Wykład 10. (1)

Transakcyjny model temperamentu A. Eliasza

1. Temperament jest elementem złożonego systemu regulacji stymulacji. Elementami tego systemu są: temperament, osobowość i środowisko.

2. Pomiędzy elementami tego złożonego systemu istnieją transakcyjne zależności. Oznacza to, że wszystkie elementy oddziałują na siebie i poprzez to podlegają zmianom. Zmiana jednego elementu wywołuje zmiany relacji z pozostałymi.

3. Nie można zakładać niezależności jednego z elementów systemu od pozostałych i od całości systemu. Przyczyn względnej stałości cech można poszukiwać we wzajemnym powiązaniu np. temperamentu z innymi elementami złożonego systemu regulacji stymulacji.

4. Środowisko może mieć wpływ na temperament i może go zmieniać. Zmiany temperamentu mogą przebiegać w czasie pod wpływem zwykłych oddziaływań środowiska.

Wykład 10. (2)

5. Temperament jest koherentnie stały, czyli istnieją transsytuacyjne niespójności temperamentu, względnie stałe w czasie.

6. Temperament to zbiór mechanizmów regulacji stymulacji, które determinują dynamikę zachowań w obrębie klas sytuacji we względnie stały sposób (koherentnie stały).

7. Podstawowymi wymiarami temperamentu są: reaktywność i aktywność.

8. Przyjęcie założenia o stałości koherentnej temperamentu pozwala uwzględniać nie tylko podstawy biologiczne temperamentu, ale i rolę środowiska w jego kształtowaniu.

9. Dwie składowe temperamentu: biologiczna i środowiskowa.

Wykład 10. (3)

10. Regulacja stymulacji (korygowanie poziomu stymulacji wg standardu stymulacji, jakim jest utrzymanie optimum stymulacji) jest umiejętnością nabywaną w toku uczenia się,

11. Regulacja stymulacji może przebiegać na wielu poziomach: fizjologicznym, poziomie mechanizmów temperamentalnych, a także na poziomie osobowościowym.

12. Regulacja stymulacji może przebiegać wg:

- sprzężenia zwrotnego dodatniego (bierna),

- sprzężenia zwrotnego ujemnego (dodatnia).

13. Środowisko społeczne często utrudnia nabycie właściwych sposobów regulacji stymulacji poprzez wymagania niedostosowane do możliwości człowieka. Oddziaływania społeczne mogą doprowadzić do wewnętrznych niespójności (np. małej potrzebie stymulacji odpowiada rozwój takich właściwości podmiotu, które wiążą się z dostarczaniem sobie przez podmiot dużej dawki stymulacji).

14. Mechanizm fizjologiczny reaktywności określa nie tylko wielkość potrzeby stymulacji, lecz także proces uczenia się regulacji stymulacji

---