BOLESŁAW LEŚMIAN

1. Życiorys:

- urodził się w Warszawie, prawdopodobnie 22.01.1877 (data urodzin sporna)

- jego właściwe nazwisko brzmiało Lesman, a jego rodzina należała do inteligencji pochodzenia żydowskiego

- ojciec, Józef, urzędnik kolejowy, do rodziny matki, Gemmy, należała wytwórnia fajansów w Iłży

- matka zmarła we wczesnym dzieciństwie poety, ojciec ożenił się po raz drugi

- miał brata Kazimierza i siostrę Aleksandrę

- ojciec zmarł w 1912r.

- w latach szkolnych przebywał w Kijowie gdzie skończył gimnazjum klasyczne i wydział prawa na Uniwersytecie św. Kazimierza

- brał udział w życiu kulturalnym tamtejszej polonii

-debiutował w 1895 roku wierszem opublikowanym w „Wędrowcu”

- od roku 1897 wiersze podpisuje nazwiskiem Leśmian

- około 1901 mieszka już w Warszawie

- w 1903 wyjeżdża w podróż artystyczną przez Niemcy i do Francji

- w Paryżu żeni się z malarką Zofią Chylińską, z którą ma dwie córki

- jest to pierwszy okres jego twórczości w którym wiąże się z Przesmyckim (Miriamem), zaczyna publikować w „Chimerze” redagowanej przez Przesmyckiego

- okres bezpośrednio przed I wojną światową jest dla niego bardzo płodny

- w roku 1911 Leśmian jest reżyserem i współzałożycielem eksperymentalnego i nowatorskiego Teatru Artystycznego

- powstaje wtedy tom Sad rozstajny i wiele wierszy, które później wejdą w skład Łąki

- w czasie wojny mieszka w Łodzi i jest kierownikiem literackim Teatru Polskiego

- po zakończeniu wojny otrzymuje notariat w Hrubieszowie skąd w 1922 roku przenosi się do Zamościa

- w Zamościu przygotowuje Łąkę i redaguje następny tom Napój cienisty (1936)

- jest to trudny okres dla autora, który nigdy nie był modny, czy bardzo znany, dopiero u schyłku życia skamandryci otworzą dla niego łamy swych czasopism

- prawdziwe zainteresowanie poetą zaczyna się około 1936 po wydaniu Napoju cienistego, ale za to na niekorzyść zmienia się sytuacja finansowa poety, który zostaje oszukany przez swojego wspólnika i traci wszystko, na szczęście pomagają mu przyjaciele, jednakże długi ciążą na nim do końca życia

- pojawia się niechęć do Leśmiana z powodu jego pochodzenia

- umiera na serce w Warszawie 7 listopada 1937

Zainteresowanie Leśmianem wzrasta mocno po drugiej wojnie światowej.

2. Twórczość

Zbiory wierszy:

Sad rozstajny (1912)

Łąka (1920)

Napój cienisty (1936)

Wydania pośmiertne:

Dziejba leśna (1938)

Poezje wybrane (1974)

Poezje zebrane (1993)

Zbiory baśni prozą:

Klechdy sezamowe (1913)

Przygody Sindbada Żeglarza (1913)

Klechdy polskie (1956) - wydanie pośmiertne

Dramat mimiczny Skrzypek opętany

Eseje i szkice literackie

Powieść Sezamowe prace, która jest parodią Syzyfowych prac

3. Sad rozstajny

- pojawiają się tendencje charakterystyczne dla twórczości późniejszej

- odwrócenie od historycznej współczesności (akcja utworów dzieje się w czasie i miejscu nierzeczywistym)

-doświadczenia duchowe wybiegające poza kraj i epokę

- kult przyrody duchowej

- krytyka rzeczywistości charakterystyczna dla buntu antyfilisterskiego

- kult cygana modernistycznego, człowieka z marginesu, wolnego od trywialnych zobowiązań społecznych, o wzniosłych poglądach, wrażliwej duszy, niezaadaptowanego do rzeczywistości

- aktywizm

- nawiązania do Nietschego

- cykl Oddaleńcy:

* wzniesienie się ponad zwykłe życie

* bohaterzy są nieudani, zbłąkani, spóźnieni, szaleni, ale jednak wybrani w jakiś sposób

*tekst wyróżnia się odkrywczością formuł, wielością sytuacji poetyckich

*bogactwo wiedzy życiowej

*ukazanie wielu postaw modernistycznych

*postulowanie odwagi i nonkonformizmu życiowego

*motyw oddalenia, ale widzianego nie tylko jako bunt przeciwko wartości społeczeństwa mieszczańskiego, ale jako ogólnej życiowej zasady

*nieprzeciętność

*antynomia: społeczeństwo - jednostka wybitna

*poznanie intuicyjne (nawiązanie do Henri Bergsona)

- Nieznana podróż Sindbada żeglarza:

*kult przygody

*nieprzeciętność

- cykl Zielona godzina

*mit człowieka pierwotnego

*mit natury

*wszystkie cechy, którymi odznacza się jednostka wybitne posiadał człowiek pierwotny i dzieki temu wyłonił się z naury

*powrót do przyrody i bezpośredniości

*dualizm bytu człowieka - człowiek wyszedł z bytowania zwierzęcego i rozpoczął bytowanie świadome

*nie należy rozumieć powrotu do natury jako dehumanizmu, ale jako związek z przyrodą, niezależną postawę duchową

4. Bohater liryczny Sadu rozstajnego

- „normalny” bohater liryczny, odpowiednik poety

- często oddaleniec -> bohater spoza nawiasu społecznego (Oddaleńcy)

- bohater fantastyczny (Nieznana podróż Sindbada żeglarza)

- bohater zbliżający się do natury, ale niekoniecznie ludowy (Zielona godzina)

5. Łąka

- nawiązanie do atmosfery folkloru i stylizacji ludowej

- nawiązania do folkloru zarówno polskiego jak i innych narodowości słowiańskich -> mit ludowy w ogóle

- ludowość w ujęciu pozaregionalnym i pozaspołecznikowskim, interesuje go przede wszystkim mitologiczno-antropologiczne i językowo-filozoficzne studium natury ludzkiej (a więc ujęcie zupełnie nie młodopolskie)

- w odwołaniu do ludowości Leśmian jest najbliższy romantykom (a dokładniej szkole „ukraińskiej”)

- bohater należy do ludowego kosmosu - Dziad, Świdryga, Midryga itp.

- poeta pierwotny, mityczny śpiewak, pleciuga

- motywy literatury ludowej

- stylizacja na język ludowy - dialektyzmy, zabiegi stylistyczne charakteryzujące dawną literaturą i pieśń np. powtarzanie, trychotomia, (nawiązywanie do liczby trzy np. dzielenie tekstu na trzy części, potrójne powtarzanie tekstu itp.), tautologie, anafory

- wiersz sylabiczny, sylabotoniczny

- motywy i realia ludowe

6. Humanizm Leśmiana

- bardzo silne akcentowanie człowieczeństwa

- szczególna wartość człowieka z marginesu -> bohater przeciwstawiający swoje zasady etyczne unormowanemu społeczeństwu

- artysta - nędzarz, wyrzutek

- zacieranie elementu socjologicznego człowieka z marginesu, a uwydatnianie metafizycznego

- mit miłości

- miłość jako głęboka postawa duchowa, miłość jest zawsze i ponad wszystko, głęboko chrześcijańska

- jeśli erotyzm to żywiołowy i wysublimowany

- czerpanie z wielu tradycyjnych wątków miłosnych:

*miłość franciszkańska - miłująca człowieka i naturę

*miłość platońska - wznosząca się od miłości ciał do miłości duszy

*miłość wyłączna (Tristan i Izolda)

*miłość niespełniona w swej seksualności (Don Juan)

- brak przeciwstawiania ducha - ciału

7. Rola poezji i słowa

- poszukiwanie poznania, jako zrozumiena natury i istoty rzeczy

- naczelna rola metafory - wyznaczanie nieistniejącego w życiu codziennym

- spontaniczna tęsknota między naturą i człowiekiem

- zachwyt nad poznaniem intuicyjnym (Bergson)

- poezja jako dynamiczna struktura poznająca

- istota rzeczy wyrażana poprzez tautologie

- zachowanie rygorów regularnej rytmiki - wiersz sylabotoniczny -> jeden z najlepszych w Polsce

- każdy wiersz ma swoistą melodykę zarówno w układach wersologicznych jak i w treści i układach gramatycznych

- poszukiwanie tajemnicy życia

- zróżnicowane pojęcia struktur czasowych

- muzyczność wiersza

8. Symbolizm

- Leśmian rozwija własne poglądy i tworzy własne realizacje artystyczne nawiązujące do symbolizmu

- symbolem rządzi tu odniesienie, którym są w kulturze mity

- podkreślanie symbolicznego charakteru myślenia i języka ludowego

- symbolika wychodzi od konkretu i dąży do niego

- symbol pozwala na opanowanie i poznawanie rzeczywistości

- nie każdy symbol objawia jakąś tajemnicę, czasem jest pusty

- sztuka Leśmiana jest symboliczna, ale nie można go łączyć z symbolizmem europejskim nie mówiąc, że go zreformował, a nawet zanegował i nadał mu nowy sens

- Leśmian to także realizm poetycki, to poezja osobista, miłosna, wspomnieniowa

- autor łączy przeciwieństwa, nie daje się w pełni przypisać prądom literackim

Mimo, że zalicza się ją już do dwudziestolecia na wszelki wypadek o niej piszę, ponieważ pewne wątki sięgają jeszcze Młodej Polski

---