Psychoanaliza w postaci sformułowanej przez Freuda dzieli się na trzy podstawowe aspekty. Sš nimi teoria dotyczšca funkcjonowania umysłu, teoria dotyczšca rozwoju dziecka oraz metoda leczenia ludzi cierpišcych na zaburzenia psychiczne. Freud nie stworzył stabilnego systemu, wręcz przeciwnie, nieustannie modyfikował go w wietle nowych odkryć dokonywanych w procesie leczenia kolejnych pacjentów, obserwacji zgłaszanych przez kolegów oraz dzięki bardzo szerokiej lekturze.
Freud uważał, że zachowaniem ludzi kierujš instynkty seksualne. W pierwszych kilku latach życia instynkty te dominujš w naszym zachowaniu, ale póniej rodzice i społeczeństwo uczš dziecko, jak należy je tłumić. Freud twierdził, że ponieważ małe dziecko dowiaduje się, że wrodzone instynkty sš "złe", to w dorosłym życiu wzbudzajš w nim silny niepokój; aby się przed nim uchronić, człowiek kryje je w swojej psychice. Instynkty jednak nie znikajš i choć człowiek nie jest tego wiadomy, w dalszym cišgu wpływajš na jego zachowanie. Tłumione myli i uczucia znajdujšce się w naszej podwiadomoci często dajš o sobie znać w formie irracjonalnych zachowań, od pozornie nic nie znaczšcych przejęzyczeń (tzw. ,,freudowskie przejęzyczenia") do wyranych objawów szaleństwa. Wszystkie swoje poglšdy Freud zawarł w kontrowersyjnej ksišżce Wstęp do psychoanalizy (1917), która przyniosła mu szeroki rozgłos. Prace Freuda zyskały wielu zwolenników, z których najsławniejszymi byli Carl Jung i Alfred Adler; obaj opracowali własne odmiany psychoanalizy. Wszystkie te osišgnięcia doprowadziły do wypracowania nowych sposobów pojmowania ludzkiej osobowo