Ptasia grypa (influenza ptaków)

Zaktualizowano: 06.03.2006

 

  Ptasia grypa ponownie znalazła się w centrum uwagi. W grudniu 2003 r. wystąpiła ona w ogromnym nasileniu w Korei Płd. Od tego czasu rozprzestrzeniła się również w Wietnamie, Japonii, Tajwanie, Tajlandii, Kambodży, Hongkongu, Chinach, Laosie, Pakistanie i Indonezji. W latach 1997-98 oraz w 2003 r. spowodowała ogromne straty w Hongkongu. W marcu 2003 r. w Holandii ubito blisko 20 mln ptaków zapobiegając rozprzestrzenianiu się epidemii.

W sierpniu tę chorobę w jej najbardziej zakaźnej formie wykryto w Rosji. Mimo ubicia blisko 12 tys. ptaków rozprzestrzeniła się ona na 6 okręgów administracyjnych. W tym samym czasie w Kazachstanie z powodu ptasiej grypy ubito 9 tys. ptaków. W Europie stwierdzono już występowanie tej choroby w Turcji, Rumunii, Bułgarii, Chorwacji, na Cyprze, na Ukrainie, Słowacji, we Włoszech, Grecji, Austrii, Francji, Słowenii, Bośni, Szwajcarii, Szwecji, na Węgrzech, w Niemczech i w Polsce. Największy niepokój budzi możliwość przenoszenia ptasiej grypy na ludzi. Spowodowała ona już śmierć ponad 90 osób. W Turcji w ciągu dwu pierwszych tygodni stycznia br. zanotowano 21 jej przypadków u ludzi. Jednak po 13 stycznia nikt już nie zachorował - jest to prawdopodobnie efekt akcji informującej ludność o zagrożeniu i środkach ostrożności, jakie należy stosować. Im więcej ludzi zachoruje, tym większe jest niebezpieczeństwo, że wirus zmutuje i będzie przenosić się z człowieka na człowieka - to właśnie stanowi największe zagrożenie i może być powodem pandemii.

Gatunki podatne na influenzę ptaków

  Influenzę wykryto u brojlerów kurzych, kur niosek, kaczek, a także u sokołów wędrownych (Hongkong). Wiadomo, że może także atakować indyki, gęsi, perliczki, przepiórki i bażanty.

Sposób zakażenia

  Influenza drobiu znana jest od 1901 r., ale dopiero w 1955 r. zidentyfikowano wywołującego ją patogena. Jest to wirus z rodziny Orthmyxviridae. Zidentyfikowano różne jego typy, które wywołują chorobę o różnym stopniu nasilenia. Epidemia występuje co kilka lat na całym świecie (w Polsce jej nie notowano). Najprawdopodobniej pojawia się na skutek pośredniego lub bezpośredniego kontaktu drobiu domowego z dzikimi ptakami wodnymi. Kiedy choroba wystąpi w stadzie, rozprzestrzenia się szybko. Zakażenie następuje przez kontakt z odchodami chorych ptaków, a także z wydzieliną z ich oczu i nozdrzy. Stwierdzono, że wirusy występują także w żółtku i białku jaja. Z zakażonych jaj nie wylęgają się kurczęta, ale zawartość jaja po stłuczeniu może przyczyniać się do rozszerzenia epidemii. W wypadku dużego zagęszczenia ptaków może występować zakażenie kropelkowe. Ze stada do stada przenosi się nie tylko z chorymi ptakami, ale również poprzez zanieczyszczony sprzęt, środki transportu, itd.
U ludzi zakażenie następuje przez kontakt z chorymi ptakami. Przeniesienie się choroby z człowieka na człowieka jest niezwykle rzadkie.

Objawy

  Okres wylęgania influenzy trwa od 3 do 7 dni w zależności od szczepu wirusa, gatunku drobiu i jego wieku. Objawy kliniczne choroby są bardzo zróżnicowane. Najczęściej pojawia się ona nagle i wiele ptaków pada bez uprzednich znaków sygnalizujących zakażenie. Czasem można u nich zauważyć brak apetytu, osłabienie, stroszenie piór i gorączkę. Kury początkowo znoszą jaja o bardzo cienkiej skorupie, a w miarę upływu czasu przestają się nieść. Przy przedłużającym się przebiegu choroby ptaki maja obrzękłe grzebienie i korale, oddychają z trudem. Często siedzą lub stoją półprzytomne opierając dzioby o ziemię. Tym objawom może też towarzyszyć biegunka. Śmiertelność choroby wynosi 50-100%.
W tuszkach ptaków, które padły szybko po zarażeniu można zauważyć jedynie niewielkie odwodnienie i słabe przekrwienie mięśni i jelit. Przedłużająca się choroba powoduje wzrastające przekrwienie, głównie na gardle, tchawicy, żołądku i tłuszczu w okolicy serca oraz podskórne obrzmienie na głowie i nogach.

Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia

  Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała zalecenia, które pozwalają zmniejszyć ryzyko zakażenia.

• Zaleca się unikanie kontaktu z ptakami nie zależnie od tego czy są one zdrowe, czy nie.

• Osoby, które muszą pracować z ptakami powinny nosić maski i kombinezony chroniące przed pyłem unoszącym się ze ściółki, a także dbać o higienę.

• Drób z zarażonych stad musi być niszczony i nie może być przeznaczony do spożycia przez ludzi ani przez zwierzęta nawet po przetworzeniu.

• Uznano, że drób i jaja ze zdrowych stad znajdujących się jednak na terenach objętych epidemią po przetworzeniu nie zagrażają zdrowiu ludzkiemu.

Zdaniem ekspertów rozprzestrzenianiu się epidemii influenzy zapobiegnie masowy ubój ptaków z zarażonych stad i szczepienia pozostałych ptaków szczepionką odpowiadającą międzynarodowym standardom.

Wirus grypy towarzyszy człowiekowi od wieków. Pierwsze doniesienia na temat epidemii wywołanej grypą pochodzą z 412 r.p.n.e.. Od tamtej pory co kilkaset lat opisywano przypadki światowej inwazji choroby, której przyczyny nie znano.

Dopiero w 1933 roku po raz pierwszy udało się wyizolować wirus grypy, a dokonało tego trzech badaczy: Smith, Andrews, Laidlow. Rodzina wirusów grypy nie jest jednorodna. Najbardziej ogólnie można podzielić ją na trzy grupy:

Wirus typu A - zakaża ludzi oraz inne ssaki a także ptaki. Najczęściej wywołuje epidemie.

Wirus typu B - zakaża wyłącznie ludzi

Wirus typu C - charakteryzuje się najlżejszym przebiegiem, zakaża ludzi i świnie

Wirusy grypy mają wielkość od 80 - 120 μm, ich rdzeń zbudowany jest z kwasu rybonukleinowego (RNA) oraz specyficznego białka nukleoproteiny i otoczony jest otoczką białkową. W zależności od charakteru nukleoproteiny wirusy grypy podzielono na trzy klasy oznaczane literami A, B i C.

Ptasia grypa znana jest od 1901 r. Po raz pierwszy odkryta i opisana została we Włoszech. W 1955 r. zidentyfikowano wywołujący ją patogen. Wirus ptasiej grypy należy do rodziny Orthmyxviridae, jest wirusem grypy typu A.

W grudniu 2003 r. ptasia grypa wystąpiła na dużą skalę na obszarze Korei Płd. Zaatakowała także na obszarach Wietnamu, Japonii, Tajwanu, Tajlandii, Kambodży, Hongkongu, Chin, Laosu, Pakistanu i Indonezji. W latach 1997-98 oraz w 2003 r. spowodowała ogromne straty w Hongkongu. W marcu 2003 r. w Holandii zapobieżono epidemii poprzez ubój blisko 20 mln ptaków.

fot. WHO

W sierpniu 2005 r. najbardziej zakaźny szczep wirusa wykryto w Rosji. Mimo ubicia blisko 120 tys. ptaków rozprzestrzeniła się ona na 6 okręgów administracyjnych. W tym samym czasie w Kazachstanie z powodu ptasiej grypy ubito 9 tys. ptaków.

Natomiast w Mongolii stwierdzono występowanie wirusów influenzy u przelotnych dzikich ptaków. Ptasia grypa w mniej zakaźnej postaci pojawiła się w kwietniu 2005 r. we Włoszech w Lombardii. Największy niepokój budzi możliwość przenoszenia się tej choroby na ludzi - co może nastąpic w wyniku mutacji wirusa ludzkiego i ptasiego. Choroba dotychczas spowodowała śmierć 60 osób.

Cząsteczki wirusa grypy mogą infekować różne gatunki zwierząt, włączając w to ptaki, świnie, konie, foki, wieloryby oraz ludzi. Jednakże, dzikie ptactwo pełni rolę naturalnego i bezobjawowego nosiciela, rozprzestrzeniając wirus pośród bardziej podatnego na infekcję ptactwa hodowlanego.

Wirus ptasiej grypy może rozprzestrzeniać się w powietrzu a także poprzez nawozy. Źródłem potencjalnego zakażenia może być także skażona pasza, woda oraz niesterylna odzież robocza oraz narzędzia. Nie ma dowodów na to, że wirus odporny jest na prawidłowo przeprowadzony proces gotowania posiłku.

Szczep wirusa grypy typu A

Wirusy grypy tego szczepu A są odpowiedzialne za większość tzw. pandemii, czyli ogólnoświatowych epidemii. Pierwszą pandemię grypy opisano w 1580 r. W ciągu kilku miesięcy spustoszyła ona Azję, Afrykę i Europę. W 1889 r. na grypę zachorowało prawie 40 proc. ludności świata. Najbardziej krwawe żniwo zebrała jednak tzw. grypa hiszpanka; w latach 1918-19 pochłonęła ona ponad 20 mln ofiar - więcej, niż poległo w czasie I wojny światowej.

Dr. Erskine Palmer, Centers for Disease Control and Prevention Public Health Image Library.

Ze względu na obecnośc hemaglutynin (H) oraz neuraminidaz (N) wyróżnia się 16 typów H, oraz 9 N co w konsekwencji daje 144 możliwe kombinacje (H i N, dla wirusa szczepu A). Różne typy wirusa mogą wywoływać chorobę o różnym stopniu nasilenia. Każdy rodzaj wirusa ptasiej grypy można zaliczyć do dwóch klas: niskiej zjadliwości (LPAI - Low pathogenic avian influenza) oraz wysokiej (HPAI - Highly pathogenic avian influenza).

Wsród znanych 16 typów H jedynie H5, H7 oraz H9 mogą przekraczać granicę między organizmem ptaka a człowieka. Najbardziej znaną odmianą wirusa jest H5N1, wysoce patogenna, od 1997 spowodowała zagładę dziesiątek milionów ptaków.

fot. WHO

Pierwsze udokumentowane przypadki zakażenia ludzi wirusem grypy ptasiej typu H5N1 miały miejsce w Hong-Kongu w 1997 roku, zachorowało wówczas 18 osób, z których 6 zmarło. Do dnia obecnego tym typem wirusa zainfekowanych zostało już ponad 100 osób (śmiertelność 50%)). Stwierdzono, że przyczyną wystąpienia choroby u ludzi był bliski kontakt z żywym, zakażonym drobiem. Szybka likwidacja ok.1,5 mln sztuk drobiu zapobiegła rozprzestrzenianiu się choroby

.

fot. WHO			Okresowe występowanie na całym świecie epidemii ptasiej grypy najprawdopodobniej wiąże się z pośrednim lub bezpośrednim kontaktem drobiu domowego (bardziej podatnego) z dzikim ptactwem wodnym, które stanowi naturalnym, bezobjawowym "przenośnik" dla wirusa. Kiedy choroba wystąpi w stadzie, rozprzestrzenia się szybko.
fot. WHO	Objawy wywoływane u ludzi są podobne do innych rodzajów grypy - jednakże choroba przebiega znacznie gwałtowniej. Najbardziej podstawowe symptomy ptasiej grypy u ludzi: * gorączka * kaszel * ból garłda * bóle mięśni, stawów * zapalenie spojówek

Dość często pojawiają się bardzo groźne powikłania - zapalenie płuc a także ostra niewydolność oddechowa, które mogą doprowadzić do śmierci. Śmiertelność wśród ludzi chorujących na ptasią grypę wynosi około 50 % (zbliżona do śmiertelności u ptaków).

Choroba jest szczególnie niebezpieczna głównie dla dzieci, osób starszych oraz mających obniżoną odporność - w tych grupach śmiertelność zbliża się nawet do 100 procent.

Wszystkie przypadki zachorowań ludzi na tę chorobę są poddawane ścisłej kwarantannie, celem wyeliminowania możliwości mutacji wirusa grypy - w przypadku gdy w organiźmie osoby zarażonej "ptasim" wirusem funkcjonował by już wirus jednej z odmian ludzkiej grypy istniało by ryzyko jej zajścia - co doprowadzić mogło by do gwałtownego, praktycznie niczym nie hamowanego rozprzestrzeniania nowego wirusa wśród ludzi - w konsekwencji do wybuchu pandemii.

Ptasia grypa - objawy u ptaków

Okres inkubacji trwa 3 do 5 dni w zależności od szczepu wirusa (czasami do 7 dni), gatunku drobiu i jego wieku.

fot. WHO

Objawy kliniczne są bardzo zróżnicowane. Najczęściej pojawia się ona nagle i wiele ptaków pada bez uprzednich znaków sygnalizujących zakażenie. Czasem można u nich zauważyć brak apetytu, osłabienie, stroszenie piór i gorączkę. Kury początkowo znoszą jaja o bardzo cienkiej skorupie, a w miarę upływu czasu przestają się nieść.

Przy przedłużającym się przebiegu choroby ptaki maja obrzękłe grzebienie i korale, oddychają z trudem. Często siedzą lub stoją półprzytomne opierając dzioby o ziemię. Tym objawom może też towarzyszyć biegunka. Śmiertelność choroby wynosi 50-100%.

W ciałach ptaków, które padły szybko po infekcji zauważa się jedynie niewielkie odwodnienie, słabe przekrwienie mięśni i jelit. Przedłużająca się choroba powoduje wzrastające przekrwienie, głównie na gardle, tchawicy, żołądku i tłuszczu w okolicy serca oraz podskórne obrzmienie na głowie i nogach zwierząt.

---