Pytanie 13

Postęp biologiczny, odmianowy, hodowlany i genetyczny-mierniki postępu biologicznego.

Postęp biologiczny - to efektywność ludzkiej działalności stosująca poznane prawa i mechanizmy biologiczne w celu wykorzystania organizmów i mikroorganizmów do osiągnięcia określonych celów utylitarnych

Postęp hodowlany - to efektywność hodowli twórczej, obejmująca te kreacje które uzyskały podwyższoną wartość w stosunku do już istniejących. W praktyce jest to ten rejestrowany przez instytucję rejestrową. Postęp hodowlany odnosi się jedynie do osiągnięć na etapie hodowli i badań.

Postęp genetyczny - zwiększenie wartości danej cechy w pokoleniu potomnym na drodze selekcji.

Postęp odmianowy to wzrost plonów lub poprawa wartości innych cech w wyniku wprowadzenia do uprawy nowych odmian. Szacuje się go w wartościach rzeczywistych i relatywnych jako potencjalny, planowany na podstawie wyników doświadczeń i realizowany w produkcji ( przeciętny dla różnych odmian danego gatunku lub indywidualny dla poszczególnych odmian). Nie kończy się na etapie zarejestrowania odmiany, lecz zaczyna i poprzez repartycję i reprodukcję materiału siewnego, kończy na plonie produkcji

Burak Co 460/687 = 67%

Pszenica 44,0/81,3 = 54 %

Rzepak 30,06/ 50,2 = 60%

Jęczmień 33,0/61,2 = 48%

Ziemniak późny 21,0/48,5 = 45%

Groch 22,0/57,2= 38%

Żyto ozime 22,3/73,7 = 31%

Mierniki postępu biologicznego:

• Ilość zarejestrowanych odmian krajowych

• Ruch odmianowy, częstotliwość wymiany odmian

• Poziom plonowania nowych odmian COBORU

• Poziom wartości cech jakościowych

• Powierzchnia upraw produkcyjnych obsianych kwalifikatem

• Udział nowych odmian w uprawach produkcyjnych

Pytanie 15

Sposoby zachowania bioróżnorodności roślin uprawnych

Bioróżnorodność- zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów pochodzących z ekosystemów oraz zespołów ekologicznych, których są częścią. Dotyczy różnorodności gatunkowej międzygatunkowej międzyekosystemowej.

Zachowanie bioróżnorodności:

• Na miejscu (in situ): ochrona dzikorosnących roślin użytkowych i dzikich, hodowlanych, ochronę w gospodarstwie

• utrzymanie i promocja praktyk rolniczych ograniczających skutki zanieczyszczenia środowiska

• ekologiczne korzystna ekstensyfikacja upraw rolniczych

• ukierunkowane wykorzystanie użytków rolnych zgodnie z ochroną środowiska

• poza środowiskowe (ex situ) bank genów- zachowanie zasobów genetycznych, które są dostępne do wykorzystania

Agroekosystem- zespół obejmujący uprawy rolnicze, stanowiący funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana związków chemicznych i energetycznych między biocenozą (część żywa: producenci, konsumenci i reducenci), a biotopem (część nieożywiona: H₂O, związki mineralne, O₂, gleba).

W bioróżnorodności agroekosystemów, czyli ekosystemów polowych następuje:

- pozostawanie w początkowej fazie sukcesji

- sezonowość

- planowane następstwo roślin

- uproszczony skład forystyczny zbiorowisk

- cykliczne zabiegi agrotechniczne

- ciągła pielęgnacja i ochrona rośliny uprawnej

- zróżnicowana długość okresu wegetacyjnego roślin

- bilansowanie makro- mikro- składników

Pytanie 20

Inżynieria genetyczna w kształtowaniu postępu biologicznego w produkcji roślinnej

Inżynieria genetyczna- swobodne przenoszenie genów z organizmu dawcy do organizmu biorcy. Biorca wytwarza w efekcie substancje (polipeptyd), którego naturalnie nie wytworzą.

Zastosowanie inżynierii genetycznej w produkcji roślinnej:

• odporność na herbicydy, insektycydy, wirusy, bakterie, grzyby;

• wyższa tolerancja roślin na stresy środowiskowe ( zasolenie, pH, niska temp., susza);

• zwiększenie wartości żywieniowej i technologicznej

• obniżenie energochłonności technologii, mniejsze koszty nawożenia.

Najczęstszą metodą inżynierii genetycznej w kształtowaniu postępu biologicznego w produkcji roślinnej jest mikrowstrzeliwanie.

Mikrowstrzeliwanie (fizyczna) - wykorzystuje mikroskopijne kulki z złota lub wolframu o średnicy 0,5 - 5 mikrometra. Fragmenty DNA które pragnie się wprowadzić do komórek są opłaszczane na tych kulkach, a następnie wstrzeliwane do komórek roślinnych. Używana jest do tego tzw. "armatka genowa" (ang. particle gun). Wadą metody jest niska wydajność oraz mogące wystąpić uszkodzenia komórek. Zaletą jest to iż komórki nie muszą być pozbawiane ściany komórkowej, można wprowadzać do np. do fragmentu liścia, jak i DNA może zostać wprowadzona także do chloroplastów i mitochondriów.

Pytanie 29

Kryteria oceny ziarna jęczmienia przeznaczonego dla przemysłu browarnego

Kryteria te dzielimy na dwa rodzaje: kryteria ziarna i kryteria słodu.

Kryteria ziarna jęczmienia: dojrzałe, dobre wykształcone, bez chorób i szkodników, bez pozostałości po pestycydach, białko <13,5%, wysoka energia kiełkowania, wilgotność, cechy fizyczne ziarna- baryłkowatość, duża MTZ, cieńka łuska, duże wyrównanie >90% (2,5 i 2,8mm sita)

Kryteria słodu:

• Ekstraktywność- cecha słodu, wydajność słodu, decyduje o ekonomice produkcji

Jest to procentowa zawartość substancji, które przeszły do roztworu(brzeczki) w wyniku zacierania tzw. brzeczki kongresowej. Ekstraktywność słodów jasnych wynosi od 79% do 82% suchej masy słodu, słodów ciemnych - od 75% do 78%

• zawartość skrobi wyrażona ekstraktywnością- procentem składników ziarna, które tworzą alkohol (im więcej skrobi to lepsza ekstraktywność)

• Liczba Kolbacha- stosunek zawartości białka rozpuszczalnego w słodzie do całkowitej zawartości białka (białka proste tworzą się, gdy nawozimy wcześnie jęczmień)

• Lepkość brzeczki- miernik rozluźnienia skrobiowego

• stopień ostatecznego odfermentowania - jest to wyrażona w procentach zdolność brzeczki laboratoryjnej do fermentacji pod wpływem drożdży piwnych

• Siła diastatyczna- miara aktywności enzymów, głównie β-amylazy w słodzie

• dobra energia i zdolność kiełkowania- jest to liczba ziaren, które skiełkowały po 70h, 120h

• zawartość N ogółem powinna być mała, a w białku powinny dominować formy rozpuszczalne w wodzie

• aktywność enzymów- rozluźniających ziarniak podczas kiełkowania oraz ułatwiających fermentację skrobi

Pytanie 36

Przedstawić schemat analizy opłacalności produkcji

Opłacalność produkcji = produkcja-koszty

Produkcja- wszelka działalność ludzka, której celem jest wytwarzanie określonych dóbr materialnych, przynoszących zyski producentowi i zaspokajająca potrzeby społeczne. Natomiast produkcja wyrobów jest to działalność polegająca na wydobywaniu surowców mineralnych bądź przetwarzaniu surowców i materiałów na wyroby gotowe

Wartość produkcji- koszty bezpośrednie= nadwyżka bezpośrednia bez dopłat- koszty pośrednie rzeczywiste= wartość dodana brutto z działalności- koszty pośrednie szacunkowe (amortyzacja)= wartość dodana netto z działalności- koszty czynników zewnętrznych

Pytanie 37 Przedstawić schemat dochodu rolniczego

FADN- Instytut Gospodarki Rolnictwa i Ekonomiki- zbiera dane o produkcji rolniczej

Dochód rolniczy= zysk-koszty

Na dochód rolniczy wpływa dochód z pracy, dochód z ziemni i dochód z kapitału.

Schemat dochodu rolniczego:

Wartość produkcji- koszty bezpośrednie= nadwyżka bezpośrednia bez dopłat- koszty pośrednie rzeczywiste= wartość dodana brutto z działalności- koszty pośrednie szacunkowe (amortyzacja)= wartość dodana netto z działalności- koszty czynników zewnętrznych= dochód z działalności bez dopłat+ dopłaty= dochód z działalności

Pytanie 41 Przedstawić znaczenia i schemat analizy ochrony roślin

Znaczenie ochrony roślin (na przykładzie rzepaku):

- ochrona przed chwastami 30% wzrost plonu

- ochrona przed chorobami 20% wzrost plonu

- ochrona przed szkodnikami 50% wzrost plonu

W zbożach największe znaczenie mają choroby, później mniejsze znaczenie mają chwasty, a najmniejsze znaczenie szkodniki.

Próg ekonomicznej szkodliwości w ochronie roślin -jest to takie natężenie występowanie patogenów, przy którym straty wynikające ze zmniejszenia plonów zaatakowanych roślin równają się kosztom przeprowadzenia zabiegu ochrony roślin

Próg szkodliwości biologicznej- jest to określona liczba chwastów jednego lub wielu gatunków na jednostce powierzchni lub stopień pokrycia gleby przez chwasty powoduje istotne obniżenie plonu.

Ekonomiczna szkodliwość agrofaga = [(plon chroniony- niechroniony)*100]/ plon chroniony

Ważną funkcją w ochronie roślin jest profilaktyka (zapobieganie), ograniczająca rozprzestrzenianie się chwastów, chorób i szkodników, czyli prawidłowy płodozmian i zabiegi agrotechniczne.

16. Jakość nasion - kryteria jakości nasion

Jakość nasion jest ważnym czynnikiem w cyklu życiowym rośliny rolniczej - odpowiada za przekazywanie cech odmianowych z pokolenia na pokolenie, odpowiednie zagęszczenie, wielkość plonu.

Kryteria jakości nasion:

1. opisowa ( dotyczy czystości nasion)

- obecność nasion innych gatunków roślin (chwasty)

- zanieczyszczenia obojętne

- inne odmiany

- wzrost roślin i obserwacja

- technologia „finger pritting” DNA

- zanieczyszczenia poza oceną wizualną

-masa nasion, wyrównanie

b) zdrowotność

- zasiedlenie biologiczne, które może uszkodzić nasiona

- organizmy, które nie korzystnie wpływają na zdrowotność (grzyby, bakterie, wirusy, owady)

Badania zdrowotności: ocena fitopatologiczna (grzyby, bakterie) i wizualna (osady i nasiona)

c) wartość biologiczna ( kiełkowanie, wigor), utrata jakości przez starzenie się, złe przechowywanie (temperatura, wilgotność względna)

kiełkowanie: zespół procesów prowadzących do aktywności zarodka.

Wigor: właściwość nasion do szybkich, wyrównanych wschodów

19. Nowoczesne technologie przygotowania nasion do siewu:

Zaprawienie nasion: wykorzystanie czynnik ów biologicznych, fizycznych, chemicznych oraz zastosowanie technologii, które ochronią nasiona, zapewniają lepsze wschody i wzrost roślin (zboża, rzepak, burak, kukurydza, bawełna, ziemniak)

Otoczkowanie kłębków: nadaje owalnookrągły kształt pojedynczym kłębkom co znacznie ułatwia wysiew, ponadto otoczka wzbogacona w fungicyd i insektycyd zwiększa polową zdolność wschodową

Kłębki jednokiełkowe: charakteryzują się wysoką zdolnością kiełkowania (90-96%), umożliwiają siew precyzyjny i całkowitą mechanizację produkcji

Zalety zaprawiania:

- wydajne dawkowanie śr.chem. dostosowana do roślin

- obniżenie dawki środka na 1 ha

- bezpośredni kontakt środka z nasionami

- tyle samo środka dla każdej rośliny

-mniej kosztowna i wygodna aplikacja środka

- fitohormony poprawiają kiełkowanie drobnonasiennych

- mikroelementy pozwalają przetrzymać fazy krytyczne

-Rhizobia - szczepi się strączkowe aby lepiej wykorzystywały N

Kondycjonowanie nasion jest zabiegiem mającym na celu poprawienie ich jakości, głównie przyspieszenia i wyrównania kiełkowania. Polega ono na powolnym uwadnianiu nasion w kontrolowanych warunkach do takiej zawartości wody, która umożliwi zapoczątkowanie w nich podstawowych procesów biochemicznych związanych z kiełkowaniem. Jednym ze sposobów kondycjonowania, obok hydrokondycjonowania i osmokondycjonowania, jest matrykondycjonowanie (dla zainteresowanych opis kondycjonowania bo szef kazał)

Hydrokondycjonowanie (ang. priming) polega na nawilżeniu nasion w stopniu umożliwiającym zwiększenie ich aktywności życiowej, lecz niewystarczającym do rozpoczęcia kiełkowania rozumianego w praktyce jako przebicie okrywy przez korzonek zarodkowy. Nasiona zwykle nawilżane są w pojemnikach lub specjalnych kolumnach wypełnionych napowietrzaną wodą. Zabieg ten sprawia, że wschody w polu czy w szklarni następują szybciej i są bardziej wyrównane. Dla niektórych gatunków (np. pomidora) zwiększa się też zakres wartości temperatury, w której w ogóle możliwe jest kiełkowanie. Poza tym, kiełkujące nasiona są bardziej tolerancyjne wobec warunków środowiska. Zabieg hydrokondycjonowania jest z powodzeniem wykorzystywany do poprawiania jakości nasion warzyw (np. cebuli, pora, marchwi, selera, pomidora, papryki czy sałaty), ziół

Osmokondycjonowanie (ang. osmopriming, osmotic priming lub osmoconditioning), podobnie jak poprzedni zabieg, polega na nawilżeniu nasion, lecz przeprowadza się je w roztworach substancji osmotycznie czynnych przez kilka dni. Najczęściej stosowany jest w tym celu roztwór glikolu polietylenowego (PEG) lub soli mineralnych. Czasami, aby zwiększyć efektywność tego zabiegu, do roztworu dodaje się regulatorów wzrostu. Po nawilżeniu nasiona są kilkakrotnie płukane i suszone, a następnie suche mogą być przechowywane, zachowując uzyskaną w wyniku zabiegu wyższą jakość przez określony czas. W porównaniu z hydrokondycjonowaniem, osmokondycjonowanie ma wiele wad, m.in. wysoki koszt substancji osmotycznie czynnych, zaleganie PEG na nasionach (trudno się wypłukuje) oraz długotrwałość i mała wydajność procesu. Wadą jest także spora lepkość glikolu utrudniająca dostęp tlenu do nasion. Ponadto obserwacje poczynione w Europie Zachodniej wskazują na to, że nasiona osmokondycjonowane szybciej się starzeją i nie można ich długo przechowywać. Mimo negatywnych stron kondycjonowanie takie umożliwia poprawianie jakości nasion wielu roślin, zarówno rolniczych, jak i ogrodniczych. Najczęściej zastosowanie znajduje jednak w uszlachetnianiu drobnonasiennych gatunków warzyw.

Matrykondycjonowanie (ang. matriconditioning lub solid matrix priming) różni się od dwóch wyżej wymienionych zabiegów tym, że nasiona nie są umieszczane w cieczy, lecz mieszane z nawilżoną wodą substancją nośnikową. Substancją tą może być np. wermikulit, torf lub związki bitumiczne. Nasiona miesza się z wodą i substancją nośnikową, w ściśle określonej proporcji pozostają przez kilka dni, a następnie są oddzielane i suszone. Czasami do mieszaniny tej dodaje się jeszcze regulatorów wzrostu, w celu polepszenia efektywności zabiegu. Podstawową wadą matrykondycjonowania jest kłopotliwe oddzielanie od nasion substancji nośnikowej. Ten rodzaj kondycjonowania z powodzeniem wykorzystywany jest do uszlachetniania nasion warzyw i roślin ozdobnych. Tak traktowane nasiona kiełkują szybciej i wschody są bardziej wyrównane niż w przypadku nasion niekondycjonowanych, nawet w niesprzyjających warunkach. Ponadto nasiona takie są bardziej odporne na niską temperaturę w czasie wschodów

30. Wpływ zabiegów agrotechnicznych na zawartość i jakość białka ziemniaka

Skład chemiczny - zależy od odmiany, warunków agrotechnicznych i klimatycznych. O jakości decyduje zawartość skrobi, cukrów prostych, białka i witamin, albuminy i globuliny

- sadzimy na 10 cm w temp. 7-8 stopni C ( przy zbiorze więcej niż 10 stopni C, przy niższej temp. Nie zabliźniają się rany i miąższ czarnieje).

-zapotrzebowanie na wodę 350-400mm.

-kompleks 4-6, przedplon: zboża z obornikiem, motylkowate, burak bez obornika

- wiosną wczesne wyrównanie gleby i aplikacja nawozów

-obornik 20-30 ton najlepiej jesienią

-fosfor 70kg, potas 150kg, azot 40 -140 w zależności od przeznaczenia

-sortowanie, rozbudzanie 2-3 tyg , podkiełkowanie

-niszczenie łęcin, i ochrona chemiczna.

Zawartość białka ogólnego w bulwach ziemniaka kształtuje się na poziomie 9-11%s. m. , zależy to od sposobu uprawy, sposobu odchwaszczenia i warunków pogodowych. Intensywna ochrona herbicydami zwiększa za białka ogólnego w bulwach. Niewielkie ilości opadów oraz wysokie temperatury sprzyjają wzrostowi zaw białka. Wyższą koncentrację białka właściwego odnotowano w bulwach z obiektów uprawianych w sposób tradycyjny niż uproszczony (bezorkowy).

34. Przedstawić schemat kalkulacji kosztów jednostkowych produkcji na przykładzie

Koszt jednostkowy -suma kosztów poniesionych na wytworzenie produktu.

Koszty ponoszone na wytworzenie danego ziemiopłodu można podzielić na pośrednie i bezpośrednie. Do kosztów bezpośrednich można zaliczyć koszt zakupu: materiału siewnego, środki ochrony roślin, nawozy mineralne. Do kosztów pośrednich należy zaliczamy: podatek gruntowy, amortyzacje maszyn i urządzeń, koszty pracy ludzkiej. Koszty poniesione na uprawę roli są różne w zależności od rodzaju gleby, tego czy posiadamy własny sprzęt czy też bazujemy na usługach. Maszyny do zbioru są wynajmowane, pozostała część maszyn i urządzeń jest w posiadaniu gospodarstwa produkującego dany ziemiopłód. A przez prace ciągnika rozumiane jest wykonanie wszystkich prac polowych ( oranie, bronowanie itp.) koszty dotyczą uprawy na 1 ha.

Struktura kosztów uprawy buraka cukrowego:

Struktura kosztów uprawy pszenicy ozimej:

-nawozy 39%

-koszty maszynowe 25%

-środki ochrony 14%

-usługi 11%

-materiał bazowy 11%

Spośród wszystkich kosztów produkcyjnych największy udział stanowią kolejno:

1) nawozy z wyjątkiem uprawy ziemniaka,

2) koszty maszynowe ( amortyzacja, ropa),

3) środki ochrony roślin,

4) usługi ( głównie zbiór) z wyjątkiem buraka cukrowego i rzepaku gdzie usługi specjalistycznym sprzętem stanowią wysoki procent kosztów.

5) materiał bazowy ( z wyjątkiem ziemniaka, gdzie materiał bazowy jest największym kosztem).

35. Przedstawić istotę nadwyżki bezpośredniej

Nadwyżka bezpośrednia jest wyliczana jako różnica pomiędzy wartością produkcji a nakładami poniesionymi na elementy zmienne procesu produkcji. Kalkulacje często są doprowadzone tylko do wyliczenia nadwyżki bezpośredniej celem uzyskania możliwie obiektywnych porównań.

Z kolei po stronie przychodów oprócz wartości towarowej plonu uwzględniono także dopłaty bezpośrednie w wysokości zależnej od rodzaju produkcji.

Nadwyżka bezpośrednia = wartość produkcji - koszty bezpośr

Wartość produkcji= wielkość produkcji * cena jednostki

Koszty bezpośrednie (nasiona, sadzonki, nawozy, ŚOR, usługi, praca najemna, podatek dochodowy, eksploatacja maszyn, praca obca i własna, zakup zwierzat i ubezpieczenia zwierzat

Zaprezentowany sposób obliczania nadwyżki bezpośredniej dla poszczególnych działalności produkcyjnych jest taki sam we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Pojęcie nadwyżki bezpośredniej przydatne jest do sprecyzowania różnych kategorii nadwyżek ekonomicznych, obliczanych poprzez odjęcie określonych kosztów od wartości produkcji (rozumianej jako przychód). Niektóre z tych pojęć stosowane są na poziomie poszczególnych, pojedynczych działalności, inne — w odniesieniu do gospodarstwa jako jednostki gospodarczej. Nadwyżka bezpośrednia gospodarstwa rolniczego jest sumą nadwyżek bezpośrednich wytwarzanych produktów roślinnych i zwierzęcych powiększoną o pozostałe przychody. Odpowiada ona przychodom gospodarstwa pomniejszonym o sumę kosztów bezpośrednich

22. Wykorzystanie kultur in vitro w kształtowaniu postępu biologicznego

Postęp biologiczny: to efekt ludzkiej działalności .Poznania prawa i mechanizmy w celu wykorzystania organizmów do określonych celów. Rośliny tkankowe (kultury in vitro)to hodowla roślin, tkanek, pojedynczych komórek na sztucznych pożywkach w sterylnych warunkach (oparte na totipotencji czyli odtwożeniu się całego organizmu).

Rośliny tkankowe (kultury in vitro):

- kultury kallusa

- kultury merystemów (wierzchołkowe i kątowe)

- k. protoplastów ( kom. Pozbawione ścian komórkowych)

- k. zawiesin komórkowych

- k. pylników, mikrospor, niezapł. Zalążków.

- k. zarodków dojrzałych lub nie

Zastosowanie kultur in vitro

- badania podstawowe ( badanie zjawisk biologicznych, proces podziałowej,

- mikrorozmnażanie roślin

- uwolnienie roślin od gotogenów

- produkcja nowych odmian

- pozyskiwanie metabolitów farmakologicznie czynnych

- wprowadzenie DNA do innego organizmu

- wytwarzanie nasion syntetycznych

27. sprzęt i oprogramowanie w procesie rejestracji danych przestrzennych

Dane przestrzenne - dane dotyczące obiektów, zjawisk lub procesów, które znajdują się w przyjętym układzie współrzędnych. Dane te określają położenie, wielkość, kształt oraz związki topologiczne zachodzące między tymi obiektami, zjawiskami lub procesami.

Dane przestrzenne są danymi GIS

System informacji geograficznej (GIS) - system informacji przestrzennej dotyczący danych

geograficznych zawierający procedury umożliwiające przeprowadzenie analiz przestrzennych.

Metody pozyskania danych przestrzennych:

- pomiary geodezyjne (tachimetry, RTK)

- pomiary fotogrametryczne i GPS

- zdjęcia cyfrowe

- ankiety statystyczne

Zasady pozyskiwania danych przestrzennych:

- Wprowadzenie danych wyjściowych (Zdjęcia cyfrowe)

- Zarządzania i przetwarzania w obrębie bazy danych (procedury zarządzania bazą danych),

- przetwarzania i analizy danych geograficznych,

- prezentacji graficznej, kartograficznej i tekstowej danych,

-Komunikacji z użytkownikiem

W pozyskiwaniu i przetwarzaniu danych przestrzennych konieczne są komputery z specjalistycznym oprogramowaniem.

Główne funkcje programów GIS:

• Przeglądanie danych

• Tworzenie danych (budowa i rozszerzanie bazy danych)

• Edycja danych (modyfikowanie danych)

• Gromadzenie danych

• Integracja danych z różnych źródeł

• Transformacja (np. przekształcenie układu współrzędnych)

• Zapytania (wyniki selekcji danych)

• Analiza (uzyskiwanie nowej informacji z oryginalnych danych)

• Tworzenie map

Oprogramowanie do przetwarzania danych przestrzennych

• Desktop GIS - programy używane do tworzenia, edycji, zarządzania, analizowania i wyświetlania danych geoprzestrzennych. Są one niekiedy sklasyfikowane w trzech kategoriach funkcjonalności: GIS Viewer, GIS Editor i GIS Analyst.

• DBMS - Przestrzenne systemy zarządzania bazami danych są używane do przechowywania danych, ale często również analizy i zarządzania danymi.

• GeoInfo

• WebGIS - program służące do wyświetlania danych, a także zawierające funkcje analizy i zapytań przez przeglądarki internetowe, np. Google Maps - funkcje wyświetlania i zapytań, również tworzenie i edycja danych (budowa własnych map)

28. znaczenie glutenu w ziarnie zbóż oraz czynniki oddziałujące na jego zawartość i jakość.

Gluten - to białko zawarte w skrobiowej części bielma złożone z (gliadyny i gluteminy). Kompleks glutenowy jest substancja koloidalną o lepkiej konsystencji, pęczniejącą pod wpływem wody o elastycznych właściwościach.

Zawartości glutenu decyduje o:

-objętości pieczywa

- a jakość o elastyczności ciasta (zdolności do przeciwstawiania się gazom fermentacyjnym)

I ) czynniki działające w okresie wegetacji

- wysiew

Zmniejszona norma wysiewu powoduje że pojedyncze rośliny mają dostęp do światła słonecznego przez całą wegetację. Dzięki temu odkłada się więcej białka, glutenu i znacznie poprawia się wskaźnik sedymentacji.

- nawożenie azotowe najmocniej wpływa na zawartość białek glutenowych w ziarnie

W wyniku zwiększonego nawożenia azotowego wzrasta ilość glutenu oraz zawartość gliadyn, ponadto obserwuje się wzrost udziału białek hydrofilnych kosztem hydrofobowych. W efekcie tych zmian, wytrzymałość mechaniczna glutenu, mierzona indeksem glutenu, spada. Zmienione, na skutek stosowania zwiększonego nawożenia azotowego, właściwości glutenu oddziałują na podwyższenie wodochłonności mąki, spadek oporności ciasta, poprawę właściwości reologicznych ciasta, oraz wzrost objętości chleba.

Wpływ nawożenia na jakość glutenu jest najkorzystniejszy, kiedy dolistne dożywianie azotem stosuje się w fazie kłoszenia i do połowy stadium dojrzałości mlecznej

- czynniki pogodowe

zbyt wysoka temperatura (>35ºC) w okresie rozwoju ziarniaka oddziałuje na pogorszenie właściwości glutenu. W okresie występowania stresu termicznego synteza białek gliadynowych przebiega z większą szybkością niż białek gluteninowych. W efekcie czego w dojrzałym ziarnie jest wyższy stosunek gliadyn do glutenin, który jest główną przyczyną osłabienia wytrzymałości mechanicznej glutenu.

- porastanie

Białkach gliadynowych i gluteninowych, powodują ich rozkład na krótko łańcuchowe peptydy. W efekcie tych zmian, ilość wymywanego glutenu z ziarna porośniętego spada, a jego konsystencja jest luźna, rozpływająca się.

II ) Suszenie , zbiór i przechowywanie

- suszenie jest tym zabiegiem, który istotnie może zmieniać wartość reprodukcyjną ziarna, a także

właściwości chemiczne i funkcjonalne białek glutenowych. Zmiany te są tym rozleglejsze im wyższa jest wilgotności ziarna i temperatura jego suszenia oraz dłuższy czas trwania tego procesu.

Najczęściej wymienianymi negatywnymi skutkami oddziaływania zbyt wysokich temperatur suszenia ziarna na właściwości białek glutenowych są:

- pogorszenie ich rozpuszczalności, spadek ilości wymywanego glutenu, nadmierny wzrost wytrzymałości mechanicznej glutenu mokrego, pogorszenie właściwości reologicznych ciasta oraz zmniejszona objętość wypieczonego chleba.

Podstawową przyczyną tych zmian jest tworzenie się w trakcie trwania obróbki termicznej coraz większych agregatów, głównie z białek gluteninowych połączonych ze sobą wiązaniami dwusiarczkowymi.

Suszenie w odpowiednich warunkach, zwłaszcza ziarna o słabym glutenie,

może sprzyjać poprawie jego jakości, ziarna od wilgotności 20 do 14% w temperaturze 60-70°C powodowało wzrost liczby sedymentacji, wskazujący na poprawę zdolności pęcznienia

glutenu, ponadto wykazały, że mąka z pszenicy suszonej w temperaturze 80-90°C odznaczała się korzystnymi właściwościami reologicznymi ciasta oraz dobrą wydajnością chleba z miękiszem równomiernie porowatym i elastycznym.

33.Oddziaływanie czynników agrotechnicznych na jakość nasion rzepaku ozimego

Podział czynników:

- Plonotwórcze:

Przedplon - w praktyce rolniczej ważniejszym staje się termin zbioru przedplonu, oraz częstotliwość występowania samego rzepaku w rotacji (a właściwie wszystkich krzyżowych razem).Obecnie rzepak uprawia się po zbożach i jest on często jedynym dwuliściennym przerywaczem tzw. monokultury i monotonii resztkowej zbóż. W wymiarze produkcyjnym zboża obniżają plon nasion w stosunku do obu grup motylkowatych o 8-25%. Z kolei duży udział rzepaku w zmianowaniu stwarza niebezpieczeństwo obniżenia w pierwszej kolejności jakości zbieranego surowca (bardzo wyraźna zwyżka zawartości kwasu erukowego i glukozynolanów aikenowych), a następnie zagrożenie infekcją siedliska glebowego agrofagami chorobotwórczymi, powodującymi kiłę kapuścianą, suchą zgniliznę, rynhosporiozę i wiele innych. Ze względów fitosanitarnych nie należy dopuszczać do udziału rzepaku w rotacji większego niż 20-25% (co piąty, czwarty rok).

Uprawa roli - jest nie odporny na uproszczenie (brak uprawek pożniwnych morze spowodować spadek plonu o 5-10%) dobre przygotowanie roli ułatwia wysianie małej ilości nasion,

Termin siewu i siew- termin jest jednym z beznakłądowych cyników kształtujących plon nasion. W Polsce siew odbywa się między mniej więcej w sierpniu na północy do 10 a na południu do 25 max opóźnienie około 7 dni i powoduje gorsze przezimowanie roślin co prowadzi do obniżenia plonu nasion. Na wartość plonu wpływ ma rozstawa międzyrzędzi im bardziej zagęszczone tum łan bardziej zwarty i nieprzewiewany, prowadzi to do rozwoju chorób i obniżenia wartości nasion. Optymalna to 20-25 cm.

Nawożenie-zbyt intensywne nawożenie siarką powoduje wzrost zawartości w nasionach glukozynolanów,

Zbiór - zbiór w fazie dojrzałości pełnej (wcześniej zebrane nasiona mogą zawierać większe ilości chlorofilu co obniża jakość tłuszczu), ważną cechą technologiczną przemawiającą za zbiorem jest wilgotność nasion (13%) a wilgotność technologiczna (6-7%) oraz stopień zanieczyszczeń (4%)

- Plonochronne:

Ochrona przed:

Chwastami - zwalczanie chwastów jest konieczne z tego względu iż nagromadzenie chwastów powoduje nierównomierne dojrzewanie rzepaku, obniża wartość technologiczną nasion i podnosi koszty, utrudnia zbiór.(10-15%)

Szkodnikami i choroby - są najbardziej niebezpieczne dla rzepaku atak przez szkodniki przyczynia się do łatwiejszego porażenia przez choroby. Szkodniki najbardziej niebezpieczne są w okresie wznowienia wegetacji atakują łusztyny, łodygi i kwiatostany. Jakości techniczna nasion porażonych przez szkodniki i choroby spada, trudniej się przechowują i tłuszcz zawarty w nich ulega rozkładowi.

14. Zadania statutowe COBORU

Do podstawowych zadań statutowych Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych należy COBORU:

- prowadzenie krajowego rejestru odmian

- prowadzenie księgi ochrony wyłącznego prawa do odmian

- tworzenie metodyk badania i oceny odrębności, wyrównania i trwałości (OWT) odmian z uwzględnieniem wytycznych Wspólnotowego Urzędu Ochrony Odmian Roślin (CPVO) oraz Międzynarodowego Związku Ochrony Nowych Odmian Roślin (UPOV),

tworzenie metodyk badania i oceny wartości gospodarczej (WGO),

- tworzenie metodyk badania i oceny wartości gospodarczej (WGO),

- prowadzenie badań w zakresie odrębności, wyrównania i trwałości oraz wartości gospodarczej odmian w celu ich rejestracji lub przyznawania hodowcom wyłącznego prawa do odmian,

- wyrażanie zgody na obrót materiałem siewnym z przeznaczeniem na prowadzenie testów i doświadczeń polowych odmian przyjętych do badań urzędowych,

- prowadzenie badań wartości gospodarczej odmian roślin warzywnych i sadowniczych po ich wpisaniu do krajowego rejestru, w celu sporządzania list opisowych odmian,

- koordynacja i realizacja porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego,

- publikowanie Diariusza Centralnego Ośrodka,

- publikowanie list odmian roślin rolniczych i warzywnych oraz roślin sadowniczych,

- publikowanie list opisowych odmian oraz wyników porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego,

- publikowanie list odmian zalecanych do uprawy na terenie województwa we współpracy z samorządami województw i izbami rolniczymi,

- współpraca z jednostkami rejestrowymi krajów członkowskich UE oraz ze Wspólnotowym Urzędem Ochrony Odmian Roślin (CPVO),

- współpraca z organami Międzynarodowego Związku Ochrony Nowych Odmian Roślin (UPOV) w zakresie badań OWT odmian oraz w zakresie wdrażania postanowień Konwencji UPOV na obszarze RP,

- notyfikacje do Komisji Europejskiej i krajów członkowskich UE danych związanych z rejestracją odmian,

- współpraca z Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa,

- współpraca z samorządami województw i samorządem rolniczym w zakresie porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego,

- współpraca z organizacjami i instytucjami w zakresie hodowli roślin i nasiennictwa,

- wykonywanie innych zadań wynikających z ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie (t.j. Dz.U. Nr 41/2007, poz. 271; z późn. zm.) i ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz.U. Nr 137/2003, poz. 1300; z późn. zm.).

25. Monitoring w rolnictwie w wykorzystaniem technik satelitarnych

Teledetekcja satelitarna:

Ocena prognozowanych plonów:

-Obrazy satelitarne zostały wykorzystane jako źródło informacji o warunkach rozwoju roślin i wielkości plonów zbóż, wyznaczono wskaźniki roślinności: - oparte na wskaźniku NDVI, oraz oparty na temperaturze powierzchni. Korelacja tych wskaźników z wielkością plonów zbóż; w efekcie określono okresy krytyczne dla rozwoju zbóż. Baza danych wskaźników i otrzymane statystyczne modele zostały wykorzystane do utworzenia wskaźników prognozowania stosowanych następne do prognozy plonów w każdej dekadzie roku. Opracowana metoda została wykorzystana w sposób operacyjny do prognozowania plonów.

Ocena stanu rozwoju roślin uprawnych, oraz wilgotności gleby (W ramach projektu badawczego opracowano metodę szacowania wilgotności gleby pod zbożami wyznaczają c szorstkość powierzchni zbóż za pomocą wskaźnika LAI i zawartość wody w roślinach poprzez ich fazę rozwojową)

Monitoring suszy rolniczej - polega na pomiarze stanu roślinności, stopnia uwilgotnienia gleby oraz wielkości opadów i wilgotności i temperatury powietrza.

Analiza pokrywy śnieżnej- przez pomiar wielkości odbitego światła od pokrywy śnieżnej.

Wykorzystanie zdjęć satelitarnych do wyznaczenie powierzchni pół i innych użytków w celu wyznaczenie wielkości dopłat.

24.Wykorzystanie programów analizy obrazu w badaniach rolniczych

Metody komputerowej analizy obrazów znajdują szerokie zastosowanie w zagadnieniach badawczych realizowanych w ramach nauk biologicznych . W rolnictwie stosowane są one między innymi w:

- badaniach związanych z ochroną roślin, (w tym identyfikacją szkodników i chorób),

- oceną skuteczności działania substancji aktywnych,

- oceną jakości produktów rolniczych, itp

Znajdują także zastosowanie w technice rolniczej, gdzie są integralną częścią wielu procesów technologicznych.

Cyfrowa analiza obrazu DIA (produkcja roślinna):

- pomiar długości fali odbitej od gleby i roślin wykonywanych przez fotodjody (analiza obrazu polega na tym że na odbiornik optyczny trafia strumień światła odbitego od roślin, sygnał przekazywany jest do komputera i analizowany a komputer steruje elektrozaworami dysz opryskiwaczy)

> zastosowanie w sadowniczym opryskiwaniu tuneli foliowych

- System identyfikacji roślin na polach: rozpoznawanie roślin od chwastów mechaniczne pielęgnacja roślin ustawienie hydrauliczne szerokości międzyrzędzi.

- precyzyjne pozycjonowanie rozpylaczy: ustawienie szerokości oprysku, zmiany kąta ustawienia strumienia dysz względem kierunku jazdy

-sterowanie dawka wysiewanego nawozu - w przypadku azotu czujniki optyczne oceniają zasobność gleby w ten składnik (przez zabarwienie i zagęszczenie roślin na danym fragmencie pola).

Ocena jakości płodów:

-klasyfikacja zanieczyszczeń w masie ziarna

-identyfikacja odmianowej czystości

- ocena dojrzałości i jakości warzyw i owoców

Programy komputerowe „Ziemniak 99” służy do pomiaru wielkości bulw ziemniaka dzięki analizie obrazu bulwy.

„FotoDetekt” - oceny działania substancji aktywnej na plantacjach grzybów.

Zdjęcia lotnicze w badaniach rolniczych:

Gleboznawstwo - rozpoznawanie obszaru gleb (interpretacja dzięki składnika środowiska), zdjęcia są zapisane w postaci fotonowej (skala odcieni szarości)np. Gleby o zawartości próchnicy na poziomie 2,5 -3,0% na zdjęciach są ciemnoszare lub czarne. Ale różnica w zawartości próchnicy na poziomie od 0,3-0,5 wystarczy by barwa była inna bardziej szara.

Badanie szaty roślinnej i określenie rodzaju użytków:

W przypadku szaty roślinnej ważne jest by zdjęcia były wykonywane w odpowiednim fazie fenologicznej co wpływa na jakość spektralną poszczególnych roślin.

Zdjęcia lotnicze powinny być wykonywane w odpowiedniej skali:

• Do 30 000 pozwala wydzielić klasy użytkowania gruntów

• 30 000 do 10 000 pozwalają wydzielić konkretne klasy użytków i rodzaje plantacji

• 10 000 interpretacja zasiewów upraw szkód oraz ocena możliwych plonów

23.Programy komputerowe w organizacji i zarządzaniu produkcją roślinną

AgroAsystent - Program pozwalający gromadzić dane o dochodach wydatkach i plonach. Prowadzi zestawienia w czasie przeprowadzonych zabiegów i uprawek. Umożliwia:

- łatwej i szybkiej analizy kosztów można lepiej planować wydatki na środki obrotowe i znajdować oszczędności

- przeprowadza wyliczenia i zestawienia

- możesz podać w jakim okresie, na jaki zasiewy i środki chemiczne zostały zastosowane

- obliczy użytą ilość całkowitą i na hektar. Tak samo szybko otrzymasz również zestawienia użycia (nawozów, materiału siewnego, pracy ludzi i maszyn)

-prowadzi "Rejestr działań agrotechnicznych" dla programu rolnośrodowiskowego

- umożliwia gromadzenie danych o wynikach przeprowadzonych badań gleby

- pozwala zaplanować jakie dawki poszczególnych składników pokarmowych będą optymalne i pozwolą osiągnąć najlepszy bilans nawożenia.

- oferuje przejrzysty moduł magazynowy, w którym może wprowadzać przyjścia nowych zasobów, a wyjścia będą dodawały się same, gdy tylko wprowadzisz użycie jakiegoś zasobu w pracy polowej.

- dodatkową korzyścią używania magazynu jest to, że nie musisz podawać każdorazowo kosztów użycia zasobów, bo są one obliczane automatycznie.

- generując wniosek na podstawie danych o działkach ewidencyjnych i zasiewach, które i tak już wcześniej wprowadziłeś

- programu możesz także wystawiać faktury VAT za sprzedawane np. płody rolne, towary lub usługi.

- Agronom

- NawSald

- OTR-7

18. Nasiona sztuczne i ich możliwość wykorzystania w nasiennictwie.

Sztuczne nasiona to termin określający produkt składający się z zarodka somatycznego umieszczonego w osłonce ochronnej ( sztucznym bielmie), zdolnego do regeneracji rośliny. (są to specjalnie spreparowane zarodki somatyczne, oraz układy składające się z zaczątków rośliny pąki boczne lub wierzchołkowe, korzenie przybyszowe umieszczone w osłonce ochronno-odżywczej).

Dwa rodzaje nasion sztucznych:

- odwodnione - nasiona bezpośrednio po osiągnięciu stadium dojrzałości i są bezpośrednio suszone, w przypadku nasion otoczkowanych kapsułkuje się w hydrożelach

- poddane odwodnieniu - bez suszenie trudniej przechowywane, rośliny wykazują duże procent uszkodzonych zarodków i pędów.

Zastosowanie nasion sztucznych:

- Rolnictwo

- Ogrodnictwo

- Leśnictwo

> do rozmnażania materiały elitarnego roślin mieszańcowych

> roślin których rozmnażanie w normalny sposób jest niemożliwe bądź utrudnione

> rozmnażanie roślin transgenicznych, sterylnych

> możliwość biotyzacji (wzbogacania kapsułki w mikroorganizmy stymulujące wzrost i rozwój roślin i grzybów odpowiadających za mikoryzę)

Zalety sztucznych nasion:

-możliwość długiego przechowywania (wynosi przynajmniej od 6-12 miesięcy)

Przechowywanie następuje w stanie głębokiego zamrożenia w ciekłym azocie

-wolny od patogenów

2. Postęp technologiczny i jego uwarunkowania

Postęp technologiczny oznacza takie zmiany w technologii, które powodują polepszenie warunków produkcji i usprawnienie metod uzyskiwania produktów, stwarzają możliwość zwiększenia efektywności gospodarowania. Obejmuje on:

• Postęp biologiczny( hodowlany i odmianowy) (patrz pytanie 13)

• Zmiany w poziomie aplikacji przemysłowych środków produkcji (nawozy, ś.o.r.)

• Zmiany w rozwoju techniki rolniczej , decydującej o uzbrojeniu i wydajności pracy

• Zmiany w strukturze agrarnej

• Zmian w strukturze nakładów

• Zależy także od czynników społecznych - głównie zatrudnienia w rolnictwie

3. Nakładowe i beznakładowe elementy technologii produkcji

Nakładowe (ilościowe) elementy technologii produkcji powiązane są z kosztami produkcji [nawozy, ś.o.r. (zaprawy, regulatory wzrostu, fungicydy, insektycydy, herbicydy), paliwo, usługi, materiał siewny]

Beznakładowe (jakościowe) elementy technologii produkcji świadczą o poziomie wiedzy
i umiejętności. W te elementy wchodzi m.in. dobór stanowiska, dobór odmiany, termin
i precyzja wykonywanych zabiegów.

Przestrzeganie nakładowych i beznakładowych elementów technologii produkcji to reżim, którego znaczenie w nowoczesnych technologiach wzrasta. Aby technologia była kompleksowa to trzeba przestrzegać nakładowych i beznakładowych elementów technologii produkcji.

4. Miary efektywności nawożenia (na dowolnie wybranym przykładzie)

Efektywność to rezultat podjętych działań, opisany relacją uzyskanych efektów do poniesionych nakładów.

Udział nawożenia w kształtowaniu plonu spośród wszystkich czynników agrotechnicznych wynosi od 50 do 60 %)

Nawożenie jest nakładowym czynnikiem produkcji, który w największym stopniu decyduje
o wysokości plonu. Nowoczesne podejście do nawożenia powinno być rozpatrywane jako system oparty na bilansie składników pokarmowych, uwzględniającym ich pobranie z gleby przez roślinę oraz dopływy z nawozów mineralnych, organicznych i naturalnych, a także zasobność gleby. W Polsce zużywa się średnio 120 kg NPK na 1 ha użytków rolnych. Stosowane w kraju dawki nawozów mineralnych, mimo iż są stosunkowo małe - nie są uzasadnione wielkością uzyskiwanych plonów. Bardzo mała efektywność nawożenia w Polsce wynika głownie z niskiego pH gleby i niekompleksowych technologii produkcji. Miary efektywności:

Produktywność przeciętna brutto (cały uzyskany plon przypisuje się działaniu nawozu)

Masa plonu (kg)

P _Pb = Masa zastosowanego nawozu (kg ) np. dla rzepaku 3000kg/180 kg N = 16,7 kg nasion z 1 kg N

Produktywność przeciętna netto

Masa plonu z obiektu nawożonego (kg) - Masa plonu z obiektu nienawożonego(kg)

P _pn = Masę zużytego nawozu (kg)

Np. 3000 kg - 1000 kg/180kg N = 11,1 kg nasion z 1kg N

Produktywność krańcowa = przyrost plonu/ przyrost nawożenia np. plon rzepaku po zwiększeniu dawki o 30 kg N wzrósł o 350 kg, więc 350 /30 = 11,7 kg nasion.

Efektywność ekonomiczna nawożenia - określa ile każda wydana złotówka na nawóz daje zwyżki w plonie (w przeliczeniu plonu na złotówki). Zależy ona w dużym stopniu od aktualnych relacji cen ziarna do cen nawozów.

7. Miary i efekty postępu hodowlanego w Polsce na przykładzie zbóż

Postęp hodowlany - to efektywność hodowli twórczej, obejmująca te kreacje które uzyskały podwyższoną wartość w stosunku do już istniejących. Postęp hodowlany odnosi się jedynie do osiągnięć na etapie hodowli i badań.

Efekty postępu hodowlanego (kg ∙ha ^-1 ∙ rok) dla pszenicy

POSTĘP	TYP ODMIAN	ODMIANY
				WSZYSTKIE 15lat/5lat	KRAJOWE 15lat/5lat
Hodowlany	Jakościowe Chlebowe Pastewne	69 /124 53/144 36/35	-/107 49/91 36/26

Najbardziej widoczne efekty postępu hodowlanego w ostatnich latach zauważalne są u żyta, ze względu na wprowadzenie odmian mieszańcowych.

Relacja plonu w praktyce do tego w COBORU ( % wykorzystania potencjału hodowlanego przez produkcję ) :

• burak Co 67%

• Pszenica 54 %

• Rzepak 60 %

• Jęczmień jary 48 %

8. Kompleksowa ocena efektywności płodozmianu

Płodozmian - jest to zmianowanie zaplanowane w czasie i przestrzeni dostosowane do warunków ekonomiczno - organizacyjnych, konkretnego gospodarstwa i rynku zbytu z uwzględnieniem warunków przyrodniczych. Funkcje płodozmianu: produkcyjna, ekologiczna (ochronna), regulacyjna, ochronna.

Wycena sprawności (efektywności) płodozmianu jest trudna, ale zawsze powinna być wielokryteriowa.

• Ocena produkcyjna - plony rzeczywiste i przeliczeniowe, plony poszczególnych składników lub plony suchej masy

• Ocena przyrodnicza (ekologiczna) - masa pozostałych resztek pożniwnych, wartość stanowisk w zmianowaniu, stan zachwaszczenia, reprodukcja substancji organicznej (dostawcy i konsumenci substancji organicznej), bilans składników pokarmowych (ich wprowadzanie i wynoszenie), poziom chemizacji produkcji roślinnej

• Ocena ekonomiczna - różne kategorie nakładów i efektów najczęściej wartości produkcji potencjalnie towarowej, koszty bezpośrednie, efektywność brutto

• Ocena energetyczna - wartość energetyczna plonów, wartość energetyczna nakładów, sprawność energetyczna

• Ocena organizacyjna - wykorzystanie okresu wegetacyjnego, pracochłonność płodozmianu

Wszystkie wyżej wymienione oceny przekłada się na skalę punktową od 0 do 9 (przy czym 0 oznacza najgorszą ocenę, a 9 najlepszą) i po zsumowaniu wartości dokonuje się kompleksowej, syntetycznej oceny punktowej płodozmianu.

12. Struktura nakładów energii na różne technologie produkcji wybranej grupy ziemiopłodów.

Cechy skumulowanego rachunku energetycznego: uniwersalność (można porównać efekty wszystkich działań gospodarczych), stałość w czasie, niezależność od warunków atmosferycznych.

Struktura nakładów energii (%) dla produkcji pszenicy ozimej według strumieni energii:

Strumienie energii	Tech. intensywna (45 dt)	Tech. integrowana (32 dt)	Tech. ekologiczna (30 dt
Siła robocza	1	1,5	3
Ciągniki i maszyny	4	4,5	12
Nośniki energii	10	14	27
Materiały	85	80	58(obornik)

Materiały zależą od ilości stosowanego materiału siewnego i przede wszystkim dawek nawozów w najmniejszym od Ś.O.R

Nośniki energii zależą od ilości wykonywanych zabiegów

Struktura nakładów energii (%) dla produkcji pszenicy ozimej według ogniw agrotechniki:

Ogniwo agrotechniki	Tech. intensywna (80 dt)	Tech. integrowana (60 dt)	Tech. ekologiczna (30 dt)
Uprawa roli	7	10,5	22
Siew	15	23	55
Nawożenie	66	59	19(gdy obornik)
Regulacja zachwaszczenia	3	2	1
Ochrona przed szkodnikami	2	1	0
Ochrona przed chorobami	4	1,5	0
Zbiór	4	3	3

1. Związek między rodzajem technologii a nakładem i wydajnością czynników produkcji.

Technologia to nauka o sposobach stosowania i wykorzystywania obiektów technicznych w procesie produkcji - jest podporządkowana zasadzie trzech minimów tj. czasu, energii, kosztu.

Technologia produkcji jest świadomie opracowanym i stosowanym zbiorem i sekwencjami operacji przetwarzania (z wykorzystaniem procesów biologicznych i technicznych) przedmiotów pracy, w produkty finalne o właściwościach innych niż surowce właściwe.

Czynniki produkcji - ziemia (zasoby przyrody), praca (siła robocza), kapitał (środki trwałe i obrotowe). Przy wyborze technologii należy dążyć do oszczędzania czynników występujących w niedoborze i względnie drogich.

Kompleksowość technologiczna - stopień spełnienia wymagań technologii określonej dla danego pola

Wskaźnik kompleksowości

Wk= Z _wykonane/Z _zaplanowane *100 [%]

W nowoczesnych technologiach wzrasta znaczna rola reżimu technologicznego. W Polsce w najlepszych gospodarstwach skala odstępstwa to -20-25% w przeciętnych i gorszych - znacznie więcej.

Wydajność to ekonomiczna miara efektywności odnosząca wielkość produkcji do wielkości zasobów użytych do jej wytworzenia. Wydajność = produkcja / nakłady.

W rolnictwie wyróżnia się głównie 2 technologie produkcji. Intensywną (ziemio oszczędną, z dużą wydajnością z jednostki powierzchni przy czym wydajność ta wynika z zaangażowania wysokich ( dużych) nakładów i pracy. Charakteryzuje je powszechne zastosowanie wysoko wydajnych maszyn, technik uprawy i hodowli, nawozów mineralnych i środków ochrony roślin. Rolnictwo intensywne występuje przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniętych. Rolnictwo intensywne pozwala na zmniejszenie zatrudnienia przy uprawie roślin i hodowli zwierząt. Niektóre ze stosowanych technik przyczyniają się do skażenia gleby i środowiska. W niektórych państwach europejskich w tym dziale gospodarki pracuje jedynie kilka procent ogółu zatrudnionych. Ekstensywna technologia charakteryzuje się małą wydajnością z jednostki powierzchni (jest ziemio chłonna). W systemie tym nakłady pracy są niskie, tak samo jak koszty. Ten rodzaj rolnictwa stosuje się w krajach mniej rozwiniętych gospodarczo. Wykorzystuje się do tego tereny rozleglejsze niż w rolnictwie intensywnym.

38. Określić znaczenia skali produkcji w kształtowaniu efektywności ekonomicznej (z uwzględnieniem progów rentowności).

Próg rentowności ( nazywany także punktem wyrównania lub równowagi), obrazuje on sytuację, w której przychody ze sprzedaży pokrywają koszty stałe i koszty zmienne przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo nie notuje wtedy ani zysku ani strat. Warunkiem koniecznym obliczenia progu rentowności jest podział kosztów przedsiębiorstwa na koszty stałe i koszty zmienne. Próg rentowności można wyrazić ilościowo (tzn. ile sztuk produktu trzeba sprzedać), lub wartościowo (tj. jaką wartość musi osiągnąć ta sprzedaż).

Skala produkcji to miara ilości otrzymanego produktu przy uwzględnieniu ilości czynników produkcji.

Korzyści ze skali produkcji: szybsze zwiększanie produkcji niż nakładów, obniżenie kosztów jednostkowych dzięki: rozłożeniu kosztów stałych na większą liczbę wytwarzanych produktów, wzrost wydajności pracy na który rzutuje czynnik uczenia się, poprawia technologie wytwarzania, zwiększa wydajność posiadanych maszyn i urządzeń.

6. Efektywność czynnika odmianowego jako elementu technologii produkcji.

Efektywność to rezultat podjętych działań, opisany relacją uzyskanych efektów do poniesionych nakładów.

Plony uzyskiwane w produkcji/ plony z doświadczeń

Pszenica 44,0/81,3 = 54 %

Rzepak 30,06/ 50,2 = 60%

Jęczmień 33,0/61,2 = 48%

Ziemniak późny 21,0/48,5 = 45%

Groch 22,0/57,2= 38%

Żyto ozime 22,3/73,7 = 31%

Dobór odmiany do produkcji jest bardzo ważny, ponieważ pozwala na uzyskanie produktu o pożądanych cechach jakościowych za który otrzymuje się większą cenę.

Odmiana powinna być:

- dopasowana do warunków klimatycznych danego regionu(najlepiej jak jest liście Zalecanych Odmian dla danego województwa)

- powinien to być kwalifikat (dla zbóż średnio plony większe o ok. 10% badania Danko)

- powinna być dopasowana do warunków siedliskowych

- powinna być dopasowana do przeznaczenia wyprodukowanego plonu

17.Biotechnologia w hodowli i produkcji nasiennej, przykłady nowych odmian.

Biotechnologia - W praktyce biotechnologia sprowadza się do wykorzystania żywych organizmów dla uzyskania nowych produktów i innowacyjnych procesów wytwórczych. 

W rolnictwie ma zastosowanie tak zwana „Zielona Biotechnologia” Zastosowanie biotechnologii w rolnictwie pozwala ulepszać gatunki roślin uprawnych poprzez wprowadzanie genów warunkujących powstanie nowych, lepszych cech w tych roślinach.
Dzięki tym cechom rośliny same chronią się przed chorobami i szkodnikami albo łatwiej w nich zwalczyć chwasty. Inne wprowadzane cechy podnoszą wartość odżywczą lub przetwórczą. 

W hodowli:

- Hodowla z wykorzystaniem markerów molekularnych - połączenie tradycyjnej hodowli selekcyjnej z inżynierią genetyczną, gdzie markery molekularne stanowią "kawałki" DNA przyłączane do genu warunkującego pożądaną cechę, którą hodowca chce uzyskać w wyniku krzyżowania i selekcji nowej odmiany.

- Transgeneza - nowe odmiany roślin uprawnych, uzyskane przy użyciu technik biologii molekularnej, nazwano odmianami transgenicznymi. Transgeneza pozwala na znaczne uproszczenie i skrócenie procesu hodowli nowej odmiany. Wynika to z faktu, że hodowca nie musi operować całymi kompletami informacji genetycznej dwóch organizmów i mozolnie wyszukiwać pożądanych form wśród licznego potomstwa, pochodzącego ze skrzyżowania różnych linii lub rodów. Biotechnolog może bezpośrednio wprowadzić do danego organizmu jeden lub kilka genów warunkujących pożądaną cechę, np. odporność na szkodnika.

W nasiennictwie:

Mikrorozmnażanie - oznacza sposób prowadzenia roślin lub ich części poza środowiskiem naturalnym. Metoda hodowli tkanek pozwala w pełni wykorzystać naturalny potencjał regeneracyjny, jakim cechuje się każdy organ roślinny. Mikrorozmnażanie wykorzystuje się w coraz szerszym stopniu

Mini bulwy -

Nasiona sztuczne - to termin określający produkt składający się z zarodka somatycznego umieszczonego w osłonce ochronnej ( sztucznym bielmie), zdolnego do regeneracji rośliny. (są to specjalnie spreparowane zarodki somatyczne, oraz układy składające się z zaczątków rośliny pąki boczne lub wierzchołkowe, korzenie przybyszowe umieszczone w osłonce ochronno-odżywczej).

Nowe odmiany:

- rzepak

- kukurydza

- ryż

- ziemniaki

21. Nowoczesne techniki molekularne w hodowli i diagnostyce roślin.

Test ELISA należy do metod immunoenzymatycznych; pozwala na ocenę zarówno jakościową jak i ilościową dowolnego antygenu lub przeciwciała w badanym materiale; charakteryzuje się wysoką czułością i specyficznością. Pozwala na selektywnej adsorpcji cząsteczek przez gammaglobuliny osadzone na polistyrenowej oraz na ocenie liczby powstałych kompleksów antygen przeciwciało. Służy do wykrycia bezobjawowych form porażenia roślin przez wirusy, sadzeniaków ziemniaka.

Metoda PCR - reakcja łańcuchowa polimerazy reakcja PCR jest analizą przyrostu ilości produktu w czasie rzeczywistym stosowana jest do pomiaru ilościowego kopii genu, transgenu czy genomów wirusowych i bakteryjnych lub poziomu ekspresji RNA w komórkach i tkankach. Ilość kopii badanej cząsteczki kwasu nukleinowego jest monitorowana w każdym cyklu reakcji amplifikacji.

Metoda PCR jest podzielona na trzy etapy:

1.izolacja materiału genetycznego denaturacja (czas 1 min 95 stopni)

2.rekombinacja (45 sekund 54 stopnie)

3.replikacja DNA (2 min 74 stopnie)

Techniki molekularne w hodowli:

Mikrorozmnażanie (techniki in vitro) jest to wegetatywne rozmnażanie roślin w sterylnych warunkach laboratoryjnych na sztucznych pożywkach pozwalające na uzyskanie dużej liczby wyrównanych genotypowo i fenotypowo, wolnych od patogenów i szkodników sadzonek. W wykładzie przedstawiono ogólne zagadnienia dotyczące: roślinnych kultur in vitro, sposobów, etapów oraz zastosowania mikrorozmnażania w hodowli i produkcji roślinnej.

Metody wprowadzania obcego genu do rośliny:

Mikrowstrzeliwanie - polega na wstrzeleniu fragmentu DNA za pomocą armatki genowej pociskami są Najczęściej wykorzystuje się więc pył wolframowy lub złoty

Mikroiniekcja - metoda umożliwiająca kontrolowane, bezpośrednie wprowadzanie dowolnego rodzaju substancji do pojedynczej, obserwowanej w mikroskopie komórki.

26. Podstawowe analizy komputerowe dla potrzeb rolnictwa precyzyjnego.

Rolnictwo precyzyjne - precyzyjna uprawa, rolnictwo z uwzględnieniem zmienności glebowej jest obecnie uważane za jeden z najważniejszych czynników warunkujących zwiększenie wydajności uprawy, wspomagane komputerowo, oparte głównie na gromadzeniu danych o przestrzennym zróżnicowaniu plonów w obrębie pola, zróżnicowanie jest rejestrowane za pomocą czujników i nanoszone na siatkę współrzędnych w systemie pozycjonowania.

Przede wszystkim polega to na dopasowaniu jakości zabiegu agrotechnicznego do realnych potrzeb roślin i gleby, większą efektywność i komfort pracy.

- Dane o plonach , po przeniesieniu do komputera, wyposażonego w odpowiednie oprogramowanie, przetwarzane są w barwną mapę plonów, której analiza i interpretacja stanowią najistotniejszy element tej technologii.

Na podstawie mapy plonów stosuje się wybiórczo zabiegi:

- nawożenia

- ochrony roślin

(polegające na tym, że te części pola, które mogą wydać większy plon otrzymują odpowiednio dostosowane do niego wyższe nawożenie i intensywniejszą ochronę roślin, natomiast te, które mają mniejszy potencjał plonotwórczy - otrzymują odpowiednio mniej)

Precyzję wykonywania zabiegów i określenia położenia maszyn zapewnia odbiornik GPS. System jest złożony z dwóch odbiorników:

- stacja referencyjna umieszczona w danym miejscu na obrzeżach pola (Stacja odbiera sygnał z satelit i oblicza swoją pozycję)

- odbiornik umieszczony na maszynie

Taka konfiguracja pozwala na zmniejszenie błędów, dzięki temu że błąd jaki wówczas występuje jest zmniejszony, ponieważ wynosi on różnicę między obliczoną, a faktyczną pozycją stacji referencyjnej.

Mapy pól - tworzone są na podstawie dokładnych pomiarów oraz naniesienia w miejsca pomiarów wartości pH gleby, jej zasobności w fosfor, magnez i potas.

Zmienne dawkowanie:

W przypadku nawożenia mówimy o systemie VAR

Polega to na tym iż położenie maszyny na polu jest porównywane z zasobnością gleby i dawką w momencie wkroczenia w inna część zasobności pola komputer wysyła impuls do systemu sterowania wysiewem i następuje zmiana dawki.

Przyczynia się to do:

- większych plonów oraz widoczne nieco później wyrównanie plonów

- wyższej jakości

- obniżenie kosztów produkcji (oszczędność paliwa, nawozów i wapna)

- wysoka efektywność nawożenia przez prawidłowe pobieranie składników pokarmowych przez rośliny

- ograniczenie skażenia środowiska związkami chemicznymi

5. Miary efektywności chemicznej ochrony roślin (na dowolnym przykładzie).

Celowa działalność regulująca występowanie agrofagów. Przykład rzepak ozimy

Ochrona przed chwastami - do 30% wzrost plonu

Ochrona przed chorobami - do 20% wzrost plonu

Ochrona przed szkodnikami - do 50% wzrost plonu

Regulacja wzrostu - 10-20% wzrost plonu

Zwyszka plonu 6-11dt (ogółem)

Dzielimy na metody zwalczania pośrednie (hodowla) i bezpośrednie (chemiczna)

Metody zwalczania agrofagów; agrotechniczna hodowlana chemiczna

Ochrona chemiczna racjonalna: rozwój pestycydów z niską toksycznością, zwiększanie udziału metody biologicznej, lepsze poznanie szkodliwości agrofagów, odmiany odporne, lepsza technika ochrony, dobra praktyka rolnicza, integrowana ochrona, szkolenie producentów.

Miary efektywności ochrony chemicznej:

- zużycie pestycydów w kg s.a./ha (Polska 0,7kg; Holandia 10)

- krotność zabiegów

- ekonomiczna szkodliwość zabiegów (
x 100 )

- opłacalność ochrony (próg szkodliwości)

- wskaźnik ekonomicznej efektywności (ile kosztuje, jaki plon)

W Polsce: zaprawianie - 75%; herbicydy - 55%; fungicydy - 38%

Brak zabiegów ochroniarskich w weg. zbóż - 34% zbioru Polska; 20% Węgry; 6% Niemcy

Wskażnik E₁ opłacalność zabiegu określa ilość ( dt) produktu chronionego równoważącego koszty zabiegu

E₁=

Rzepak: szkodniki chwasty choroby

Pszenica: choroby chwasty szkodniki

Koncepcja dobrej praktyki ochrony roślin i jej rozwój

Elementy dobrej praktyki ochrony roślin

I. Zabiegi uprawowe i agrotechniczne oraz  ich bezpośredni i pośredni wpływ na dynamikę rozwoju populacji  sprawców chorób, szkodników i chwastów

II. Przydatność znajomości składu gatunkowego lokalnych agrofagów, zagęszczenia ich populacji oraz progów szkodliwości w planowaniu ochrony roślin

III. Etykieta-instrukcja stosowania środka ochrony roślin jest aktem prawnym oraz źródłem informacji niezbędnych do jego prawidłowego i bezpiecznego stosowania

IV. Zasady wyboru substancji aktywnej oraz formy użytkowej środka ochrony roślin

V. Zasady doboru dawki środka ochrony roślin z uwzględnieniem gatunku i stadium rozwojowego szkodnika lub fazy rozwojowej chwastu

VI. Zasady obliczania ilości cieczy użytkowej środka ochrony roślin z uwzględnieniem wielkości i pokroju chronionych roślin i ich fazy rozwojowej

VII. Sposoby i źródła pozyskiwania informacji wspomagających podejmowanie decyzji o terminach, liczbie oraz częstotliwości zabiegów ochrony roślin na określonym polu uprawnym

kilka uwag na temat możliwości mieszania środków ochrony roślin
 
VIII. Zasady wyboru techniki zabiegów ochrony roślin oraz przygotowanie do pracy i eksploatacji odpowiedniej aparatury

skala beauforta do oznaczania przybliżonej prędkości wiatru
kolejność czynności przy sporządzaniu cieczy użytkowej środka ochrony roślin
czynności po zakończeniu zabiegu opryskiwania
stałe stanowisko do mycia i napełniania opryskiwaczy „biobed”

IX. Kryteria oceny stanu bioróżnorodności środowiska rolnicznego oraz metody ochrony i stymulacji rozwoju populacji gatunków pożytecznych i drapieżnych

X. Założenia i zasady integrowanej regulacji liczebności populacji agrofagów w uprawach roślin w celu ograniczenia chemicznej ochrony roślin

XI. Rozpoznanie miejsc i stopnia zagrożenia oraz metody przeciwdziałania skutkom ubocznym  stosowania środków ochrony roślin

działania zapobiegawcze przed zatruciem pszczół i innnych owadów pożytecznych
 
XII. Strategie zapobiegania ryzyku uodporniania się populacji agrofagów na środek ochrony roślin

XIII. Organizacyjne i techniczne warunki zapewnienia bezpieczeństwa ludzi, zwierząt i środowiska w trakcie transportu, magazynowania, konfekcjonowania i stosowania środków ochrony roślin

podstawowe warunki bezpiecznego postępowania podczas przygotowania się do wykonania zabiegu opryskiwania zasady zbiórki opakowań po środkach ochrony roślin bardzo toksycznych lub toksycznych dla ludzi, pszczół i organizmów wodnych

XIV. Systematyczne doskonalenie zawodowe osób zatrudnionych przy stosowaniu środków ochrony roślin i dokumentacja zabiegów

EPO - europejski urząd patentowy (Budzyński chciał nic więcej nie wiem)

9. Ekonomiczna ocena technologii produkcji ziemiopłodów metodą nadwyżki bezpośredniej.

Nadwyżka bezpośrednia jest wyliczona jako różnica pomiędzy wartością produkcji a nakładami poniesionymi na elementy zmienne procesu produkcji.

10. Możliwość zastosowań rachunku energetycznego w rolnictwie.

Rachunek energetyczny jest

• Uniwersalny, daje się porównać w różnym czasie w różnych miejscach, nie jest obciążony zmiennością cen, nie jest obciążony warunkami przyrodniczymi

• Zastosowany do ergo chłonności poszczególnych zabiegów agrotechnicznych, technologii produkcji, płodozmianów oraz całych gospodarstw

Rachunek można zastosować wszędzie w rolnictwie np. obliczamy przy orce, bronowaniu. Możemy obliczać go w różnych płodozmianach, dla różnych roślin uprawnych, poszczególnych płodozmianów. Np. duży rachunek będą miały okopowe bo tu dużo pracy ludzkiej potrzeba (ziemniaki). Rachunek energetyczny możemy nawet porównywać w poszczególnych krajach. Pamiętać należy że produkcja zwierzęca praktycznie zawsze jest na minusie w rachunku energetycznym. (tyle powiedział mi Stasiu).

39. Przedstawić najważniejsze elementy analizy kosztów eksploatacji maszyn rolniczych.

Według Gać-Muzalewski (Stasiu nie był pewien do tego nazwiska)

Koszty eksploatacji (K_e) = Koszty utrzymania (K_utrz) + Koszty użytkowania (K_uż)

K_utrz =

K_uż = Koszty napraw(K_n) + Koszty paliw i smarów(K_p) + Koszty energii elektrycznej(K_ee) + Koszty napraw (K_np)

42. Scharakteryzować funkcję produkcji roślinnej (relacje nakład - produkt, elastyczność produkcji).

Proces transformacji czyli przetworzenie nakładów w produkt, szczególnie w rolnictwie jest jakością warunków naturalnych i ekologicznych w jakich odbywa się produkcja. Ekonomista musi umieć docenić i ocenić wpływ warunków naturalnych na wytwarzany produkt. Stosowana technologia bierze pod uwagę prawa przyrodnicze i określone uwarunkowania ekonomiczne. W ten sposób dochodzimy do praw techniczno - ekonomicznych, które objaśniają proces transformacji nakładów w efekt. W związku z tym, że środki produkcji są dobrem rzadkim i występują w ograniczonych ilościach, istnieje potrzeba dokonywania wyborów takich alternatyw, ich zastosowania, aby uzyskać jak największy efekt dokonywać wyboru tzn. podejmować właściwe racjonalne decyzje odpowiadając na pytanie co produkować, jak i ile można to pytanie sprowadzić do problematyki trzech podstawowych relacji techniczno-ekonomicznych jakie występują w każdym procesie produkcji, a mianowicie relacja nakład-produkt i odwrotnie. Relacja nakład-nakład tzw. substytucja, czy produkt-produkt czyli dywersyfikacja produkcji. Relacja nakład-produkt powinna nam wskazać najbardziej racjonalny w danych warunkach wybór poziomu nakładów czyli poziom intensywności w rolnictwie dla osiągnięcia danego poziomu produkcji. Względnie odwrotnie osiągnięcie najbardziej racjonalnego poziomu produkcji przy danym poziomie nakładów. Jeśli w danych niezmiennych warunkach będzie się dodawało różne ilości jednego z czynników to początkowo każdy dodany nakład będzie dawał więcej niż proporcjonalny. Następny proporcjonalny, a potem mniej niż proporcjonalny przyrost produkcji. Dalsze dodawanie nakładu nie tylko nie da przyrostu, ale wręcz spowoduje spadek produkcji lub przerwie proces produkcji.

Elastyczność produkcji jest to procentowa zmiana produkcji do procentowej zmiany nakładów. Czyli stosunek produktu końcowego do produktu przeciętnego. Definiując elastyczność, przyjmuje się założenie, że tylko jeden czynnik produkcji wzrasta o 1%, pozostałe zaś się nie zmieniają.

43. Przedstawić znaczenia i schemat analizy marginalnej.

Analiza marginalna zwana także rachunkiem marginalnym (końcowym) posługuje się kategorią rachunków marginalnych, krańcowych, jednego czynnika uznanego za efekt względem drugiego czynnika ewentualnie wielu czynników uznawanych za przyczyny. Analiza marginalna ma zastosowanie tam, gdzie zarówno nakład jak i efekt można wyróżnić ilościowo czyli daje się skwantyfikować. Stosujemy ją gdy maksymalizujemy lub minimalizujemy naszą działalność. Osiągnięcie maksymalnych efektów przy danych będących w dyspozycji środkach czyli nakładach i jest to tzw. zasada największej wydajności, bądź pozwala minimalizować nakłady niezbędne do osiągnięcia danego celu czyli jest to zasada najniższego nakładu środków. Są to reguły racjonalnego działania. W rachunku marginalnym interesują nas przyrosty badanych zmiennych, a nie ich wielkości całkowite. W wyrażaniu ogólnym wielkość końcowa jest to stosunek przyrostu 1 zmiennej do drugiej. Przyrost końcowy = przyrost kosztów końcowych/przyrost wartości produkcji. Jeżeli przyrost końcowy =1 określamy produkcję jako koszt graniczny. Znajomość wielkości końcowych pozwala na wybranie takich wariantów produkcyjnych, które są dla nas opłacalne. W rolnictwie zależności mogą wystąpić jako: zależności krzywoliniowe, przyrosty liniowe, przyrosty krzywoliniowe. Zależności krzywoliniowe przejawiają się kiedy zwiększenie nakładu powoduje mniej niż proporcjonalny przyrost efektów lub też zwiększenie nakładów powoduje więcej niż proporcjonalny przyrost nakładów.

44. Scharakteryzować najważniejsze elementy analizy potrzeb i możliwości dywersyfikacji produkcji.

Najbardziej znaną klasyfikacją potrzeb przedstawił amerykański psycholog Maslow 1908-1990. Według niego potrzeby człowieka tworzą logiczną hierarchię od potrzeb niższego rzędu. Na samym dole są potrzeby fizjologiczne (biologiczne) związane z koniecznością prawidłowego funkcjonowania organizmu. A więc są to potrzeby energetyczne, które wymagają stałego dostarczania substancji spożywczych, wody i tlenu. Ich brak uaktywnia specjalne środki zmysłowe. Człowiek odczuwa głód, pragnienie. Potrzeby bezpieczeństwa należą oprócz fizjologicznych od najbardziej pożądanych. Występują już u zwierząt i determinują potrzeby bycia ze sobą. Człowiek z natury rzeczy jest istot społeczną, odczuwa wyraźnie potrzeby przynależności do grupy oraz akceptacji. Potrzeby te maja duże znaczenie dla wypełnienia ról społecznych. Aby zyskać akceptację należy przestrzegać obowiązujące normy, obyczaje, religie i prawo oraz postępować zgodnie z wyznaczonymi celami i ustaleniami grupy. Również występują potrzeby kontaktów emocjonalnych takich jak przyjaźń, miłość. Potrzeby wyższego rzędu np. samorealizacji, są na samym szczycie hierarchii. Ich zaspokojenie odgrywa ważną rolę w określeniu własnej tożsamości. Nasilenie potrzeb i sposób ich zaspokojenia różni się u poszczególnych osób. Może być zmienny z wiekiem. Potrzeby wyższego rzędu pojawiają się wraz z rozwojem człowieka.

Dywersyfikacja produkcji czyli różnicowanie asortymentu produkcji, jest to strategia ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej oraz ewentualnie uniknięcie odpowiedzialności za posiadanie dominującej i monopolistycznej produkcji. Dywersyfikacja może być pozioma, pionowa i równoległa. Dywersyfikacja pozioma jest wtedy gdy np. firma wytwarza pokrewny produkt. Podobny do aktualnie wytwarzanych. Dywersyfikacja pionowa to produkcja całkiem odmiennego produktu. W tym przypadku firma chce wejść w nowe rynki, na których jeszcze nie istniała. Dywersyfikacja równoległa (lateralna) polega na budowie bocznego systemu przedsiębiorstwa produkującego nowy produkt wcześniej nie powiązany z przedsiębiorstwem.

1

---