Julian Stryjkowski

„AUSTERIA” 1966 rok

ukazuje środow żydowskie w w chwili wybuchu pierwszej wojny świat. Owo środowisko łączy wspólnota jęz, kultur i religijna, nade wszystko zaś wspólnota losu.

W karczmie starego Taga gromadzą się zaniepokojeni Żydzi. Intuicja podpowiada im, że zbliża się koniec świata

Stary Tag - protagonista powieści - dostrzega, że już w pierw dniu wojny wsio "przewraca się do góry nogami". przypadkowa kula trafia dziewczynę, Tag odczuwa zagroż w sposób szczególny: nie boi się o życie, obawia o najbliższych. staje się

wnikliwym obserwatorem postaci wypełniających pomieszczenia.

Zydzi Stanowią grupę zamkniętą. Pielęgnują odrębność,

ufają, Jahwe Pogodzeni z

losem przyjmują wolę Boga -

Oto Żydzi

wyznają wiarę w tamten świat: "A ten świat?

często się modlą.

Kulturową odrębność określają obyczaje.

ubiór. Świat przedst wypełniają Żyd święta, modlitwy, błogosławieństwa.. W zwiększości

ludzie prości - odwołują się do opow histor Bezbronni wobec kozackiej brutal, przywołują zasługi narodu dla ludzkości: "Co ale Intelekt przegrywa z przemocą. Przypadkowy Żyd zawiśnie na szubienicy. Tag, decyduje się pójść do okupacyjnego komendanta ze skargą na bezprawie. W tym momencie doznaje olśnienia, że "świat istnieje i trwa wiecznie, nasze życie wciąż się powtarza, jak pory roku". Kończąca powieść metaf perspektywa zasługuje na uwagę jako kontrapunkt dziejów starego Taga i jego środowiska.

"

Za miastem, karczma starego Taga,. Akcja rozgr się w mom wybuchu I wojny (sierpień 1914), zasadniczo skupia na wydarzeniach pierw wojennej nocy. Żydzi uciekają przed nadciąg Rosjanami; strach potęgują opow o okrucieństwach Kozaków i pamięć o pogromie w Kiszyniowie.

70-letni Tag, choć zatroskany o losy synowej i wnuczki, nie poddaje się panice - nie chce porzucać miejsca, z którym związ od pokoleń. karczma, porówn do biblijnej Arki Noego, zgromadziła uciekających i ma ocalić.

problemy winy i grzechu. Tag widzi w wybuchu wojny zapowiedź nadejścia Sądnych Dni.

seria monologów wew (rozmowy starca
z Bogiem) i retrospekcji - wizja zagłady, będącej karą za naruszenie Prawa
i Tradycji (zakazy i nakazy Talmud).
w miasteczku w czasie ost lat poprzedzaj wybuch wojny dochodziło do aktów „zgorszenia”. błahe, skandale obyczaj (miłość młodego Buma, Erna i krawiec, niewierność Bianki, żony fotografa Wolfa) mogły - w przekonaniu Taga - rozgniewać Boga.

głów boh, mimo że jest wdowcem, czuje się winny - związek z młodą służącą, Jewdochą. Żydzi reprezent różne środowiska; galeria postaw i typów mentalnych. Na przykł tej zbiorowości zilustrowany rozpad tradyc pobożności żydowskiej.

Nawet przebywaj w austerii cadyk nie zdolny do objęcia duch przewodnictwa a tow mu chasydzi zdają się nie dostrz powagi sytuacji. wojna każe myśleć
o niewinnych ofiarach - pierwsi zabici to młoda dziewczyna (Asia), którą trafia zbłąkana kula, i zakochany (Bum), omyłk powieszony przez Kozaków.

Powieść kończy się zapowiedzią wyprawy Taga, który decyd się
z ks na interwencję u ros komendanta miasta - ujawnienie tragicznej pomyłki
i zapewnienie o niewinności Buma.

wierni poddani cesarza Franciszka Józefa: szewc Gerszon, socjalista, mały, gruby Apfelgrun, właściciel sklepu z obuwiem, fotograf Wilf z żoną ladacznicą, macochą jego ukochanej córki jedynaczki - pięknej Asi, zadufany w sobie właściciel koncesji na loterię i trafikę Pritch, introligator Kramer, jego żona i ich syn, Bum, kochający się w Asi, Ukrainka Jewdocha -, zbłąkany węgierski huzar. Mina, synowa Taga, jego wnuczka, Lolka, chasydzi cadyka

tragizm przemiesz z komizmem, wzniosłość ze śmiesznością, , grzech ze świętością

widmo zagłady, gorączkowa krzątanina arcyludzkich bohaterów, nawet w obliczu „ śmierci” owładniętych namiętnościami, do końca trawionych cieles pokusami i .

modlitewny ton i mistrzostwo sztuki Pisar Stryjkowskiego, tworzącego teatr żywej mowy, , real zdaje się fantasmagorią,. Tag Broni honoru nieobecnego Boga,: Tag nie ma wątpliwości, że „świat to piekło”, a Bóg zdany na łaskę człow: obdarzając wolną wolą wyzbył się wszechmocy. bierze na siebie brzemię wolności: „

proza stryj zapowiadala przemiane zainteres jaka nastapi w prozie 70' -wypelnia ja serie utworów przywol tradycje zyd

przedst. Kulture odrebna która tez ulegla zagładzie.

Ortodox wiara stawia przed boh dylematy wyboru w momen naras zagrożeń- czynność a grzech, odstępstwo.

Warstwy znaczeniowe: wierny zapis zycia codzien zyd spoleczn, związek z tradycja, /sens filozof refleksje nad dramat wynikającym z diaspory, z poczucia zagrozenia/ metafor odeslania do tragedi nard- zaglady. Dotyka najb wstydliwych prob kultury europ-antysemityzmu.

Głównym tematem jest obyczaj diaspory zyd na ziemiach polskich. Problem w tym ze oni chca być daleko od nieżydow -a jak chce uciekac- to musza być z nimi.

Isaac singer

 Jego proze porow z Buczkowski m . ze wzgl na scenerie mieszanych etnicznie polsko-ukr terenow.

---