rda i rodki finansowania w Ochronie rodowiska[1] Wojciech Żółtowski(1)

,, Źródła i środki finansowania

w Ochronie Środowiska''

Wykonał:

Żółtowski Wojciech

Ochrona Środowiska

Grupa V

Spis treści

Wprowadzenie.
Krajowe źródła i środki finansowania ochrony środowiska.

2.1 Fundusze ekologiczne.

2.1.1 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
2.1.2 Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

2.1.3 Powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

2.1.4 Gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

2.2 Bank Ochrony Środowiska S.A.
Zagraniczne źródła i środki finansowania ochrony środowiska

3.1 Fundacja Ekofundusz
3.2 Fundusze strukturalne
3.3 Fundusz Spójności
Podsumowanie
Bibliografia

Wprowadzenie

Instytucjonalne i ekonomiczne struktury finansowania ochrony środowiska występują w Polsce od wielu lat tworząc zintegrowany system. Krajowy system opiera się przede wszystkim na Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
16 wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, a także powiatowych oraz gminnych funduszach ochrony środowiska i gospodarki wodnej, gromadzących wpływ
z opłat i kr za korzystanie ze środowiska. Środki w tych funduszy przeznacza się
na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju i polityki ekologicznej a także na współfinansowanie projektów finansowanych z innych źródeł, tym w środków pochodzących z Unii Europejskiej.

W systemie tym działa również Bank Ochrony Środowiska S. A. o Fundacja EkoFundusz, która zarządza środkami z tzw. Ekokonwersji, czyli pochodzącymi z zamiany polskiego długu zagranicznego na przedsięwzięcia proekologiczne w Polsce.

Cały system uzupełniają także środki, które pochodzą z budżetu centralnego
i budżetów lokalnych, a także fundacji ekologicznych i banków komercyjnych

2. Krajowe źródła i środki finansowania ochrony środowiska.

2.1 Fundusze ekologiczne

Najważniejsza role w dofinansowaniu inwestycji proekologicznych w Polsce odgrywają fundusze ekologiczne w tym Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej i wojewódzkie fundusze.

Fundusze te posiadają osobowość prawną i mogą aktywnie uczestniczyć w obrocie gospodarczym oraz być stroną umów, w także dysponować zarówno swoimi środkami finansowymi, jak i swoim majątkiem. Prowadzą samodzielną gospodarkę finansową.

Gminne i powiatowe fundusze posiadają wyodrębnione rachunki od podstawowych rachunków gmin i powiatów. Środkami tych funduszy dysponują odpowiednio rady gminy lub powiatu.

2.1.1 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), który został utworzony w 1989 roku, stając się od razu największą w Polsce instytucją finansującą przedsięwzięcia z dziedziny ochrony środowiska. Fundusz posiada osobowość prawną, ale nadzorowany jest przez Ministra Środowiska. Zakres jego działania obejmuje finansowe wspieranie przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym.

Środki Narodowego Funduszu przeznacza się na wspomaganie działalności m.in.

- edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju,

- wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska,

- wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska,
a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła,

- wspomaganie systemów gromadzenia i przetwarzania danych związanych z dostępem
do informacji o środowisku

- realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska
i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej,

- wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii,

- wspieranie działalności związanych z wytwarzaniem biokomponetów i biopaliw ciekłych,

Dodatkowo środki również przeznacza się m.in. na:

- rozwój przemysłu produkcji środków technicznych i aparatury kontrolno-pomiarowej, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej,

- rozwój sieci stacji pomiarowych, laboratoriów i ośrodków przetwarzania informacji, służących badaniu stanu środowiska,

- realizacji kompeksowych programów badawczych, rozwojowych i wdrożeniowych służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej oraz programów edukacji ekologicznej

Podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych przez NFOŚiGW
są preferencyjne pożyczki i dotacje, ale uzupełniają je inne formy finansowania, np. dopłaty do bankowych kredytów preferencyjnych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w bankach czy zaangażowanie kapitałowe w spółkach prawa handlowego.

Środki, którymi dysponuje NFOŚiGW pochodzą głównie z:

opłat za składowanie odpadów i kar związanych z niezgodnym z przepisami prawa ich składowaniem (11,2% tych wpływów w całym kraju),
opłat i kar za zrzut zasolonych wód kopalnianych i emisję tlenków azotu do powietrza (100% tych wpływów),
pozostałych opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, a także z wpływów z kar
za naruszanie warunków korzystania ze środowiska (19,6% tych wpływów).

Przychodami NFOŚiGW są także wpływy z opłat i kar pieniężnych ustalanych na podstawie przepisów ustawy - Prawo geologiczne i górnicze, a od 1 stycznia 2002 roku przychodami funduszu są także wpływy z opłat produktowych pobieranych na podstawie przepisów
o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz
o opłacie produktowej i depozytowej.

Przychodami NFOŚiGW mogą być także środki z tytułu:

posiadania udziałów w spółkach,
odsetek od udzielanych pożyczek,
emisji obligacji,
zysków ze sprzedaży i posiadania papierów wartościowych,
zaciągania kredytów,
oprocentowania rachunków bankowych i lokat,
wpłat z innych funduszy,
wpływów z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
dobrowolnych wpłat, zapisów i darowizn osób fizycznych i prawnych,
świadczeń rzeczowych i środków pochodzących z fundacji,
innych dochodów określonych przez Radę Ministrów.

Każdego roku opracowywane są zasady dotyczące sposobów i form finansowania zadań
w ochronie środowiska. Na każdy kolejny rok przygotowywane są i zatwierdzane przez Radę Nadzorczą:

kryteria wyboru przedsięwzięć finansowanych ze środków NFOŚiGW
lista priorytetowych programów NFOŚiGW
zasady udzielania i umarzania pożyczek oraz udzielania dotacji.

NFOŚiGW administruje również środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochronę środowiska w Polsce oraz uczestniczy we współfinansowaniu projektów z udziałem środków unijnych.

2.1.2 Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Fundusze te udzielają dofinansowania w różnych formach, na cele określone w art. 409 ustawy Prawo ochrony środowiska, zgodnie z rocznym planem finansowym, listą przedsięwzięć priorytetowych oraz kryterium wyboru przedsięwzięć uchwalonymi przez Radę Nadzorczą Funduszu.

Zgodnie z systemem gromadzenia środków Zarząd Województwa oraz wojewódzki inspektorat ochrony środowiska posiadają wyodrębnione rachunki bankowe w celu gromadzenia środków z opłat i kar, po odpowiednim pomniejszeniu są przekazywane
na konto funduszy celowych. Te następnie są wydatkowane zgodnie z przyjętym planem finansowym na dany rok z głównym przeznaczeniem na dofinansowanie inwestycji proekologicznych.

Środki wojewódzkich funduszy przeznacza się na wspomaganie działalności m.in.

- edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju,

- wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska,

- wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska,
a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła,

- wspomaganie systemów gromadzenia i przetwarzania danych związanych z dostępem
do informacji o środowisku

- przedsięwzięcia wiązane z gospodarką odpadami i ochroną powierzchni ziemi,

- przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza oraz z ochroną wód,

- profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska,

- wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii,

- wspieranie działalności związanych z wytwarzaniem biokomponetów i biopaliw ciekłych,

- wspieranie ekologicznych form transportu,

-działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi, położonych na obszarach szczególnie chronionych, na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody.

Dodatkowo środki wojewódzkich funduszy mogą być przeznaczone są
na dofinansowywanie m.in:

- inwestycji ekologicznych realizowanych ze środków pochodzących z Unii Europejskiej oraz funduszy krajowych,

- działań związanych w utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów,

-badań, upowszechniania ich wyników, a także postępu technicznego w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

- zapobiegania lub usuwania skutków zanieczyszczenia środowiska, w przypadku gdy nie można ustalić podmiotu odpowiedzialnego,

- systemu kontroli wnoszenia przewidzianych stawką opłat za korzystanie ze środowiska,

- opracowywania planów służących gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz utworzenia katastru wodnego,

- opracowanie planów ochrony obszarów objętych ochroną na podstawie ustawy o ochronie przyrody oraz prowadzenie monitoringu przyrodniczego,

-przeciwdziałanie klęskom żywiołowym i likwidacji ich skutków dla środowiska.

Podobnie jak Narodowy Fundusz, podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych wojewódzkich funduszy są preferencyjne pożyczki i dotacje, a także umorzenia pożyczek oraz jako finansowanie uzupełniające np. dopłaty do bankowych kredytów preferencyjnych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w bankach czy zaangażowanie kapitałowe w spółkach prawa handlowego.

Zarówno pożyczka lub dotacja udzielana jest na podstawie umowy cywilnoprawnej. Udzielenie wsparcia inwestorowi następuje po przeprowadzeniu procedury przetargowej
na podstawie ustawy o zamówieniach publicznych. W zależności od kwoty wsparcia, udzielane jest ono na podstawie uchwały Zarządu Funduszu, albo Rady Funduszu. Fundusz współfinansuje zadania do różnych kwot w zależności od rodzaju beneficjenta, charakteru zadania a także możliwości zwrotu podatku VAT. Dla przykładu inwestycje w źródła odnawialne i biopaliwa mogą być współfinansowane nawet do 70%. W przypadku przedsiębiorców dofinansowanie dla przedsiębiorców udzielane jest w trybie ustawy z dnia Ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej
(tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 z póź. zm. ) .

2.1.3 Powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Równocześnie z powstaniem powiatów jako jednostek administracji samorządowej drugiego stopnia, realizujących zadania publiczne o charakterze lokalnym, których z różnych przyczyn nie może realizować gmina, a także realizujących zadania zlecone, będące dotąd
w kompetencji województw, 1 stycznia 1999 roku powstały powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (PFOŚiGW). Fundusze powiatowe działają podobnie jak Narodowy Fundusz i wojewódzkie fundusze na mocy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. z 2008 Nr 25 poz. 150). Zgodnie z ustawą
o rachunkowości są to fundusze celowe a przychody są gromadzone na odrębnym rachunku bankowym. W przypadku gdy przychody funduszu są większe 10 - krotnie niż średnia krajowa nadwyżka przekazywana jest do wojewódzkich funduszy.

Środki funduszy przeznacza się na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju i polityki ekologicznej państwa oraz na współfinansowanie projektów z udziałem środków z funduszy Unii Europejskiej.

Część środków może być przeznaczona również na współfinansowanie projektów inwestycyjnych np. jako zapewnienie wkładu własnego beneficjenta. Dodatkowo środki mogą być przeznaczone na współfinansowanie przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska
i gospodarki wodnej, które realizowane są na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. Nr 169, poz. 1420).

Dochody PFOŚiGW są przekazywane na rachunek starostwa i mają charakter działu celowego w budżecie powiatu. W ich skład wchodzą wpływy z opłat za składowanie odpadów i kar związanych z niewłaściwym ich składowaniem, wpływy z pozostałych opłat
za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz za szczególne korzystanie
z wód i urządzeń wodnych, a także wpływy z kar za naruszenie warunków korzystania
ze środowiska.

Przychodami powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, oprócz wpływów z opłat i kar ekologicznych, mogą być także:

• wpływy z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej,

• dobrowolne wpłaty, zapisy i darowizny,

• świadczenia rzeczowe i środki pochodzące z fundacji.

W przychodach ogółem w skali ogólnokrajowej wpływy pochodzące z opłat i kar oraz dobrowolnych opłat, zapisów i darowizn stanowią 96,1% wpływów; inne wpływy - 3,9%.

Do 2001 roku zakres wydatkowania środków z powiatowych funduszy ochrony środowiska
i gospodarki wodnej określała ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska w art. 88j. Środki mogły być wykorzystane jedynie na realizację przedsięwzięć związanych ze składowaniem i unieszkodliwianiem odpadów, w tym współfinansowanie inwestycji ekologicznych o charakterze ponad gminnym. Na 2002 rok zakres wydatkowania tych środków określony jest w ustawie Prawo ochrony środowiska w art. 407. Został on rozszerzony o realizacje przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi oraz inne zadania ustalone przez radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej,

wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska.

Ze względu na szczupłość środków funduszy powiatowych trudno jest samodzielnie realizować zadania inwestycyjne dotyczące budowy kompleksowych systemów zagospodarowywania odpadów, łącznie z segregacją odpadów, utylizacją, selektywnym systemem zbiórki odpadów w poszczególnych gospodarstwach. Jednostki samorządowe konsolidują, więc działania w ramach porozumień międzygminnych, z udziałem powiatu
i wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Realizowane są zadania inwestycyjne, takie jak: budowanie wspólnego lub międzygminnego składowiska odpadów lub regionalnego systemu selektywnej gospodarki odpadami.

Ustawa nie formułuje zasad i trybu przyznawania środków z funduszy powiatowych. Ustalają je indywidualnie dysponenci funduszy - zarządy powiatów.

2.1.4 Gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

System funduszy ekologicznych uzupełniają gminne fundusze ochrony środowiska
i gospodarki wodnej działające na mocy ustawy Prawo ochrony środowiska. Nie są one organizacyjnie ani prawnie wydzielone ze struktury organizacyjnej samorządu terytorialnego. Nie mają osobowości prawnej, a zatem nie mają możliwości udzielania pożyczek.

Dysponentem tych środków jest zarząd gminy.

Gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej zostały ustanowione w 1993 roku.

Konta funduszu gminnego zasilane są przez:

• środki z opłat i kar za usuwanie drzew i krzewów (100%),

• wpływy z opłat i kar za składowanie odpadów (50%),

• wpływy z pozostałych opłat za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, a także wpływy z kar za naruszanie warunków korzystania ze środowiska (20%). Celem działania tych funduszy jest udzielanie dotacji. Finansowane są inwestycje mające charakter lokalny i realizowane na terenie własnej gminy. Ustawa nie określa trybu i zasad przyznawania środków z gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Szczegóły przyznawania tych środków ustalane są indywidualnie przez zarząd gminy.

Zakres inwestycji finansowanych przez fundusze gminne określa art. 406 ustawy Prawo ochrony środowiska stwierdzający, że środki gminnych funduszy przeznacza się na: