozy stabilizowany etanolem (nie mniej niż 1% flawonoidów w przeliczeniu na hyperozyd)

- dz. moczopędne (badania kliniczne wykazały wzrost wydalanego moczu o ok. 54-90%)

- nie wolno podawać preparatu w obrzękach spowodowanych ograniczoną czynnością serca i nerek

- wykazuje działanie p/gorączkowe i napotne

Mieszanki ziołowe i preparaty: Reumogran, Reumosan, Rheumoflos

Equiseti herba - ziele skrzypu

Equisetum arvense

Equisetaceae

Skład:

• Flawonoidy (pochodne kemferolu, kwercetyny)

• Saponiny

• Sole mineralne - krzemionka rozpuszczalna w wodzie

Mieszanki ziołowe: Reumogran, Reumosan, Fito-mix XI, Rheumoflos, Rheumosol

Pulmosan - ziele skrzypu, ziele rdestu ptasiego, korzeń mniszka, kwiat krwawnika, kwiat słonecznika

Odwary z ziela skrzypu - słaby środek moczopędny w mało nasilonych schorzeniach dróg moczowych i obniżonym przesączaniu w kłębkach nerkowych

Pomocniczo w zatrzymaniu wody i elektrolitów w organizmie w wyniku schorzeń nerek i serca (obrzęki)

W początkach kamicy moczowej, w gośćcu i skazie moczowej

Osoby starsze z niedoborem krzemu, utrudnioną resorpcją soli wapnia z pokarmów oraz zespołem złego wchłaniania wskutek zmian zanikowych w błonie śluzowej przewodu pokarmowego.

Urticae folium - liść pokrzywy

Urtica urens, Urtica dioica

Urticaceae

Skład:

• Flawonoidy (glikozydy kwercetyny, kemferolu, ramnetyny)

• Sole mineralne (związki krzemu w tym rozpuszczalna krzemionka, sole potasu, magnez)

• Chlorofil, karotenoidy

• Witaminy C, z grupy B, K

• Sterole

• Kwas mrówkowy, cytrynowy

• Aminy: histamina, cholina

W stanach zapalnych dróg moczowych oraz profilaktyce i leczeniu kamicy nerkowej,

Mieszanki ziołowe: Succus Urticae - sok z świeżego ziela pokrzywy, stabilizowany etanolem (zawiera nie mniej niż 0,01% magnezu)

Wspomagająco w leczeniu dolegliwości reumatycznych oraz leczenia dny moczanowej.

Działanie: moczopędne i ogólnie odtruwające - wzrost ilości wydalanych chlorków, mocznika oraz szkodliwych produktów przemiany materii,

W stanach zapalnych dróg moczowych oraz w profilaktyce i leczeniu kamicy nerkowej.

Sok z pokrzywy: działanie p/zapalne, hipoglikemizujące, moczopędne (głównie), rozkurczowe oraz uzupełniające niedobory mikroelementów (magnez), witamin (z gr. B, K)

Solidago virgaurea herba - ziele nawłoci

Solidago virga aurea

Compositae

Skład:

• Flawonoidy (rutyna, kwercetyna)

• Saponiny

• Olejek eteryczny

• Saponiny

Urosolid - wyciąg płynny z ziela nawłoci

Działanie moczopędne, odkażające, p/zapalne i ułatwiające rozpuszczanie złogów piasku i kamieni moczowych; moczopędne i saluretyczne - nasilenie filtracji w kanalikach nerkowych przy zmniejszeniu resorpcji zwrotnej w kanalikach zbiorczych - normalizuje wydalanie jonów sodu, potasu, fosforu i magnezu; odtruwające i zwiększające wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii.

Nie wolno stosować do wymuszenia diurezy u osób z niewydolnością krążenia i nerek,

Stany zapalne dróg moczowych, kamica nerkowa szczawianowa i moczanowa, skaza moczanowa, gościec stawowy, dna moczanowa, reumatyzm, dermatozy

Polygoni avicularis herba - ziele rdestu ptasiego

Polygonum aviculare

Polygonaceae

Skład:

• Flawonoidy (awikularyna, hyperozyd, kwercetyna) - działanie moczopędne

• Sole mineralne 85%: Rozpuszczalna krzemionka

• Garbniki

• Katechina

Zastosowanie: przewlekłe choroby dróg moczowych z małą dobową ilością wydalanego moczu i zbyt dużą ilością soli mineralnych (szczawianów)

Środek pomocniczy w chorobie reumatycznej, skazie moczanowej

Zioła Reumosan, granulat Rheumogran

Pulmosan - choroby płuc

Agropyri rhizoma - kłącze perzu

Agropyron repens

Graminae

Skład:

• Olejek eteryczny - poliacetyleny- kapilen, terpeny - karwon

• Saponiny

• Sole mineralne bogate w rozpuszczalną krzemionkę

• Związki cukrowe - trytycyna, fruktoza, śluzy

Działanie: moczopędne, zwiększenie wydalania moczu i szkodliwych produktów przemiany materii, łagodnie przeczyszczające, żółciopędne, p/gorączkowe, p/drobnoustrojowe

Stany zapalne dróg moczowych, profilaktyka kamicy, marskość wątroby, otyłość, gościec, dna moczanowa

Mieszanki ziołowe: Fito-mix XI

Ribis nigri folium - liść czarnej porzeczki

Ribes nigrum

Saxifragaceae

Skład:

• Flawonoidy (pochodne kemferolu, kwercetyny)

• Sakunaretyna (działanie p/grzybicze)

• Olejek etetyczny

• Proantocyjanidyny (działanie p/zapalne)

• Kwas askorbinowy

Działanie: ułatwiające wydalanie nadmiaru kwasu moczowego; diureticum i antiphlogisticum w przewlekłych i zwyrodniających schorzeniach reumatycznych

Mieszanki ziołowe: Fito-mix XI

Fraxini cortex - kora, liście i nasiona jesionu

Fraxinus Excelsior - jesion wyniosły

Oleaceae

Skład:

• Kumaryny - fraksyna, fraksydyna , izofraksydyna, eskulina

Działanie: moczopędne, ułatwiające wydalanie nadmiaru kwasu moczowego - w dnie moczanowej

Preparaty: Phytodolor N

Fragariae fructus - owoc poziomki

Fragaria vesca

Rosaceae

Skład:

• Ester metylowy kwasu salicylowego (świeże owoce)

Działanie: p/reumatyczne

Rubi fruticosi folium - owoc jeżyny

Skład:

• Antocyjany - działanie p/zapalne

Działanie: moczopędne i odtruwające

Remedia emollientia et rubedacientia

Fitoterapia zewnętrzna - ekstrakty roślinne składniki plastrów opatrunkowych, maści i mazideł

Środki rumieniące i wywołujące przekrwienie tkanki, miejscowe rozszerzenie naczyń krwionośnych, poprawę metabolizmu miejscowego, efekt p/zapalny, uczucie ciepła i łagodzące ból

Surowce: rośliny zawierające alkaloidy oraz rośliny olejkowe

Capsici fructus - owoc pieprzowca rocznego

Capsicum annunum

Solanaceae

Skład:

• Kapsaicyna - izolowana lub otrzymywana syntetycznie

Stosuje się wyciąg roślinny lub czysty związek

Kapsaicyna - mechanizm działąnia:

Zewnętrznie:

• Silne działanie drażniące na skórę; tkanka podskórna - przekrwienie i zaczerwienienie na skutek rozszerzenia włosowatych naczyń krwionośnych

• Działanie drażniące na zakończenia nerwów czuciowych (daje uczucie ciepła, a następnie silne pieczenie) - może spowodować ich uszkodzenie

• Miejscowe znieczulenie, uczucie rozgrzania, uśmierzenie bólów, ustapienie obrzęków i stanów zapalnych

• Działanie rozgrzewające i p/zapalne - rezultat likwidacja stanów zapalnych i dolegliwości bólowych

Maksymalny czas stosowania: 2-3 dni

Wyciąg z pieprzowca w postaci płynu lub maści do wcierań m.in. Capsigel, Capsiderm, Histadermin (kamfora i histamina oraz nalewka pieprzowcowa)

Wyciąg z pieprzowca i nalewki - Tinctura Arnicae (arnika daje reakcje alergiczne) lub olejki np. olejek terpentynowy (Ol. Terebinthinae), jałowcowy (Ol. Juniperi), rozmarynowy (Ol. Rosmarini), kamforowy (Ol. Camphorae), gorczycowy (Ol. Sinapis), lawendowy (Ol. Lavandulae) - efekt synergistyczny, olejki powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych, zarumienienie skóry, stosowane jako leki p/bólowe

Kapsaicyna zwiększa wchłanianie olejków eterycznych i kamfory - efekt p/bólowy i p/bakteryjny, może być niebezpieczne dla alergików

Capsigel N (emulsja)

Skład:

• noniwamid

• kwas salicylowy,

• kamfora,

• olejek eukaliptusowy,

• olejek terpentynowy.

Nie stosować na uszkodzoną skórę w przypadku nadwrażliwości, nie u dzieci.

Nie stosować w ciąży i w okresie karmienia piersią.

Działa drażniąco, rozgrzewająco pomocniczo w nerwobólach, zapaleniach korzonków i rwie kulszowej, w bólach towarzyszących naciągnięciu mięśni, bolesnych skurczach mięśni.

Neocapsiderm (maść)

Capsiplex (maść):

• wyciąg gęsty z pieprzowca (Capsici semen extr. spiss.),

• wyciąg gęsty z wierzby (Salicis cortex extr. spiss.),

• wyciąg gęsty z pokrzyku (Belladonnae radix extr. spiss. - dz. p/zapalne ekstraktów Solanaceae),

• kamfora (Camphora),

• olejek sosnowy (Pini silv. oleum)

zewnętrznie w różnego rodzaju nerwobólach - zapalenie nerwu kulszowego, korzonków nerwowych oraz w bólach mięśniowych i stawowych (o charakterze gośćcowym)

Stosowanie: wcierać lekko w miejsca bolące 1-2 razy dziennie, nie dłużej niż przez 2 dni, przerwa minimum 14 dni, nie dotykać oczu ani błon śluzowych, przy dłuższym stosowaniu w tym samym miejscu może nastąpić uszkodzenie nerwów czuciowych

Neocapisderm dla dzieci rozprowadzić maść wazelina w stosunku 1cz. preparatu i 3-5cz. wazeliny; nie stosować u dzieci do 7 roku życia.

Dz. niepożądane: odczyny uczuleniowe

Arnicae inflorescentia - kwiatostan arniki

Arnica montana

Compositae

Skład:

• Seskwiterpenowe laktony (często wystepują uczulenia na nie) pochodne pseudogwajanolidu - estry helenaliny i jej pochodnych z niższymi kwasami tłuszczowymi

• Flawonoidy - 3- i 7-O-glukozydy flawonolowe, estrowe pochodne

• Olejek eteryczny: tymol, mono- i seskwiterpeny - α-felandren, myrcen, humulen, δ-kadinen

• Fenolokwasy

• Cynaryna

• Kumaryny - umbeliferon, skopoletyna

• Poliacetyleny

Kiedyś składnikiem plastrów ABC

Działanie: p/reumatyczne: olejek etryczny, helenalina i estry dihydrohelenaliny; flawonoidy, olejek eteryczny: p/zapalne, p/reumatyczne, p/drobnoustrojowe;

Wewnętrznie: jako analeptyk oddechowy, tonizujący wpływ na serce i układ krążenia (w sercu starczym), antyhyperlipidemiczne

Miejscowe stosowanie: p/zapalnie i w następstwie p/bólowo (fenole, poliacetyleny), zapalenie ścięgna, stawu i nerwu, dolegliwości reumatyczne mięśni i stawów

Działanie uboczne: reakcje alergiczne - helenalina i jej pochodne (alergeny)

Rheumosol - kąpiele rozgrzewające w chorobach reumatycznych

Skład: wyciągi z kory wierzby, ziela rdestu ptasiego i skrzypu, koszyczka nagietka i rumianku, korzenia mydlnicy lekarskiej, olejek sosnowy, kwas salicylowy, kamfora, mentol, wyciąg borowinowy płynny, siano

Saponiny- w nagietku i mydlnicy - by zwiększyć rozpuszczalność w wodzie innych składników

Borowina - kompleksowe działanie czynników cieplnych, mechanicznych, chemicznych - rodzaj torfu, małe przewodnictwo cieplne, zawiera związki o aktywności hormonalnej

• Silne przegrzanie organizmu przy słabym odczuwaniu ciepła

• Pobudzenie ośrodków termoreceptorów - silne pocenie

• Zwiększenie metabolizmu komórkowego - likwidacja miejscowych ognisk zapalnych

• Przegrzanie tkanek - zwiększenie pocenia - zwiększenie oddawania moczu - usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii z moczem i potem

• Efekt p/bólowy, rozkurczowy na mięśnie gładkie

Graminis flos - kwiatostany traw, siano

Siano - naziemne części kwiatostanów, owoców rodziny Poaceae

Działanie: miejscowe przekrwienie, wpływ na narządy wewnętrzne przez odruchy skórno-trzewne - działanie p/zapalne

Zastosowanie: miejscowa termoterapia zwyrodnieniowych schorzeń reumatoidalnych

Wilgotne, gorące kompresy stosowane zewnętrzne

P/wskazania: odczyny alergiczne

Avena sp. - owies

Poaceae (Gramineae)

Avenae herba - ziele owsa, słoma

Avena sativa

Skład:

• Węglowodany

• Saponiny - dz. moczopędne

• Sole mineralne - rozpuszczalna krzemionka w wodzie

Działanie: diuretyczne, p/bólowe

Odwary, dodatek do kąpieli ziołowych

Choroby reumatyczne, rwa kulszowa, choroby nerek, kamica moczanowa.

UKŁAD ODDECHOWY

Sztyfty do nosa:

• mentol, kamfora w różnych proporcjach,

• olejki eteryczne o działaniu antyseptycznym (olejek sosnowy),

Mentholum, mentol

alkohol terpenowy

Mechanizm działania:

• drażni receptory cieplne i obniża wrażliwość włókien czuciowych powodujących ból,

• podany miejscowo na skórę lub śluzówkę wywołuje uczucie chłodu i miejscowego znieczulenia z którego po 15 minutach przechodzi w lekkie pieczenie,

• działa przeciwbólowo i rumieniąco,

• w preparatach na katar (krople, maści, sztyfty) powoduje uczucie przepływu chłodnego powietrza przez nos, nieznaczne obkurczenie śluzówki nosa, krótkotrwałe uczucie zwiększenia drożności nosa, ,

• nie wolno wkładać sztyftu do nosa,

• działa przeciwdrobnoustrojowo,

• nie stosować w nieżytach dróg oddechowych na skórę nosa i twarzy u bardzo małych dzieci i niemowląt.

Preparaty: APS I, APS II, cetix, mantoklar, rhin-bac.

Herba Majoranae - ziele majeranku

Majorana hortensis L.

Labiatae

• olejki eteryczne: terpinen-4-ol, terpinen,

• garbniki,

• flawonoidy,

• kwasy triterpenowe,

Działanie: wiatropędnie, przeciwwirusowo, olejek eteryczny - przeciwbakteryjnie,

Wyciąg alkoholowy: obecność arbutyny i hydrochinonu - wykazane działanie kancerogenne.

Maść majerankowa - nie wprowadzać do nosa, smarować cienką warstwą wokół otworów nosowych.

Choroby układu oddechowego:

a) schorzenia infekcyjne,

b) choroby zapalno-alergiczne,

Wiek rozwojowy, wiek dojrzały - inwalidztwo oddechowe,
Terapia wielokierunkowa, leczenie klasyczne + terapia lekami roślinnymi zwłaszcza w okresie przewlekających zmian i nawrotowych np. syropy o działaniu wykrztuśnym.

Budowa układu oddechowego:

• górny: jama nosowa, gardło,

• dolny: krtań, tchawica, prawe i lewe oskrzele główne oraz drzewiasto rozgałęziony system płucny.

Funkcje:

• sprawne dostarczanie tlenu do tkanek i oddawanie stamtąd dwutlenku wegla,

• optymalne utlenienie krwi żylnej poprzez swobodny i rytmiczny przepływ powietrza przez górne i dolne drogi oddechowe wyścielone błoną śluzową o zachowanej zdolności do samooczyszczania .

Budowa błony śluzowej:

• błona śluzowa jamy nosowej i przedniej części gardła - liczne gruczoły wydzielające śluz i płyn surowiczy,

• błona śluzowa tylnej części gardła, krtani, tchawicy - nabłonek wielorzędowy z będącymi w ciągłym ruchu mikrokosmkami - samooczyszczanie i licznymi gruczołami produkującymi śluz i płyn surowiczy.

1.Leki roślinne w pulmonologii

a) leki znoszące bądź zmniejszające skurcz oskrzeli (broncholytica)

b) leki zmniejszające obrzęk zmienionej zapalnie błony śluzowej (anthiphlogistica)

c) leki zapewniające właściwe usuwanie wydzieliny oskrzelowej (secretomotoric, expectorantia)

d)leki przeciwkaszlowe (antibechica)

e) leki pobudzające ośrodek oddechowy (analeptica)

f) leki p/grzybicze i p/bakteryjne (antimycotica, antibacterica)

2. Klasyfikacja chemiczna surowców roślinnych w chorobach ukł. oddechowego:

a) śluzy

b) saponiny

c) olejki eteryczne

d) niektóre związki alkaloidyowe.

3. Klasyfikacja chemiczna surowców roślinnych w chorobach ukł. oddechowego:

A) alkaloidy - grupa związków o zróżnicowanej budowie (rzadko wykorzystywane)

a) protoalkaloidy - efedryna (Herba Ephedrae), zmniejsza napięcie mięśni gładkich oskrzeli, zwęża drobne naczynia krwionośne, działając jednocześnie anemizująco na błony śluzowe, przy przeziębieniu zmniejsza wyciek wodnisty.

b) alkaloidy tropanowe - antropina (Atropa Belladonna, Datura Stramonium z rodz. Solanaceae), rozkurczające, znoszące skurcz drzewa oskrzelowego i hamujące nadmierny wyciek z nosa w katarze siennym (ipratropina - składnik Atroventu, syntetyczna pochodna atropiny)

c) izochinolinowe - kodeina (Chelidonium majus, Papaver somniferum) , rozkurczające i wykrztuśne, p/kaszlowo; alkaloid lobelina (Lobelia inflata), pobudza ośrodek oddechowy, analeptyk, alkaloidy siwca żółtego wycofane z lecznictwa.

SUROWCE ŚLUZOWE
4. Śluzy - produkty kondensacji cukrów z kwasami uronowymi (secretolityca),

• efekt powlekający i ochronny na zmienioną chorobowo śluzówkę.

• Rezultat - hamowanie odruchu kaszlowego (jama ustna, gardło), działanie miejscowe, p/zapalne, p/kaszlowe.

• Surowce: liść i korzeń prawoślazu (Altheae Folium et Radix), liść podbiału (Farfarae Folium), porost islandzki (Lichen Islandicus), kwiatostan lipy (Tiliae Inflorescentia).

Prawoślaz lekarski-Althaeae folium et radix

Althaea officinalis

Malvaceae-ślazowe

SKŁAD:

• śluz od 5-10%,

• flawonoidy,

• fenolokwasy;

• DZIAŁ. I ZAST.: osłaniające i łagodzące podrażnienia. Wyciąg z korzenia - hamuje ruch rzęskowy błon śluzowych, bo zawierają pewna frakcje polisacharydów w śluzach, której nie zawierają liście, dlatego należy go stosować, gdy zalega wydzielina w drogach oddechowych. Podrażnienia gardła oraz jamy ustnej i towarzyszący im suchy kaszel odruchowy. Wyciągi wodne oraz preparaty galenowe do użytku zewnętrznego.

• MIESZ. & PREP.: miód prawoślazowy (Mel Althaeae); Mel Althaeae Forte D, Mel Farfarae comp. A (miód podbiałowo-prawoślazowy), Rubital, (Rubital compositum-syrop z efedryną prawoślazowo-malinowy), pektosy (tabletki do ssania), bronchial-fix, Pectosan, Neopectosan.

Rubipect - kwiatostan lipy, syrop prawoślazowy, koncentra z malin,

Rubital forte - sok malinowy i syrop prawoślazowy

Herbapect junior- prawoślaz, lipa, tymianek, czarna porzeczka (antocyjany-przeciwzapalnie), - na suchy i mokry kaszel.

Ślaz dziki-Malvae sylvestris flos/fol.

Malva sylvestris

Malvaceae

SKŁAD:

• śluz 8%;

DZIAŁ. I ZAST.:

• napary oraz przetwory galenowe do użytku wewnętrznego;

• łagodzące podrażnienia błony śluzowej gardła i jamy ustnej oraz związany z tym suchy kaszel odruchowy.

• Działanie napotne, p/ gorączkowe, śluz przechodzi do ekstraktu wodnego.

Preparaty: - mieszanki ziołowe i syropy.

Podbiał pospolity-Farfarae fol.

Tussilago farfara

Compositae

SKŁAD:

• 8% Śluzu,

• garbniki (działanie p/zapalne w stanach zapalnych błony śluzowej gardła, ściągające);

DZIAŁ. I ZAST.:

• łagodząco na błony śluzowe gardła, mukulitycznie (tylko podbiał), wykrztuśnie,

• p/ zapalnie i p/bakteryjnie, zwiększa wydzielanie śluzu.

Przeciwwskazania: nie wolno stosować u dzieci poniżej 6 roku życia (alkaloidy pirolizydynowe - działanie hapatotoksyczne), u dorosłych nie dłużej niż 4-6 tygodni w roku.

MIESZ & PREP: Succus farfaeae, Mel farfarae, mieszanki ziołowe: pulmosan i neopectosan, Tymianek I podbiał tabletki do ssania, Pektosy (tabletki do ssania)

Wskazania: kaszel, chrypka, przewlekłe i ostre zapalenie oskrzeli, choroby przeziębieniowe, grypa oraz zapalenie i podrażnienie błony śluzowej gardła.

Babka lancetowata - Plantaginis lanceolatae fol

Plantago lanceolata

Plantaginaceae

SKŁAD:

• 6% śluz (arabinogalaktan, glukomannan),

• garbniki,

• glikozydy irydoidowe (aukubozyd, katalpol),

• kwasy fenolowe (kawowy),

• flawonoidy (werbaskozyd)

DZIAŁ. I ZAST.:

• działanie łagodzące podrażnienia w obrębie dróg oddechowych i gardła,

• ściągające i p/bakteryjne,

• rozkurczowy i bakteriostatyczny, nie wymienia się działania mukoltycznego.

MIESZ & PREP:

• syropy Planifort (wyciąg z babki lancetowatej i jeżówki), Plantagen, Sirupus plantaginis 1% i 5%,

• Succus Plantaginis 50%, Pectobonisol (płyn)

• Saponarex=Pectonarex (płyn) wyciąg z mydlnicy lekarskiej, babki i tymianku,

• Succus plantaginis, Sinupret (tabl. draż.) Bronchomil syrop-wyciąg z tymianku i sok z babki,

• Babicum: sok z buraków, wyciąg z babki, miód, mentol - przeciwzapalnie, wzmacniająco, przeciwdrobnoustrojowo, bardzo skuteczny na kaszel, chrypkę, stany zapalne oskrzeli,

• Echinasal syrop sok z jeżówki, z ziela doględy, liści babki i owoców dzikiej róży,

• Pulmosan, Bronchial-fix.

Dziewanna wielkokwiatowa - Verbasci flos

Verbascum densiflorum

Scrophulariaceae-trędownikowate

SKŁAD:

• polisacharydy śluzowe 3%,

• saponiny (przez nie surowiec wykazuje silniejszy efekt wykrztuśny, zwiększa czynność wydzielniczą błony śluzowej)

DZIAŁ. I ZAST.:

• łagodzący podrażnienia, wykrztuśny

• Napary z rozdrobnionego surowca oraz inne przetwory galenowe do użytku wewnętrznego. MIESZ & PREP: Sirupus Verbasci (przeziębienie, zapalenie górnych dróg oddechowych) Pulmosan, Termasil,

Noverban - wyciąg z dziewanny

Gwaja tussin - wyciąg z kwiatu dziewanny i liści babki lancetowatej i gwajakosulfonian amonu (odkażająco, mukolitycznie).

Porost islandzki - Lichen islandicus

Cetraria islandica - najlepsze z Kanady

Parmeliace - tarczownicowate

SKŁAD:

• związki śluzowe 50%, zw. goryczkowe (kwasy porostowe) ;

DZIAŁ. I ZAST.:

• podrażnienia gardła oraz związany z tym suchy kaszel odruchowy,

• pobudza apatyty (kwasy porostowe),

• p/drobnoustrojowe.

• Napary, maceraty i przetwory galenowe - doustnie,

• w stanach zapalnych gardła osłaniająco.

MIESZ & PREP: Pestosol, Isla Moos, Isla Mint, Pulmosan.

Stosowanie surowców śluzowych jako łagodzące kaszel i podrażnienie gardła:

Surowiec	Stosowanie
Althaeae radix	2-5% infusum lub maceracja (woda temp. Pokojowa 1-2 łyżeczki
Malvae folium	1-2% infusum 3-4 łyżeczki 150 ml
Malvae flos	2% infusum 2 łyżeczki 150 ml
Plantaginis herba	2%infusum 3-4 łyżeczki 150 ml
Verbasci flos	1-2% infusum 3-4 łyżeczki 150 ml
Lichen islandicus	1-2% infusum 1-2 łyżeczki 150 ml

Do łagodzenia kaszlu suchego i nawilżania śluzówek dróg oddechowych, szczególnie w pierwszej fazie infekcji (podrażniona i często wysuszona śluzówka), wykorzystuje się mieszkanki osłaniające na bazie surowców śluzowych, np. Fitmix V, Pectosan, Neopectosan, Bronchial, Pulmosan, syrop prawoślazowy, Verbasci, Plantaginis, Babicum, natomiast w późniejszej fazie infekcji śluzowo -wykrztusne: Fitomix II, Pectovit, Tussiflos, Expecflos, Tussiten i zioła wykrztuśne. Mieszanki te, obok surowców o charakterze śluzowym zawierają składniki pobudzające wydzielanie śluzu w drogach oddechowych, o działaniu rozkurczającym i inne.

SURWCE SAPONINOWE

Saponiny - związki wielkocząsteczkowe o charakterze glikozydowym, głównie saponiny triterpenowe;

• zwiększają czynność wydzielniczą oskrzeli, działają wykrztuśnie (Ciliomotoricum) - przyśpieszają ruch rzęsek nabłonka migawkowego, powodując oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej tam wydzieliny.

• Na drodze odruchowej, poprzez drażnienie błony śluzowej żołądka wzrost sekrecji śluzu.

• Surowce: korzeń mydlnicy (radix Saponariae), korzeń pierwiosnka (radix Primulae), korzeń krzyżownicy (radix Senegae), korzeń lukrecji (Glycyrrhizae radix), liść bluszczu.

Lukrecja gładka-Glycyrrhizae rad.

Glycyrrhiza glabra

Leguminosae-strączkowe

SKŁAD:

• glicyryzyna (poch.triterpenowa - hydrolizuje na duże cząstki kwasu glukuronowego i kwas glicyrytenowy) ;

DZIAŁ. I ZAST.:

• wykrztuśne oraz zwiększające wydzielanie błon śluzowych górnych dróg oddechowych, p/zapalnie, ciliomotoricum;

• działanie niepożądane: wzrost ciśnienia krwi,

MIESZ&PREP:

• Bronchicum (tabl. do ssania) wyciągi z biedrzeńca, pierwiosnka, glicyrynian amonu, mentol, chlorowodorek prokainy, wit.C i wit. A,

• Pastylki wykrztuśne (sulfogwajakol, glicyryzyna)

• Hedelicum (płyn) wyciąg z bluszczu, tymianku, lukrecji.

Mydlnica lekarska-Saponariae rad.

Saponaria officinalis

Caryophyllaceae-goździkowate

SKŁAD:

• 15% saponin poch.gipsogeniny;

DZIAŁ. I ZAST.:

• wykrztuśne oraz zwiększające wydzielanie błon śluzowych górnych dróg oddechowych,

• p/zapalnie, ciliomotoricum;

MIESZ&PREP:

• Pectosol (wyciąg z tymianku, hyzop, porost islandzki, mydlnica - wzrost czynności wydzielniczej błon śluzowych, wpływ na pracę nabłonka migawkowego,

• Bronchicum krople, Pectonarex.

Krzyżownica-Senegae rad.

Polygala senega

Polygalaceae-krzyżownicowate

SKŁAD:

• 10% saponin - senegina A;

DZIAŁ. I ZAST.:

• wykrztuśne oraz zwiększające wydzielanie błon śluzowych górnych dróg oddechowych,

• p/zapalnie, ciliomotoricum.

Bluszcz - Hederae fol.

Hedera helix

Araliaceae-araliowate

SKŁAD:

• saponiny: hederakozyd B i C

DZIAŁ. I ZAST.:

• wykrztuśne, spazmolityczne (rozkurcz w obrębie dróg oddechowych),

• nieżyty dróg oddechowych, przewlekłe choroby zapalne oskrzeli ,

• przetwory galenowe do użytku wewnętrznego,

• reakcje alergiczne,

• przy dłuższym stosowaniu podrażnienie błony śluzowej żołądka

MIESZ&PREP:

• syropy i krople Hedelix, Proposan,

• Hedelicum (płyn) wyciąg z bluszczu, tymianku, lukrecji.

• Hederasal - standaryzowany na hederakozyd C,

• Prospan (krople, syrop) - wyciąg suchy z liści bluszczu

• Hedelix - syrop, krople

Pierwiosnek lekarski-Primulae rad.

Primula officinalis

Primulaceae-pierwiosnkowate

SKŁAD:

• 10% kwaśnych saponin - głownie primulasaponiny A;

DZIAŁ. I ZAST.:

• wykrztuśne, spazmolityczne (rozkurcz w obrębie dróg oddechowych),

• nieżyty dróg oddechowych, przewlekłe choroby zapalne oskrzeli,

• działania uboczne: nadwrażliwość na saponiny pierwiosnka;

• MIESZ&PREP:

• Herbapect (syrop) tymianek, pierwiosnek, gwajakosulfonian amonu,

• Bronchicum Paracelsus (tabl. do ssania, syrop)

• Bronchicum elixir (płyn) wyciąg z tymianku, quebracho, mydlnicy lekarskiej, pierwiosnka, doględy,

• Bronchicum kapsułki: olejek eukaliptusowy, wyciąg z tymianku i pierwiosnka

• Bronchosol wyciąg tymianku i pierwiosnka

• Pulmosan,

• Sinupret (tabletki, krople) : kwiat pierwiosnka, wyciąg z korzenia goryczki, szczawiu, kwiatu bzu czarnego i wyciąg z ziela werbeny - działa przeciwzapalnie, sekretolitycznie, upłynnia wydzielinę w drogach oddechowych i zatkanych zatokach.

Preparaty na bazie pierwiosnka (saponiny) i tymianku (olejkowy, garbniki) (Bronchosol, Bronchicum, hebrapect):

• wykrztuśne przez pobudzenia wydzielania śluzu w drogach oddechowych

• ułatwiające oczyszczanie się dróg oddechowych, przez pobudzenie ruchu rzęsek nabłonka migawkowego

• rozkurczowe na mięśniówkę gładka oskrzeli - tymianek

• p/bakteryjne (efekt olejku eterycznego z ziela tymianku

• stany zapalne górnych dróg oddechowych i oskrzeli z objawami utrudnionego odkrztuszania, uporczywy kaszel towarzyszący infekcjom, przeziębieniu, wspomagająco w bakteryjnych i wirusowych górnych dróg oddechowych

Surowce i leki, zmniejszające skurcz mięśni gładkich oskrzeli - Remedia broncholityca

• zmniejszają skurcz mięśni gładkich oskrzeli oraz błony śluzowej,

• udrożnienie dróg oddechowych, zmniejszenie oporów oddechowych i poprawa wentylacji pęcherzykowej.

Doględa wielka - Grindeliae Herba

Grindelia Robusta

Compositae - złożone

SKŁAD:

• 20 % substancje żywicowate: kwasy diterpenowe (dział.p/drobnoustrojowe),

• kwasy grindellowe i ich estry

• olejek eteryczny (borneol),

• flawonoidy,

• niewielka ilość saponin;

DZIAŁ. I ZAST.:

• rozkurczowo na mięśnie gładkie oskrzeli,

• zmniejszenie lepkości zalegającego śluzu,

• przywrócenie normalnych ruchów nabłonka rzęskowego,

• p/bakteryjne w obrębie gardła i oskrzeli (tez działanie p/reumatyczne);

• przeciwzapalnie, wykrztuśnie, przeciwdrobnoustrojowo

• nadwrażliwość, alergie,

MIESZ&PREP: Kelastmin, Bronchicum paracelsus, Bronchicum elixir, Grindelin N.

Biedrzeniec mniejszy/wielki - Pimpinellae radix

Pimpinella saxifraga/major

Apiaceae

SKŁAD:

• saponiny,

• olejek eteryczny;

DZIAŁ. I ZAST.:

• rozkurczowy (w obrębie dróg oddechowych),

• nieżyty górnych dróg oddechowych (wzmaga czynność wydzielniczą błony śluzowych),

• rozdrobniony surowiec do naparów oraz inne przetwory galenowe,

• dawka dobowa 6-12 g surowca, preparaty 6-15 ml (1:5) nalewki

MIESZ&PREP: Bronchicum paracelsus (syrop tabletki do ssania), Kelastmin, Pulmosan (mieszanka ziołowa).

Aminek egipski - Ammi visnagae fruc.

Ammi visnaga

Umbelliferae

SKŁAD:

• poch.furanochromonu: kelina, wisnagina, piranokumaryn, wisnadyna, samidyna, dihydrosamidyna;

• flawonoidy,

• fenolokwasy

DZIAŁ. I ZAST.:

• wspomagające w lekkich obturacyjnych zaburzeniach oddechowych, poprzez działanie p/skurczowe na mięśnie gładkie;

• przetwory galenowe,

• przeciwzapalnie.

MIESZ&PREP:

• Kelastmin (w dychawicy oskrzelowej, nieżyt oskrzeli, rozedma płuc),

• Tinctura Pimpinellae, Tinctura Lobeliae, Tinctura grindeliae,

• Tinctura Ammi visnagae, Ephedrinum hydrochloricum płyn

Wierzbowiec - Aspidosperma

Quebracho cortex - kora kwebracho

Quebracho Blanco

Apocynaceae - toinowate

SKŁAD:

• alkaloidy indolowe - aspidospermina, johimbina,

• triterpeny,

• garbniki;

DZIAŁ. I ZAST.:

• aspidospermina pobudza ośrodek oddechowy,

• p/astmatyczne, p/kaszlowe;

MIESZ&PREP: Bronchicum elixir, Bronchicum krople, syrop.

Rosiczka-Drosera sp.

Drosera rotundifolia, longifolia rosiczka okrągłolistna

Droseraceae-rosiczkowate

SKŁAD:

• flawonoidy, nafto chinony - juglon;

DZIAŁ. I ZAST.:

• rozkurczające oskrzela (flawonoidy) i p/kaszlowe: kaszel odruchowy i kurczowy,

MIESZ&PREP: Bronchicum K, Drosetux (prep.homeopatyczny).

Herba Chimaphillae - ziele pomocnika baldaszkowatego

Chimaphilla umbellata

Pyrolaceae

Skład:

• chinony,

• glikozydy fenolowe arbutyna

• flawonoidy,

• irydoidy,

Działanie:

• moczopędnie i odkażająco drogi moczowe.

Preparaty:

• olbas, Olbas oil

Przęśli różne gat.-Ephedrae herba

Ephedra sp. (E. sinica, tibetica, equisetina)

Ephedraceae-przęślowate

SKŁAD:

• alkaloidy, efedryna

• efedryna znosi obrzęki błon śluzowych oraz wykazuje działanie rozkurczające) ;

DZIAŁ. I ZAST.:

• choroby dróg oddechowych, z lekkim skurczem oskrzeli u dorosłych i dzieci. PRZECIWSKAZANIA

• stosowania surowca i jego preparatów: stany niepokoju i lęku, nadciśnienie, jaskra, zaburzenia krążenia mózgowego, nadczynność tarczycy, choroby gruczołu krokowego z zastojem moczu.

DZIAŁ.UBOCZ.:

• zaburzenie rytmu serca, wzrost ciśnienia drastyczny, bezsenność, bóle głowy oraz uzależnienie; wg MKOL jest na liście środków dopingujących.

• INTERAKCJE: z glikozydami nasercowymi i innymi - inhibitorami MAO i pochodnymi alkaloidów sporyszu.

MIESZ&PREP: Rubital compositum (efedryna, syrop prawoślazowy, syrop z malin), Tussipect.

SUROWIEC KRZEMIONKOWY:

Miodunka plamista - Pilmoriae Herba

Pulmonaria Officinalis

Boraginace - szorstkolistne

SKŁAD:

• 2,5 % krzemionki (częściowo rozpuszczalnej w wodzie),

• garbniki,

• allantoina,

• saponiny,

• flawonoidy,

• śluz;

DZIAŁ. I ZAST.:

• ze względu na krzemionkę i allantoinę - zmniejsza stany zapalne błon śluzowych w obrębie dróg oddechowych, szczególnie w chorobach płuc;

• śluz i saponiny działają wykrztuśnie.

• Alantoina występuje bardzo rzadko w świecie roślinnym - miodunka, nostrzyk, żywokost.

SUROWCE OLEKOWE:

Olejki eteryczne podawane per os, są wydalane przez m.in. płuca wraz z wydychanym powietrzem. Wysoka prężność par olejków, ich łatwość destylacji z parą wodną powodują, że doskonale nadają się one do podawania droga wziewną, na drodze inhalacji i podczas kąpieli leczniczych. Działanie przeciwbakteryjne, pobudzają czynność wydzielnicza błony śluzowej dróg oddechowych.

Surowce olejkowe o działaniu wykrztuśnym:

Thymi herba, Serpylli herba, Hyssopus herba, Inulae radix, Pini folium, Pini turiones, Anisi Fructus, Foeniculi fructus.

Surowce olejkowe o działaniu spazmolitycznym:

Thymi herba, Eucalypti folium et oleum, Anisi fructus, Pinaceae (Ol. Abietis, Ol. Pini pumilionis)

Surowce olejkowe o działaniu przeciwdrobnoustrojowym:

Thymi herba, Anisi fructus, Eucalypti folium et oleum, Pini turiones, Pini folium, Carvi fructus, Inulae radix.

Surowce olejkowe znoszące obrzęk błon śluzowych:

Marticariae herba, Mentholum.

Thymi herba - ziele tymianku

Thymus vulgaris L.

Labiatae

Skład:

• olejek eteryczny 1-2,5%: tymol 30-70%, karwakrol (3-15%), p-cymen, limonen,

• garbniki,

• flawonoidy,

• kwasy fenolowe,

• triterpeny.

Działanie i zastosowanie:

• wykrztuśny, bronchospazmolityczny w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych górnych dróg oddechowych,

• tymol - właściwości antyseptyczne i przeciwbakteryjne,

• działanie na drodze odruchowej poprzez drażnienie błony śluzowej żołądka oraz bezpośredniej na wydzielanie śluzu w drogach oddechowych - olejek wydala się przez płuca,

Przeciwwskazania:

• ze względu na tymol: ciąża, niewydolność sercowa, odnosi się do stosowania tymolu wewnętrznie jak i vermifugum,

Mieszanki i preparaty:

• sirupus thymi compositus,

• Neoazarina (Rp), Herba[pext, Tussipect, Grindemel N,

• Bronchicum (syr.) Bronchicum Eliksir, Bronchicum (kapsułki), Bronchicum K,

• Bronchicum N, Bronchicum T, Bronchosol, Hustagil (maść, krople, syrop)

• Saponarex, Tymsal, Tymianek i podbiał, Hedelicum.

Serpyli herba - ziele macierzanki

Thymus serpyllum L.

Labiatae

Skład:

• olejek eteryczny 0,1-0,6%: tymol, karwakrol, p-cymen, linalol, cyneol, α-pinen,

• garbniki,

• flawonoidy,

• substancje gorzkie

Działanie: spazmolitycznie, przeciwdrobnoustrojowo,

Zastosowanie:

• nieżyty górnych dróg oddechowych działanie słabsze od ziela tymianku jako wykrztuśny oraz żołądkowy, wiatropędny, w chorobach dróg moczowych,

• odwary jako napotne i antyseptyczne,

• zewnętrznie alkoholowe wyciągi do kąpieli i nacierań w chorobach reumatycznych.

Preparaty: mieszanki, i preparaty, Pectosol.

Hyssopi herba - ziele hyzopu

Hyssopus officinalis L.

Labiatae

Skład:

• olejek eteryczny 1% : główne składniki to ketony: izopinokamfon i pinokamfon (toksyczne), β-pinen, limonen, sabonen,

• flawonoidy

• kwas rozmarynowy,

• triterpeny

Działanie: wykrztuśnie i antyseptycznie

Działania uboczne: neurotoksyczność pinokamfonu i izopinokamfonu

Opisano przypadki zatruć u dzieci w przypadku stosowania samego olejku (2-3 krople u 6 latki i 10 kropli 2 razy dziennie u 26 latki); nie ma zastrzeżeń do stosowania ziela w mieszankach dla polepszenia smaku w ilości nie większej niż 5% (przyprawa).

Preparaty: pectosol.

Biedrzeniec anyż - Anisi fructus

Pimpinella anisum

Apiaceae - selerowate;

SKŁAD:

• olejek eteryczny: anetol (90%, charakterystyczny zapach i smak olejku), metylochawikol, aldehyd anyżowy;

• seskwiterpenowe, węglowodory (himachaleny - przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo),

• kumaryny i olej tłusty;

DZIAŁ. I ZAST.:

• wykrztuśnie i wiatropędnie; ze względu na działanie olejku sekretolitycznie, spazmolitycznie i sekreto motoryczne w obrębie dróg oddechowych i przewodu pokarmowego;

• w większych dawkach p/skurczowo i antyseptycznie, p/bakteryjnie;

• wykazuje silne właściwości p/bakteryjne, p/wirusowe, p/grzybicze,

• stosowany głównie w pediatrii obok owocu kopru włoskiego;

• odwary i preparaty galenowe stosowane wewnętrznie (zawartość olejku nie wyższa niż 5-10%),

• niestety reakcje alergiczne.

Kminek zwyczajny-Carvi fructus

Carum carvi

Apiaceae - selerowate

SKŁAD:

• olejek eteryczny 3-7%: karwon(65%), limonen (50%), alfa-pinen, beta-pinen, sabinen, dihydrokarwon, karneol;

• olej tłusty;

• proteiny;

• flawonoidy;

• węglowodany;

DZIAŁ. I ZAST.:

• żołądkowy wzrost wydzielania soku żołądkowego i pobudzenie apetytu,

• wiatropędny i żółciopędny, rozkurczowy,

• p/bakteryjny;

• olejek ma silne działanie p/grzybicze.

MIESZ&PREP: Sirupus, Tussipini, Pectosy.

• W formie naparów i preparatów galenowych

Koper włoski-Foeniculi fructus

Foeniculum vulgare

Apiaceae - selerowate

SKŁAD:

• olejek eteryczny: anetol, fenhon, safranol, aldehyd anyżowy, cytral, alfa-pinen, limonen, alfa-felandren;

• olej tłusty,

• flawonoidy,

• kwasy organiczne,

• proteiny;

DZIAŁ. I ZAST.:

• jako surowiec wykrztuśny i przede wszystkim w pediatrii jako wiatropędny i lekko przeczyszczający.

PRZECIWSKAZANIA:

• olejku eterycznego nie wolno stosować u małych dzieci ze względu na możliwość wystąpienia duszności oddechowej i krtaniowych stanów skurczowych.

MIESZ&PREP: Pectosan, Neopectosan, Pectosy.

Eukaliptus gałkowy - Euclaypti folium

Eucalyptus globulus

Myrtaceae - mirtowate;

SKŁAD:

• olejek eteryczny: cyneol, alfa-pinen, p-cymen;

• garbniki,

• tri terpeny (kwas oleanolowy i ursolowy);

• flawonoidy;

DZIAŁ. I ZAST.:

• wykrztuśne (sekretomotoryczne i sekretolityczne),

• rozkurczowe (w obrębie dróg oddechowych);

• olejek: antyseptyczne i chłodzące;

• w nieżytach błony śluzowej nosa; w stanach zapalnych gardła i oskrzeli;

• olejek do inhalacji i wcierań (dobra absorpcja przez skórę) - przeciwreumatycznie

PRZECIWSKAZANIA:

• choroby wątroby, stany zapalne przewodu pokarmowego i dróg żółciowych.

MIESZ&PREP: Bronchicum, napary, mieszanki ziołowe.
Oman wielki-Inulae radix

Inula helenium

Asteraceae - astrowate;

SKŁAD:

• olejek eteryczny,

• laktony seskwiterpenowe: alantolakton, izoalantolakton;

DZIAŁ. I ZAST.: wykrztuśne, p/bakteryjne, p/grzybicze obok moczopędnego.

EFEKTY UBOCZ.: reakcje alergiczne wywołane przez laktony seskwiterpenowe.

MIESZ&PREP: Pectosol, Pectosan

Sosna zwyczajna-Pini turiones

Pini sylvestris

Pinaceae - sosnowate;

SKŁAD:

• olejek eteryczny,

• żywica;

DZIAŁ. I ZAST.:

• sekreto lityczne, łagodnie odkażające, słabo p/drobnoustrojowo,

• wewnętrznie: napary, syropy, nalewki;

• zewnętrznie: roztwory alkoholowe w olejach i maściach - przeciwreumatycznie, przeciwneuralgicznie.

MIESZ&PREP: Sirupus, Tussipini D, Sirupus Pini Comp.

Pini aetheroleum - olejek sosnowy

Pinus silvestris P.mugo, P. nigra,

Pinaceae

Skład: α-pinen, Δ3-karen, β-pinen, kamfen, limonen.

Działanie: sekretolityczne, słabo antyseptycznie, wywołuje przekrwienie.

Zastosowanie:

• nieżyt górnych i dolnych dróg oddechowych do inhalacji,

• w reumatycznych i neuralgicznych dolegliwościach,

• efekty uboczne: silne podrażnienie skóry, skurcze oskrzeli, uczulenie na terpeny.

---