WŁODZIMIERZ ODOJEWSKI
Urodzony w 1930, pisarz, autor słuchowisk radiowych, publicysta, laureat wielu nagród literackich. Debiutował w roku 1951 w radiu fragmentem powieści WYSPA OCALENIA. Pracował jako kierownik Studia Współczesnego Teatru Polskiego Radia. Usunięty z pracy z przyczyn politycznych, w roku 1971 wyjechał na stypendium Berlińskiej Akademii Literatury, gdzie pozostał na stałe. Pracował w dziale kulturalnym Radia Wolna Europa.
Proza Odojewskiego odwołuje się do tradycji literatury wielkich pytań egzystencjalnych. Naznaczona jest obsesją czasu, pamięci, niechronności klęski i katastrofy. Przestrzeń, w której poruszają się bohaterowie prozy Odojewskiego, to przestrzeń mityczna, świat wielkich namiętności, nieustannego ścierania się wartości. Powieści Odojewskiego wyróżniają się wielkim kunsztem literackim, autor chętnie sięga po techniki Faulknerowskiego monologu wewnętrznego, odkrycia formalne Joyce'a i niegdysiejszej "nowej powieści" francuskiej, pisze gęstą, zmetaforyzowaną prozą, utrzymaną w "ciemnej" tonacji stylistycznej, odwołuje się do archetypicznych symboli. W MIEJSCACH NAWIEDZONYCH (1959), monologu śmiertelnie chorego pisarza, czy w CZASIE ODWRÓCONYM (1965), opowieści niegdysiejszego członka ruchu oporu z czasów II wojny światowej, bolesna ale dramatyczna przeszłość przeciwstawiana jałowej i smutnej teraźniejszości przeżywana jest w ciągłych retrospekcjach, stąd charakterystyczne dla prozy Odojewskiego wrażenie zacierania się czasów, przenikania się teraźniejszości i niejasnego fantasmagoryjnego deja vu.
Odojewski bywa określany pisarzem jednej fabuły: opowiadania zawarte w książkach W KWARANTANNIE (1960) i ZMIERZCH ŚWIATA (1962), powieść WYSPA OCALENIA (1966) przynoszą wariantowe zapowiedzi jego głównego dzieła, wielkiej epickiej powieści ZASYPIE WSZYSTKO, ZAWIEJE... (ukończonej w roku 1967, ale wydanej dopiero na emigracji w roku 1974). Jej akcja rozgrywa się podczas wojny na polskich ziemiach wschodnich, które dziś leżą granicach Ukrainy. Ta wielowątkowa powieść nawiązująca do sagi rodzinnej opowiada o powikłanych losach dwóch braci przyrodnich: pierwszy z nich walczy w polskiej partyzantce, drugi w ukraińskiej i w SS-Galizien. W wielkim historycznym fresku, jakim jest powieść Odojewskiego opowiadająca o historii niezwykle okrutnej, bratobójczych zmagań między Polakami i Ukraińcami, o "krwawym tyglu narodów" - bo toczy się wojna i ziemię tę pacyfikują wojska niemieckie, a ze wschodu nadciąga Armia Czerwona, wpleciony jest mroczny wątek erotycznej fascynacji: historia miłości krewnego głównego bohatera powieści do żony swego brata zamordowanego przez Rosjan w Katyniu. Epizod katyński - w czasie niemieckiej okupacji jeden z bohaterów próbuje przywieźć zwłoki zamordowanego - był głównym powodem, dla którego powieść nie mogła się kiedyś ukazać w Polsce oficjalnie.
W najnowszych tomach opowiadań pisarz powraca do swoich ulubionych tematów. ZABEZPIECZANIE ŚLADÓW (1984) pokazuje losy Polaków wywiezionych do obozów pracy w Związku Radzieckim, powraca też wątek katyński. ZAPOMNIANE, NIEUŚMIERZONE... (1987), oraz JEDŹMY, WRACAJMY... (1993) przynoszą migawki z życia Polaków, żyjących na emigracji na Zachodzie i opowiadają o dramacie wykorzenionych, żyjących traumą przeszłości.
"Moją ambicją jest ukazywanie świata, który odszedł, w opowiadaniu, w powieści, żeby nie odszedł także z naszej pamięci. Tak więc przywołuję czas przeszły z jego ludzkimi emocjami, ludzkim bólem, lękami, miłością, nienawiścią, a jednocześnie z jego historycznymi faktami." (Włodzimierz Odojewski)
Wybrana bibliografia:
MIEJSCA NAWIEDZONE, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1959.
KWARANTANNA, Warszawa: Czytelnik, 1964.
ZMIERZCH ŚWIATA, Warszawa: Czytelnik, 1964.
WYSPA OCALENIA, Warszawa: Czytelnik, 1966.
ZASYPIE WSZYSTKO, ZAWIEJE... , Paryż: Instytut Literacki, 1973.
ZABEZPIECZANIE ŚLADÓW, Paryż: Instytut Literacki, 1984.
ZAPOMNIANE, NIEUŚMIERZONE... , Berlin: Archipelag, 1987.
JEDŹMY, WRACAJMY... , Kraków: Znak, 1993.
OKSANA, Warszawa: Twój Styl, 1999.
tłumaczenia:
niemiecki: ZWISCHENREICH (MIEJSCE NAWIEDZONE). Franfurt a.M.: Fischer, 1962, ADIEU AN DIE GEBORGENHEIT (WYSPA OCALENIA). Frankfurt a. M.: Fischer, 1966, KATHARINA ODER ALLES VERWEHEN WIRD DER SCHNEE (ZASYPIE WSZYSTKO, ZAWIEJE...). Vien, Hamburg, 1977.
węgierski: MENEDÉK-SZIGET (WYSPA OCALENIA). Budapest: Európa, 1966.
Jest synem muzyka; liceum skończył w Szczecinie, studiował ekonomię i socjologię w Poznaniu (ukończył w 1953). W 1951 debiutował powieścią Wyspa ocalenia, zaprezentowaną na falach Polskiego Radia. Od 1959 w Warszawie, był m.in. kierownikiem Studia Współczesnego Teatru Polskiego Radia (od 1961). Stracił pracę w radiu po wydarzeniach marca 1968, w 1971 wyjechał na stałe z Polski.
Osiadł w Niemczech Zachodnich, gdzie został szefem działu kulturalno-literackiego Radia Wolna Europa. Otrzymał wiele wyróżnień literackich, m.in. nagrodę młodych im. Tadeusza Borowskiego (1951), Nagrodę Kościelskich (1966), nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie i londyńskich "Wiadomości" (1973), Nagrodę Jurzykowskiego (1974), nagrodę Szwedzkiego Komitetu Katyńskiego (1976). Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Najbardziej znany utwór Odojewskiego, Zasypie wszystko, zawieje... (Paryż 1973), ukazuje losy braci przyrodnich - polskiego partyzanta i żołnierza ukraińskiego oddziału SS na tle dramatycznych wydarzeń z wojennej historii stosunków polsko-ukraińskich; w powieści tej pojawia się wątek katyński. Kresom ukraińskim Odojewski poświęcił także wcześniejsze powieści ''Wyspa ocalenia (Warszawa 1966) i Zmierzch świata (Warszawa 1962). W innych utworach - m.in. Miejsca nawiedzone (Łódź 1959), Kwarantanna (Warszawa 1960), Czas odwrócony (Warszawa 1965) - dominuje wątek wspomnień i przemijania.
Opowieści leskie (Warszawa 1954)
Upadek Tobiasza (Warszawa 1955)
Dobrej drogi, Mario! Kretowisko (Warszawa 1956)
Spisek Czarnych Orłów (Warszawa 1957)
Żeglarze Króla Jegomości (Warszawa 1957)
Białe lato (Poznań 1958)
Wyspa ocalenia (Warszawa 1966)
Zabezpieczanie śladów (Paryż 1984)
Zapomniane, nieuśmierzone... (Berlin 1987)
Jedźmy, wracajmy... (Kraków 1993)
Oksana (Warszawa 1999)
...i poniosły konie (Warszawa 2006)
sztuki teatralne
słuchowiska radiowe