Podstawowe informacje dotyczące systemu emerytalnego.
Repartycyjna i kapitałowa metoda finansowania świadczeń emerytalnych.
Świadczenia emerytalne mogą być finansowe z bieżącej składki, tj. metodą repartycyjną albo w sposób kapitałowy.
Metoda repartycyjna :
w ciągu roku należy zgromadzić tyle środków, aby pokryć całoroczne wydatki.
źródłem finansowania jest bieżąca składka,
obecne pokolenie pracujących ponosi zobowiązania wobec aktualnych świadczeniobiorców (emeryci)
Metoda kapitałowa :
zakłady ubezpieczeń społecznych gromadzą fundusz w długich przedziałach czasu na zasadach kapitalizacji składki i gromadzenia rezerw finansowych
taki fundusz ma charakter inwestycyjny(kapitałowy), wymaga lokowania środków w inwestycjach przynoszących określony dochód
działalność finansowa ubezpieczeń emerytalnych opiera się nie tylko na składkach, ale także na dochodach od kapitału
na wysokość świadczeń wpływ mają dochody z nagromadzonych kapitałów i trafność ich kalkulacji w perspektywie kilkudziesięciu lat.
Polski system emerytalny opiera się na w/w metodach.
Rozróżnienie pomiędzy starym a nowym systemem emerytalnym.
Reforma emerytalna z 1999 r. podzieliła ubezpieczonych na III grupy od których zależą ich uprawnienia emerytalne.
Kryterium podziału - daty urodzenia.
Data urodzenia stanowi jedyne kryterium podziału ubezpieczonych na tych objętych nowym systemem emerytalnym (tzw. System zdefiniowanej składki), i na tych których emerytura zostanie wyliczona według dotychczasowej formuły (tzw. System zdefiniowanego świadczenia.)
I grupa - jeśli data urodzenia przypada przed dniem 1 stycznia 1949 r. to emerytura wymierzana będzie według starego systemu za pomocą formuły zdefiniowanego świadczenia. Wysokość emerytury będzie więc zależeć m.in od stażu ubezpieczonego i jego zarobków.
II grupa - osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. otrzymają - na podstawie nowego systemu - emeryturę wyliczoną w formie zdefiniowanej składki. Wysokość świadczenia będzie bezpośrednio zależna od sumy wpłaconych składek.
III grupa - osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., ale przed 1 stycznia 1969 r. Ubezpieczeni z tej grupy wiekowej mogli zadecydować, czy część ich składki będzie przesyłana do otwartych funduszy emerytalnych (II Filar), czy cała składka pozostanie w ZUS na indywidualnym koncie (I Filar).
Prawo do emerytury na podstawie starego systemu .
Warunki nabycia prawa do emerytury:
Spełnione łącznie następujące warunki:
osiągnięcie wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn - jest to tzw. podstawowy wiek emerytalny, niektórego grupy ubezpieczonych mogą przejść na emeryturę w wieku ustalonym na poziomie niższym od wieku podstawowego.)
posiadanie okresu składkowego i nieskładkowego, wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn
W starym systemie możliwe było nabycie prawa do :
emerytury w wieku podstawowym
emerytury w niższym wieku emerytalnym określonym dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (znaczna szkodliwość dla zdrowia pracownicy wyszczególnieni w rozporządzeniu Rady Ministrów, albo np. pracownicy kontroli państwowej, administracji celnej, żołnierzy zawodowych,)
emerytury w wieku obniżonym o 6 miesięcy za każdy rok pracy górniczej wykonywanej co najmniej przez 5 lat
emerytury w niższym wieku emerytalnym dla osób ubezpieczonych z tytułu wykonywania działalności twórczej lub artystycznej
emerytury górniczej
emerytury kolejowej
wcześniejszej emerytury
Świadczenie wymierzano według formuły uzależniającej wysokość świadczenia m.in od rozmiaru posiadanego stażu ubezpieczeniowego i zarobków osiąganych przez ubezpieczonego w przyjętym okresie (System zdefiniowanego świadczenia). Tak obliczona emerytura wzrastała o kwotę stała dodawaną każdemu ubezpieczonemu.
Krąg osób uprawnionych
Stary system emerytalny został zachowany w sposób pełny, zarówno co do zasad nabycia jak i formuły wymiaru względem osób:
które urodziły się przed 1 stycznia 1949 r.
które urodziły się po 31 grudnia 1948 r. jeżeli warunki przejścia na emeryturę spełnili najpóźniej do 31 grudnia 2007 r.
górników bez względu na datę urodzenia, jeżeli nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego
Prawo do emerytury w nowym systemie emerytalnym
Filarowa konstrukcja :
Emerytura z ubezpieczenia społecznego ma zabezpieczać podstawowe potrzeby ubezpieczonego. Mają więc charakter świadczeń bazowych.
Świadczenia bazowe przysługują za składkę płaconą od wynagrodzeń nieprzekraczających w skali roku określonych wielokrotności średnich zarobków w kraju. Obecnie jest to trzydziestokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Osoby zarabiające kwoty nieprzekraczające w/w wielokrotności otrzymają procent poprzednich swoich zarobków
Osoby zarabiające więcej niż wskazany limit otrzymuje emeryturę w maksymalnej kwocie
I Filar
I Filar systemu emerytalnego zarządzany jest przez państwo, oparty jest na Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, który prowadzi indywidualne konta ubezpieczonych i wypłaca emerytury z I Filaru
Przynależność do I filaru jest obowiązkowa.
Składki w tym systemie są opłacane zarówno przez pracodawcę jak i pracownika. Niepłacenie składek przez pracodawcę jest wykroczeniem
Prawo do emerytury zależne tylko od wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn)
Nie przewiduje się niższego wieku emerytalnego, ani wcześniejszej emerytury
Prawo do przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku 60 lub 65 lat zachowały osoby które urodziły się po 31 grudnia 1948 i warunki wymagane do przejścia na wcześniejszą emeryturę lub na emeryturę w niższym wieku emerytalnym spełniły do 31 grudnia 2007 r. jeżeli nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego.
Staż ubezpieczeniowy w wymiarze 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn jest warunkiem nabycia prawa do minimalnej emerytury.
Działa na zasadach repartycyjnych
Jedna część składki emerytalnej ubezpieczonego wpływa do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Składka zapisywana jest na indywidualnym koncie ubezpieczonego i jest waloryzowana w przyjętych terminach.
Składka nie będzie gromadzona na koncie. Wszystkie składki przeznaczane są na wypłatę bieżących emerytur (tzw. umowę międzypokoleniowa)
Suma zapisanych do dnia przejścia na emeryturę składek stanowi bazę do obliczania wysokości świadczenia wypłaconego przez ZUS.
Wypłaty emerytur dla uczestników I filaru są gwarantowane przez Skarb Państwa
II Filar
Druga część składki emerytalnej wpłacana jest do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego działającego na zasadach kapitałowych.
II Filar nie ma charakteru doubezpieczania emerytalnego, uczestnictwo w otwartym funduszu emerytalnym jest obowiązkowe, a emerytura z tego funduszu jest częścią składową emerytury bazowej.
Składka po wpłynięciu na konto zamieniona zostaje na jednostki rozrachunkowe, które mogą zyskiwać lub tracić na wartości - zależnie od trafności decyzji dokonanych przez powszechne towarzystwo emerytalne zarządzające danym funduszem
Po osiągnięciu wieku emerytalnego cały kapitał ubezpieczonego zgromadzony na koncie w otwartym funduszu emerytalnym (tzw. kapitał transferowy) będzie przetransferowany do zakładu emerytalnego i po potrąceniu kosztów stanowić będzie podstawę do ustalenia drugiej części emerytury.
Aktywa funduszu emerytalnego przechowywane są na koncie w banku, zwanym depozytariuszem. Rozdzielona zostaje funkcja zarządzania aktywami funduszu od funkcji przechowywania środków funduszu. Rolą depozytariusza jest ponadto występowanie w imieniu członków funduszu z ewentualnym powództwem przeciwko Towarzystwom emerytalnym z tytułu szkody powstałej przez niewykonanie obowiązków w zakresie zarządzania funduszem i jego reprezentacji.
Otwarty fundusz emerytalny (OFE) :
Fundusze utworzone na podstawie ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.
OFE jest osobą prawną, z wyodrębnioną masą majątkowa powstałą ze składek członków funduszu, przedmiotem działalności funduszu jest gromadzenie środków pieniężnych, ich lokowanie, z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego.
Uczestnictwo jest obowiązkowe, uczestnik ma prawo wyboru tylko jednego OFE, w przypadku nie wybrania przez ubezpieczonego OFE w określonym terminie, ubezpieczony zostaje przydzielony do funduszu wybranego w drodze losowania.
Wysokość składek określa państwo,
Emerytura z OFE jest integralna częścią emerytury bazowej
Organem OFE jest Towarzystwo emerytalne, które tworzy fundusz oraz, jako jego organ, zarządza nim i reprezentuje w stosunkach z osobami trzecimi
Członkowstwo w otwartym funduszu emerytalnym może być:
przymusowe (dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r.),
dobrowolne (dla osób po 31 grudnia 1948 r. ale przed 1 stycznia 1969)
wyłączone (dla osób którym w dniu wejścia w życie nowego systemu emerytalnego brakowało mniej niż 15 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego)
Powstanie stosunku członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym:
Poprzez zawarcie umowy pomiędzy osobą spełniającą kryteria objęcia nowym systemem emerytalnym i otwartym funduszem emerytalnym. Umowa powinna mieć formę pisemną pod rygorem nieważności.
W drodze losowania przeprowadzonego przez ZUS. Dotyczy to osób, które nie dopełnią obowiązku zawarcia umowy członkowstwa z OFE. Losowanie jest jednocześnie sposobem uzyskania członkostwa w wylosowanym OFE, nie jest więc potrzebne zawieranie umowy.
Poprzez otwarcie rachunku. Umożliwia nabycie uczestnictwa w OFE przez małżonka w razie ustania małżeńskiej wspólności majątkowej lub śmierci współmałżonka a także przez byłego małżonka w razie unieważnienia małżeństwa lub rozwodu. Wynika to z zasady stanowiącej, że środki gromadzone w funduszu przez ubezpieczonego, pochodzą w całości z jego przychodów, a więc stanowią przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej.
Zmiana Funduszu:
Zmiana funduszu z woli członka - dopuszczalna jest zmiana początkowo wybranego funduszu.
Zamiana funduszu z przyczyn organizacyjnych - członkowi likwidowanego funduszu przysługuje prawo jego zmiany.
Ustanie stosunku członkostwa:
Członkostwo ustaje z chwilą realizacji celu członkowstwa tj. wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego.
Członkowstwo ustaje z chwilą śmierci członka OFE
III Filar
III filar jest dobrowolny.
Składają się na niego m.in. pracownicze programy emerytalne oraz indywidualne konta emerytalne, które mogą zostać otwarte w banku, instytucji ubezpieczeniowej czy tez biurze maklerskim.
Trzyfilarowy system emerytalny zrealizowano wprowadzając następujące ustawy:
z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.
z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
z 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych.
z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych.
KONIEC
1