Muzyka w życiu dziecka przedszkolnego

O tym, że rola muzyki w procesie wychowawczo - dydaktycznym dziecka przedszkolnego ma ogromne znaczenie nie trzeba nikogo przekonywać. Muzyka od pradawnych czasów była uważana jako swoista wartość w procesie wychowania człowieka. Pitagoras twierdził bowiem, że może ona zapewnić człowiekowi harmonię wewnętrzną, gdyż jest odbiciem porządku świata.

" To czego nie może zwykły język,

znajduje bezpośredni wyraz w bezpojęciowym

języku dźwięku "

Wilhelm Wackenroder

     O tym, że rola muzyki w procesie wychowawczo - dydaktycznym dziecka przedszkolnego ma ogromne znaczenie nie trzeba nikogo przekonywać. Muzyka od pradawnych czasów była uważana jako swoista wartość w procesie wychowania człowieka. Pitagoras twierdził bowiem, że może ona zapewnić człowiekowi harmonię wewnętrzną, gdyż jest odbiciem porządku świata.
     Według Pitagorasa uprawianie muzyki prowadzi duszę do cnoty, doskonali człowieka, ma głęboki sens moralny. Natomiast zdaniem Arystotelesa muzyka ma właściwości kathartyczne i odprężające, uwalnia emocje, które nie powinny zbyt długo zalegać w psychice człowieka i daje wytchnienie po wysiłku fizycznym i psychicznym.
     Muzyka jest jedną z dziedzin procesu wychowania i wielostronnego uczenia się, który rozpoczyna się już w przedszkolu i trwa przez cały okres nauki w szkole, a potem w gimnazjum. Już w okresie przedszkolnym muzykalność dziecka uznawana jest za ważną cechę rozwojową o dużej dynamice, która wymaga opieki pedagogicznej. W tym miejscu należy się zastanowić jaką rolę pełni muzyka w poszczególnych okresach życia dziecka przedszkolnego:

• dziecko 3-letnie z wyraźnym zainteresowaniem reaguje na muzykę, próbuje śpiewać. Muzyka wchodzi w życie dziecka, wpływ jej na rozwój dziecka jest wyraźny, nie jest jednak w tym okresie jeszcze ciągły.

• dziecko 4-letnieśpiewa piosenki w miarę poprawnie. Chętnie eksperymentuje z dźwiękiem na klawiaturze, na instrumentach, lubi zabawy ze śpiewem, próbuje zabierać głos na temat ulubionych piosenek i utworów instrumentalnych,

• dzieci 5-letnie wystukują proste rytmy muzyczne i uczą się łatwych melodii na instrumentach, tańczą.

• Dzieci 6-letnie lubią słuchać muzyki-preferują audycje radiowe i telewizyjne z tłem muzycznym. Wyraźnie kształtuje się w tym okresie słuch melodyczny.

Maria Przychodzińska - Kaciczak w swoich opracowaniach zwraca uwagę na fakt, iż muzyka rozwija procesy poznawcze i wrażliwość, a także służy celom terapeutycznym. Podobne zdanie na ten temat mają również inni znawcy pedagogiki przedszkolnej, szkolnej czy edukacji muzycznej.
     Reasumując można powiedzieć, że edukacja muzyczna wpływa na rozwój każdego dziecka w sferze fizycznej, psychicznej, intelektualnej i moralnej, gdyż pełni ona cztery podstawowe funkcje w wychowaniu przedszkolnym:

• ogólnorozwojową

• stymulującą rozwój fizyczny,

• wspomagającą uspołecznienie dzieci,

• terapeutyczną

     Obcowanie dzieci przedszkolnych z muzyką wpływa na poruszanie wszystkich możliwości poznawczych dziecka: od najprostszych-spostrzegania, poprzez strukturalizowanie-klasyfikowanie, aż do ocen estetycznych-wartościowania. Odpowiednio dobrane zadania muzyczne służą intensywnemu kształceniu uwagi, rozwijaniu pamięci i sprawności operacji myślowych.
      Wspólne śpiewanie, tańczenie, muzykowanie intensywnie scalają grupę wpływając na właściwe interakcje społeczne, także jak zdyscyplinowanie, odpowiedzialność za powierzoną w zadaniu muzycznym rolę i wiele innych.
      Dzieci z wielką uwagą i chętnie słuchają muzyki, a wzruszenia i przeżycia tym wywołane sprawiają, że dziecko jest podatniejsze na wpływy wychowawcze.
      Odpowiednio dobrana muzyka działa na dziecko wyciszająco, uspokaja je. Terapia przez muzykę istotnie wpływa na usuwanie defektów rozwojowych, takich jak: opóźnienia rozwoju sfery słuchowej, ruchowej, wzrokowej oraz opóźnieni9a rozwoju mowy.
      Gdy dziecko 3-letnie rozpoczyna w przedszkolu proces swej edukacji muzycznej jest bardzo chłonne. Nauczyciel może więc kształtować poprzez muzykę pożądane u dzieci cechy charakteru, takie jak optymizm, kreatywność, wiarę w swoje siły i umiejętności.
      Mówiąc o roli muzyki w procesie wychowawczo-dydaktycznym dzieci przedszkolnych nie sposób nie wspomnieć również o Fakcie, iż muzyka w sposób bardzo sugestywny zachęca dziecko do uzewnętrzniania cech swojej osobowości, potrzeb, pragnień, oczekiwań, odczuć, wyobrażeń, myśli, nastawień, skojarzeń i samopoczucia.
      Potencjał wychowawczo-dydaktyczny muzyki jest więc ogromny. Jednak tylko właściwie wykorzystywany przez nauczyciela może przynieść dzieciom wiele korzyści. W dalszej części artykułu pragnę przedstawić kilka propozycji zabaw związanych z różnymi funkcjami muzyki.

Zabawa "Cisza"
Cel: wdrażanie dzieci do zdyscyplinowania i zachowania ciszy podczas zabawy.
     Nauczycielka zaprasza dzieci do zabawy w "Ciszę". Zadaniem dzieci jest kroczenie gęsiego po dywanie. Dzieci mają starać się poruszać bardzo cichutko, jakby skradać się. W ten sposób przedszkolaki wdrażane są do umiejętnego zachowania ciszy podczas różnych czynności. Inną wersją tej zabawy może być na przykład grupowe kroczenie w ciszy. Grupy są oceniane przez dzieci.

"Jaki to dźwięk"
Cel: dostrzeganie, klasyfikowanie dźwięków z otoczenia.
     Zabawa ta wymaga od dzieci również ciszy. Jest poniekąd odmianą poprzedniej zabawy. Dzieci bezszelestnie posuwają się gęsiego po dywanie. Z głębi pomieszczenia co chwilę słychać znane dzieciom dźwięki. Zadaniem dzieci jest zapamiętywanie jak największej ilości dźwięków. W podsumowaniu zabawy dzieci siadają na dywanie i wymieniają jakie dźwięki usłyszały.

"Co lubisz, robisz, gdy słyszysz muzykę "
Cel: zachęcanie dzieci do uzewnętrzniania swoich uczuć i przeżyć związanych z wysłuchanym fragmentem muzycznym.
     Nauczycielka prosi by dzieci położyły się swobodnie na dywanie i zamknęły oczy. Gra lub odtwarza kolejne, zróżnicowane nastrojowo utwory. Po każdym utworze dzieci za pomocą swobodnych gestów prezentują wrażenia, jakie wywarł na nich dany utwór.
      Na zakończenie zabawy nauczycielka prosi by dzieci podczas słuchania najdłuższego fragmentu pokazały, co lubią robić, gdy słyszą muzykę.
"Maszeruję za..."
Cel: kształtowanie płynności i estetyki ruchów.
      Zabawa zaczyna się od krótkiej rozmowy w kręgu na temat tego, że o każde zwierzątko maleństwo troszczą się jego rodzice. To oni uczą swoje dzieci wszystkiego i chodzą za sobą.
Dzieci zostają za pomocą opasek z emblematami zwierząt podzielone na grupy ( kury i koguty, żaby, zajączki, kaczki itp.)
      Nauczycielka zaczyna grać na flecie-a za nią maszerują zgrabnie kury i koguty. Gdy nauczycielka gra na tamburynie z trawy wyłaniają się żaby, które skaczą rzędem po łące. Następnie wychowawczyni zaczyna grać na trójkącie. Ustawiają się za nią zajączki, które radośnie kicają za "mamą". Na uderzenia w bębenek pojawiają się kaczki, które rytmicznie poruszają się za nauczycielką.
Zaprezentowane zabawy są tylko drobną inspiracją do wymyślania przez nauczycielki różnych ćwiczeń z zastosowaniem elementów muzyki i dźwięku.

Literatura

• P.Cyculko, Aktywność twórcza dzieci niepełnosprawnych wzrokowo w działaniach muzykoterapeutycznych, Kraków 2003, Oficyna Wydawnicza Impuls.

• M.Januszewska-Warych , G.Grabowska, Edukacja muzyczna w zintegrowanym systemie pracy w klasach 1-3 szkoły podstawowej, Słupsk 2002, Wydawnictwo Uczelniane Pomorskiej Akademii Pedagogicznej.

• M.Przychodzińska - Kaciczak, Zrozumieć muzykę, Warszawa 1984, Nasza Księgarnia.

• A.Pytlak, Muzyka a wychowanie (w:) W.Pomykało (red.) Encyklopedia Pedagogiczna, Warszawa 1997, Fundacja Innowacja.

• E.Sobolewska, Rola edukacji muzycznej w klasie integracyjnej, Pro Pedagogia 2002, nr 2.

• E.Zwolińska (red.), Muzyka w nauczaniu zintegrowanym, Bydgoszcz 2002, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej

---