Reh.os.z. złożonymi N t.5
„Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem” Ewa Pisula Dorota Danielewicz
Efektywność działań terapeutycznych podejmowanych wobec dzieci z autyzmem.
Badania ukazują że os z A bardzo rzadko osiągają poziom niezależności, który pozwalałby im na samodzielne życie. Rzadko zakładaja rodziny i pracują. Z badań przeprowadzonych w Japonii na 200 osobach: 5% się uczyło, 20% znalazło zatrudnienie, większość badanych mieszkała z rodzicami, przystosowanie 37% oceniano na dobre lub bd, 46% średnie, słabe lub b słabe. Badania Pivena(1996) 82$ adolescentów lub dorosłych z A poczyniło w porównaniu z dzieciństwem znaczne postępy w komunikowaniu się oraz uczestniczeniu w interakcjach społecznych, u 55% uległo zmniejszeniu nasilenie sztywnych i powtarzalnych zachowań.
Poziom rozwoju intelektualnego osób autyzmem a efektywność terapii.
Powszechny jest pogląd że os z A o wyższym poziomie funkcjonowania intelektualnego odnoszą największe korzyści z terapii. Badania te Nie są jednoznaczne!
Lord i Schopler (1989) stwierdzili że spośród dzieci w wieku przedszkolnym objętych opieką w ramach podejścia TEACCH największe efekty osiągały dzieci najmłodsze, 2-3 r.ż. szczególnie te u których poziom wyjściowy inteligencji był relatywnie niski i które wcześniej nie mówiły(II niższy niż 50pkt). W ciągu 4-5 lat oddziaływań II wzrósł 0 15-24 punkty. U pozostałych dzieci u których II był wyższy od 50pkt II wzrósł nieznacznie.
Harris i Handelman(2000) wykazali z kolei że efekty wczesnej interwencji były lepsze u dzieci z wyższym II.
WAŻNE u dzieci z A poziom II jest zawodny jeśli chodzi o badanie efektywności pracy z dzieckiem. Występują ogromne trudności z pomiarem I u osób z A. kolejnym problemem jest przystosowalność narzędzi stosowanych do pomiaru I.
Magiati i Howlin(2001) sugerują iż chcąc określić postępy jakie dzieci robią we wczesnej interwencji należałoby mierzyć ich zdolności za pomocą różnych testów i nie polegać na tylko jednym z nich!
Rozwój mowy dziecka z autyzmem a skuteczność terapii.
Rozwój mowy to podobnie jak badanie II predykator dalszego rozwoju dziecka. Vnter, Lord, Schopler(1992) że równie dobrym prognostykiem zdolności adaptacyjnych i zdolności uczenia się os z A w okresie dorastania jest osiągnięcie przed ukończeniem 5 roku życia zdolności do spontanicznego budowania co najmniej trójwyrazowych komunikatywnych wypowiedzi. Zaburzenia rozwoju mowy są jednym z elementów tzw. autystycznej triady.
Eisenmajer- wczesne zaburzenia rozwoju językowego wiążą się z opóźnieniem rozwoju ruchowego i rozumieniem mowy.
Michelotti(2002)- opóźnienia lub zaburzenia rozwoju mowy we wczesnym dzieciństwie powiązane z niektórymi symptomami autyzmu pozwalały przewidzieć iż w późniejszym okresie objawy A u dziecka ulegną nasileniu
Właściwie dobrany i intensywny program rozwijania zdolności komunikacyjnych istotnie wpływa na wyniki w terapii dziecka!
Arick(2003) na efektywność oddziaływań u dzieci w wieku 2-6 lat wpływ miały przede wszystkim II oraz odpowiedni dostosowany do jego potrzeb program rozwijania zdolności komunikacyjnych.
W innych badanaich okazało się że matki które prowadziły same terapie z dzieckiem bardzo zawyżały osiągnięcia dzieci. Wynikało to z tego że bardzo angażują się one w wspieranie rozwoju dziecka i dokonywana przez nich ocena była oceną własnych działań, połączonych z dużym emocjonalnym zaangażowaniem.
Czas rozpoczęcia terapii i intensywność a jej skuteczność.
Pogląd ze im wcześniej tym lepiej!
Fenske(1985) jeśli terapia behawioralna rozpoczęta została przed 60 miesiącem życia to przynosiła ona lepsze efekty niż po 60 miesiącu
Gabriels(2001) 2 grupy dzieci rożniące się intensywnością ćwiczeń. Jedna z grup miała 27 godzin w miesiącu terapii więcej(grupa lepiej funkcjonująca). Terapia rozpoczęła się równocześnie. Różnice pod względem czasu objęcia ich specjalistyczną opieką nie były duże.
Lovaas(1987) wykazał że bardzo intensywna terapia behawioralna ok. 40h tygodniowo, zastosowana u małych dzieci była znacznie skuteczniejsza niż terapia prowadzona za pomocą takich samych metod ale mniej intensywnie-10h tyg
Efektywnośc pomocy jest wyznaczona przez wiele współdziałających ze sobą warunków, sprawiających, że sytuacja każdej osoby jest wyjątkowa i niepowtarzalna. Żaden z czynników wpływających na efektywność terapii nie działa w izolacji!
Nauczanie dzieci z A zachowań werbalnych.
Dzieci z A nie uczą się jezyka tak jak ich rówieśnicy- poprzez zabawę, obserwacje, naśladowanie. Jedna z najbardziej efektywnych i zalecanych metod pracy opiera się na założeniach i procedurach stosowanej analizy zachowania- Applied Behavior Analysis- ABA. Stosowana analiza zachowania jest nauką o zachowaniu i o zmiennych cechach środowiska( zdarzeniach poprzedzających i konsekwencjach) które na nie wpływają. Analityzy zachowania zajmują się przede wszystkim zachowaniami sprawczymi tj. zachowaniami wyuczonymi podczas interakcji organizmu z otoczeniem. Wyniki badań behawioralnych wskazują ze podczas warunkowania sprawczego(instrumentalnego) manipulowanie konsekwencjami zachowania zmienia prawdopodobieństwo ponownego pojawienia się tego zachowania w przyszłości. Jeśli po danej reakcji będą systematycznie występowały konsekwencje wzmacniające doprowadzi to do częstszego pojawiania się tej reakcji lub podobnych do niej. Jeśli karzące to oczywiście spowoduje to rzadsze pojawianie się reakcji.
Wyróżniamy 2 podejścia do nauczania dzieci z A mowy:
Metoda wyodrębniania prób: uczenie się w środowisku treningowym dicrete trial training. Wyodrębniona próba to mała cząstka procesu uczenia się która ma jasny początek i koniec. Wykorzystywana jest w uczeniu 1:1, każda próba składa się z elementów:
Sygnał od nauczyciela że uczeń ma wykonać daną reakcję
Podpowiedz nauczyciela jeśli jest konieczna!
Reakcja ucznia
Konsekwencja wykonanej reakcji dostarczona przez nauczyciela
Przerwa między kolejnymi próbami
Sygnał wydawany przez nauczyciela że uczeń ma podjąć zadanie jest w języku behawioralnym nazwana bodźcem dyskryminacyjnym- zmienna środowiska werbalna lub niewerbalna, która powoduje że osoba angażuje się w dane zadanie. Bodziec ten wykonuje zadanie bo w przeszłości zostało one wzmocnione w obecności tego właśnie bodźca. Bodźce D powinny być: krótkie, odnoszą się konkretnie do tego czego chcemy nauczyć dziecko, przy uczeniu nowych umiejętności są używane przez wszystkich terapeutów w ten sam sposób, terapeuci powinni stosować bodźce które są stosowane najczęściej w otoczeniu dziecka, powinny być powtarzane wielokrotnie bez zależności czy to pytania polecenia.
Jeśli uczeń nie reaguje w ciągu 5 sekund na bodziec to dajemy podpowiedz. Podpowiedzi stanowią dodatkowe bodźce wykorzystywane w celu zwiększenia prawdopodobieństwa że reakcja nastąpi w obecności Sd, który na razie nie wywołuje poprawnej reakcji. Ten Sd który będzie ostatecznie kontrolował zachowanie nazywamy bodźcem naturalnym. Podpowiedzi są stosowane przed uzyskaniem odpowiedzi, w czasie jej trwania i pomagają nauczycielowi stworzyć sytuacje w której zachowanie ucznia może być wzmocnione w obecności Sd naturalnego. Podpowiedzi mogą być związane z reakcją lub bodźcem. Dzielimy je na: słowne(N mówi coś do dziecka co pomaga mu odp), wskazujące(N wskazuje na poprawną odp), modelujące(N demonstruje, modeluje, poprawną odpowiedz), fizyczne(bezpośrednio porusza daną częścią ciała dz aby zrealizować zadanie). Do podpowiedzi związanych z bodźcem należą zmiany dokonane w bodźcu D mające za zadanie zwiększenie wyrazistości tego bodźca. Wyróżniamy: wewnątrzbodźcowe( T zmienia pozycję bodźca D ustawia go bliżej lub jego wymiar- wielkość co pomaga dziecku lepiej odp)i zewnątrzbodźcowe( T stosuje dodatkowy bodziec który powoduje że BD jest bardziej wyrazisty).
Podpowiedzi powinny być stosowany tylko w fazie nauczania i powinny być wycofane tak szybko jak tylko możliwe!
PRZEBIEG Jeśli dziecko zareaguje poprawnie i samodzielnie taka sytuacja powinna być od razu wzmocniona przez T z wykorzystaniem wzmocnień rzeczowych. Jeśli dziecko nie zareaguje wcale lub niepoprawnie to N musi zastosować podpowiedz aby naprowadzić ucznia. Jeśli odp jest nieprawidłowa to N może neutralnym tonem powiedzieć „nie” i usunąć pomoce naukowe ze stołu. Następna próba powinna być tzw. próbą korekcyjną, tj. N nie powinien dopuścić do ponownego popełnienia błędu. Ostatnim elementem jest przerwa pomiędzy stoczona przez N konsekwencją a następnym poleceniem(1-5s).
Dziecko może spędzać od kilkudziesięciu minut do kilku godzin dziennie na uczeniu się z wykorzystaniem metody wyodrębnionych rób. We wczesnej interwencji dzieci poddawane są 5-6H terapii dziennie.
Korzyści tej metody wg Sundberg i Partingot(1999):
Możliwość wykonania wielu powtórzeń nauczanej umiejętności
Nauczanie jest stosunkowo łatwe, instrukcje dla N są opracowane w formie skryptów
Odpowiednia jest do nauczania podstawowych umiejętności: naśladowanie, próby, nazywanie
Łatwa do wdrażania w terapii indywidualnej i grupie
Po wybraniu bodźców, działania są skuteczne
Zapis danych jest mało skomplikowany
Kolejne etapy uczenia się i nauczania są dokładnie określone
Postęp lub jego brak jest zauważalny
Metoda jest pomocna w wyuczeniu zachowań sprzyjających uczeniu się np. koncentrowaniu uwagi na N, spostrzegania zależności pomiedzy zachoaniem a konsekwencjami
Metoda MAKSYMALIZUJE SUKCES DZIECKA A MINMALIZUJE JEGO NIEPOWODZENIA!
Ograniczenia tej metody:
Konieczność programowania generalizacji wyuczonych umiejętności
Podpowiedzi są rzadko obecne w środowisku naturalnym
Motywacja dziecko jest mało wykorzystywana w środowisku naturalnym
Nauczanie jest kierowane przez N
Uczenie spontaniczne ograniczone przez mały nacisk na motywację dziecka
Przekazywanie silnych i natychmiastowych wzmocnień często jest niemożliwe w środowisku naturalnym
Sposób nauczania może skutkować wyuczeniem sztywnego i schematycznego języka
Metody nauczania silnie kontrolowane rzez N
Interakcje pomiędzy U a N różnią się od tych w środowisku naturalnym
Nauczanie odbywa się wg skryptu może to ograniczać N w łaczeniu wyuczonych u dziecka umiejętności w spójną całość.
Metoda nauczania sytuacyjnego inaczej paradygmat języka naturalnego, uczenie środowiskowe, uczenie incydentalne. Charakterystyczne cechy:
Krótkie i przyjemne dla ucznia
Wykonywane środowisku naturalnym, gdzie można uczyć j funkcjonalnego
Zainicjowane przez ucznia i związane ze stanem obecnej motywacji
Stosowane w kontkście interesujących ucznia aktywności, przedmiotów i osób
Do metod uczenie sytuacyjnego zalicza się: nauczanie incydentalne, opóźnianie wypowiedzi i procedurę „polecenie-model”
Metodę ta opracowali Hart i Risley (1968-1980), uczenie incydentalne to sytuacja w której zachowania werbalne kształtowane są wtedy gdy dziecko zainicjuje wypowiedz, dotyczącą interesującego je zdarzenia, a osoba ucząca odpowiada na tę inicjację w taki sposób aby zachęcić dziecko do rozbudowania swojej wypowiedzi(Hart, Risley,1982), składają się na to: zaaranżowanie środowiska w taki sposób aby było w nim wiele interesujących dla dziecka przedmiotów i możliwości aktywności, oczekiwanie na inicjatywę dziecka interesującego go przedmiotu, próba N skierowana do dziecka o rozwinięcie swojej wypowiedzi, dostarczeniu dziecku interesującego go przedmiotu/aktywności.
Możliwości nauczania incydentalnego będą większe jeśli N wyposażą środowisko w ciekawe zabawki, książki, gry, smakołyki itd. N powinni aranżować sytuacje które zwiększają prawdopodobieństwo że dziecko zainicjuje werbalnie lub niew coś osobie dorosłej, może to się pojawić dzięki:
Kontrolowaniu całkowitego dostępu do zabawek
Zainteresowaniu N ciekawymi dla dz aktywnościami
Aranżowaniu powtarzających się schematów zabawy
Wstrzymaniu dostarczania dziecku potrzebnych materiałów, do momentu wyrażenia prośby przez dz
Prezentowaniu dz zdjęć ulubionych aktywności
Rozpoczynaniu interesujących dz aktywności i przerwaniu w oczekiwaniu na prośbę dz o ich kontynuację
Patrzeniu na materiały i na dziecko z „oczekującym” wyrazem twarzy
Nie zadajemy tu pytań „co chcesz”!
Opóźnianie podpowiedzi opracowano tą metodę w celu przeniesienia kontroli bodźcowej z bodźców mniej związanych ze spontaniczną mową tj. podpowiedzi słownych na bodźce wywołujące spontaniczne komunikaty tj. obecność przedmiotów lub osób, kontekst sytuacyjny. Metoda polega na systematycznym odseparowaniu podpowiedzi od bodźca który ma celowo wywołać poprawną reakcje. Istnieją 2 rodzaje opóźniania wypowiedzi: progresywne(podpowiedź jest opóźniana o coraz dłuższe odstępy czasowe, rozpoczynając na 0s kończąc na 10s), i stałe(podpowiedź jest opóźniana o ten sam odstęp czasu)
Jak w uczeniu incydentalnym tu N też muszą aranżować środowisko! Wzmacniamy reakcje gdy spontaniczna wypowiedź będzie wyemitowana przez dziecko. Jeśli nie zostanie to N modeluje poprawną reakcję „chcę wodę”- dziecko naśladuje model i otrzymuje wodę.
Procedurę „polecenie-model” (Rogers- Warren, Warren, 1980) tu N nie czeka na inicjatywę dziecka, ale sam rozpoczyna wymianę werbalną lub niew poprzez wydanie polecenia, które może być poinstruowanie (powiedz co widzisz), pytanie lub model(powiedz- „dom”).
Zaaranżowanie sytuacji w której N i dz poświęcają uwagę tej samej rzeczy- najlepiej ciekawej dla dz
W momencie gdy dz wykazuje szczególne zainteresowanie, N wydaje polecenie dz
Jeśli dz odpowie poprawnie to N potwierdza odp i kontynuuje czytanie książki z dz , jeśli nie odp poprawnie to N modeluje odpowiedź i kształtuje prawidłowe reagowanie
Korzystne cechy nauczania sytuacyjnego wg Sundberga i Partingtona:
Wykorzystanie zainteresowań motywacji dz
Zapewnienie optymalnych warunków do uczenia spontanicznych próśb
Wykorzystanie bodźców które występują w naturalnym środowisku
Większe prawdopodobieństwo generalizowania wyuczonych umiejętności
Mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji awersyjnych dla dziecka
Nauczane interakcje werbalne są podobne do tych występujących w życiu codziennym
N są częściej kojarzeni z efektywnymi interakcjami werbalnymi
Różne zachowania werbalne są ćwiczone naprzemiennie
Interakcje pomiędzy N a dz są charakterystyczne nie jak w przedszkolu
Ograniczenia nauczania sytuacyjnego:
Trudności w skutecznym zastosowaniu procedur uczenia sytuacyjnego w szkole
N musi umieć wykorzystać istniejący już stan motywacji dz lub wiedzieć jak zaaranżować sytuacje które stworzyłby taki stan
N musi rozpoznać motywację dz
Problemy z reagowaniem na spontaniczne prośby dz (wyjście na basen)
Szkolenie N do tego nauczania jest trudne
Zredukowana liczba powtarzania danej sytuacji
Mniejsze możliwości nauczania dz radzenia sobie z frustracjami związanymi ze stawianymi wymaganiami
Metoda opcji- opis wolontariusza.
Metoda ta nie ogranicza się tylko do pracy z dz, jest to cała filozofia życia, jego styl i nie da się tego rozgraniczyć. Stworzona przez Barry Neil i Samarie Kaufman.
M opisuje i uczy jak być szczęśliwym, jak żyć ze sobą i z innymi ludźmi w zgodzie, spełniać własne marzenia i być szczęśliwym.
Son- Rise Program program realizowany w instytucie opcji, ośrodku założonym przez Kaufmanów w 1983r. programy dotyczące problemów poza A np. anoreksji noszą nazwę Option Process. Tytuły pracowników prowadzących program Son-Rise to facylitatorzy i nauczyciele. Falicytator to osoba która ma uprawnienia pierwszego stopnia, która przeszła 18 miesięczne szkolenie w Instytucie Opcji i stała się w pełni uprawnionym pracownikiem instytutu. N to osoby z uprawnieniami wyższego stopnia, szkolenie trwa ponad 36 miesięcy w instytucie. Pracują oni z dz, ich rodzicami ale też szkolą F.
a przełomowa koncepcja została opracowana przez rodziców dla rodziców oraz profesjonalistów ucząc jak opracować i wdrożyć domowy, skoncentrowany na dziecku program terapeutyczny. Program Son-Rise zakłada, że to rodzice są dla dziecka najlepszym źródłem informacji więc nasz program edukacyjny jest ukierunkowany nie tylko na dzieci, ale również na rodziców. Uczymy rodziców konkretnych narzędzi dotyczących edukacji i postawy oraz technik pomocnych w tym, aby być jak najbardziej efektywnym nauczycielem oraz terapeutą jakiegokolwiek dziecko może mieć. Umożliwia to dziecku wyjątkowe postępy we wszystkich obszarach nauki, rozwoju, komunikacji i zdobywaniu różnych umiejętności. Techniki pracy z dziećmi które mu pomagają:
* Dołączanie do rytualistycznych i powtarzających się zachowań dziecka daje klucz do rozwiązania tajemnicy tych zachowań i ułatwia kontakt wzrokowy, rozwój socjalny i włączenie się do zabawy z innymi.
* Używanie własnej motywacji dziecka doskonali jego proces nabywania wiedzy i buduje fundament pod edukację i nabywanie umiejętności
* Nauka poprzez zabawę interaktywną owocuje efektywną i sensowną socjalizacją oraz postępami w interakcji.
* Stosowanie entuzjazmu, energii i ekscytacji zwraca uwagę dzieci oraz budzi w nich stałą chęć do nauki i kontaktu.
* Wolne od sądów i optymistyczne nastawienie w programie Son-Rise podnosi w dzieciach do maksimum poziom uwagi, radości i życzeń.
* Usytuowanie rodzica jako najważniejszego i trwałego fundamentu prowadzi do najbardziej spójnej i konsekwentnej koncentracji odnośnie terapii, inspirowania dziecka i jego edukacji.
* Stworzenie bezpiecznego, wolnego od zakłóceń obszaru dla pracy / zabawy daje optymalne środowisko dla nauki i rozwoju
Najsilniejszym, najbardziej poświęcającym się, użytecznym i kochającym dla dziecka jest Rodzic. W wielu profesjonalnych opracowaniach ten fakt jest deprecjonowany a nawet negowany.
„Eksperci” nie wiedzą, bo nie mogą wiedzieć o dziecku tyle co ty. Ich kontakt z nim jest ograniczony często do kilku wizyt. Wielu nauczycieli i terapeutów pracuje z waszym dzieckiem w ośrodku gdzie jeden instruktor przypada na całą grupę jednocześnie kontrolując wiele dzieci z częstokroć różnymi problemami. W wielu przypadkach wyniki testów czy też „ literatura” traktowane są jako bardziej wiarygodne kryteria niż obserwacje rodziców.
Tu, w Amerykańskim Centrum Terapii Autyzmu my nie tylko uświadamiamy rodziców o ich wyjątkowej roli, ale też staramy się dać im siłę bycia źródłem bogactwa dla swoich dzieci. Chociaż program Son-Rise jest skoncentrowany na dzieciach uczymy rodziców bycia „managerami”. Twoja wiedza, miłość, zainteresowanie życiowe i troska nigdy nie zostaną przewyższone przez żadnego profesjonalistę patrzącego na twoje dziecko jako na jedno z wielu. Profesjonaliści oczywiście są bardzo pomocni, zrobią wszystko najlepiej jak mogą i mają jak najlepsze chęci. Są w stanie zapewnić bardzo znaczącą pomoc ,ale ty możesz dokonać więcej ponieważ Twoją jedyną pasją jest właśnie świat twojego dziecka. Wierzymy w siłę rodziny, w niewiarygodny potencjał domu jako kochającego i wychowującego środowiska i w najlepsze źródło po[mocy dla dziecka - jego rodzica!
Programy:
Start up- jest to pierwszy krok dla rodziców, trwa tydzień i uczą się fundamentalnych technik niezbędnych do prowadzenia programu w domu. Uczą się postępowania z dzieckiem, mogą powiedzieć o swoich problemach i lękach. Stajesz się wysoce podatnym na wiedzę i efektywnym nauczycielem, źródłem wszystkiego dla swojego dziecka. Rozwijasz unikalną interakcyjną relację pełną motywacji aby stworzyć program nauki zachowań socjalnych oraz rozbudzić przyjemność w kontaktowaniu się z ludźmi oraz edukacji. Stworzenie optymalnego środowiska, Opracowanie takiego otoczenia dla dziecka które filtrowałoby wszystkie z najczęściej spotykanych zakłóceń optymalizując udział dziecka w zajęciach i jego rozwój.
Intensive- Podczas gdy terapeuci prowadzą intensywną pracę z dzieckiem przez 8 godzin dziennie, specjaliści programu Son-Rise czynią to z tobą dostarczając konkretnych narzędzi, technik i umiejętności, które wzbogacą i zmaksymalizują skutecznoś domowego Programu Son- Rise.
Maximum impact- Zawiera więcej narzędzi, rozwiązań i inspiracji ,aby podnieść program na nowy poziom. Maximum Impact wzbogaci umiejętności odnośnie wiedzy i mistrzostwa, odnowi nastawienie pod względem entuzjazmu i natchnie program bezustanną motywacją dla osiągnięcia doskonałości.
3E - energia, entuzjazm, ekscytacja
To technika, której używamy przez cały czas w kontakcie z dzieckiem. Aby dziecko było świadome naszej obecności, musimy się wyróżniać, być tak interesującym, atrakcyjnym, ekscytującym aby zwrócić jego uwagę. Najtrudniej przekazać 3E kiedy dziecko nie jest nami zainteresowane, kiedy izmuje. W ten sposób uczymy ekscytakcji drugą osobą. Pokazujemy to naszą:
mimiką (twarz ma 77 mięśni,a używamy tylko 3); usta, oczy to narzędzia komunikacji;
głosem - jego modulacją (bazując na swoim normalnym głosie);
ciałem.
Ważne jest różnicowanie naszego zachowania, głosu, mimiki.
Pokój zabaw
Organizacja pokoju zabaw jest ważnym elementem terapii Son-Rise. Jest to miejsce, w którym zminimalizowaliśmy liczbę bodźców, które mogą dekoncentrować dziecko. Nie ma tam żadnych elektronicznych, wydających dźwięki i migających światłami zabawek. Niemal wszystkie sprzęty leżą wysoko na półkach, aby Kuba kiedy czegoś chce, mógł się zwrócić z tym do nas. Pokój jest też wyciszony, aby dochodziło tam jak najmniej dźwięków z zewnątrz. W pokoju znajduje się lustro, przez które możemy "zdobywać" kontakt wzrokowy z dzieckiem.
To miejsce, gdzie Kuba czuje się bezpiecznie i komfortowo. To on tu jest szefem, ma wpływ na wszystko,co się dzieje podczas sesji. Dzięki temu chętniej wychodzi do naszego świata i dzieli się swoim.
Kontakt wzrokowy
Większość dzieci z autyzmem ma problem z patrzeniem w oczy. Niektóre dzieci opisują kontakt wzrokowy z drugim człowiekiem jako "bolesny". Oczy są "drzwiami" do duszy. Im więcej dziecko na nas patrzy, tym więcej się uczy. Dzięki naśladowaniu może się od nas nauczyć, jak się zachowywać w kontakcie z innymi. W naszej pracy z Kubą zwracamy na to dużą uwagę. Chcemy, żeby patrzył na nas jak najdłużej i jak najczęściej. Aby mu to ułatwić pamiętamy o:
pozycjonowaniu- kiedy nasze oczy są na wysokości jego lub poniżej, dużo łatwiej jest mu na nas spojrzeć. W czasie dłuższego wyłączenia dajemy mu przestrzeń, dystans, odsuwamy się tak, aby czuł się komfortowo i jednocześnie, jak już będzie gotowy, mógł na nas spojrzeć bez większego wysiłku. Wszystkie przedmioty podajemy dz "od" naszych oczu, zaczynając tuż przy swojej twarzy. Stosujemy to również podczas czytania książek. Czytanie wykorzystujemy aby zdobyć interakcję. Nie jest ważna treść książki, ale może być pretekstem do kontaktu między nami i dzieckiem. Ożywiamy tekst naszym głosem, mimiką, ruchami.
stosowaniu 3E czyli energii, entuzjazmu i ekscytacji- jak dz parzy na nas, wtedy wszystko dzieje się szybko, mamy nowe pomysły na zabawę, ma wrażenie, że jego wzrok ma niezwykłą moc poruszania całym światem.
Celebracji-dziękujemy za każde spojrzenie, okazujemy radość i tym samym zachęcamy aby robił to częściej i dłużej. Sposoby celebracji mogą być różne: od podziękowania, przez przybicie piony po rozpłaszczenie się na ścianie z zachwytu. Mówimy mu też, że bardzo lubimy, kiedy na nas patrzy.
proszeniu o to, żeby na nas spojrzał
uatrakcyjnianiu naszych twarzy przez ich: malowanie, dekorowanie gwiazdkami, "przyciskami", okularami, perukami