ESEISTYKA I POEZJA CZESŁAWA MIŁOSZA
Informacje biograficzne:
- Czesław Miłosz urodził się 30 czerwca 1911 w Szetejniach (obecnie Litwa);
- studiował w Wilnie polonistykę i prawo;
- debiut poetycki przypada na rok 1930 w piśmie „Alma Mater Vilnensis” wiersze: Kompozycja i Podróż;
- przynależał do grupy poetyckiej Żagary;
- 1933 wydanie pierwszego tomu poetyckiego Poemat o czasie zastygłym; praca w Polskim Radiu w Wilnie;
- w czasie wojny obsługuje samochód wyposażony w sprzęt nadawczy; udaje się do Rumunii; następnie do Warszawy;
- w 1944 żeni się z Janiną Dłuską-Cękalską;
- w 1946 wyjeżdża do Nowego Jorku, następnie Waszyngton, Paryż (1950);
- konflikt z władzą ludową, życie na emigracji;
- w 1980 roku został laureatem literackiej Nagrody Nobla za całokształt twórczości;
- 1981 wraca do kraju, spotyka się z Lechem Wałęsą i innymi przywódcami Solidarności;
- poeta zmarł 14 sierpnia 2004, został pochowany w Krakowie, w Kościele na Skałce;
Poezja i poematy: (wymienione niektóre tomy i wybrane wiersze)
Wiersze Czesława Miłosza są intelektualne, a metafory jakich używa - sugestywne. Jego twórczość z lat 30., przed II wojną światową jest przesycona katastrofizmem. Dominuje w niej rozmach, metaforyczność, rytmiczność, wizje apokalipsy. Wiersze pisane podczas wojny nie mają już w sobie tyle patosu. Są znacznie mniej ozdobne. Poeta stawia na komunikatywność wiersza - na zrozumiałość zawartych w nim treści filozoficznych i intelektualnych. Część z tych wierszy poświęca Miłosz okupowanej Warszawie (Miasto, Błądząc), w której spędził prawie cały okres wojny. W twórczości Miłosza przypadającej na okres wojny da się również zauważyć świadome odchodzenie od tematyki wojennej (Świat. Poema naiwne). Znajdziemy wiersze opisujące zwykłe piękno świata, który - mogłoby się wydawać - nigdy nie zaznał wojny. Po wojnie poeta podjął tematykę bardziej filozoficzną. Szczególnie upodobał sobie formę traktatu. W wydanym w tomie Światło dzienne Traktacie moralnym piętnuje zanik wartości, krytykuje brak moralności i wskazuje na to, co jego zdaniem, należałoby zmienić w ludzkiej mentalności. W 1957 r. napisał Traktat poetycki pokazujący polską historię, kulturę i mentalność ludzi z czasów Młodej Polski. W tomie Druga przestrzeń (2002 r.) znalazł się Traktat teologiczny, w którym Miłosz rozważa problem tajemnicy wiary.
Poemat o czasie zastygłym (1933)
Trzy zimy (1936)
Ocalenie (1945) - w tym cykl Świat. Poema naiwne
Traktat moralny (1948)
Światło dzienne (Paryż 1953)
Traktat poetycki (Paryż 1957)
Król Popiel i inne wiersze (Paryż 1962)
Gucio zaczarowany (Paryż 1964)
Wiersze (Londyn 1967)
Miasto bez imienia. Poezje (Paryż 1969)
Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada (Paryż 1974)
Hymn o perle (Paryż 1982; Kraków 1983)
Nieobjęta ziemia (Paryż 1984; Kraków 1988)
Kroniki (Kraków 1988)
Dalsze okolice (Kraków 1991)
To (2000)
Druga przestrzeń (2002)
Orfeusz i Eurydyka (2003)
Wiersze (najważniejsze, najbardziej znane, niechronologicznie):
Piosenka o końcu świata
Campo di Fiori
Orfeusz i Eurydyka
Który skrzywdziłeś
Moja wierna mowo
Piosenka o porcelanie
Walc
Proza:
Zdobycie władzy - w powieści odzwierciedlił się powojenny dramat intelektualisty postawionego w obliczu marksizmu, komunizmu i konieczności historycznej.
Dolina Issy - powieść, której akcja toczy się na Litwie, zawiera wątki autobiograficzne (dot. dzieciństwa Miłosza), główny bohater ma na imię Tomasz. Zawiera sporo opisów przyrody, trudna do zekranizowania, mimo to powstał film w reżyserii Tadeusza Konwickiego.
Eseje:
Zniewolony Umysł - esej filozoficzno-polityczny, parabola literacka, wydany na emigracji we Francji w 1953 przy współpracy z paryską "Kulturą". Opisuje relacje zachodzące w trakcie i po II wojnie światowej w społeczeństwie polskim, a głównie w Warszawie. Uznawana za manifest sprzeciwu wobec władzy komunistycznej, była szczególnie dobrze widziana w Ameryce i znienawidzona w krajach Układu Warszawskiego. Jednak dla wielu i tak pozostawała nazbyt lewicowa. Rzeczywiście jednak stanowi przejmującą i dogłębną analizę totalitaryzmu. Tym, co szczególnie interesuje Miłosza, nie są jednak zewnętrzne przejawy ludzkiego upodlenia czy ucisku, ale zniszczenia, jakie czyni w ludzkim umyśle ideologia. Stąd w zakamuflowany sposób posługuje się kluczem osobowym, który pozwala uważnym czytelnikom odnaleźć bohaterów rozważań. Alfa to Jerzy Andrzejewski, Beta - Tadeusz Borowski, Gamma - Jerzy Putrament, Delta - Konstanty Ildefons Gałczyński.
Rodzinna Europa - jest zbiorem esejów o charakterze w dużej mierze autobiograficznym. Miłosz opisuje miejsca i zdarzenia pamiętane z dzieciństwa, z młodości - szuka historycznej zasady świata i wciąż dziwi się temu, jak los jednego człowieka zostaje uwikłany w jego mechanizmy. Same przemiany kulturalne i cywilizacyjne, jakie zaszły w wyniku wojny i politycznych zawirowań, stają się jednym z tematów. Drogą do podjęcia tego problemu jest np. analiza przedwojennego wychowania, powrót do "miasta młodości", do "miejsca urodzenia". Miłosz konfrontuje swój charakter i światopogląd zrodzony w zupełnie innych warunkach geograficznych i kulturowych ze zmianami, jakie dostrzega w otaczającej współczesności, w marksistowskiej rzeczywistości, w krajach Zachodu. Jednym z najważniejszych problemów staje się poszukiwanie własnych korzeni narodowych i kulturalnych, próba rozliczenia się z historią, poszukiwanie tego, co pozwala zachować i ocalić własną tożsamość.
Widzenia nad zatoką San Francisco - stanowią zapis doświadczenia Ameryki jako rzeczywistości obcej i odmiennej, zarówno technicznie, jak kulturowo; są zapisem zmian w spojrzeniu na historę, przemian własnego światopoglądu w konfrontacji z nowym miejscem. Widzenia... są także próbą oswajania tej nieznanej i dziwnej z początku Ameryki. Wszystko jednak odbywa się w konfrontacji z miejscami, które ukształtowały autora w młodości. Jawi się specyficzny dualizm - poczucie zawieszenia pomiędzy. Ten dualizm otwiera metafizyczną perspektywę poszukiwania swojego ja - zdaje się ono ocalać poprzez konfrontację z doświadczaniem rzeczywistości w jej przemianach i w jej momentach pozornej stagnacji.
Ziemia Ulro -esej, w którym autor po raz kolejny stawia diagnozę współczesnej literaturze i kulturze, tym razem z perspektywy roku 1975. Stosunek autora do twórczości XX wieku jest krytyczny, czego dowód stanowi choćby takie stwierdzenie: "mój wewnętrzny rozwój mierzę stopniowym wzrostem nieufności do literatury i sztuki mego stulecia". Władza rozumu przekształca dla człowieka świat w piekło za życia - czyli Blake'owskie Ulro. "Mieszkałem w Ulro na długo przed tym, nim dowiedziałem się od Blake'a, jak się ta kraina nazywa, ale nie godziłem się na takie miejsce pobytu" - pisze Miłosz.
DZIEŁA:
Obrachunki