Konstytucja z 3.09.1791

Konstytucja jakobińska z 24.06.1793

Konstytucja dyrektorialna z 1795 r.

Konstytucja konsularna z 1799r.

założenia

suwerenność i cała władza należy do narodu; może ją wykonywać jedynie przez delegację i dlatego deleguje władzę ustawodawczą Zgromadzeniu Ustawodawczemu, wykonawczą królowi, a władzę sądową sędziom wybranym przez lud

najbardziej demokratyczna, choć nigdy nie weszła w życie; suwerenność ludu wyrażana w demokracji bezpośredniej w formie referendum ludowego (głosowanie nad billami) i wielu uprawnień zgromadzeń pierwiastkowych (ogół obywateli; wybór posłów do Ciała, urzędników, sędziów, wpływ na skład Rady)

dążyła do nadania stworzonemu systemowi rządów pozorów ustroju republikańskiego

deklaracja praw człowieka

podstawa: Deklaracja praw człowieka i obywatela z 1789 r.

na czele wysunęła zasadę równości wszystkich obywateli (bo sama równość wobec prawa nie zapewnia równości społecznej) - gwarantowała prawo do pracy, opieki publicznej i wykształcenia.  prawo własności zostało określone już nie jako święte, lecz jako przysługujące każdemu obywatelowi  prawo oporu najśw. prawem ludu

ograniczyła katalog wolności z poprzedniej deklaracji  równość tylko wobec prawa, nie musi być równ. polit. praw wyborczych  nie ma w niej praw oporu  zawiera listę „obowiązków”, cnót obywatelskich - banały

nie zwierała Deklaracji praw, a tylko kilka artykułów gwarantujących prawa i wolności obywatelskie

władza wykonaw.

król (już nie „z łaski bożej”): mianował ministrów, był nietykalny i nieodpowiedzialny jego akty wymagały kontrasygnaty, nie miał inicjatywy ustawodawczej ani prawa sankcji wobec uchwał Zgromadzenia, nie mógł go rozwiązać miał prawo weta zawieszającego (uchylanego wdrodze uchwalenia tego samego projektu przez 2 kolejne legislatywy), ministrowie nie mogli być członkami Zgromadzenia

Ciało Ustawodawcze wyłaniało z siebie podporządkowaną sobie Radę Wykonawczą mającą sprawować funkcje wykonawcze

Dyrektoriat  5 dyrektorów (na 5 lat, co rok zmiana jednego) wybieranych przez Radę Starszych  powoływali ministrów (zwykli urzędnicy)

3 konsulowie nominowani na 10 lat przez Senat, nieodwołalni  decyzja I konsula nie wymagała zgody pozostałych, mieli tylko głos doradczy, faktycznie władza wyk. znalazła się w ręku I konsula - miał inicjatywę ustawodawczą, ogłaszał ustawy, nominował i odwoływał członków Rady Stanu, ministrów itd. - 1804 - funkcje I konsula przeszły na cesarza

władza ustawod.

jednoizbowe Zgromadzenie Ustawodawcze, wybierane na 2 lata, jedynie ono miało inicjatywę ustawodawczą

nie zastosowano teorii podziału władzy - całą władzę powierzono jednoizbowemu Ciału Ustawodawczemu

dwuizbowe po raz pierwszy: ◦ Rada Pięciuset (500 członków, bierne prawo wyborcze 30 lat) ◦ Rada Starszych (250 członków, bierne prawo wyborcze 40 lat i nie kawaler)  inicjatywę ustawodawczą miała tylko Rada Pięciuset, a Rada Starszych zatwierdzała lub odrzucała ustawy (nie mogła wprowadzać poprawek)

rozdzielone między I konsula i 4 organy:  Rada Stanu, członkowie nomin. przez I konsula (cesarza) - opracowywanie projektów przedst. przez I konsula - sądownictwo administracyjne  Trybunat - dyskusje nad projektami ustaw (jedynie przyjęcie lub odrzucenie) - rozwiązany w 1807 (bo ujawniły się w nim nastroje opozycyjne)  Ciało Ustawodawcze - uchwalało ustawy bez prawa dyskusji nad projektami (jedynie przyj/odrzuc)  Senat (80 członków dożywotnich) - I skład z nominacji I konsula, później uzupełniany w drodze kooptacji - prawo badania zgodności ustaw z konstytucją i uchylania sprzecznych - inicjatywa w zakresie rewizji konstytucji (projekt zmiany konstytucji uchw. przez Senat miał być potw. w plebiscycie przez ogół ludności) - wybór z listy narodowej konsulów, członków Trybunatu, Ciała Ustawodawczego i Sądu Kasacyjnego

wybory do ciał ustawod.

pośrednie, dwustopniowe, powszechność wyborów bardzo ograniczona (cenzus majątkowy i wieku - 25 lat)

powszechnych, równych, bezpośrednich i jawnych + charakter kolektywny (na zebraniach pierwiastkowych)

powrót do mniej demokratycznych dwustopniowych wyborów pośrednich + przywrócenie cenzusu majątkowego i podniesienie cenzusu wieku (21 lat w wyborach I stopnia, 25 lat na zgromadzeniach elektorskich)

pozory wyborów powszechnych: prawa wyborcze dla all obywateli od 21 r. ż.  system oparty na listach zaufania - obywatele w poszczeg. okręgach powoływali spośród siebie 1/10 obywateli na „listę okręgową”, ci 1/10 na „listę departamentalną”, a ci na „listę narodową”. - z list I konsul wybierał funkcjonariuszy szczebla okręg. i departament., a Senat z narodowej konsulów i członk zgrom. ust.  Zatarta idea reprezentacji, wyborcy nie wybierali swych przedstawicieli - wyboru dok. organy państwowe wedle uznania

odpowie- dzialność ministrów

nie było odpowiedzialności politycznej ministrów przed Zgromadzeniem, lecz konstytucyjna (prawna), a sądzeni przez Najwyższy Trybunał Narodowy)

dyrektorzy nie podlegali odpowiedzialności politycznej, ale byli odpowiedzialni konstytucyjnie przed Radami

odpowiedzialni tylko przed I konsulem (nie tworzyli Rady Ministrów), nie byli odpowiedzialni politycznie, a jedynie konstytucyjnie (sądził specjalny trybunał)

podział władzy

przewaga władzy ustawodawczej nad wykonawczą

dyrektorzy nie mogli zwoływać, odraczać, rozwiązywać Rad ani w nich uczestniczyć  Rady nie miały wpływu na dyrektorów i nie mogły ich usunąć

znaczna przewaga wykonawczej (w ręku I konsula) nad ustawod.; zmiany i praktyka ugruntowały dyktatorską władzę N. (sprzyjały sukcesy militarne), uporządk. spraw wew. (uzdrow. finansów i gospodar.)

tok ustawodawczy

wniosek ustawodawczy zgłaszał I konsul, Rada Stanu opracowywała projekt ustawy, Trybunat go dyskutował i w razie przyjęcia przedstawiał Ciału Ustawodawczemu, decyduj. bez dyskusji o przyjęciu lub odrzuceniu; uchwaloną ustawę ogłaszał I konsul. Senat mógł odrzucić ustawę jako niezgodną z K, mógł też niezależnie od toku uchwalić senatus consulte wprow. zmiany do K. poddawaną pod plebiscyt

praktyka

◦ władza przeszła na Komitet Ocalenia Publicznego (polityka wew. i zagr.), a faktycznie 1 z 9 z jego członków, Robespierre'a - wykształcił się system dyktatury partii jakobinów, bo cały autorytet Robespierre'a opierał się na klubach jakobinów, wyraż. radykalne dążenia drobnomieszczaństwa. ◦ Robespierre stworzył teorię ustroju rewolucyjnego dopuszczającego stosowanie wszelkich możliwych środków w obliczu niebezpieczeństwa i konieczności ocalenia narodu - rządy terroru (zasady Deklaracji praw są zawieszone)

◦ ustrój Dyrektoriatu funkcjonował wadliwie - ruina finansów publicznych, ogromne różnice w położeniu społecznym mieszczaństwo i reprezentujący je Dyrektoriat czuły zagrożenie zarówno ze strony radykałów, jak i rojalistów

1802 - przyznanie N. dożywotniej władzy I konsula z prawem wyznaczenia następcy 1804 - „konstytucja cesarska” - przekszt. konsulatu w cesarską godność dziedziczną - pozory legalności i zachowania republiki, mimo iż ustrój cesarstwa jej zaprzeczeniem ◦ reformy i praktyka zmierzały do zreduk. znaczenia głównych zgromadzeń ustawodawczych (zniesienie Trybunatu, rzadkie zwoływanie Ciała Ustawod) ◦ wzrastały uprawnienia Senatu, coraz bardziej zależnego od N.(np. uzupełnianie składu dowolnie wybranymi osobami) ◦ zasada podziału władzy uległa zatarciu - cała władza w ręku cesarza

koniec

konflikt między Zgromadzeniem a królem + dążenia drobnomieszczaństwa = nasilenie się radykalnego nurtu rewolucyjnego zawiązana przez lud paryski Komuna Paryska wystąpiła zbrojnie i aresztowano króla (10.08.1792) ◦ Zgromadzenie Ustawodawcze zawiesiło króla w jego prawach ◦ zwołano Konwent Narodowy

gdy tylko bezpośrednie niebezpieczeństwo zewnętrzne zostało zażegnane, siły opozycji doprowadziły do przewrotu (27 lipca 1794 - 9 termidora) - Robespierre i współpracownicy aresztowani i straceni, początek nowego okresu rewolucji

Dyrektoriat znalazł oparcie w armii - burżuazja zrezygnowała z bezpośredniego wykonywania władzy publicznej na rzecz jednostki mającej oparcie w wojsku i mogącej zapewnić spokojne korzystanie z przodującego stanowiska gospodarczego - rola ta przypadła Napoleonowi Bonaparte, który przejął władzę po zamachu stanu (9.11.1799 - 18 brumaire)

Karta konstytucyjna z 1814

Konstytucja z 1830 (Monarchia Lipcowa)

Konstytucja II Republiki z 11.1848

Konstytucja II Cesarstwa z 1852

założenia

◦ nawiąz. do urządzeń przedrewoluc. - odrzucenie teorii suwerenności ludu i przywracając niektóre zniesione instytucje (m.in. szlachectwo) ◦ przyjęcie teorii suwerenności władzy królewskiej, teoria „czwartej władzy” - władza monarchy jest nadrzędna; król jest nieodpowiedzialny, rządzi pośrednio przez rząd (odp. przed parlamentem)

◦ formalnie miała charakter oktrojowany w rzeczywistości opracowana przez Izbę Deputowanych i weszła w życie na mocy paktu między królem a Izbą ◦ powtórzenie Karty konstytucyjnej, istotne zmiany: zniesiono wstęp, gdzie król powoływał się na prawo boskie - król był monarchą wprow. na tron zgodnie z teorią suwerenności ludu

◦ stosunkowo demokratyczna, dzieło umiarkowanych republikanów mających większość w Konstytuancie i dążących do wprowadzenia silnej republiki, zdolnej do przeciwstawienia się socjalizmowi ◦ równocześnie konstytucja była kompromisem mającym pogodzić różne programy i tendencje

◦ Napoleon III narzucił konstytucję (+plebiscyt), która zapewniała mu władzę dyktatorską przy zachowaniu pozorów republiki ◦ pozyskał też w drodze plebiscytu godność dziedzicznego cesarza ◦ jego konstytucja (01.1852) stworzyła podstawę II Cesarstwa (i była podobna do konstytucji konsularnej z 1799):

deklaracja

gwarantowała równość wobec prawa, wolność osobistą, wyznania, prasy, nieodwołalność sprzedaży dóbr narodowych, wykluczenie możliwości odrodzenia się przywilejów stanowych i nadanie jej charakteru K obywatelskiej

wzorowana na Deklaracji z 1789: suwerenność ludu, wolność i równość + braterstwo (miało godzić aspiracje chrześcijańskie z socjalistycznymi) oraz prawa społeczne (prawo do pracy, opieki społecznej i nauki)

władza ustawod.

dwuizbowy organ parlamentarny: ◦ Izba Parów (skład arystokratyczny; członkowie dożywotni i dziedziczni, mianowani przez króla) ◦ Izba Deputowanych obierana w mało demokratycznych wyborach (wysoki cenzus majątkowy, czynne prawo wyborcze - 100 tys. wyborców, bierne 12 tys.) & naruszenie zasady równości wyborów - najbogatsi prawo 2-krotnego głosowania (wybory pluralne od 1820)

bardziej demokratyczny charakter izb: - z Izby Parów usunięto członków dziedzicznych - zapewniło to przewagę mieszczaństwa również w tej izbie - zreformowano system wyborczy do Izby Deputowanych - podwojenie liczny wyborców + zniesiono system pluralnego głosowania - zniesiono prawo króla do wydawania ordonansów - inicjatywę ustawodawczą, poza królem, przyznano też obu izbom

jednoizbowe Zgromadzenie obierane na 3 lata w demokratycznych wyborach powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich

 Rada Stanu (przygot. ustawy)  Ciało Ustawodawcze (dyskutowało i uchwalało ustawy), jedynie ono poch. z wyborów demokratycznch  Senat (badanie zgodności ustaw z konstytucją + prawo zmian K)

władza wykonaw.

nawiązanie do K angielskiej:  Na czele państwa dziedziczny król, powoływał ministrów - tworzyli RM - nieodpowiedzialny, akty wymagały kontrasygnaty odpowiedz. ministrów - prawo zwoływania i rozwiąz. izb - tylko on miał inicjatywę ust., prawo sankcji i prawo ogłaszania ustaw - prawo wydawania ordonansów

Prezydent wybierany na 4 lata przez całą ludność w głosowaniu powszechnym, bezpośrednim i tajnym  ogólna zasada odpowiedzialności prezydenta i mianowanych przez niego ministrów (tylko odp. konstytucyjna)  wymóg kontrasygnaty ministra  miał słabe weto zawieszające, nie mógł Zgromadzenia rozwiązać

Na czele państwa - dziedziczny cesarz, skupiał w swym ręku prawie całą władzę Nie było podziału władzy - cesarz skupiał większość uprawnień ustawodawczych, powoływał członków Rady Stanu i Senatu, miał wyłączność inicjatywy ustawodawczej i prawo sankcji dot. ustaw

ministrow

mogli być członkami jednej z izb i mogli zabierać głos w obu izbach - odpowiedzialność karna - procedura impeachment (ID oskarża, IP sądzi) - brak odp. polit., ale warunki do wykszt. w praktyce rządów parlament

 ministrowie mogli być członkami Zgromadzenia i w imieniu prezydenta przedstawiać wnioski ustawodawcze

znaczenie

◦ wzór dla innych monarchii k., droga do rozprzestrzeniania się zasad K angiel ◦ wprow. schemat k. o zasadach:  władza ustawodawcza - organ dwuizbowy, 1 izba pochodzi z wyboru  władza wykonawcza - król, za którego odpowiedzialni są ministrowie przez niego mianowani  procedura impeachment  ministrowie tworzą Radę

praktyka

Ludwik XVIII prowadził politykę umiarkowaną, dbał o to, by mianowani przez niego ministrowie mieli większość parlamentarną, zabiegał o jej utrzymanie i dążył do ugruntowania rządów parlamentarnych na wzór angielski.

◦ rozwinęła w pełniejszej formie system rządów parlamentarnych, oparty na odpowiedzialności polit. ministrów. ◦ zasada, że minister musi mieć zaufanie izb i króla - ministrów mógł odwoływać nie tylko król, ale i parlament

◦ prezydentem ks. Ludwik Napoleon Bonaparte (bratanek N.), poparli go chłopi i częściowo mieszczaństwo ◦ w Zgrom. większość monarchistów - paradoks: istnienie republiki bez republikanów; wyścig o jej obalenie: Zgromadzenie (chciało monarchię) vs. prezydent (chciał cesarstwa). ◦ K. zabraniała 2-krotnego wyboru na prezydenta, więc Ludwik w grudn 1851 dokonał zamachu stanu, rozwiązał Zgromadzenie, uchylił K z 1848 i zagarnął władzę dyktatorską. ◦ w plebiscycie ludność powierzyła mu oprac. nowej K., wprow. w 01. 1852 (podobna do z 1799), prezydentowi z dyktatorskimi uprawnieniami na 10 lat

2 okresy w dziejach II Cesarstwa:  Rządy autorytatywne (1852-1860) - wprow. antydemokrat. wyborów do Ciała Ust. - system zgłasz. kandydatur poselskich - lista kandydatów zaufanych dla rządu = brak szans opozycji)  Reformy liberalne (1860-1870) do których zmusiła go Burżuazja, która nie godziła się z pozbawieniem jej wpływów politycznych (np. przyznanie robotnikom prawa zrzeszania się). ◦ zaczęto też przeprow. reformy ustrojowe by rozszerzyć uprawnienia Ciała U. i stworz. rządy parlamentarne, zakończyło się to reformą K (05.1870) nawiązująca do K Monarchii Lipcowej, ale 3 mies. później II Cesarstwo upadło

koniec

◦ następca, Karol X chciał przywrócić rządy absolutne oparte o arystokrację. ◦ unieważnił wybory (dające większość opozycji mieszczańskiej), rozwiązał Izbę, zniósł wolność prasy i zmienił ordynację wyborczą - wybuch Rewolucji Lipcowa (1830), a Karol X opuścił Francję

◦ monarchia miała kruche podstawy zagroż. przez konserwatystów (legitymistów), republikanów i proletariat (chęć wyzwolen od wyzysku) ◦ narodził się ruch robotniczy, znak: walka klasowej przeciw kapitalistom ◦ rewolucja lutowa w 1848 zmusiła Ludwika Filipa do opuszczenia Francji

◦ później Senat nadał Ludwikowi Napoleonowi godność dziedzicznego cesarza, a ten ogłosił się cesarzem Francuzów (2.12.1852) jako Napoleon III

◦ upadek II Cesarstwa spowodowany był gł. siłami zewnętrznymi, był wynikiem przegranej wojny z Prusami

---