# Konstytuanta podjęła dzieło nadania kształtu prawnego faktycznie dokonanej już rewolucji:

1. Deklaracja praw człowieka i obywatela (1789)

2. Uchwały w sprawie likwidacji feudalizmu (1789)

3. Reformy zarządu terytorialnego

4. Reformy sądownictwa

5. Reformy w dziedzinie stosunków wyznaniowych

6. Konstytucja 3 września 1791

a) Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (08.1789): stworzyła podstawę nowego systemu prawno-państwowego i legła u podstaw ustroju demokratycznego

1. Zasady ogólne dot. organizacji politycznej państwa:

 zasada SUWERENNOŚCI ludu: „wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli ludu” - prawo jest skuteczne tylko, gdy jest aktem woli powszechnej (nie określono, czy wola ta ma być wyrażona bezpośrednio czy pośrednio)

- przeciwstawne do teorii o boskim pochodzeniu władzy

 TRÓJPODZIAŁ WŁADZY

2. Prawa obywatelskie (prawa osobiste człowieka): katalog praw osobistych, naturalnych, niezbywalnych i świętych

 RÓWNOŚĆ - jako równość wobec prawa: równość praw politycznych, niwelacja różnic i przywilejów stanowych, równy dostęp do urzędów, równe sądy i podatki

 WOLNOŚĆ - szereg osobistych praw wolnościowych, fizycznych i duchowych:

- wolność jako możność czynienia wszystkiego, co nie szkodzi drugiemu

- nietykalność osobista: nikt nie może być oskarżony, aresztowany i więziony inaczej niż w przypadkach określonych przez prawo i w sposób przez prawo przewidziany

- wolności osobiste: sumienia (tolerancja religijna, wolność pisma ...), gospodarcza (nienaruszalność prawa własności prywatnej chyba że w potrzebie powszechnej i za odszkodowaniem)

# Deklaracja stanowiła program rewolucyjnego mieszczaństwa, co ujawniło się zwłaszcza w podkreśleniu świętości prawa własności prywatnej.

 Zasada równości dot. jedynie równości wobec prawa, Deklaracja nie poruszała problemu równości gospodarczej  zasady równości i wolności sformułowane w Deklaracji miały służyć interesom bogacącego się mieszczaństwa i otworzyły pole do wzrostu nierówności gospodarczej

# Deklaracja miała charakter programu rewolucyjnego i na jej założeniach oparta była działalność I Konstytuanty i konstytucja z 1791, do której została dołączona.

# Deklaracja wprowadziła nieznane dotąd pojęcia podmiotowych praw publicznych i stworzyła dla nich gwarancję konstytucyjną

 jednostka, która dotąd była jedynie przedmiotem prawa publicznego (jej rola w stosunku do państwa polegała na jednostronnym obowiązku podporządkowania się) stała się obywatelem (określone prawa publiczne)

B) Uchwały w sprawie likwidacji feudalizmu:

# Jeszcze przed uchwaleniem Deklaracji Konstytuanta zniosła przywileje szlachty oraz powinności feudalne chłopów wobec panów (dekret z 4.08.1789). Była to uchwała ogólnikowa, wymagająca wydania dalszych ustaw (zapoczątkowały francuską reformę rolną). Sprawa była trudna bo Deklaracja wprowadziła zasadę świętości prawa własności i odszkodowania za wywłaszczenie.

 Wprowadzono kryterium mające rozróżnić feudalne prawa właścicieli, narzucone chłopom i oparte na przymusie, od praw opartych na umowie

- feudalizm dominujący: prawa związane z poddaństwem, sądownictwo patrymonialne, pańszczyzny, monopole dworskie

- feudalizm kontraktujący: prawo do poboru czynszów (itp.) od chłopów

 Na podstawie tego rozróżnienia zwolniono chłopów - bez odszkodowania dla panów - ze świadczeń należących do feudalizmu dominującego. W odniesieniu do świadczeń należących do feudalizmu kontraktującego chłopom przyznano jedynie prawo ich wykupu

# Rozwiązanie to było korzystne dla chłopów, bo uwolniło ich od najgorszych świadczeń, ale nie poprawiło ich ogólnego położenia materialnego, gdyż niewielu chłopów mogło się wykupić.

# 1792 - chłopi będą musieli płacić czynsze tylko gdy pan potrafi udowodnić prawo do ich pobierania za pomocą dokumentu stwierdzającego istnienie pierwotnego kontraktu (na ogół dokumenty takie zostały dawno zniszczone)  dekret ten oznaczał faktycznie zniesienie prawa własności panów do ziemi chłopskiej

 jednak dopiero dekret z 1793 zniósł wszelkie prawa feudalne bez odszkodowania

# Zapoczątkowało to likwidację wielkiej własności ziemskiej

 konfiskata dóbr kościelnych i szlacheckich (należących do emigrantów), które uznano za dobra narodowe i zdecydowano je rozprzedać

# Dokonał się we Francji przewrót stanowiący rzeczywistą reformę rolną. Odczuwany był przez chłopów jako dobrodziejstwo, więc chłopi poparli rewolucję i później Napoleona. Natomiast szlachta już w pierwszych latach rewolucji straciła szanse odzyskania dawnego, przodującego stanowiska w państwie.

C) Reformy zarządu terytorialnego: Już w 1789 Konstytuanta podjęła działalność mającą na celu wprowadzanie nowej organizacji zarządu lokalnego. W myśl hasła „Francja jedna i nierozdzielna” dążono do stworzenia administracji prostej i jednolitej oraz do zniesienia wszelkich lokalnych przywilejów. W efekcie dokonano nowego podziału administracyjnego kraju, a władzę administracyjną przekazano organom obieralnym.

 czterostopniowy podział administracyjny:

• 83 departamenty wg kryterium gospodarczego i geograficznego

• dystrykty

• kantony

• gminy wiejskie i miejskie

 zniesiono przywileje miast i wprowadzono jednolity ustrój gmin wiejskich i miejskich

 Całą administrację powierzono obieralnym samorządowy organom. Zapewniło to bogatszemu mieszczaństwu władzę również w administracji lokalnej (bo wysokie cenzusy)

D) Reformy sądownictwa:

# Widziano potrzebę utworzenia jednolitego, prostego systemu sądownictwa, traktowania władzy sądowej jako wyrazu suwerenności ludu i jako władzy niezawisłej - miało to być realizowane przez rozdział władzy sądowej od wykonawczej i ustawodawczej.

# Konstytuanta zniosła wszystkie dotychczasowe sądy i zastąpiła je nową organizacją:

 równe dla wszystkich SĄDOWNICTWO POWSZECHNE

 odrębne instancje sądowe w sprawach cywilnych i karnych

- sprawy cywilne: sądownictwo dwustopniowe z SĄDÓW POKOJU i trybunałów dystryktu

- sprawy karne: sądy policji (municypalnej, poprawczej) i trybunały dystryktów + udział ŁAW PRZYSIĘGŁYCH

 sąd kasacyjny

# Sądownictwu nadano charakter ludowy - udział czynnika ludowego w orzecznictwie (ława przysięgłych) + obsadzanie stanowisk sędziowskich w drodze wyborów

# Zapewnienie niezawisłości sądownictwa przez jego uniezależnienie i całkowite oddzielenie od administracji - w efekcie sądy powszechne nie mogły interweniować w sprawy administracji

 problem uruchomienia odrębnego sądownictwa administracyjnego

E) Unormowanie stosunków wyznaniowych: Proklamowana w Deklaracji zasada tolerancji religijnej znalazła odbicie w ustawodawstwie  protestantom przyznano obywatelstwo francuskie a Żydom przyznano wszelkie prawa obywateli francuskich.

# Problemem były stosunki państwa i Kościoła:

 Konstytuanta zarządziła konfiskatę dóbr kościelnych, później kasatę zakonów

 konstytucja cywilna kleru - król ma prawo regulować stosunki wewnętrzne Kościoła  potępiona przez papieża, kilkuletnia walka między państwem a Kościołem; gdzieniegdzie zbrojne powstania chłopów przeciw rewolucji

f) Konstytucja z 3.09.1791 roku:

# Konstytucja opierała się na założeniach Deklaracji (1789), która weszła w jej skład jako wstęp:

 suwerenność i cała władza należy do narodu

 władzę naród może wykonywać jedynie przez delegację i dlatego deleguje władzę ustawodawczą Zgromadzeniu Ustawodawczemu, władzę wykonawczą królowi, władzę sądową sędziom wybranym przez lud

# Władzę wykonawczą sprawował król (już nie „z łaski bożej”): mianował ministrów, był nietykalny i nieodpowiedzialny. Wszystkie jego akty wymagały kontrasygnaty

# Władzę ustawodawczą powierzono jednoizbowemu ZGROMADZENIU USTAWODAWCZEMU

 wybierane na 2 lata w wyborach pośrednich, dwustopniowych

- powszechność wyborów bardzo ograniczona (cenzus majątkowy i wieku - 25 lat)

# Rygorystyczny rozdział władzy:

 król nie miał inicjatywy ustawodawczej ani prawa sankcji wobec uchwał Zgromadzenia i nie mógł rozwiązać Zgromadzenia

- miał prawo weta zawieszającego (mogło być uchylone w drodze uchwalenia tego samego projektu przez 2 kolejne legislatywy)

 ministrowie nie mogli być członkami Zgromadzenia

 inicjatywę ustawodawczą miało wyłącznie Zgromadzenie

 nie było odpowiedzialności politycznej ministrów przed Zgromadzeniem

# Ministrowie byli odpowiedzialni konstytucyjnie (prawnie) przed Zgromadzeniem (sądzeni przez Najwyższy Trybunał Narodowy)

# Nie zrealizowano systemu równowagi między władzami  przewaga władzy ustawodawczej nad wykonawczą.

è Wprowadzenie konstytucji w życie: Konstytucja ta była dużym osiągnięciem bogatego mieszczaństwa:

 jego zwycięstwa nad tendencjami konserwatywnymi arystokracji - system jednoizbowy bo II izba to niebezpieczeństwo odrodzenia się arystokracji

 jego zwycięstwa nad radykalnym drobnomieszczaństwem - system wyborczy faktycznie odsuwał drobnomieszczaństwo od politycznych praw wyborczych

 zwycięstwo wielkiej burżuazji nad królem - słaba władza królewska, przewaga władzy Zgromadzenia Ustawodawczego zapewniały faktycznie władzę burżuazji

# Po uchwaleniu konstytucji Konstytuanta rozwiązała się i konstytucja weszła w życie. Dokonano wyborów do Zgromadzenia Ustawodawczego, w którym przewagę uzyskało bogate mieszczaństwo, a główną rolę odgrywali „ŻYRONDYŚCI” (przywódcy z departamentu Gironde)

# Konflikt między Zgromadzeniem a królem + dążenia drobnomieszczaństwa = nasilenie się radykalnego nurtu rewolucyjnego. Zawiązana przez lud paryski KOMUNA PARYSKA wystąpiła zbrojnie i doprowadziła do aresztowania króla (10.08.1792)

 Zgromadzenie Ustawodawcze zawiesiło króla w jego prawach

 zwołano Konwent Narodowy

è Ocena działalności Konstytuanty: rozległa działalność ustawodawcza, w której przewagę ostatecznie uzyskały tendencje umiarkowane

 obalenie systemu feudalnego i stworzenie podstaw ustroju konstytucyjnego

 konstytucja z 1791 pierwszą w Europie spisaną konstytucją antyfeudalną (bo I spisaną była konstytucja 3 maja 1791)

RZĄDY KONWENTU (1792-1793)

# 10.08.1792 - w dniu aresztowania Ludwika XVI - Francja stała się faktycznie republiką. Mimo że formalnie król został tylko zawieszony w czynnościach - Zgromadzenie Ustawodawcze przejęło władzę przy pomocy Tymczasowej Rady Wykonawczej, a następnie ustąpiło miejsca nowemu kolegium - KONWENTOWI.

 wybory do konwentu: demokratyczne, powszechne (zniesiono cenzus majątkowy)

# 22.09.1792 - Konwent formalnie zniósł monarchię i proklamował republikę

è Walka żyrondystów z jakobinami: Konwent miał charakter bardziej radykalny niż Zgromadzenie Ustawodawcze. Łatwo zdecydował on o proklamowaniu republiki, ale powołanie sądu nad królem wywołało spory. (Ostatecznie żyrondyści musieli się na to zgodzić i Ludwik XVI został skazany na śmierć i ścięty w styczniu 1793.)

# W Konwencie na 749 posłów żyrondyści mieli 160 , Górale (najbardziej radykalni, związani z jakobinami) 200, a reszta tworzyła Bagno - niezdecydowanych. Rządy Konwentu okazały się słabe i w końcu walkę stronnictw wygrali jakobini (Góra).

 2.06.1793 - aresztowanie 29 żyrondystów - jakobini uzyskali przewagę w Konwencie

DYKTATURA JAKOBIŃSKA (1793-1794)

è Konstytucja jakobińska z 24.06.1793 roku: W ciągu 3 tygodni jakobini (zwolennicy ludowładztwa, lewicowcy) stworzyli konstytucję, która nigdy nie weszła w życie ale zawierała kilka nowych demokratycznych postanowień i była najbardziej demokratyczną ze znanych konstytucji

# Deklaracja praw człowieka (inna niż ta z 1789) na czele wysunęła zasadę równości wszystkich obywateli (zrozumieli, że sama równość wobec prawa nie zapewnia równości społecznej) - gwarantowała prawo do pracy, opieki publicznej i wykształcenia.

 prawo własności zostało określone już nie jako święte, lecz jako przysługujące każdemu obywatelowi

 prawo oporu najświętszym prawem ludu

# Nie zastosowano teorii podziału władzy - całą władzę powierzono jednoizbowemu CIAŁU USTAWODAWCZEMU (członkowie wybierani w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i jawnych + charakter kolektywny (na zebraniach pierwiastkowych)), a Ciało Ustawodawcze wyłaniało z siebie podporządkowaną sobie RADĘ WYKONAWCZĄ, mającą sprawować funkcje wykonawcze.

# Suwerenność ludu wyrażana w demokracji bezpośredniej w formie referendum ludowego i szerokich uprawnień zgromadzeń pierwiastkowych

 zebrania pierwiastkowe (ogół obywateli): wybór posłów do Ciała, urzędników, sędziów, wpływ na skład Rady + głosowanie nad projektami ustaw = REFERENDUM LUDOWE

è Dyktatura jakobińska: Konstytucja ta nie weszła w życie, bo wzrastające zagrożenie zewnętrzne i obawy przed siłami kontrrewolucji ujawniły tendencje do skoncentrowania władzy. Władza Konwentu przeszła na teoretycznie podporządkowany mu Komitet Ocalenia Publicznego (polityka wewnętrzna i zagraniczna), a faktycznie na 1 z jego członków, Robespierre'a  wykształcił się system dyktatury partii jakobinów, bo cały autorytet Robespierre'a opierał się na klubach jakobinów, wyrażających radykalne dążenia drobnomieszczaństwa.

# Robespierre stworzył teorię ustroju rewolucyjnego, który - w odróżnieniu od ustroju konstytucyjnego - dopuszczał stosowanie wszelkich możliwych środków w obliczu niebezpieczeństwa i konieczności ocalenia narodu  rządy terroru (zasady Deklaracji praw są zawieszone)

# Gdy tylko bezpośrednie niebezpieczeństwo zewnętrzne zostało zażegnane, siły opozycji doprowadziły do przewrotu (27 lipca 1794 - 9 termidora)  Robespierre i współpracownicy aresztowani i straceni, początek nowego okresu rewolucji

è Ocena Konwentu: Działalność ustawodawcza Konwentu była skromna w porównaniu z Konstytuantą - uzupełnienie i rozszerzenie wcześniejszych reform, np. zniesienie chłopskich ciężarów feudalnych. Osiągnięciem była konstytucja z 1793, której koncepcje ustrojowe będą w XIX w. wzorem dla niektórych urządzeń Komuny Paryskiej

DYREKTORIAT (1794/1795-1799)

è Konstytucja dyrektorialna z 1795 roku: Po usunięciu z Konwentu jakobinów przewagę uzyskało bogate mieszczaństwo i powrócono na pozycje bardziej konserwatywne. Znalazło to odbicie w konstytucji z 1795, po której przyjęciu (w referendum ludowym) Konwent rozwiązał się.

# Konstytucja dyrektorialna - nazwa od powołanego w niej Dyrektoriatu, który stanął na czele państwa

# Deklaracja praw (już III: 1789, 1793, 1795) ograniczyła katalog wolności z poprzedniej deklaracji

 równość tylko wobec prawa, nie musi być równości politycznych praw wyborczych

 nie ma w niej praw oporu

 zawiera listę „obowiązków”, cnót obywatelskich - banały

# Władza ustawodawcza - pierwszy raz we Francji dwuizbowe ciało ustawodawcze: RADA PIĘCIUSET (500 członków, bierne prawo wyborcze 30 lat) i RADA STARSZYCH (250 członków, bierne prawo wyborcze 40 lat i nie kawaler)

 powrót do mniej demokratycznych dwustopniowych wyborów pośrednich + przywrócenie cenzusu majątkowego i podniesienie cenzusu wieku (21 lat w wyborach I stopnia, 25 lat na zgromadzeniach elektorskich)

 inicjatywę ustawodawczą miała tylko Rada Pięciuset, a Rada Starszych zatwierdzała lub odrzucała ustawy (nie mogła wprowadzać poprawek)

 kadencja obu 3 lata, co roku wymiana 1/3

# Władzę wykonawczą powierzono DYREKTORIATOWI

 5 dyrektorów (na 5 lat, co rok zmiana jednego) wybieranych przez Radę Starszych

 powoływali ministrów (zwykli urzędnicy)

# Rygorystyczny podział władzy między Dyrektoriat i Rady

 dyrektorzy nie mogli zwoływać, odraczać, rozwiązywać Rad ani w nich uczestniczyć

 Rady nie miały wpływu na dyrektorów i nie mogły ich usunąć

 dyrektorzy nie podlegali odpowiedzialności politycznej, ale byli odpowiedzialni konstytucyjnie przed Radami

è Rządy Dyrektoriatu: Ustrój Dyrektoriatu funkcjonował wadliwie - ruina finansów publicznych, ogromne różnice w położeniu społecznym. Mieszczaństwo i reprezentujący je Dyrektoriat czuły zagrożenie zarówno ze strony radykałów, jak i rojalistów.

# Dyrektoriat znalazł oparcie w armii - burżuazja gotowa była zrezygnować z bezpośredniego wykonywania władzy publicznej na rzecz jednostki, która by miała oparcie w wojsku i mogła zapewnić im spokojne korzystanie z przodującego stanowiska gospodarczego  rola ta przypadła generałowi Napoleonowi Bonaparte a jego zamach stanu (9.11.1799 - 18 brumaire) utorował mu drogę do władzy

DYKTATURA NAPOLEOŃSKA (1799-1814)

A) Ustrój państwa - organa centralne:

è Konsulat i cesarstwo: W 15-letnim okresie rządów Napoleona wyróżnia się okres konsulatu (1799-1804) i okres cesarstwa (1804-1814), przy czym w rzeczywistości przez cały ten czas Napoleon sprawował władzę dyktatorską - przez 5 lat z tytułem pierwszego konsula Republiki Francuskiej, przez następne 10 jako cesarz Francuzów.

# W grudniu 1799 Napoleon proklamował konstytucję (konsularną), przyjętą przez plebiscyt, której główne postanowienia obowiązywały do upadku Napoleona. Poddawana ona była licznym zmianom dokonywanym przez Senat:

 1802 - przyznanie Napoleonowi dożywotniej władzy pierwszego konsula z prawem wyznaczenia następcy

 1804 - „konstytucja cesarska” - przekształcenie dożywotniego konsulatu Napoleona w cesarską godność dziedziczną

- starano się o pozory legalności i zachowania republiki, mimo iż ustrój cesarstwa był zaprzeczeniem formy republikańskiej

# Napoleon doszedł do dyktatury, bo była ona potrzebna bogatemu mieszczaństwu, pragnącemu już tylko utrzymania swych zdobyczy i niedopuszczenia do odrodzenia monarchii. Nie udało się jednak Napoleonowi przekształcić swej władzy w dziedziczną.

# Ważnym osiągnięciem Napoleona były reformy administracji lokalnej i sądownictwa oraz kodyfikacja.

è Konstytucja konsularna z 1799 roku: dążyła do nadania stworzonemu systemowi rządów pozorów ustroju republikańskiego. Nie zwierała on Deklaracji praw, a tylko kilka artykułów gwarantujących prawa i wolności obywatelskie. Przyjęła teoretycznie teorię podziału władzy.

# Pozory wyborów powszechnych przez przyznanie wszystkim obywatelom od 21 roku życia praw wyborczych.

 System wyborczy oparty był na listach zaufania - obywatele w poszczególnych okręgach w wyborach powszechnych powoływali spośród siebie 1/10 obywateli na „listę okręgową”, ci z listy okręgowej 1/10 na „listę departamentalną”, a ci 1/10 na „listę narodową”.

- z tych list pierwszy konsul wybierał funkcjonariuszy na szczeblu okręgowym i departamentalnym, a Senat z listy narodowej wybierał konsulów i członków zgromadzeń ustawodawczych

 Zatarta została idea reprezentacji, bo wyborcy na żadnym szczeblu nie wybierali swych przedstawicieli - właściwego wyboru dokonywały organy państwowe wedle swego uznania

# Ustawodawstwo rozdzielono między I konsula i 4 organy: Radę Stanu, Trybunat, Ciało Ustawodawcze, Senat

 Rada Stanu z członków nominowanych przez I konsula (cesarza)

- opracowywanie projektów ustawodawczych przedstawianych przez I konsula

- sądownictwo administracyjne

 Trybunat

- dyskusje nad projektami ustaw (jedynie przyjęcie lub odrzucenie)

- rozwiązany w 1807 (bo ujawniły się w nim nastroje opozycyjne)

 Ciało Ustawodawcze

- uchwalało ustawy bez prawa dyskusji nad projektami (tylko przyjęcie lub odrzucenie)

 Senat (80 członków dożywotnich)

- I skład z nominacji I konsula, później uzupełniany w drodze kooptacji

- prawo badania zgodności ustaw z konstytucją i uchylania ustaw sprzecznych

- inicjatywa w zakresie rewizji konstytucji (projekt zmiany konstytucji uchwalony przez Senat miał być potwierdzony w plebiscycie przez ogół ludności)

- wybór z listy narodowej konsulów, członków Trybunatu, Ciała Ustawodawczego i Sądu Kasacyjnego

$$ Tok ustawodawstwa był bardzo zawiły: wniosek ustawodawczy zgłaszał I konsul, Rada
Stanu opracowywała projekt ustawy przechodzący z kolei do Trybunatu, który go
dyskutował i w razie przyjęcia przedstawiał go Ciału Ustawodawczemu, decydującemu
bez dyskusji o przyjęciu lub odrzuceniu ustawy. Uchwaloną ustawę ogłaszał pierwszy
konsul (cesarz). Senat mógł odrzucić ustawę jako niezgodną z konstytucją.

Niezależnie od powyższego toku Senat mógł uchwalić senatus consulte
wprowadzającą zmiany do konstytucji, co poddawano pod plebiscyt ludowy.

# Władza wykonawcza powierzona została 3 konsulom nominowanym na 10 lat przez Senat i nieodwołalnym.

 Decyzja I konsula nie wymagała zgody pozostałych, którzy mieli tylko głos doradczy  faktycznie władza wykonawcza znalazła się w ręku I konsula

- miał inicjatywę ustawodawczą, ogłaszał ustawy, nominował i odwoływał członków Rady Stanu, ministrów itd.

- 1804 - funkcje I konsula przeszły na cesarza

 Ministrowie byli odpowiedzialni tylko przed I konsulem (nie tworzyli Rady Ministrów), nie byli odpowiedzialni politycznie, a jedynie konstytucyjnie (sądził specjalny trybunał)

è Praktyka konstytucyjna i zmiany konstytucji:

# Konstytucja konsularna zapewniała znaczną przewagę władzy wykonawczej (skupionej w ręku I konsula) nad ustawodawczą. Dalszy rozwój oraz liczne zmiany konstytucji i praktyka prowadził do coraz silniejszego ugruntowania dyktatorskiej władzy Napoleona - sprzyjały temu wielkie sukcesy militarne oraz uporządkowanie wielu spraw wewnętrznych (uzdrowienie finansów i gospodarki).

# Reformy i praktyka zmierzały też ku zupełnemu zredukowaniu znaczenia głównych zgromadzeń ustawodawczych (zniesienie Trybunatu (1807), coraz rzadsze zwoływanie Ciała Ustawodawczego). Równocześnie wzrastały uprawnienia Senatu, ale stawał się on też coraz bardziej zależny od Napoleona (np. prawo cesarza do uzupełniania jego składu dowolnie wybranymi osobami).

# Zasada podziału władzy uległa zupełnemu zatarciu - cała władza skupiona w ręku cesarza.

è Cesarstwo Francuskie: Napoleon przywracając monarchię nawiązał do tradycji feudalnych: koronował się, stworzył nową szlachtę i arystokrację głównie z bogatego mieszczaństwa.

B) Reformy wewnętrzne:

è Reformy zarządu terytorialnego: Reformy przeprowadzone przez Konstytuantę nie dały dobrych rezultatów - przede wszystkim nie zdał egzaminu system pełnego samorządu z wybieranymi urzędnikami (brak doświadczenia), a system 4-stopniowy podział administracyjny był zbyt skomplikowany.

 już za rządów Konwentu i Dyrektoriatu przeprowadzono pewne reformy (dodanie fachowych urzędników, zniesienie dystryktów)

# 1800 - gruntowne reformy całego systemu rewolucyjnego (pozostały właściwie tylko departamenty)  wprowadzenie skrajnego centralizmu i biurokratyzmu

 administracyjny podział 3-stopniowy: departamenty (prefekt), okręgi (podprefekt) i gminy (mer)

- kanton utrzymał się jako okręg administracji skarbowej i sądowej

- szeroki zakres władzy prefekta (wszystkie działy administracji poza sądownictwem, wojskiem, szkolnictwem i pocztą)

- rady departamentalne, okręgowe i gminne

 urzędnicy nominowani, odpowiedzialni przez przełożonymi i odwołalni

# System ten przetrwał z niewielkimi zmianami do dzisiaj, w niektórych państwach naśladowany jako model administracji centralistycznej

è Reformy sądownictwa: Wprowadzona przez Konstytuantę podstawowa zasada państwowego sądownictwa powszechnego pozostała nietknięta. Napoleon ustalił sieć sądową dostosowaną do sieci administracyjnej:

 na szczeblu kantonu sędziowie pokoju, na szczeblu okręgu 1 trybunał dla spraw cywilnych

 instancją odwoławczą od trybunału okręgowego były trybunały apelacyjne

 najwyższą instancją był trybunał kasacyjny

# Utrzymał się proklamowany przez Konstytuantę rozdział między władzą wykonawczą i administracyjną - potrzeba rozbudowania odrębnego sądownictwa administracyjnego

# Zredukowano zakres sądownictwa ludowego - zniesiono obieralność sędziów i wprowadzono zasadę ich nominacji (wybieralni tylko sędziowie pokoju i przysięgli).

 Dla zapewnienia niezawisłości sądów Napoleon wprowadził zasadę nieusuwalności sędziów (gwarancja niezależności wymiaru sprawiedliwości i zabezpieczenia sędziów przed naciskami zewnętrznymi)

# Organizacja sądowa wykształcona we Francji rewolucyjnej i napoleońskiej miała duży wpływ na rozwój sądownictwa w Europie. Po raz pierwszy całość sądownictwa znalazła się w ramach jednolitego sądownictwa powszechnego, niezawisłego od władzy wykonawczej i ustawodawczej.

è Unormowanie stosunków między państwem a Kościołem: Kroki podejmowane przez władze rewolucyjne (m.in. konstytucja cywilna kleru) nie doprowadziły do rozwiązania zatargów między państwem a Kościołem. Aby stosunki te unormować Napoleon skłonił papieża (Piusa VII) do zawarcia konkordatu (1801), w którym papież poczynił wiele ustępstw, m.in. zniósł podział diecezjalny Francji; nominacja biskupów miała się odbywać jak przed rewolucją (nominacja przez I konsula + zatwierdzenie przez papieża) + papież uznał za nienaruszalny stan faktyczny powstały wskutek konfiskaty i rozprzedaży dóbr kościelnych.

---