„Gdy obcy puka do drzwi...”
Program profilaktyki przeciw uzależnieniom od grup destruktywnych
SPIS TREŚCI:
1. Założenia programu
1.1. Wstęp
Młody człowiek w trakcie kształtowania swojej osobowości, budując swoją autonomię, chciałby zmienić i ulepszyć przede wszystkim siebie i otaczający go świat. Odkrywa wokół siebie i przyswaja wartości duchowe. Dlatego staje się podatny na wpływy innych, w tym na indoktrynację i negatywne oddziaływania różnych grup.
W roku szkolnym 1999/2000 w Zespole Szkół Mechaniczno-EIektrycznych w Rybniku zorganizowano konkurs profilaktyki uzależnień. W trakcie konkursu stwierdzono, że młodzież nasze szkoły jest podatna na różnego rodzaju manipulacje i uzależnienie, w tym także grup destruktywnych (sekt). W 1999 r. w leżącej ok. 35 km Rudzie Śląskiej doszło do rytualnego mordu, w którym brała udział miejscowa młodzież. Znany jest też fakt, że chłopak z Rybnik werbował do sekty w Krakowie (załącznik nr ).
Program opracowano z myślą o profilaktycznym działaniu przeciwdziałającym tym zjawiskom. Pragniemy przygotować młodzież na ewentualne próby oddziaływań manipulacyjnych i wypracować umiejętność rozpoznawania i przeciwstawiania się takiemu oddziaływaniu. Po przeprowadzeniu w naszej szkole warsztatów "Wartości w moim życiu - Rodzina" ujawnił się malejący autorytet rodziców. Działania wychowawcze stają się bardziej owocne, gdy bierze w nich udział wiele podmiotów wychowawczych: rodzice, nauczyciele (szkoła) a także Kościół. Dlatego też program uwzględnia oddziaływanie wszystkich tych podmiotów w trakcie realizacji programu.
Autorzy programu, aby lepiej przygotować się do jego tworzenia i przeprowadzenia zajęć z uczniami, wzięli udział w warsztatach i innych zajęciach na temat sekt:
a) warsztaty pt.: "Antymanipulacja" - Rybnik, 2-3 czerwca 2000 r.;
b) warsztaty pt.: "Destruktywne grupy kultowe" - Brenna, 15-17 grudnia 2000 r.;
c) I Międzynarodowe Sympozjum "Satanizm w Polsce i w Europie - Stan obecny i profilaktyka" - Ruda Śląska, 17.03.2001 r
1.2. Cel ogólny programu:
Uczeń umie rozpoznać negatywne wpływy i manipulacje ze strony określonych osób i grup, dążących do uzależnienia młodego człowieka; potrafi przeciwstawić się tym negatywnym wpływom.
1.3. Bloki tematyczne (blok obejmuje przynajmniej 2 godziny lekcyjne):
I. : "Ty też możesz ulec manipulacji!"
II: "Myśl i sam oceniaj!"
III: "Sekty wokół Ciebie - nie jesteś bezradny!"
1.4. Procedura wdrożenia:
Przedstawienie programu Radzie Pedagogicznej Zespołu Szkół Mechaniczo-Elektrycznych i uzyskanie jej akceptacji na eksperymentalne wdrożenie programu.
Przeprowadzenie zajęć z uczniami klas TM, LZ i ZSZ Zespołu Szkół Mechaniczno- Elektrycznych.
Uczestnictwo w spektaklu Teatru Zwierciadło z Łodzi pt. "Wir", ukazującym problematykę uwikłania w sekty.
Szkoleniowa konferencja Rady Pedagogicznej (9 kwietnia 2001 r.) - spotkanie z mgr Bogną Gałecką-Nawarą (Dominikańskie Centrum Informacji o Sektach i Nowych Ruchach Religijnych w Krakowie).
Włączenie problemu programu w tematykę rekolekcji - spotkanie pracownika Centrum Informacji z uczniami w ramach rekolekcji szkolnych.
Spotkanie pracownika Centrum Informacji z rodzicami w szkole.
Opinia doradcy metodycznego:
Ewaluacja
Uwagi dotyczące modyfikacji programu
1.5. Literatura wybrana:
P. Nowakowski, Sekty. Co każdy powinien wiedzieć, Tychy 1999.
E. Kosińska, M. Gajewski. Sekty - religijny supermarket. Krótki poradnik psychologiczny, Kraków 2000.
O. D. Santagada, E. Bravo, I. Diaz de Leon, O. Bueno, H. Munoz, B. Kloppenburg , O. Capanna, Wspólnoty religijne. Niezależne grupy religijne. Sekty, Warszawa 1994.
T. Doktór (red.), Nowe ruchy religijne i parareligijne w Polsce. Mały słownik, Warszawa 1999.
C. V. Manzanares, Prekursorzy Nowej Ery. Mały słownik, Warszawa 1994.
S. Bowkett, Wyobraź sobie, że... WSiP, Warszawa 2000.
Kwartalnik informacyjno-profilaktyczny: - Fakty i sekty, nr 1 (1999) nr 7, 8 (2000).
Dwumiesięcznik: - Sekty, nr 1, 1998.
Miesięczniki: - Wychowawca, nr 10, 1997; - List. Sekty w Polsce, nr 2, 1996.
Materiały o sektach uzyskane z Ośrodka Informacji o Sektach "KANA" w Żorach.
Znaczną część materiałów zaczerpnięto z internetu pod adresami m.in.: sekty.iq.pl/ i accessv.com/~agrios/sekty_i_kulty_.html
2. Scenariusze zajęć
2.1. "Ty też możesz ulec manipulacji!" (I blok 1.5 godz.)
Cele operacyjne:
Umiejętność prezentowania swoich poglądów na forum klasy
Młodzież potrafi określić, co to jest grupa destruktywna, sekta, nowy ruch religijny
Uczestnicy zajęć potrafią określić podstawowe sposoby używane do manipulacji człowieka
Młodzież potrafi zadawać pytania, które pozwalają poznać lepiej daną grupę, cel jej działania
Zadania:
Integracja zespołu klasowego.
Wstępna diagnostyka grupy (moje miejsce w klasie, ewentualne podleganie wpływom różnych grup).
Symulacja przykładowej sytuacji werbunkowej za pomocą plakatu "Uniwersytet Doskonalenia Umysłu".
Pozwolić przeżyć fakt, że każdy jest w jakimś stopniu podatny na wpływ technik manipulacyjnych.
Ukazanie stosowanych technik werbunkowych.
Wprowadzenie pojęć: "manipulacja", ";techniki manipulacyjne", "sekty", "grupy destruktywne".
Ukazanie głównych założeń programu, jego celów.
Pomoce:
Drzewo asystent (plansza), kartki samoprzylepne, muzyka relaksacyjna (magnetofon + kaseta), przygotowany wcześniej plakat.
Przebieg zajęć:
1. Integracja zespołu klasowego + wprowadzenie
1.1. Zabawa integracyjna z wykorzystaniem planszy drzewko-asystent:
a) każdy uczestnik na kartce samoprzylepnej pisze cztery razy pierwszą literę swojego imienia. Od tej litery tworzy następujące nazwy:
- miejsce, gdzie chciałby być
- potrawa, którą lubi
- rzecz, którą chciałby mieć
- osobę, którą chciałby spotkać
b) naklejenie kartki na wybranym przez siebie listku i prezentacja swoich zapisów.
1.2. Przygotowanie klimatu do dalszych zajęć
a) "Przyspieszone uczenie się" + sposoby efektywnego uczenia się.
b) Wprowadzenie terminów: koncentracja, wizualizacja, relaksacja.
Uczniowie wygodnie siedzą, starają się odprężyć, zamykają oczy i wyobrażają sobie słuchając muzyki czytany tekst (załącznik nr , ). Następnie na kartkach wypisują wszystko to co zapamiętali. Później na forum klasy dzielą się swoimi spostrzeżeniami (co zapamiętali, co było trudne, a co łatwe?)
2. Manipulacja
2.1. Prezentacja plakatu + poszukiwanie karty
- Młodzież zapoznaje się z treścią plakatu (załącznik nr ....). Następnie zadaje pytania.
Prowadzący udziela bardzo lakonicznych odpowiedzi. - Ewentualnie przykład z talią kart (poszukiwanie wskazanej wcześniej karty).
2.2. Problem manipulacji człowiekiem Wprowadzenie pojęcia "grupy destruktywnej", "manipulacji". Zwrócenie uwagi na nazwę instytucji, kompetencje osób które prowadzą zajęcia, wyjazdy terenowe budzące wiele zastrzeżeń (odizolowanie od rodziny), sposób prowadzenia rozmowy (odpowiedzi mało konkretne, wymijające), elastyczność (dostosowanie się do klienta), wszystko by zachęcić do udziału w kursie, (wykład + dyskusja)
3.Przedstawienie założeń programu profilaktyki przeciw uzależnieniu od grup destruktywnych. „Gdy obcy puka do drzwi". Uzyskanie aprobaty i gotowości udziału w takim programie.
2.2. "Myśl i sam oceniaj!" (blok II - 1,5)
Cele:
Uczeń sam potrafi rozpoznać i ocenić czy stosuje się wobec niego techniki manipulacji i działanie destruktywne.
Potrafi podać cechy grupy destruktywnej.
Potrafi ocenić działalność danej grupy na podstawie losu ludzi, którzy do nich wstąpili.
Potrafi wskazać na różnorodne technik manipulacji.
Zadania:
Dalsza integracja zespołu klasowego.
Młodzież samodzielnie tworzy katalog cech grupy, które powinny budzić niepokój.
Ukazanie szkodliwości działania tych grup.
Odkrywanie stosowanych mechanizmów i technik manipulacyjnych (bez dokonywania oceny treści przekonań).
Wskazanie na sposób działania grup, polegający na korzystaniu z kilku różnych szyldów (parawanowość, fasadowość grup).
Wypracowanie cech grupy destruktywnej.
Wprowadzenie hasła: "Myśl i sam oceniaj!" zamiast innego, proponowanego przez grupy: "Nie myśl, tylko zaufaj, my wiemy, co dla Ciebie najlepsze!"
Pomoce:
szary papier, herb klasy, świadectwa ludzi będących w sektach, grupach destruktywnych, artykuły dotyczące grup destruktywnych
Przebieg zajęć:
1. Integracja zespołu klasowego + wprowadzenie
"Wagoniki". Po zadaniu pytania: "W jakim jesteś nastroju?" każdy uczeń podchodzi do tablicy i dorysowuje wagonik z odpowiednią twarzą i mówi: "Dzisiaj czuję się ... bo
"Herb" (praca w grupach). Młodzież tworzy herb grupy (nazwa grupy, imiona, cechy charakteru, ulubione zajęcia). Na podstawie tych herbów tworzą herb klasy.
Wprowadzenie. Podanie haseł: "Myśl i sam oceniaj!" i "Nie myśl, tylko zaufaj, my wiemy, co dla Ciebie najlepsze!". Młodzież samodzielnie próbuje wykazać różnice w tych hasłach. Przedstawienie przykładowych sposobów głoszenia nauk grupy
2. Praca w grupach
Młodzież otrzymuje charakterystyki grup:
Instytut Wiedzy o Tożsamości Misja Czaitanii
Rodzina Miłości
Kościół Zjednoczenia
Kościół Scjentologiczny
Najwyższa Prawda
Mormoni
Młodzież opracowuje katalog danej grupy
czym się dana grupa zajmuje
kim jest przywódca
różne nazwy grupy (fasadowość)
struktura (władze, finanse)
przeszłość grupy
co może pociągać do danej grupy
co budzi wątpliwości
wyszukanie ewentualnych słabych punktów grupy
Młodzież otrzymuje arkusz oceny grupy. Na tej podstawie ocenia, czy dana grupa jest destruktywna
Każda grupa prezentuje wypracowany materiał + dyskusja
3. Podsumowanie zajęć, wyjaśnienie wątpliwości
2.3. "Sekty wokół Ciebie - nie jesteś bezradny!" (blok III 1,5 godz.)
Cele:
Uczeń potrafi wypowiadać się o sobie i swoich zainteresowaniach
Potrafi rozpoznać kilka podstawowych sekt działających na terenie Polski
Zna historię, doktrynę i sposoby werbowania najczęściej spotykanych sekt
Uczeń potrafi przeciwdziałać wpływom manipulacyjny
Zadania:
Dalsza integracja zespołu klasowego.
Pokazanie (przeżycie) na podstawie przykładów młodych ludzi, jak łatwo wejść w taką grupę i jakie są tego konsekwencje oraz jak trudno wyjść z takiej grupy.
Ukazanie możliwości przeciwdziałania szkodliwym technikom manipulacji (oddziaływania sekt);
Wskazanie punktów pomocy uzależnionym od grup destruktywnych.
Pomoce:
Karta "To ja", arkusze ze świadectwami osób, które były członkami grup destruktywnych.
Przebieg zajęć:
1. Integracja zespołu klasowego
Uczniowie otrzymują kartę "To ja", wypełniają je, nie pokazując innym kolegom. Prowadzący zbiera karty miesza je. Następnie karty są rozdawane uczniom. Każdy uczeń czyta kartę (bez odkrywania imienia autora), pozostali zgadują, do kto jest autorem danej karty.
2. Wprowadzenie do tematu
Przypomnienie wiadomości o grupach destruktywnych. Uczniowie zastanawiają się, czy spotkali się kiedykolwiek z działalnością takich grup.
3. Praca w grupach
Każda grupa otrzymuje wypowiedź - świadectwo osoby, która był w sekcie Uczniowie w oparciu o tekst opracowują proces wchodzenia danej osoby w sektę, mechanizm działania grupy destruktywnej.
Uczniowie w grupach porównują swoje opracowanie z tabelą "Wchodzenie w grupę destruktywną"
Leader grupy przedstawia wyniki pracy grupy
4. "Nie jesteś zostawiony samemu sobie"
Przedstawienie miejsc, gdzie można się udać, kiedy mamy pewne wątpliwości co do działalności jakieś grupy.
5. Podsumowanie zajęć
6. Ewaluacja
Wnioski po realizacji programu i zalecenia do zastosowania przy kolejnych edycjach:
Program spełnił oczekiwania autorów programu. Świadczy o tym zainteresowanie i aktywność uczniów podczas zajęć oraz ewaluacja. Zajęcia wzmogły czujność uczniów i dały podstawowe umiejętności rozpoznawania agitacji i manipulacji oraz prostego radzenia sobie w takich przypadkach, choć niewątpliwie umiejętności te wymagają utrwalenia i pogłębienia.
Program wzbudził też zainteresowanie problematyką wśród nauczycieli naszej szkoły oraz innych szkół, którzy zostali zaproszeni na szkolenie Rady Pedagogicznej.
Uświadomił istnienie zagrożenia rodzicom i dał pierwsze wskazówki dostrzeżenia symptomów uzależnienia od grup destruktywnych a także pierwszych zasad reagowania w takiej sytuacji.
Niekiedy zachodziła potrzeba rozszerzenia czasu zajęć. Dużo czasu zajmują pierwsze zajęcia integrujące klasę.
Najbardziej znanym grupom destruktywnym należałoby poświęcić więcej czasu.
Program mógłby być rozszerzony o blok zajęć z technik komunikacji, zwłaszcza z asertywności.
Na zakończenie programu można zaprezentować film: "Imperium strachu" lub "Bogowie nowej ery" wraz z dyskusją.
Przedstawiony program postanowiono umieścić na stronie internetowej szkoły.