ad.1) Układ pokarmowy - podział, budowa, czynność.

Główną funkcją układu pokarmowego człowieka jest pobieranie pokarmów i wody, trawienie i przyswajanie składników odżywczych oraz defekacja niestrawionych resztek pokarmowych. W skład układu pokarmowego wchodzą przewód pokarmowy oraz dwa wielkie gruczoły - wątroba i trzustka.

Przewód pokarmowy dzieli się na:

• jama ustna,

• gardło,

• przełyk,

• żołądek,

• jelito cienkie: (dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte),

• jelito grube: (wyrostek robaczkowy, jelito ślepe, okrężnica, odbytnica).

Gruczoły układu pokarmowego:

• ślinianki,

• wątroba,

• trzustka.

ad.2) Jama ustna - podział, ściany, czynność, unaczynienie, unerwienie.

Jama ustna jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego, w którym zachodzi wstępna mechaniczna obróbka pokarmu i przygotowanie go do dalszego trawienie.

Jama ustna rozpoczyna się szparą usta a kończy cieśnią gardzieli. W jamie ustnej wyróżniamy:

• przedsionek jamy ustnej,

• jamę ustną właściwą.

PRZEDSIONEK

ograniczony jest od przodu wargami, bocznie policzkami, od tyłu łukami zębowymi.

Wargi przedsionka to fałd skórno-mięśniowy zbudowany z mięśni okolic szpary ust (okrężny ust).

Od strony zewnętrznej pokryte są skórą a od strony przedsionka błoną śluzową. Warstwę między skórą i błoną nazywamy czerwienią wargową.

Policzki - od kąta ust do łuku jarzmowego, bocznie aż do małżowiny usznej. Jego ścianę budują:

skóra, poduszeczka tłuszczowa, powięź policzkowo-gardłowa, mięsień policzkowy, gruczoły policzkowe, błona śluzowa.

Błona śluzowa warg i policzków przechodzi w błonę śluzową dziąseł tworząc sklepienie przedsionka górne i dolne. Na sklepieniu biegną wędzidełko wargi górnej i dolnej. Na błonie śluzowej policzka jest brodawka przyusznicza - ujście przewodu ślinianki przyuszniczej. Tył przedsionka stanowi przestrzeń zazębowa.

JAMA USTNA WŁAŚCIWA

ściana przednia - zęby, część zębodołowa żuchwy, wyrostki zębodołowe szczęk.

ściana górna (STROP) - stanowi podniebienie,

ściana dolna - język i dno jamy ustnej.

Okolica podjęzykowa to przestrzeń między żuchwą, językiem a dnem jamy ustnej. Jej błona śluzowa wytwarza fałd zawierając mięsko podjęzykowe, gdzie uchodzą przewody ślinianek podjęzykowych i podżuchwowych.

PODNIEBIENIE

zbudowane z części przedniej(twardej) i tylnej(miękkiej)zakończonej języczkiem. Od podniebienia bocznie i ku dołowi biegną fałdy błony śluzowej:

• przedni (łuk podniebienno-językowy),

• tylny (łuk podniebienno-gardłowy)

Pomiędzy łukami jest migdałek podniebienny.

Cieśń gardzieli(granica jamy ustnej i gardła) tworzą: języczek, łuki podniebienno-gardłowe, nasada języka.

JĘZYK

to fałd mięśniowy pokryty błoną śluzową. Odpowiada za mieszanie pokarmu, regulację przepływu śliny, jest narządem smaku, czucia i mowy. Wyróżniamy: nasadę, trzon, wierzchołek języka.

Na nasadzie występuje migdałek językowy. Ku tyłowi łączy się z nagłośnią, bocznie z łukami podniebiennymi.

Trzon od nasady oddziela bruzda graniczna. Na trzonie jest 7-12 brodawek okolonych. Pośrodkowo na trzonie biegnie bruzda języka.

Błona śluzowa wytwarza na pow. Grzbietowej języka brodawki:

nitkowate+stożkowate - czucie powierzchowne (temp., ucisk, dotyk),

grzybowate,

liściaste - zawierają kubki smakowe,

okolone - receptory smaku.

ZAOPATRZENIE KRWIONOŚNE: gałęzie tętnicy szyjnej zewnętrznej

• tętnica językowa=> język, migdałek podniebienny, nagłośnia, dno jamy ustnej, dziąsła żuchwy.

• tętnica twarzowa=> mm. twarzy, wargi, ślinianki podżuchwowe, podniebienie miękkie, migdałki, gardło.

UNERWIENIE:

1. gałęzie nerwu trójdzielnego(III)

• Nerw szczękowy=> skóra policzka, zęby górne, warga górna, dziąsło górne, podniebienie twarde,

• Nerw żuchwowy:

• nerw językowy=> język, dno jamy ustnej, cieśń gardzieli, dziąsło dolne, ślinianki podjęzykowe, migdałki.

• nerw zębodołowy=> zęby dolne, dziąsło dolne, warga dolna

2.gałęzie nerwu twarzowego(VII)

Struna bębenkowa unerwia smakowo język.

3.gałęzie nerwu językowo-gardłowego(IX)

• migdałkowe

• gardłowe

4. Nerw podjęzykowy=> unerwia ruchowo język.

ad.3) Gardło - podział, budowa ściany, topografia, unaczynienie, unerwienie, czynność.

Biegnie od podstawy czaszki do VI kręgu szyjnego. Wyróżniamy w nim 3 części(piętra):

• GÓRNA (nosowa) połączona z jamą nosową nozdrzami tylnymi. W ścianie bocznej jest ujście gardłowe trąbki słuchowej. Odgraniczenie stanowi wał trąbkowy(na nim jest migdałek trąbkowy). Na granicy sklepienia gardła i jego ściany tylnej jest migdałek gardłowy(III)

• ŚRODKOWA (ustna) połączona z jamą ustną cieśnią gardzieli.

• DOLNA (krtaniowa) połączona z jamą krtani wejściem do krtani(ograniczonym od przodu nagłośnią, bocznie fałdami nalewkowo-nagłośniowymi, od tylu wcięciem międzynalewkowym.

Pierścień limfatyczny gardła tworzą: 2 podniebienne, 2 trąbkowe, językowy, gardłowy + rozproszone ogniska.

Ściana gardła zbudowana jest z błony:

• wewnętrznej śluzowej - w części nosowej pokryta nabłonkiem wielorzędowym migawkowym. Piętro środkowe i dolne pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym.

• środkowej włóknisto-mięśniowej -

-warstwa włóknista: łączy błonę śluzową z mięśniami, wytwarza powięź gardłowo-podstawną.

-warstwa mięśniowa: mm.poprzecznie prążkowane. Warstwa wewnętrzna mięśniówki to okrężne zwieracze gardła(górny,środkowy,dolny). Warstwa zewnętrzna mięśniówki to podłużne dźwigacze gardła.

• zewnętrznej - przechodzi w powięź policzkowo-gardłową, ogranicza przestrzeń pozagardłową.

Gardło unerwione jest przez splot gardłowy utworzony z włókien nerwu językowo-gardłowego, nerwu błędnego, pnia współczulnego.

Unaczynione jest głównie przez tętnice gardłową wstępującą(gałąź tętnicy szyjnej zewnętrznej).

ad.4) Przełyk - podział, budowa ściany, topografia, unaczynienie, unerwienie, czynność.

Przełyk łączy gardło z żołądkiem. Ma długość ok.25cm. Położony do przodu, nieco na lewo od kręgosłupa. Rozpoczyna się na wysokości VI kręgu szyjnego(chrząstka pierścieniowata krtani), a kończy na Th-XI.

Topograficznie wyróżniamy 3 części:

• SZYJNĄ - przełyk położony między kręgosłupem a tchawicą. Bocznie przylegają od niego płaty gruczołu tarczowego.

• PIERSIOWĄ - początkowo w górnym śródpiersiu. Następnie w dolnym(poniżej Th-4) od strony lewej sąsiaduje z aortą piersiową. Od przodu sąsiaduje z prawym przedsionkiem i prawą komorą serca, bocznie przylega do przełyku opłucna śródpiersiowa

• BRZUSZNĄ - do jamy brzusznej przełyk wchodzi przez rozwór przełykowy przepony wspólnie z pniami nerwów błędnych. W jamie brzusznej przyjmuje położenie wewnątrzotrzewnowe łącząc się z wpustem żołądka.

W budowie ściany przełyku rozróżniamy błony:

• ŚLUZOWĄ - z utkaniem podśluzowym,

• MIĘŚNIOWĄ - warstwa zewnętrzna włókna podłużne i warstwa wewnętrzna włókna okrężne

• ZEWNĘTRZNĄ

Światło przełyku jest zwężone w 3 miejscach:

• przejście gardła w przełyk,

• lewe oskrzele główne,

• rozwór przełykowy przy przejściu przełyku w przeponę.

Przełyk unerwiony jest przez splot przełykowy (włókna zazwojowe pnia współczulnego + gałęzie przełykowe nerwu błędnego).

Przełyk unaczyniony jest przez: tętnica tarczowa dolna, aorta piersiowa, tętnica żołądkowa lewa, tętnica przeponowa lewa.

ad.5) ŻOŁĄDEK - budowa ogólna, budowa ściany, topografia, unaczynienie, unerwienie, czynność.

Jest narządem wewnątrzotrzewnowym położonym w lewym podżebrzu pod przeponą. Znajduje się w jamie brzusznej na wysokości od Th-11 do L-3 / L4 Łączy przełyk z jelitem cienkim. W żołądku wyróżniamy ścianę:

• przednią - przylega do wątroby, śledziony, okrężnicy poprzecznej, może przylegać do przedniej ściany brzucha.

• tylną - sąsiaduje z przeponą, śledzioną, nerką i nadnerczem lewym, trzustką, okrężnicą poprzeczną.

Obie ściany łączą się po prawej wzdłuż krzywizny mniejszej a po lewej wzdłuż krzywizny większej żołądka. Topograficznie wyróżniamy:

• WPUST -

• DNO - ślepo zakończone sklepienie żołądka położone pod lewą kopułą przepony. Przechodzi w trzon,

• TRZON -

• ODŹWIERNIK - końcowy odcinek łączący żołądek z dwunastnicą

• KOLANO - oddziela trzon od części odźwiernikowej (na krzywiźnie większej)

• WCIĘCIE WPUSTOWE -

• 
  WCIĘCIE KĄTOWE - oddziela trzon od części odźwiernikowej

Ścianę żołądka tworzą 3 warstwy:

• ZEWNĘTRZNA(błona surowicza) - odpowiada blaszce otrzewnej trzewnej (nie pokrywa krzywizn).

• ŚRODKOWA(błona mięśniowa) - zbudowana z 3 warstw (od zewnątrz);

- mięśnie podłużne: krzywizna większa i mniejsza

- mięśnie okrężne: dno i odźwiernik

- mięśnie skośne: pogranicze dna i trzonu

• WEWNĘTRZNA(błona śluzowa) - Błona śluzowa pokryta nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym oraz utkanie podśluzowe(zawierające liczne naczynia i sploty nerwowe).

Komórki główne wytwarzają pepsynę a komórki okładzinowe HCL. Śluzówka żołądka wytwarza śluz i ureazę (chroniące przed działaniem soku żołądkowego) oraz czynnik Castle`a niezbędnego we wchłanianiu wit. B12.

Żołądek unaczyniony jest przez pień trzewny(gałąź aorty brzusznej). Od strony krzywizny mniejszej tętnica żołądkowa lewa oraz prawa. Wzdłuż krzywizny większej biegną tętnica żołądkowo-sieciowa lewa oraz prawa. Do dna dochodzą: tętnice żołądkowe krótkie.

Żołądek unerwiają: splot żołądkowy górny i dolny(sploty wtórne od splotu trzewnego).

ad.6) Jelito cienkie- podział, budowa ściany, topografia, unaczynienie, unerwienie, czynność.

W przebiegu jelita cienkiego od żołądka do jelita grubego wyróżniamy:

• DWUNASTNICA - Kształtem przypomina literę C. W ścianie jelita wyróżniamy błonę surowiczą, mięśniową, śluzową. Wyróżniamy część górną zwaną opuszką, część zstępującą oraz wstępującą. Opuszka leży na prawo od (L1), przechodzi zgięciem dwunastniczym górnym w część zstępującą. Część zstępująca leży L2-L3 i łączy się za pomocą zgięcia dwunastniczego dolnego w część wstępującą. Część wstępująca zgięciem dwunastniczo-czczym łączy się z jelitem czczym. Do zstępującego odcinka uchodzą przewód żółciowy i przewód trzustkowy. Opuszka jest wewnątrzotrzewnowa a reszta jest zewnątrzotrzewnowa. Unaczyniona przez tętnicę trzustkowo-dwunastniczą górną i dolną. Unerwiona przez nerw błędny(X),

• JELITO CZCZE - rozpoczyna się zgięciem dwunastniczo-czczym. Wewnątrzotrzewnowe. Pętle czcze układają się w nadbrzuszu i lewej stronie brzucha.

• JELITO KRĘTE - kończy się zastawką krętniczo-kątniczą. Wewnątrzotrzewnowe. Pętle w podbrzuszu i po stronie prawej brzucha.

Powierzchnię wchłaniającą jelita cienkiego powiększają fałdy okrężne i kosmki jelitowe(zawierające mikrokosmki). Utkanie limfatyczne błony śluzowej jelita cienkiego to grudki chłonne skupione i samotne. Jelito cienkie unaczynione jest przez tętnicę krezkową górną, tylko dwunastnica przez tętnicę żołądkowo-dwunastniczą (gałąź pnia trzewnego). Unerwienie jest autonomiczne. Komórki Cajala odpowiadają za perystaltykę tworzą własny system rozrusznikowy.

ad.7) Jelito grube - podział, budowa ściany, topografia, unaczynienie, unerwienie, czynność.

Dzielimy jelito grube na:

• (KĄTNICA) JELITO ŚLEPE WRAZ Z WYROSTKIEM ROBACZKOWYM - prawy dół biodrowy na mięśniu biodrowo-lędźwiowym, ślepo zakończona. Rozpoczyna się w zastawce krętniczo-kątniczej. Wewnątrzotrzewnowe. WYROSTEK ROBACZKOWY jest zwieszony do prawego dołu biodrowego lub dochodzi do wnęki wątroby. Kątnicę i wyrostek unaczynia tętnica krętniczo-kątnicza.

• OKRĘŻNICĘ - wyróżnia się: wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą. Poprzeczna i esowata położone wewnątrzotrzewnowo. Wyróżniamy zgięcie prawe(wątrobowe) i lewe(śledzionowe) okrężnicy. Unaczyniona przez naczynia okrężnicze prawe, lewe i esowate.

• ODBYTNICĘ - pozbawiona typowych cech morfologicznych. Wyróżniamy część miedniczą i odbytową. Część miednicza zaczyna się S2-S3 leży na powierzchni miednicznej kości krzyżowej tworząc zgięcie krzyżowe. Jest uwypuklona stale i nazywana bańką odbytnicy. Część odbytowa przebija przeponę miednicy tworząc zgięcie kroczowe. Kończy się odbytem w okolicy kroczowej. Do przodu od odbytnicy jest zagłębienie odbytowo-pęcherzowe/maciczne. Unaczynione przez tętnica odbytnicza górna, środkowe i dolne.

JELITO GRUBE posiada 3 cechy morfologiczne:

• FAŁDY KSIŻĘYCOWATE - powstają na wskutek skurczów taśm,

• TAŚMY - krezkowa, sieciowa, swobodna utworzone przez mięśnie gładkie (ułożone podłużnie),

• PRZYZCZEPKI ŚMIECIOWE - woreczki wypełnione tkanką tłuszczową.

ad.8) Wątroba - budowa ogólna, topografia, umocowanie, unerwienie, unaczynienie, czynność.

Największy narząd miąższowy. Położona pod przeponą w okolicy prawego podżebrza + nadbrzusze. Powierzchnia przeponowa(przód + góra) oraz trzewna(tył + dół). Oddzielone są brzegiem górnym i dolnym. Więzadło sierpowate oddziela płat lewy od płata prawego wątroby. W obrębie płata prawego wyróżniamy:płat ogoniasty i płat czworoboczny. Są one oddzielone wrotami wątroby(wnęką). Do wrót wątroby uchodzą tętnica wątrobowa, żyła wrotna i nerwy, a odchodzą przewód wątrobowy, przewód żółciowy i naczynia chłonne.

Na trzewnej bruzdy w kształcie litery H

ramie poziome = wnęka (wrota wątroby)

lewe cz. przednia = szczelina więzadła obłego,

lewe cz. tylna - szczelina więzadła żylnego,

prawe cz. przednia = dół pęcherzyka żółciowego,

prawe cz. tylna = bruzda żyły głównej.

Powierzchnia przeponowa przylega do: przepona, serce, prawe płuco.

Powierzchnia trzewna przylega do: prawa nerka + nadnercze, okrężnica poprzeczna, trzon i dno żołądka.

Wątroba jest wewnątrzotrzewnowa (bez wnęki i bruzd i tylnej powierzchni gdzie jest pole nagie= zrost z przeponą)

Otrzewna wątroby to 2 blaszki(przednia i tylna) zrastające się ku górze w więzadło wieńcowe wątroby otaczające pole nagie.

Do powierzchni trzewnej dochodzi więzadło wątrobowo-nerkowe, wątrobowo-przełykowe, wątrobowo-żołądkowe, wątrobowo-dwunastnicze. Więzadło wątrobowo-dwunastnicze zawiera korzeń wątroby: tętnica wątrobowa właściwa, żyła wrotna wątroby, przewód wątrobowy wspólny, splot wątrobowy, wątrobowe naczynia chłonne głębokie.

Czynność wątroby to:

1.Wytwarza żółć. 2.magazynuje glikogen,tłuszcze,witaminy. 3reguluje gospodarkę Fe, Cu.

4.reguluje poziom cukru we krwi. 5.synteza białek osocza. 6.wydziela enzymy i czynniki krzepnięcia.

7.rozkład erytrocytów. 8.detoksykacja organizmu. 9.przemiana cukrów,białek,tłuszczów.

UNACZYNIENIE WĄTROBY:

• Krążenie czynnościowe- żyła wrotna(prowadzi krew żylną z substancjami wchłoniętymi w przewodzie pokarmowym i hormonami). Z sieci naczyń włosowatych wątroby krew uchodzi żyłami wątrobowymi do żyły głównej dolnej.

• Krążenie odżywcze - tętnica wątrobowa właściwa. Krew natlenowana z pnia trzewnego aorty brzusznej i żył wątrobowych dostarcza substancje odżywcze hepatocytom.

Unerwienie jest współczulne + przywspółczulne nerwu błędnego(X) + gałęzie nerwu przeponowego.

ad.9) Drogi żółciowe.

Drogi żółciowe dzielimy na:

• WEWNĄTRZWĄTROBOWE - początek w wątrobie. Kanaliki żółciowe włosowate => przewodziki międzyzrazikowe => przewodziki żółciowe => przewód wątrobowy prawy i lewy => we wnęce łączą się w przewód wątrobowy wspólny.

• ZEWNĄTRZWĄTROBOWE - przewód wątrobowy wspólny (biegnie w więzadle wątrobowo-dwunastniczym). Oddaje przewód pęcherzykowy => przechodzi w przewód żółciowy wpólny.

Pęcherzyk żółciowy magazynuje nadmiar żółci i ją zagęszcza. Wyróżniamy w nim: DNO, TRZON, SZYJKE (przechodzi w przewód pęcherzykowy).

Pęcherzyk żółciowy => przewód pęcherzykowy => przewód żółciowy wspólny => odcinek naddwunastniczy => odcinek zadwunastniczy => odcinek trzustkowy => odcinek śródścienny => światło jelita cienkiego.

ad.10) Trzustka - budowa ogólna, topografia, unaczynienie, unerwienie, czynność.

Położona wtórnie zewnątrzotrzewnowo w tylnej ścianie brzucha do przodu od kręgosłupa na wysokości L2-L3. W budowie trzustki wyróżniamy:

• Głowę - objęta głową dwunastnicy. Zagina się na naczyniach (żyła wrotna + t. i ż. Krezkowa) tworząc wyrostek haczykowaty. Przylega tyłem do nerki. Pomiędzy głową i trzonem jest szyjka.

• Trzon - na wysokości L1. Krzyżuję aortę, lewą nerkę i nadnercze. Posiada powierzchnie dolną, przednią i tylną oraz brzegi przedni, górny i dolny. Na początku trzonu jest guz sieciowy.

• Ogon - Do przodu od lewej nerki, w lewo i ku górze do wnęki śledziony.

Trzustkę pokrywa gruba łącznotkankowa błona. Posiada dwa przewody wyprowadzania soku trzustkowego:

PRZEWÓD TRZUSTKOWY - ogon trzustki => brodawka większa dwunastnicy,

PRZEWÓD TRZUSTKOWY DODATKOWY - głowa trzustki => przewód trzustkowy lub brodawka dw. mniejsza

Czynność:

zewnątrzwydzielnicza - sok trzustkowy

wewnątrzwydzielnicza - insulina, glukagon, somatostatyna, peptydy i aminy biogenne.

Unaczynienie:
głowa - tętnica trzustkowo-dwunastnicza górna i dolna.

Trzon + ogon - gałęzie trzustkowe od tętnicy śledzionowej.

Unerwienie to:

przywspółczulne od nerwu błędnego (X) oraz współczulne od splotu trzustkowego.

PS: CZYNNOŚCI WYPISANE SĄ TYLKO PRZY WAŻNIEJSZYCH NARZĄDACH JAK NP. WĄTROBA/TRZUSTKA, BO O TRAWIENIU BYLO WYSTARCZAJĄCO NA BIOCHEMI WIĘC CHYBA KAŻDY WIE CHOCIAŻ MNIEJ WIĘCEJ CO GDZIE JEST TRAWIONE.

NIE PRZYJMUJE ŻADNYCH ZAŻALEŃ I REKLAMACJI.

---