Historia powszechna - ćwiczenia

Dr E. Lesiewicz

Dyżury: pn 10:00 - 12:00 wt 10:30 - 11:30 pokój 257

Możliwa jedna nieobecność.

Aktywność - zwolnienie z kolokwium

Następne zajęcia - Rewolucja rosyjska 1917 (lutowa i październikowa) oraz 1905.

Lektury do tego zagadnienia:

• Richard Pipes „Rewolucja rosyjska”

• Józef Smaga

• Antoni Czubiński „Historia Powszechna”

8/03/2011

REWOLUCJA ROSYJSKA

Rewolucja 1905 roku była tylko preludium do rewolucji w 1917 roku.

Istotną rolę odegrała sytuacja społeczno - polityczna. Ustrój kraju to monarchia absolutna, car miał władzę nieograniczoną.

Przełom XIX/XX wieku społeczeństwo rosyjskie było zacofane, duża warstwa chłopów, wielu analfabetów, zaczął się dopiero rozwijać przemysł. Obok relację feudalne - zaczęły się rozwijać relacje kapitalistyczne. Brakowało węgla, co uniemożliwiało pracę w fabrykach oraz przewóz żywności.

Carowie:

• Aleksander I (1801 - 1825) - czasy Napoleona

• Mikołaj I (1825-1855)

• Aleksander II (1855-1881) - wojna krymska

• Aleksander III (1881 - 1894): uwłaszczenie 1861, pewne formy samorządowe w mieście i na wsi, reforma wojskowa - ograniczenie długości służby wojskowej

• Mikołaj II (1894-1917): wojna z Japonią, która przyczyniła się do zamieszek w kraju

Należy pamiętać, że najczęściej jest tak, że sytuacja zewnętrzna implikuje sytuację wewnętrzną. Wcześniejsi carowie też chcieli, ale nie zawsze im szły te reformy.

Sytuacja po 1905 roku:

• parlament Duma o kompetencjach ustawodawczych

• Rada Ministrów z premierem na czele

• wolność zrzeszania się, wolność słowa

• wolność cenzury

• 1906 rok - ustawa zasadnicza (nie nazywana przez nikogo konstytucją). Rosja stała się od tego monarchią konstytucyjną

• car nadal miał duże kompetencje

• były cztery Dumy. Kiedy skład się nie podobał to car je rozwiązywał. Duma III mu się spodobała.

Stołypin, został zastrzelony, dla liberałów był za bardzo konserwatywny, dla konserwatystów był za bardzo liberalny.

Rewolucja - raptowna zmiana dająca nową jakość.

Istotną rolę w rewolucji odegrali intelektualiści i warstwa chłopów (było ich dużo w armii i chciano by armia poparła rewolucjonistów).

Rasputin ;)

Nacjonaliści - wszelka zmiana była dla nich zła.

Aktiabryści (październikowcy) - prawicowy odłam w burżuazji, opowiadali się za konstytucją

Socjaldemokraci - mienszewicy i bolszewicy (1903 - rozłam)

Luty 1917

3 marca Piotrogród.

Wśród polityków rosła opozycja - Radzianko (przewodził III i IV Dumie). Od 9 lutego zaczęła się organizować opozycja w Rosji. Monarchista Rodzianko, Aleksander Guczkow - aktiabrysta, Paweł Mikulow - kadet.

22 lutego car opuścił stolicę i pojechał do Mochylewa. Wtedy zaczęły się strajki i zaczęły się tworzyć Rady Delegatów Robotniczych (mienszewicy i eserowcy). 27 lutego powstał Tymczasowy Komitet Dumy Państwowej. Pod koniec lutego car abdykował i przekazał władze swojemu bratu (ale ten zrezygnował pod naciskiem partii politycznych).

Marzec - liberałowie w powiązaniu z radami stworzyli Rząd na czele z księciem Lwowem i Ministrem Spraw Zagranicznych - Kiereńskim.

21 marca zamordowano rodzinę carską (Anastazja i te sprawy). Okres dwuwładzy - Rząd Tymczasowy i Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotników i Żołnierzy (eserowcy i socjaldemokraci). Nawet Lenin nie kazał bolszewikom wchodzić w skład rad.

Kwiecień - tezy kwietniowe - Lenin (wrócił ze Szwajcarii, wytykano mu współpracę z Niemcami). Bolszewicy próbowali przejąć władze 3 razy: kwiecień, czerwiec, lipiec. Lenin znów uciekł.

Wcześniej Kiereński przejął władzę by chronić Rosję przed bolszewikami.

Pucz Korniłowa i pucz lipcowy - dopisać (patrz notatki)

„Cała władza w ręce rad”.

Październik/ listopad - przejęcie władzy przez bolszewików

Zjazd Rad - Rada Komisarzy Ludowych

22/03/2011

FASZYZM WŁOSKI

Skąd faszyzm we Włoszech się wziął?

• Cywilizacyjny podział Włoch - zjednoczenie Włoch. Włochy były nowym państwem. Państwowości włoskiej wcześniej nie było. Istniały państwa, które miały dużą odrębność. Były bardzo duże różnice. Do dzisiaj jest podział: północ i południe. Różnią się strasznie mentalnością,np. Stosunkiem do pracy, do państwa. A jak wiadomo dyktatury rozwijały się w państwach o dużych dysproporcjach rozwojowych. PN-PD → po I wojnie światowej. Problem agrarny - kwestie ziemi. Tam istniała koncentracja ziemi w rękach dużych właścicieli ziemskich i kościoła.

• Konflikt nowego państwa z Watykanem. Po zjednoczeniu Watykan był dla papieża, ale nie było to traktowane jako państwo. Papież wzywał więc do bojkotu „włoskiej państwowości” i ogłosił się „więźniem Watykanu”. Papież i kościół odgrywały dużą rolę w życiu Włochów. To osłabiło więc państwo włoskie. A cała władza skupiała się w rękach władzy antykościelnej.

• Władze dążyły do utworzenia imperium kolonialnego- wtedy wierzono, że im większe państwo, tym większa szansa że będzie wielkim mocarstwem na świecie. Włochy interesowały się Libią, Etiopią (Abisynią) i Erytreą. W Etiopii im się nie udało i Włosi przegrali pod Aduą - to była I klęska wojsk europejskich z wojskami tubylczymi.

• Włochy miały cele i program, które nie odpowiadały możliwością państwa i społeczeństwa. Włosi mieli wielkie aspiracje, ale społeczeństwo było za słabe. Ta polityka była ponad stan.

I wojna światowa dla Włoch:

• Trójprzymierze z Niemcami i Austro-Węgrami. Po wybuchu I wojny światowej przeszły do Tójporozumienia z Francją, Wielką Brytanią i Rosją. Dlaczego? Bo Włochy chciały ziemie z Bałkanów i ten sam teren chciały Austro-Węgry. Włosi chcieli budować swoje imperium. Aby ten cel zrealizować chcieli znaleźć sobie sojuszników. Jest to nazywane polityką „świętego egoizmu”.

• Aspiracje Włoch: zajęcie Morza Adriatyckiego (które stałoby się wewnętrznym morzem), część Morza Egejskiego, Afrykę Północną i Wschodnią. Ale samodzielnie nie mogły tych terenów zająć. Francja i Wielka Brytania zaoferowały Włochom te tereny w zamian za współpracę.

• Bitwa - Caporetto - klęska na froncie, ale znalazły się w obozie państw zwycięskich. 400 tysięcy ofiar.

• Morale włoskiej armii i społeczeństwa były niskie. Włochy były państwem zwycięskim, zostały uznane za cesarstwo, ale realia podczas obrad pokojowych były inne. Włosi chcieli bardzo wielu rzeczy i dostali Triest i Płw. Istria, Południowy Tyrol i 100 tysięcy km pustyni w Afryce. To rozczarowało Włochy - „Kalekie zwycięstwo” - sojusznicy nie wywiązali się z umowy przedwojennej (Włochy zmobilizowały 5 mln ludzi, miały ogromne wydatki, ich udział w wojnie był bardzo istotny, wg nich przyczynili się do zwycięstwa państw Trójporozumienia, a wg pozostałych państw zwycięskich Włochy zrobiły niewiele).

• Rozczarowanie porządkiem wersalskim, polityka po I wojnie światowej przybliżały Włochy do Niemiec i Rosji, bo one też tego ładu nie akceptowały.

Okres „czerwonego dwulecia” (1918-1920) - strajki, sytuacja społeczno-gospodarcza, sytuacja na wsi - chłopom obiecano ziemie i po I wojnie światowej nie dostali, więc zaczęli ją sobie sami zabierać, przez co w niektórych rejonach zaczęła się tworzyć anarchia. Wszyscy obawiali się rewolucji rosyjskiej.

Grupa Związku Kombatantów - tam zrodził się faszyzm. A Mussolini wywodził się z partii socjalistycznej. Kombatanci wrócili z wojny, nie mieli pracy, nie było struktur, trzeba było znaleźć im miejsce. We Włoszech żyły tak miliony ludzi.

Dlaczego faszyści czerpali z tego najwięcej?

Faszyści to siła dobrze zorganizowana, byli bardzo jednolici, a socjaliści byli podzieleni. Faszyście umieli zagospodarować ludźmi, wykorzystywali ludzi ze wsi. Król poparł faszystów, Kościół, a nawet związki przemysłowców i robotników - a to przecież szeroki przekrój społeczeństwa.

Kongres partii w Neapolu - „czarne koszule” - wezwał do Marsylii. Król oddał władze Mussoliniemu - mianował go premierem.

Luigi Facta chciał wprowadzić stan wojenny, ale nikt się nie zgodził, więc on zrezygnował z bycia premierem, tę funkcję dostał Mussolini. „Czarne koszule” nie miały za dużo władzy, gdyby król rozkazał to milicja (stowarzyszenia obywatelskie) dałyby sobie z nimi radę i by je rozpędził.

Król i część włoskiego społeczeństwa przekazał władzę Mussoliniemu. Partia ludowa na czele z księdzem - oni nie dostali poparcia, bo wszyscy poparli duce.

Wszyscy bali się komunistów - kościół, chłopi i przedstawiciele wolnego biznesu. Oni szukali kogoś, kto mógł zahamować tę sytuację. A mógł to zrobić ktoś, kto był podobnym do socjalistów. Wyznawał podobne wartości. A faszyści tacy byli, ale chcieli zachować króla przy władzy, zrezygnowali z krzykliwych haseł, chcieli porozumienia z kościołem („szczepionka” na socjalistów).

Marsz na Rzym to nie był zamach stanu tylko przejęcie władzy za pomocą demonstracji siły.

5/04/2011

Narodowy socjalizm, Hilter, Niemcy

Żeby zrozumieć narodowy socjalizm należy się odwołać do wcześniejszych wydarzeń, jakie miały miejsce w Niemczech. W latach 60. XX wieku pojawiła się dyskusja o kontynuacji. Jedno stanowisko mówiło o tym, że narodowy socjalizm to zjawisko niemieckie i trzeba go zrozumieć z punktu widzenia Niemiec i to jest zjawisko kontynuacji. A drugie stanowisko mówiło o tym, że narodowy socjalizm to efekt przemian dotyczących Niemiec i całej Europy. W dziejach Niemiec stanowił on element zjawiska dyskontynuacji.

Co przyczyniło się do powstania Niemiec? No przede wszystkim zjednoczenie w 1871 roku. Powstało Cesarstwo Niemieckie. Ale w Europie nie chciano by to państwo było za silne. Niemcy wtedy dopiero uzyskali świadomość narodową. Było to strasznie późno, ale to z powodu rozbicia na szereg mniejszych państw. Zjednoczenie Niemiec nastąpiło w Wersalu, w sali lustrzanej. Bezpośrednią przyczyną była wojna francusko - pruska. W okupowanej Francji, w miejscy symbolicznym dla Francuzów Niemcy zostały proklamowane jako państwo.

Inne państwa narodowe istniały wcześniej. Niemcy stały się jednym narodem dopiero w czasach Napoleona.

Specyficzny kształt niemieckiego nacjonalizmu ma swoje źródła w tym opóźnionym poczuciu tożsamości narodowej. Niemcy musiały nadrobić to wszystko, co inne państwa już dawno miały.

Nacjonalizm narodowy miał swoje korzenia w formacji politycznej Völkizm - nurt, który

twierdził, że inne narody są określone niżej od Niemców z tradycjami. Niemcy jako lepsze państwo. Kojarzy się nie tylko z jednostkami mieszkającymi na jednym terenie, ale także z mistycznością narodu niemieckiego, człowieka jako niezbędnej części istnienia, człowiek należał do narodu ze względu na pochodzenie, ze względu na urodzenie na określonym terenie.

W XIX wieku w Niemczech ludzie nadawali pojęciu naród charakter mistycznej zbiorowości ludzi, którzy nie przynależą tam z własnej woli. Do tego mistycyzmu dochodziły wątki szowinistyczne: naród niemiecki, rasa aryjska ma przeznaczenie, predystynacja jest. Jest to rasa lepsza. A to przybierało szybko idee antysemickie. Rasa aryjska to rasa pełna, rozwojowa. Rasa syryjska - pustynia, bezwartościowa.

Wierzono, że charakter ludzi jest kształtowany przez krajobraz. Rasa aryjska ukształtowała się w puszczy, więc jest głęboka, kojarzy się z otchłanią, rozwojem.

Völkizm pokazywał wiele kwestii, które potem miał narodowy socjalizm. M in. Chrześcijaństwo - stosunek głęboki negatywny ponieważ postrzegano to jako coś obcego i narzuconego rasie aryjskiej. Uważano, że chrześcijaństwo to żydowski wytwór narzucany aryjczykom by ich osłabić. Pierwotne chrześcijaństwo wyglądało zupełnie inaczej. Jezus Chrystus był aryjczykiem, a Faryzeusz był żydem i przekształcił wszystko. Wrogość do chrześcijaństwa to odrzucenie wizji moralności, sumienia życia publicznego. Narodowy socjalizm głosił powstanie ludu germańskiego.

Völkizmu nie należy wiązać tylko z państwem niemieckim powstałym po 1871 roku. Bo dużo Niemców pozostało w Austrii. Odrębność austriacka była nowa. Po anszlusie Hitlera witano tam okrzykami radości. Było tam bardzo dużo Niemców i nie było tam czegoś takiego jak austriacka tożsamość narodowa. Ci ludzie byli bardziej niemieccy niż Niemcy w swoim państwie utworzonym w 1871 roku.

Naród powinien mieć własne państwo - to było założenie narodowego socjalizmu. A Austria to był wytwór sztuczny, nienaturalny.

Hitler - niemiec austriacki, poglądu völkizmu docierały do niego szybciej i bardziej niż do każdego innego Niemca.

Warunki pokoju w Campiegne (11.11.1918), 9.11 abdykował cesarz. Wybuch rewolucji w Niemczech. Ogarnęła cały kraj, przez nią cesarz abdykował. Pierwszym krokiem podjętym przez nowe władze była prośba o pokój.

„Nóż w plecy” - ważny czynnik życia politycznego, w Niemczech po I wojnie światowej szerzył się pogląd, że Niemcy wojnę przegrali ponieważ w armii wybuchł bunt na zapleczu. Niemcy wierzyli, że przegrali wojnę przez to, że ludzie się zbuntowali. Różne siły mówiły, że ten nóż wepchnęli Niemcom żydzi, katolicy czy jezuici. A Hitler uważał, że zrobili to socjaldemokraci.

Przeciętny obywatel Niemiec nie wiedział, co dzieje się na froncie oprócz tego, co w oficjalnych komunikatach podawała prasa.

NSDAP budowało społeczeństwo na miecie o „pchnięciu nożem w plecy”, na rozczarowaniu traktatem wersalskim (nazywany dyktatem wersalskim). Wg wielu Niemców był wymuszony i bardzo niesprawiedliwy. Obciążenie Niemiec winą za wybuch I wojny światowej to było coś, czego Niemcy nie chcieli uznać.

(Sprawdzić: traktat wersalski - postanowienia, kto uczestniczył itp.)

Siła partii nazistowskiej wynikała z kilku przesłanek (partia powstała w 1919 roku). Po pierwsze istniał szereg problemów związanych z anarchizowaniem życia publicznego. Bo Niemcy czuli się dotknięci swoją klęską narodową. Po drugie Niemcy po I wojnie światowej zostali dotknięci kryzysem ekonomicznym - hiperinflacja, bezrobocie, pucze, zamachy stanu - czysty obraz anarchii ;p

Socjalista jest zwolennikiem równości i równego dostępu do dóbr. A żeby tak się stało państwo musi pomóc. A zatem SILNA ROLA PAŃSTWA.

(sprawdzić: pucz monachijski)

W NSDAP ważny był Hitler. 30 stycznia 1933 roku doszedł do władzy. Prezydent: Paul von Hindenberg mianował Hitlera na kanclerza.

Partie:

• KPD - Komunistyczna Partia Niemiecka

• SPD - Socjal Demokratyczna Partia

• Zeintrum - Katolicka Partia Centrum

• DNVP - Niemiecka Partia Narodowo Ludowa

• DVP - Niemiecka Partia Ludowa

Dwa ostatnie ugrupowania to partie konserwatywne.

---