Justyna Wilma
Rok II, grupa 5
LEW TOŁSTOJ
-Lew Nikolaewic Tołstoj urodził się 28.08 (9.09) 1828r w majątku ziemskim Jasna Polana w guberni tulskiej - zmarł 7.11 (20.11) 1910 r.
-pochodził z arystokratycznej rodziny ziemiańskiej - miał trójkę rodzeństwa
-posiadał tytuł hrabiego (grafa)
-gdy miał 2 lata zmarła mu matka - 7 lat później stracił ojca
-edukacja domowa
-Lew wraz z rodzeństwem przechodzi pod opiekę krewnej Jergolskiej i przeprowadza się w 1837 r. do Moskwy, a potem do Kazania.
-W Kazaniu Tołstoj rozpoczyna naukę w uniwersytecie na wydziale orientalistyki (j. arabski + turecki), rok później zmienia kierunek na prawo.
-po 2 latach nauki w uniwersytecie rozczarowany opuszcza Kazań i powraca do Jasnej Polany.
-rok spędza w Moskwie
-przeprowadza się do Petersburga - gdzie nie udaje mu się zdać egzaminów końcowych w uniwersytecie
-1850-51 PIERWSZE PRÓBY LITERACKIE
-pisze nowele i opowiadania
- rozpoczyna pracę nad pierwszą części trylogii biograficznej „Dzieciństwo”
-pod wpływem brata oficera Tołstoj wstępuje do wojska i wyjeżdża na Kaukaz
-ponad 4 lata aktywnie bierze udział w walkach (walki z Czeczeńcami, Wojna Krymska)
-otrzymuje awans - prosi o dymisję i wyjeżdża do Petersburga
-pod wpływem doświadczeń wojennych powstaje m.in. mała powieść o tematyce kaukaskiej „Kazaki” oraz opowiadania o tematyce wojskowej „cykl sewastopolski”
-po złożeniu dymisji rozpoczyna pracę nad drugą częścią autobiograficznej trylogii „Lata chłopięce”
-współpracuje z czasopismem literackim ,,Sawriemiennik” kierowanym przez M. Niekrasowa i M. Czernyszewskiego - drażni go atmosfera w środowisku artystycznym - zarzuca twórcom dążenie do zysku
-z Petersburga powraca do Jasnej Polany - gdzie powstają jego największe dzieła
-Tołstoj stopniowo pod wpływem różnych doświadczeń swoich i przemyśleń tworzy własną doktrynę etyczno-religijną tzw. ”tołstoizm”
-jest społecznikiem - zajmuje się ,,pracą organiczną” wśród młodzieży wiejskiej
-jest działaczem społecznym - rola sędziego
-zakłada szkołę w Jasnej Polanie i planuje w całej guberni stworzyć kompleks szkół
-wydaje czasopismo pedagogiczne ,,Jasna Polana” wraz ze specjalnymi zeszytami zawierającymi opowiadania napisane przez nauczycieli ze szkoły w Jasnej Polanie i przez najzdolniejszych uczniów; pismo to zawierało teksty popularno-naukowe, historyczne, zagadki, pieśni
-szkoła założona przez Tołstoja b. szybko przestała istnieć (1862r.) - (\z jakiego powodu nie udało mi się niestety odnaleźć
-pisze podręczniki, wielokrotnie wydawane, do nauki j. rosyjskiego - ,,Abecadło” i ,,Nowe Abecadło”
-odbywa 2 podróże zagraniczne - zwiedza Niemcy, Szwajcarię, Francję, Belgię, Anglię
-1862 żeni się z Zofią Andriejewną Berns
-bada archiwa z czasów wojny z Napoleonem
-1863-69 powstaje ,,WOJNA I POKÓJ” - czteroczęściowa powieść - epopeja historyczna
-pod koniec lat 70 Tołstoj intensywnie zajmuje się tematyką dekabrystowską i epoką Mikołaja I
-pisarz odchodzi od tematyki historycznej na rzecz zainteresowania współczesnością i prozy obyczajowo-rodzinnej
-w 1870 r. Tołstoj zaczyna myśleć nad napisaniem ,,ANNY KARENINY” - którą to powieść ukończył w 1877r.
-Tołstoja niezwykle interesuje wymiar etyczny człowieka
-przełom lat 70 i 80 to apogeum KRYZYSU wewnętrznego Tołstoja
-pisarz nie widzi sensu istnienia, ma poczucie absurdu i marności otaczającej jego rzeczywistości
-przeprowadza bilans dotychczasowego swojego życia mając 50 lat
-ma myśli samobójcze - uważa że życie jest głupim żartem
-Ponowny sens życia Tołstoj odnajduje powracając do utraconej w młodości wiary w Boga
-pisze „Spowiedź” gdzie dochodzi do wniosku, że jego błądzenie jest wynikiem złego życia, grzechów przeszłości{ Tołstoj pisze, że w swoim życiu popełnił wszystkie grzechy - zabijał ludzi na wojnie, cudzołożył, popełniał gwałty, kłamał}
-Tołstoj zaczyna szukać Boga - jest realistą (studiuje teologię, reinterpretuje Ewangelię odrzucając przypowieści o cudach-uznając naukę Jezusa), a jednak zgadza się z Kantem i Schopenhauerem w niemożliwości udowodnienia istnienia Boga
-pisze traktaty „Na czym polega moja wiara” i „Cóż więc powinniśmy czynić”
-formułuje się jego DOKTRYNA
-Tołstoj nie zgadza się na zło w żadnej postaci (zło moralne, naruszenie etyki społ., wyzysk, brak tolerancji, krzywdę)
-Odpowiedzią na zło i siłę powinno być dobro, miłość, poświęcenie
-należy argumentować, oświecać, perswadować, apelować - a nie zwalczać zła złem
-oddziaływanie na świat poprzez sztukę - rola dydaktyczna sztuki
-Tołstoj wierzy w wyższość prawdy
-występuje przeciw prześladowaniom za poglądy polityczne i przeciw karom cielesnym i karze śmierci
-cieszy się niezwykłym autorytetem w społeczeństwie - jest nazywany pisarzem prorokiem
-głosi ascezę, jest bezkompromisowy w swoich poglądach, jeździ w stroju chłopa do Pustelni Optyńskiej
-w swojej filozofii odchodzi od dewotyzmu prawosławnego i zostaje nazwany heretykiem a w 1901 zostaje ekskomunikowany z Cerkwi
-od zawsze interesowała go dola chłopa rosyjskiego
-od końca lat 80 Tołstoj zajmuje się tematyką ludową - pisze dla masowego czytelnika
-pisze kolejne teksty etyczne oraz opowiadania „Śmierć Iwana Ilicza”, „Zapiski Wariata”, „Diabeł” i in.
-powstają DRAMATY SCENICZNE - komedia ,,Płody Edukacji”, dramaty ,,Żywy Trup”, „Potęg ciemnoty”
-w 1899 pisze powieść o pokucie i przewinieniu ”Zmartwychwstanie”
OSTATNI OKRES TWÓRCZOŚCI
-zajmuje się publicystyką
-opowiada się za ludem
-przeżywa rewolucję 1905 roku
-planuje pisać wspomnienia całego życia
-pracuje według określonego rytmu do końca swoich dni
-jest niesamowicie wewnętrznie zdyscyplinowany, prowadzi ascetyczny tryb życia
-konflikty z żoną i dziećmi sprawiają ,że Tołstoj postanawia potajemnie opuścić dom i zaszyć się w wiejskiej głuszy
-jednak w trakcie podróży pociągiem poważnie się przeziębia i umiera po kilku dniach w pokoju naczelnika stacji kolejowej
ŚMIERĆ IWANA ILJICZA
- Wydane w 1866 r.: opowieść Śmierć Iwana Iljicza oraz nowela Zapiski wariata, podejmują obsesyjny problem śmierci i tego, co z jej perspektywy patrząc może człowiek zrozumieć ze swego życia. Pokazują złożone procesy psychiczne wiążące się z chorobą i umieraniem oraz dzieje duchowego przeobrażania się człowieka w ich trakcie.
- Historia sędziego Iwana Iljicza Gołowina jest studium z jednej strony fizycznego obumierania, rozkładu, a z drugiej paralelnego z tamtym duchowego przeobrażania się i odradzania.
- Bohaterowie obu utworów przeżywają charakterystyczny przełom, a potem odrodzenie, spowodowane życiową katastrofą, która zmusza ich do całkowicie odmiennego niż dotychczas ustosunkowania się do życia. W obu utworach panuje atmosfera rozrachunku z życiem.
- Śmierć Iwana Iljicza odznacza się świetnie zorganizowaną strukturą narracyjną oraz układem kompozycyjnym. W ramach kilkudziesięciu stronic ujęte zostało niezwykle bogate tworzywo treściowo - problemowe, że wystarczyłoby go na całą powieść psychologiczną.
- Akcja opowieści to dramatyczna historia wewnętrzna bohatera, dzieje jego dorastania do ostatniego życiowego aktu - śmierci. Akcja zorganizowana jest na zasadzie odwróconego porządku temporalnego, utwór zaczyna się od wiadomości o śmierci bohatera oraz ujawnienia reakcji ludzi z jego otoczenia, by dopiero w rozdziałach następnych wrócić do naturalnego biegu wydarzeń w czasie, zapoczątkowanych chorobą bohatera.
- Rozwijająca się przez dwanaście rozdziałów owa wewnętrzna akcja ujawnia wszystkie fazy życiowej degradacji bohatera, od szczytu powodzenia, które jest równoznaczne ze szczytem degrengolady w sensie moralnym i duchowym aż do stanu ostatecznego ludzkiego poniżenia, małości człowieka złamanego przez nieuleczalną chorobę, ból fizyczny oraz cierpienia psychiczne.
- Opowieść zaczyna się i kończy opisem tego samego wydarzenia - śmierci bohatera. Jakże jednak różnią się obie autorskie wersje, tworzące kompozycyjną ramę całości. Wersja pierwsza to śmierć Iwana Iljicza widziana przez jego otoczenie - rodzinę znajomych, współtowarzyszy pracy, przyjaciół. Druga to akt kończący pełne doświadczeń i cierpień życie, akt będący równocześnie wyrazem akceptacji bohatera - ofiary, ukazujący nadzieję ocalenia oraz sens tego, co się kończy i co się dopiero zaczyna.
- Pisarz demaskuje świat ludzi zamożnych, kulturalnych, przyzwoitych w potocznym mniemaniu, wewnętrznie jednak pustych, przeciwstawia mu człowieka z ludu , lokaja Gierasima, zdrowego fizycznie i moralnie, pełnego prostoty i naturalności.
- Są w utworze konflikty życia małżeńskiego i rodzinnego
- Wszystko to wiąże się u Tołstoja z problemem relacji człowiek - Bóg, kwestią sensu życia i kwestią ostatecznych przeznaczeń człowieka, traktowania samej śmierci jako nieodłącznego komponentu całego procesu życiowego, czynnika, który w nowej perspektywie ukazuje to wszystko, co składa się na egzystencję ludzką.
- Świadome przejście człowieka przez ciemne, ciasne przejście (przejmujące przedstawienie odczucia przebywania w zamkniętym worku) ku czemuś, co emanuje jasnością i ciepłem, co zdaje się obiecywać nową formę istnienia, lepszą - „życie po życiu”.
- Śmierć Iwana Iljicza należy do największych osiągnięć Tołstoja w zakresie prozy psychologicznej. Mistrzostwo twórcy widoczne jest w konstrukcji scen: np. w rozdz. VII - konfrontacja dwóch przeciwstawnych postaw życiowych Iwana Iljicza i Gierasima, w rozdz. VIII - IX - dramatyczny, wewnętrzny dialog bohatera, w rozdz. XII - intuicja pisarza w zakresie spraw ostatecznych człowieka.
OJCIEC SERGIUSZ
Głównym tematem "Ojca Sergiusza" Lew Tołstoj uczynił problem, który jest jednym z najbardziej żywych i krzykliwych problemów również w naszej epoce. Sprawa dotyczy bardzo poważnych przemian życia duchowego ludzi wierzących, którzy wpadli w konflikt z zasadami nadal pilnowanymi przez Kościół. Wówczas kasta kapłanów starała się zbagatelizować ten tumult sumienia i zagłuszyć tę wrzawę myśli. Na próżno. Niepokój ten przetrwał zbrodniczy triumf ateizmu w Rosji i bombastyczny triumf Kościoła katolickiego w Polsce. "Pojedynczy" chrześcijanin Sørena Kierkegaarda, który ze względu na samo swoje rozumienie duchowości zaczął mieć kłopoty nie tylko z "urzędem nauczycielskim" hierarchii, lecz również z własną wspólnotą, nie jest już zjawiskiem odosobnionym i rzadkim.
CYTATY LWA TOŁSTOJA
Jeśli tylko uwolni się ludzi od przesądu, że jedni mogą organizować życie innym - państwo stanie się niemożliwością.
Prawdziwa siła człowieka tkwi nie w uniesieniach, lecz w niewzruszonym spokoju.
Miłość daje, ale niczego nie żąda.
I w ciężkiej chorobie tkwi dobro. Kiedy ciało słabnie, silniej czuje się duszę.
Człowiek bez miłości jest zgubiony w świecie obcych i wrogów.
Nauka to pokarm dla rozumu.
Ludzie są nieszczęśliwi, kiedy żyją tylko dla siebie.
Tylko miłość wyzwala zamkniętego w ciele ducha.
Nic tak nie rozbudza lenistwa, jak jałowe rozmowy.
Bogactwo może być uczciwe tylko tam, gdzie nie ma potrzebujących.