WYKŁAD 2A

Po śmierci Karola Wielkiego tron objął jego syn, Ludwik Pobożny, nie dorównywał jednak ojcu,i w 843r państwo frankońskie podzielono na 3 części między Ludwik niemiecKarol Łysy, Lotariusz Lotariusz, a , a w konsekwencji w

888r wyodrębniono trzy państwa: Niemcy, Francja i Włochy=Italia. Jest to konsekwencja

Francja Karolingów trwała do 987r, gdy umarł ostatni z Karolingów i wybrano królem Hugona Kapeta – był to początek nowej dynastii. Tron przez 200 lat był elekcyjny, ale Kapetyngowie mieli męskich potomków, więc elekcji dokonywano na rzecz królewskich synów, początkowo po śmierci, a potem za życia panującego. W 1180 r Filip II August jest ostatnim królem elekcyjnym, od tego momentu tron był dziedziczony, a Kapetyngowie w bocznych liniach zasiadali na tronie do rewolucji.

Okres IX- XIII w to okres osłabienia władzy centralnej, co w praktyce objawiało się rozdawnictwem immunitetów w celu pozyskania zwolenników wśród możnowładców. , co było częściowym zrzeczeniem się uprawnień np. administracyjno-gospodarczych np. prawa do bicia monet, sądowniczych – uprawnień do rozstrzygania spraw poddanych możnowładców, prawa do zakładania targów. Charakterystyczny było pojawienie się prywatnego wymiaru sprawiedliwości – ludzie sami brali sprawy w swoje ręce- prywatne wojny, krwawe wróżdy. Taka sytuacja to samowolne egzekwowanie własnych praw, zemsta rodowa - rodziła nienawiść, spiralę przemocy. Zaczęły te wojny przeszkadzać także możnym i sami dążyli do umocnienia centralnej władzy królewskiej.

Król we Francji początkowo miał niewielką władzę, w dobył Rex Francorm i dux Francorum – był zarówno królem , jak i księciem, czyli równy innym możnowładcom, innym seniorom lennym Panuj ący był zwierzchnikiem hierarchii lennej, piramidy zależności ale jednocześnie sam był lennikiem opata Sint Denis. ponieważ Lennik przyrzekał wierność, radę, zbrojnie i wykupienie seniora z niewoli. Senior otaczał wasala opieką. Jeśli król był lennikiem opata, to w praktyce oznacza, że musiał złożyć mu hołd lenny. Nie wiadomo, kto jest seniorem, a kto wasalem = mamy tu wykorzystanie rex frankorum - zasada obowiązywała -król nie wasal mego wasala nie jest moim Komendacja i beneficjum razem stanowią stosunek lenny.

Choć był wasalem, nie składał opatowi hołdu.

Kapitularze to ustawy w państwie frankońskim. Ustawy królewskie we Francji to ORDONANSE. Początkowo obowiązywały tylko w domenie królewskiej, chyba, że inni możni zgodzili się na ich obowiązywanie także na ich terytorium, o ile nie mieli przyznanych immunitetów. Możni zasiadali w Radzie Królewskiej, mieli doradzać, ale ich zdaniem król nie był związany. W latach – 30 stychXII wieku władza królewska była na tyle silna, że wykształciła się taka formuła, że jeśli pewna ilość możnych przyjęła obowiązywanie jakiegoś ordonansu, to automatycznie obowiązywał on na terenie całego państwa frankońskiego. Podobnie jak współcześnie w USA wprowadzanie poprawek do konstytucji wymaga większości kwalifikowanej i przyjęcia jej przez ¾ stanów, reszty stanów nikt nie pyta= moc obowiązująca jest w całym USA.

Król był najwyższym sędzią, miał władzę sądową, ale ograniczoną początkowo wydanymi immunitetami. Pewnych kategorii spraw nie oddał jednak immunitetami pozostawiając sobie wyłączność-to tzw. Sprawy królewskie. Nie istniał katalog tych kompetencji, choć możni się tego domagali. Im król był silniejszy, tym więcej spraw zaliczał do swoich kompetencji posługując się konstrukcją spraw królewskich. Król wykorzystał także swoją pozycję nadrzędną w konstrukcji zależności lennych tworząc koncepcję, że immunitety sądowe są efektem nadań lennych, a on był nadrzędnym zwierzchnikiem lennym, więc można się od wyroków sądów możnowładców odwoływać do sądu królewskiego, co de facto było sprzeczne z treścią immunitetu. Wraz ze wzrostem swojej pozycji król wtrącał się też w sądownictwo kościelne uznając, że np. duchowni podlegali jego jurysdykcji jeśli popełnili przestępstwo przeciwko porządkowi publicznemu- były to tzw. Sprawy uprzywilejowane. Sądy królewskie miały pozycję uprzywilejowaną wobec innych sądów, jako najwyższy sędzia miał prawo EWOKACJI= wywołania, każdej sprawy przed swoje oblicze, podobnie jak w państwie frankońskim. Był STAŻNIKIEM POKOJU jako dysponent miru królewskiego mógł nim otoczyć jakieś miejsce ( targi) albo osoby, zatem przestępstwa popełnione w tych miejscach lub przeciw tym osobom były surowiej karane, a Pewne osoby mogły być wyjęte spod ochrony. W czasie wojen prywatnych cierpiały też interesy kościoła, więc stworzono 2 instytucje PAX DEI i TREUDA DEI.

PAX DEI – to jak mir królewski – kościół otaczał miejsca lub osoby szczególną ochroną np. te, które nie mogą się bronić-duchownych, kobiety, wdowy pozbawione ochrony męża, rolnicy w trakcie zbiorów, kupcy, drogi, młyny, świątynie.

ROZEJM BOŻY – oznaczał wstrzymanie działań na pewien czas – niedziela, dni święte, a potem czwartek, piątek i sobota na pamiątkę świąt. Król popierał te instytucje, ale wprowadzał też własne jak 40-sto dniówka królewska. W momencie krwawego zajścia, rodzina mogła mścić się na uczestnikach zajścia, ale i na innych członkach rodu, niezaangażowanych w konflikt. 40 dniówka chroniła tych niezaangażowanych przed zemstą przez 40 dni po zajściu, co pozwalało opaść emocjom i zaniechać zemsty na tych Bogu ducha winnych. Ma to zakorzenienie w Biblii. Innym sposobem było przyjęcie zobowiązania od członków zwaśnionych rodów, że zaniechają zemsty, ale spór rozstrzygną przed królem lub sędzią, jeśli ktoś złamał przysięgę daną królowi – był ścigany z urzędu. Silny król wymuszał składanie tych przyrzeczeń. Rex Francorum oznaczało pozycję króla jako najwyższego seniora, dawało najwyższą władzę ustawodawczą , sądowniczą, mir królewski.

W XIII w elekcyjność tronu przekształciło się w sukcesję, silny król przejmował władzę i sądownictwo, ale to znaczyło zbyt wiele spraw, więc z Rady Królewskiej wyodrębniły się wyspecjalizowane instytucje, które miały odciążyć króla. Są to: PARLAMENT jako organ sądowniczy, stosujący prawo- sąd najwyższy , IZBA OBRACHUNKOWA – kontrolująca rzetelność urzędników zarządzających dobrami królewskimi lub pobierającymi podatki, RADA KRÓLEWSKA jako organ doradczy, i na początku XIV w powstają Zgromadzenia Stanowe. Normalnie był to rozszerzony skład organu doradczego, jakim była Rada Królewska zwykle składająca się z zaufanych możnych świeckich i duchownych . Czasem król potrzebował opinii szerszego grona grup społecznych jak mieszczaństwo, a potem chłopstwo – tak powstały STANY GENERALNE we Francji.

Wykład 2B

Instytucje, które wyewoluowały z Ra:dy Królewskiej to

IZBA OBRACHUNKOWA – kontrolująca rzetelność urzędników zarządzających dobrami królewskimi lub pobierającymi podatki. Do dziś funkcjonują w Polsce Regionalne Izby Obrachunkowe, podobnie we władzach Unii Europejskiej – te same kompetencje kontrolowania finansów władzy

PARLAMENT – miejsce, w którym się mówi, przemawia, zabiera głos, jako sąd najwyższy był to organ w którym zasiadali profesjonalni prawnicy, wybierani przez króla, obradował początkowo tam, gdzie był król, ale szybko jego stałą siedzibą stał się Paryż. Obejmował zasięgiem 2/3 kraju, w reszcie były parlamenty prowincjonalne, ale też mające status sądu najwyższego. 80 sędziów, ale przy obejmowaniu urzędu musiał sędzia wpłacić sporą kwotę do skarbca króla, którą przy odwołaniu król powinien mu zwrócić. Była to gwarancja niezawisłości sędziów. Ale często nie miał na to środków, więc sędziowie byli w praktyce nieusuwalni. Paryski Parlament miał 3 kompetencje

- był sądem najwyższym dla spraw karnych, cywilnych i administracyjnych, czyli wszystkich, nie można odwoływać się od jego wyroków, tylko kasacja, nie

- miał wpływ na ustawodawstwo królewskie – bo sędziowie dostali zadanie pilnowania, by ordonanse-ustawy królewskie były zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym, oraz pilnować, czy jakiś możnowładca nie lobbuje dla własnej korzyści, nie wprowadzono króla w błąd dla korzyści wąskiej grupy. Gdy zauważono niezgodność i Parlament miał uwagi – korzystał z przysługującego mu prawa REMONSTRACJI- wpisywania uwag do ordonansów, po czym sprawa wracała do króla. Nie był on związany zastrzeżeniami – mógł je uwzględnić, ale nie musiał. Gdy uwzględniał, to Parament wpisywał do Księgi. Jeśli nie uwzględnił , ponownie przesyłał Parlamentowi, który znów wpisywał te zastrzeżenia. Procedura mogła się powtarzać, chyba że król pofatygował się do Sali obrad i zasiadł na tronie tzw. Łożu królewskim i wtedy Parlament musiał ordonans zatwierdzić w wersji królewskiej, bez poprawek i wpisać do księgi ordonansów. Zjawienie się fizyczne króla zmieniało sytuację, bo król jest źródłem sprawiedliwości, a Parlament wyłonił się z Rady Królewskiej, czyli tylko organu doradczego, tworzy się fikcja powrotu do tego stanu. Sędziowie nie bali się króla, bo byli nieusuwalni. Mogli wchodzić w konflikt z królem. Jeśli nie mieli uwag- wpisywali ordonans do księgi ordonansów i stawał się on obowiązującym prawe. Podobnie jest dziś w Polsce. Bliżej XVI wieku tworzy się absolutyzm, gdzie władca centralizuje władzę i nie liczy się z poddanymi i wykształca się aparat urzędniczy = osoby kompetentne wykonują zadania za wynagrodzeniem, są powoływane bez tytułu do ziemi. Ludwik XIV nie liczył się z zastrzeżeniami Parlamentu, najpierw nakazując wpisanie wydanego ordonansu do księgi ordonansów. Za jego władania nikt nie zgłaszał uwag, bo to nic nie dawało. Kardynał Richelie by złamać opór sędziów wypłacał im wadium i zsyłał na galery. W 1771r wszyscy podali się do dymisji wszyscy sędziowie, bo liczyli, że król nie da rady ich spłacić. A on skonfiskował oficjalnie wpłacone przez każdego wadium i powołał nowych sędziów, którzy znów musieli wpłacić swoje wadium do królewskiego skarbca.

- stał na straży praw fundamentalnych , zasadniczych monarchii francuskiej. Czyli nienaruszalne fundamenty, czyli 4

1. zasady dziedziczenia tronu – początkowo-elekcyjny pośmiertnie, potem za 1223 sukcesja pierworodnego syna. Od XIV wieku weryfikowano to dziedziczenie pierworodnego za czsów Filipa IV Pięknego 1314 miał 3 synów i jedną córkę, ale jego pierworodny Ludwik był królem 2 lata i zmarł i pozostawił córkę. Kto miał dziedziczyć? Małoletnią córkę Ludwika wykluczono posługując się podstawą prawną z monarchii frankońskiej z VI wieku art. 59 o alodiach (pełnej własności) że kobiety nie dziedziczą ziemi, lecz młodsi bracia. Wszyscy bracia krótko żyją i nie zostawiają synów, więc wygasa linia główna Kapetyngów. Pretensje do tronu zgłasza linia boczna w osobie Filipa Walezego i król Anglii – wnuk po córce Filipa pięknego. Wykluczono go z dziedziczenia, bo po kobiecie.- Primogenitura agnotyczna –to system dziedziczenia tronu Francji- bez kobiet (kognatyczna=kobiety mogą dziedziczyć)

2. domena królewska jest niezbywalna i niepodzielna – domeną były dobra królewskie i wszystkie przysługujące prawa np. bicie monety, regalia targowe, górnicze, prawo do bycia królem pierworodnego syna króla. Mamy przejście od monarchii patrymonialnej do monarchii stanowej. Czyli koniec samowładztwa króla, państwo nie należy już do niego, tworzą się stany duchowny, rycerski, mieszczański, chłopski. To już nie jest prywatna własność króla, nie może z państwem robić, co chce, np. podzielić między synów. To jest dobro publiczne. W XV w 1420r Karol VI Szalony wydał córkę za Henryka V króla Anglii przekazując mu prawo do tronu Francji. Jest to jedna z przyczyn wojny 100 letniej. Na szczęście obaj szybko umarli a prawnicy francuscy stworzyli teorię statutową precyzując zasady objęcia tronu i precyzując zasadę niezbywalności domeny królewskiej. Pierworodny uzyskuje prawo do tronu z chwilą narodzenia, a obejmuje go automatycznie! z chwilą śmierci dotychczas panujący – umarł król niech żyje król. Nie ma on prawa do abdykacji, musi być królem, czy tego chce, czy nie. Jedyną furtką było jednomyślna zgoda Stanów Generalnych.

3. król musiał być katolikiem. Po śmierci Henryka Walezego ( był królem Polski, ale uciekł, by objąć tron Francji) zastosowano tą zasadę gdy Henryk IV Paryż wart jest mszy – zmienił wiarę z hugonockiej, kalwińskiej na katolicką

4. władza świecka jest niezależna od władzy duchownych, więc król nie podlega papieżowi. Bonifacy VIII popierając W XIV wieku papież uważał, że jego władza jest nadrzędna, więź Filip Piękny w 1302 r. powołano mieszczaństwo do Stanów Generalnych, by wyjąć spod sądownictwa kościelnego wiele spraw – sprawy majątkowe między małżonkami przeszły pod sądownictwo królewskie. Walczył z dwiema potęgami – cesarstwem niemieckim i papiestwem

Z czasem rozszerzono katalog o niezależność swobody kościoła galicańskiego od papieża

Prawem generalnym na rok przed rewolucją uznano to, że tylko Stany Generalne władne są ustalać podatki 1789r król musiał prosić o uchwalanie podatku.

Stany Generalne jako zgromadzenie stanowe zostały powołane już po powstaniu parlamenty jako

Parlament stał na straży praw fundamentalnych – nie było sankcji za naruszenie tych praw – to zależało od pozycji panującego, królowie szli w kierunku absolutyzmu. Ludwik XIV przyznał prawo do tronu swoim 2 synom z nieprawego łoża. Parlament milczał, ale po śmierci wynegocjowano z Ludwikiem XV uznanie jego prawa do tronu w zamian za cofnięcie edyktu o wprowadzaniu uwag do ustaw dopiero PO wpisaniu ich do rejestru. Oznaczało to, że tylko Parlament mógł rozszerzać katalog spraw fundamentalnych, lub coś je narusza.

WYKŁAD 3

W 1302 r król Francji zwołał Stany Generalne - wyłoniły się one z Rozszerzonej Rady Królewskiej, złożonej z możnych świeckich i duchownych, to ich geneza zgromadzeń stanowych- powiększonej o stan mieszczański- tak było we Francji, Anglii i Rzeszy Niemieckiej. U nas sejm wyłonił się z instytucji wieców, inaczej niż na Zachodzie. Król przeciwstawiając się papieżowi rozszerzył Radę o mieszczan szukając ich poparcia w konflikcie z papieżem Bonifacym, rzecz dotyczyła zwierzchnictwa papieskiego nad królem. Papież był potężnym władcą

Stany obradowały w formie 3 niezależnych kolegiach, przedstawicieli 3 stanów

1. szlachta,

2. duchowieństwo i

3. stan trzeci składający się początkowo z mieszczan, a od 1484 stan trzeci wzbogacił się o chłopstwo

Król decydował kiedy, gdzie zwoła Stany Generalne, otwierał i zamykał obrady. Mógł je też. rozwiązywać.

Obradowano w 3 odrębnych kolegiach, spotykano się razem na początku, zbierając zeszyty zażaleń i na końcu, by sprawdzić wynik glosowań, a Potrzebna była jednomyślność, bo inaczej obrady były bezowocne. Wszystkie kolegia obradowały w tym samym czasie i nad tą samą kwestią, nie znano, nie znano wyniku obrad innych kolegiów.

Kompetencje Stanów Generalnych:

- uchwalały podatki

- wyrażały zgodę na alienację domeny królewskiej

- wybierały króla w razie wymarcia dynastii

- przedstawiały królowi „ zeszyty zażaleń”

Król zwoływał je gdy miał potrzebę – w przypadku konfliktu z papieżem Bonifacym, przy likwidacji potężnego i bogatego zakonu rycerskiego Templariuszy lub gdy planował wojnę i potrzebował nowych podatków dla jej sfinansowania. W 1435 1439 uchwalono nowe stałe podatki 2 podatki na utrzymanie armii – akcyzę, czyli podatek od napojów, a potem na północy Francji podatek dochodowy, ale obejmujący tylko przedstawicieli stanu trzeciego – szlachcice byli zwolnieni, a duchowni opodatkowywali się odrębnie. Na południu wszystkich obowiązywał podatek gruntowy – dotyczyło to wszystkich stanów. Te ustalenia podatków spowodowało, że król mając te pieniądze nie musiał już zwoływać stanów dla ustalenia podatków. Ale dochodziło do rozwoju armii, następowała inflacja, ale rzadko.

Zgoda na alienację domeny królewskiej. Absolutny władca w XV w kumulował uprawnienia, jednoczył państwo, a nie rozdrabniał je, jak w średniowieczu – ten przepis był martwy. Stany zwoływano bardzo rzadko – była przerwa 84 lata. 5.maja 1789 r zwołane stany po 175 latach przerwy. Nie było potrzeby ich zwoływania- podatki były, król był władcą absolutnym, trwała monarchia Kapetyngów.

Zeszyty zażaleń – król początkowo powoływał konkretne osoby do Stanów, potem od XV w były wybory w okręgach wyborczych, spisywano postulaty w sprawie usprawnienia funkcjonowania państwa, zażalenia na funkcjonowania aparatu państwa – zbieranie postulaty z okręgów wyborczych w jedną całość i przedstawiano królowi. Nie był król związany tymi postulatami, bo nie była to inicjatywa ustawodawcza. Kwestie finansowania armii i inflacji rozwiązywał król w inny sposób – z prowincji były stany prowincjonalne o tych samych kompetencjach – zasięg jednej prowincji. Było też Zgromadzenie Notabli – szlachty, duchownych i stanu sędziowie Parlamentu , król w zwołał Zgromadzenie Notabli, by uzyskać podatki, ale Notable odmówili wskazując, ze od podatków to są Stany Generalne.

Instytucje absolutyzmu – gdy od XIII wieku wyodrębniono z Rady Królewskiej instytucje, a sama Rada rozrosła się do małego zgromadzenia i wyspecjalizowała się. Powstały 4 odrębne rady

- Rada Stanu= Rada Tajna –7 osób – 4 ministrowie, Kanclerz, król wąskie grono zaufanych osób w II p. XVI w absolutyzmu, nie było spisu kompetencji, wojna i pokój, bunty -decydował król

- Rada Prywatna= Rada Stron procesowych 30 osób, 3 szlachty, 3 duchownych, 24 mieszczan – odciążała króla w sądownictwie – był to sąd kasacyjny, sąd kompetencyjny, prototyp sądu administracyjnego. Od wyroków Parlamentu nie było odwołania, ale można było wnieść kasację do Rady Stron Procesowych (w apelacji jest merytoryczne kto ukradł) w kasacji bada się czy sąd prawidłowo zastosował przepisy( o kradzieży, a nie o zabójstwie), bez badania sprawy – ukradł, czy nie.

- trybunał kompetencyjny – gdy żaden sąd nie chce rozpoznać sprawy lub dwa sądy chcą rozpatrzeć

- jako sąd administracyjny – zaczęły powstawać prawa administracyjne- walka jednostki z aparatem państwa to starcie Dawida z Goliatem, by jednostka miała jakieś szansę w sporze z urzędnikiem, musi być odrębny tryb sądowniczy

- Rada Depesz – kontrolowała urzędników królewskich w terenie poprzez udzielanie instrukcji i otrzymywanie sprawozdań, czyli wymianę depesz

- Rada finansowa – bilansował wydatki państwa, ustalała wydatki i szukała środków na ich realizację– sposób poboru i rozłożeniu podatków – przewodniczył Generalny Kontroler Finansów

Sądownictwo królewskie delegowane – swoje uprawnienia król powierzał poszczególnym instytucjom, które go odciążały, ale działały w jego imieniu.

Sądy patrymonialne, z nadania lennego, prewotalne, baliwiaalne, prezydialne i Parlament.

Sądownictwo królewskie zastrzeżone, król zastrzegał do swojej jurysdykcji

– wydawanie placetów - odpowiedzi króla na prośby o sprawiedliwość kierowane do króla. Praktycznie król nie odpowiadał sam – prośby trafiały do Izby Skarg – wydzielonego organu Parlamentu, sędziowie decydowali, czy i jaki organ ma to rozpatrzyć. Część skarg król rozpatrywał osobiście i odpowiedź króla na forum publicznym – takie pokazówki dla ludu

- prawo ewokacji – czyli wywołania. Król mógł każdą sprawę i na każdym etapie przerwać i rozpatrzeć osobiście,

- prawo kasacji jako źródło prawa mógł unieważnić każdy wyrok, choć w praktyce robiła to Rada Stron Procesowych.

- pisma otwarte – zawierały pieczęć króla i wysyłane do Parlamentu , opinia publiczna miała wgląd w działania króla. Dzielimy na pisma łaski – w prawie karnym – mógł złagodzić wyrok, oczyścić z zarzutów, złagodzić lub zaostrzyć karę, pism sprawiedliwości – dot, prawa cywilnego – król ingerował w stosunki prawne między obywatelami, np. przedłużenie terminu spłaty długu po zbiorach, unieważniał umowy

- pisma opieczętowane – też zawierały pieczęć króla, były zamknięte – chodziło o nagłe sytuacje np. takim pismem nakazywał uwięzienie kogoś bez procesu i wyroku, nawet in blanco, by usprawnić komunikację, ale tu dochodziło do nadużyć- tak eliminowano konkurentów do ręki lub spadku.

W4

I Rzesza Niemiecka do 1806r. Instytucje ustrojowe trudno opisać, bo niełatwo wskazać moment powstania instytucji w czasie lub genezę, bezkształtne ciało do potwora podobne, he he he

Rzesza nie miała stałej stolicy – była tam, gdzie przebywał władca. Cały czas trwała korona elekcyjna, cesarze niemieccy uznawali się za kontynuatorów cesarzy rzymskich – nazwa Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego. Konsekwencją tego było recepcja prawa rzymskiego, ono obowiązywało nadal.

Pozycja panującego - wybierano króla drogą elekcji w ramach dynastii- do XIV w wybierali możni – 7-dmiu decydowało 4 świeckich i 3 duchownych - arcykomornik, arcycześnik, Arcymarszałek Arcystolnik, W Złotej Bulli z 1396 r wskazano 7 osób uprawnionych do wyboru króla:

4 :świeckich król czech jako cesarz, książę saski, palatyn reński i margrabia brandenburski, i 3 duchownych : arcybiskupi :Moguncji, Kolonii, Trewiru. Inne przywileje przyznane tym osobom w Złotej bulli to

- pryvillegium de non appelando – poddani tych osób nie mogli odwoływać się od ich wyroków do monarchy

- pryvillegium de non evocando – nie wywoływania spraw przed oblicze władcy – nie wtrącał się w ich jurysdykcję, nie przerywał procesów, nie wzywał przed swój sąd

- dziedziczność godności elektorskich na zasadzie primogenitury,

- niepodzielność domeny elektorskiej – dla utrzymania silnej pozycji elektorów

- regalia celne , mennicze – bili monety i dobywanie kopalin – król nie mógł

Pozycja króla: Panujący był zwierzchnikiem lennym – ale był przymus lenny. Normalnie opróżnione lenno przypadało królowi, w rzeszy – mógł korzystać z tego przez rok, a potem musiał nadać komuś to lenno - chodziło o to, by nie wzmacniał t DROGĄ SWOJEJ POZYCJI, NIE POWIĘKSZAŁ SWEJ DOMENY, tak było we Francji i od tego rosła siła królów francuskich i ich majątek.

- król był najwyższym sędzią, ale od XIII w i w Złotej Bulli stwierdzono, że Palatyn Reński może sądzić króla. Poddany sądzi króla. Przysługiwały mu liczne regalia, ale zrzekał się ich w poszukiwaniu sojuszników. Wybierano króla, ale nie cesarza, fakt bycia cesarzem dawał tylko roszczenia wobec władców europejskich uznania zwierzchnictwa nad nimi, władzy nad nimi. Papież Bonifacy popierał idee zwierzchności cesarza nad królem Francji. Ale można było być, królem, a nie być jednocześnie cesarzem. Złota Bulla regulowała, że wybór króla ma być we Frankfurcie nad Menem, koronacja w Akwizgranie, a koronacja cesarska – w Rzymie. Wymagało to zgody Zjazd Nadworny Rzeszy, inaczej HOFTA. Powstała w XIII w wyłoniona z Hofradu, czyli rady Królewskiej, Rady Rzeszy, podobnie jak we Francji poprzez poszerzenie składu Rady o przedstawicieli mieszczaństwa. Zgromadzenia Stanowego. Urawnienia tego organu ulegały ewolucji, w końcu powstał Sejm Rzeszy, ale bez konkretnej daty

W XIIIw uprawnienia

- wyrażał zgode na wyprawę koronacyjną do Rzymu, bez tego król nie zostawał cesarzem – koronował papież

- uchwalał podatki ogólnopaństwowe

- wyrażał zgodę na rekrutację wojska

Zjazd ewoluował do Reichstagu, Sejmu w XV w. Skoro 7 osób ma szczególną pozycję bo tylko oni wybierają króla, maja regalia i immunitet sądowniczy, to czują się lepsi od reszty książąt i nie chcą z nimi zasiadać, tworzą odrębne kolegium Książąt Elektorów, obradują oddzielnie. Ksiązę Bawarii 1692, Książę Hanoweru 1777r 8 elektorów , Kolegium pozostałych książąt i panów rzeszy. 141 książąt w 1648 traktat westfalski regulował , 94 miały głosy wirylne – mieli 1 głos, a 47 mieli głosy kurialne, Przedstawiciele 54 miast zasiadali w 2 ławach – reńskiej i szwabskiej, Kolegia obradowało równolegle – w tym samym czasie nad tą samą sprawą. Książęta sabotowali miasta, poprzez to, że gdy książęta nie wypracowali porozumienia w swoich kolegiach, nie pytali o zdanie miast. Sejm był zwoływany przez króla i od 1663 miał siedzibę w Ratysbonie i obradował nieustająco. Wysyłano tam swoich zastępców, by nie spędzić całego życia w Ratysbonie. Amoże to byk Kongres dyplomatyczny czy zgromadzenie stanowe? Przemawia za tym samodzielność książąt elektorów , wysyłających przedstawicieli.

Uprawnienia sejmu Rzeszy – w XVII w traktat westfalski

- uchwalał podatki

- ustawy

- wyrażał zgodę na rekrutację wojska

- decydował o wojnie i pokoju

- wyrażał zgodę na budowę twierdz, bacząc by nadmiernie nie wzrosła pozycja jednego z możnych tak, by jego państwo nie narzucało militarnie swej woli

Karol V był ostatni od XVIw zanika praktyka wyprawy do Rzymu po koronę – zostajesz królem= zostajesz cesarzem. Falsyfikat Rudolfa – dokument mówiący, że cesarz Neron i Juliusz Cezar spotkali się i przyznali Austriakowi tytuł arcyksięcia ograniczając jego obowiązki militarne do minimum. Sprawdzał to Petrarka – że to fałsz. Gdy Habsburgowie doszli do władzy uznali ten dokument i posługiwali się tytułem arcyksięcia.

Do recepcji prawa rzymskiego w rzeszy przyczynił się Sąd Kameralny, stworzony w 1495 – król zrzekł się kompetencji co do spraw cywilnych. Skład – przewodniczył prezes, przewodniczących tych 4 senaty sądzące, mianował cesarz, a sędziów tzw asesorów było od 16 do 50 wybierały obwodów rzeszy, elektorzy sami wybierali asesorów u siebie. Połowa aesorów musiała być szlachtą za połowa musiała mieć doktorat prawa. W 1555 po pokoju augsburskim – quius regio eius religio. Katolicy 50% protestantów i katolików.

Kompetencje- sądził jako sąd I instancji,

- między władcami terytorialnymi,

- spory między poddanymi różnych władców

- skargi poddanych na władców terytorialnych

Jako II instancja – sprawy cywilne znacznej wartości ponad 400 talarów,

Orzekano na podstawie ustaw sejmu rzeszy, praw zwyczajowych zwierciadło saskie- posiłkowo prawem rzymskim. W praktyce sięgali do rzymskiego, niż innych. Doktorzy prawa znali prawo rzymskie, ale nie niemieckie, miejscowe. W razie wątpliwości wysyłali do Bolonii, tamci prawnicy też znali rzymskie. Ten sposób recepcji jest określany jako nowoczesne

W5

ANGLIA

1066 wilhelm Bastard później zwany Zdobywca podbija Anglię bitwą pod Hastings, bo umarł anglosaski król Edward Wyznawca, zapisując tron księciu normandzkiemu, a równocześnie możni anglosaski wybrali Harolda królem poprzez Zgromadzenie Witanów, pogarszała się sytuacja dzieci z nieprawego łoża pod wpływem kościoła, który dążył do nierozerwalności małżeństwa dyskryminując dzieci pozamałżeńskie. U nas Kazimierz Wielki – nie miał syna z legalnego związku, ale 2 synów z Esterką, którzy nie dziedziczyli tronu. Wilhelm potraktował tych możnych jako występujących przeciw legalnemu królowi, skonfiskował ich majątki i nadał je swoim stronnikom, ale rozrzucone po terytorium Anglii, by lennicy nie urośli zbytnio w siłę. W Anglii po podboju powstał inny system lenny – dwustopniowy – pierwszy stopień to król, miał lenników i oni mieli swoich. Jeśli następowało zbycie lub podział lenna, nowy lennik stawał się bezpośrednim lennikiem króla. Inaczej niż we Francji panowała zasada, że Wasal mojego wasalem jest moim wasalem- co oznaczało, że wszyscy byli winni posłuszeństwo i wsparcie naczelnemu seniorowi – królowi Anglii. Wilhelm wprowadził sprawnie działający system służby lennej- wasal miał obowiązek 40 dni w roku służyć zbrojnie, powyżej tego senior musiał płacić za udział w kawalkadzie – wyprawie wojennej. Do prowadzenia wojny na kontynencie taka armia nie wystarczałą, potrzebne były wojska zaciężne. A to kosztuje – środki pochodziły z podatków i z tego, że Wilhelm zwalniał swoich lenników z obowiązku służby zamian za tzw. Tarczowe – czyli za sporą opłatą.

Wielka Karta Swobód 1215 wydał nieudolny król Jan bez Ziemi, będący w konflikcie ze wszystkimi – papieżem, baronami=możnymi, ze szlachtą , bo ogłaszał 10 fikcyjnych wypraw pobierając tarczowe do swej kieszeni, przegrał wojnę we Flandrii, wydał przywileje miejskie Londynowi, licząc że mieszczanie zamkną bramy przed wojskami baronów. Ale w czerwcu 1215 musiał wydać MAGNA KARTA LIBERTATUM 63 art. Są postanowienia istotne:i

- art. 12 i 14 król mógł pobierać tarczowe i inne zasiłki lenne tylko za zgodą Ogólnej Rady Królewstwa– utracił swobodę decydowania, bo oszukiwał. 3 wyjątki- został obowiązek zapłaty seniorowi, gdy ten wydawał za mąż najstarszą córkę, pasowania najstarszego syna na rycerza i wykupienia seniora z niewoli.

- art. 13 potwierdzał przywileje Londynu i innych miast

Art.,21 – baronowie mogą być sądzeni tylko przez osoby równe im stanem -tylko przez baronów, nie zwykłego szlachcica

Art. 39 – przywileje dla szlachty - żaden wolny człowiek nie będzie wygnany z kraju, nie można skonfiskować jego majątku, nie można uwięzić tylko wyrokiem osoby równej mu stanem – w praktyce – bez wyroku

Art. 61Prawo do oporu – gdy Król nie stosował Karty mona było stawić opór. Powstanie komisja 25 baronów dla pilnowania , by król przestrzegał Karty. Jeśli zauważą jej łamanie , to procedura jest taka . Najpierw wzywają Krola do zaprzestania i dają mu 40 dni na zmianę postępowania ( znowu 40 dni jak przy zemście rodowej we Francji ). Gdy król nadal łamie Kartę, to komisja wzywa ogół mieszkańców kraju, by wystąpili przeciw królowi wszystkimi dostępnymi środkami, np., zabór ziem, ale z zachowaniem nietykalności osobistej rodziny królewskiej . Gdy król się poprawi baronowie wzywają do zakończenia oporu. Nie było możliwości usunięcia króla, jego abdykacji.

Pierwszy taki przywilej na świecie, nasz polski krakowski był drugi. Dopiero w XVIIw W XIII w doszło 1265r został powołany zgromadzenie Stanowe Parlament, bo król przegrał z możnymi i powołal mieszczan do poszerzonej rady królewskiej. Nazwa od francuskiego parle, miejsce, gdzie się przemawiało. Skład i kompetencje – od początku praktycznie była izba Lordów możni – wielcy posiadacze ziemscy od kilkunastu lenn- powoływał go król-świeccy i duchowni – książęta kościoła i Izba Gmin – szlachta i mieszczanie prowadzili wspólne interesy i łatwo mieszczanin stawał się szlachcicem, Do Izby Gmin dokonywano wyborów, by ograniczyć koszty – 2 szlachciców z każdego hrabstwa było 37 hrabstw, czyli 74 posłów, z każdego uprzywilejowanego miasta 2 mieszczan. Koszty były duże , król wolał małe miasta, bo łatwiej wpływał na ich opinie. Liczba posłów była zmienna do 112 miast – 224 posłów. Przewaga w Parlamencie, ale marszałkiem Izby Gmin był zawsze szlachcic, decydował kto może przemawiać. Uchwalana ustawa przechodziła z Izby do izby, a nie równolegle, jak we Francji. Inicjatywa ustawodawcza przysługiwała królowi i każdej z izb. Podatki rozpatrywała Izba Gmin, szło do Izby Lordów i wracało z ich uwagami do Gmin. Były 3 czytania,

Kompetencje:

1. podatkowe – 1297r król zobowiązał się, że nie będzie nowych podatków bez zgody Parlamentu – zawsze musiał prosić o zgodę

2. ustawodawcze – wypracowany projekt wysyłano do króla jako „petycję o wydanie praw” i ustawy funkcjonują jako ustawy królewskie. Król odpowiadając na petycję zmieniał jej treść, Dla ukrócenia tej praktyki przesyłano gotowy tekst odpowiedzi tzw. BILL, a król miał go tylko podpisać. Gdy podpisał – stawała się ustawa obowiązującym prawem, aktem. Jeśli nie – zastanawiał się bezterminowo.

3. Sądownicze – miała Izba Lordów i Parlament jako całość.

Izba Lordów

- była sądem właściwy dla lordów, sąd równych stanem do 1948r art. 21 Magna Karta

- jako sąd najwyższy odwoławczy od wyroków innych sądów królewskich, czyli sąd spraw pospolitych, sąd ławy królewskiej, schegeru i kanclerski.

Cały Parlament, czyli współpracujące izby razem

- inpichment